“There is something at once both tender and poignant about this work; in the icy air of that room, on those chilly walls, about that cold and funereal bath, hovers a soul. May we have your leave, you politicians of all parties, and you too, wild liberals of 1845, to give way to emotion before David’s masterpiece? This painting was a gift to a weeping country, and there is nothing dangerous about our tears”.
Charles Baudelaire on Jacques Louis David’s ‘The Death of Marat’, 1793
Jacques-Louis David, Death of Marat (1793). Collection of Royal Museums of Fine Arts of Belgium.
Αυτό που ακολουθεί είναι ένα, χμμμ, μεγάλο κείμενο. Θα μπορούσα με λίγα λόγια να σας πω τι λέει οποτε να γλιτώσετε τον κόπο και το χρόνο της ανάγνωσής του. Στο εύλογο ερώτημα γιατί μπήκα στον κόπο να γράψω ένα τόσο μεγάλο κείμενο, ενώ μπορούσα να πω αυτά που ήθελα με κάποιο μικρότερο, η απάντηση είναι απλή. “Ετσι. Για κανέναν από τους προφανείς λόγους που μπορεί κανείς να φανταστεί. Για αυτό και σας λέω με δυο λόγια το τέλος του.
Το project, σχέδιο εργασίας γιατί πρέπει να το λέμε και στη γλώσσα μας, “Συνάντηση με το Γκόγια στο Τελλόγλειο” είναι ένα από αυτά που θα βραβευτούν στο “Θεσμό αριστείας και ανάδειξης καλών πρακτικών στην Α/θμια και Β/θμια εκπ/ση” που θέσπισε το 2010 το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού & Αθλητισμού.
Τώρα αν υπάρχει κάποιος που θα θελήσει να διαβάσει και το υπόλοιπο κείμενο:
“Καλώς ορίσατε, ελπίζω να μην απογοητευτείτε”.
Αν πάλι μετά από την επόμενη τελεία αλλάξετε σελίδα: “Ευχαριστώ σας που περάσατε. Να ξανάρθετε, τιμή μας”.
Ακόμη εδώ; (χαμόγελο) Ωραία. Ας αρχίσουμε λοιπόν.
(Εσωτερικός χώρος, άδειος, ένα αχνό πράσινο φως στο βάθος. Οι τοίχοι έχουν πίνακες ζωγραφικής ή κάτι που μοιάζει με πίνακα -μόνο αν πλησιάσει κανείς κοντά καταλαβαίνει. Τρεις φιγούρες περπατούν στο χώρο. Ακούγεται φωνή και μια απαλή μουσική γεμίζει το χώρο).
– Mου επιτρέπεις να σε λέω Φρανθίσκο πια; Νομίζω ότι γνωριζόμαστε αρκετά μετά από τόσα χρόνια. Θυμάσαι την πρώτη μας συνάντηση; Το βιβλίο που μας είχε δώσει η ιστορικός στην Γ΄Γυμνασίου με το μουσείο του Πράδο για να βρούμε πίνακες και να ετοιμάσουμε εργασία. Τότε με είχε κερδίσει η Γυμνή Μάγια.
Η γυμνή Μάγια
Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη
Στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα, και την έκθεση “Από το Θεοτοκόπουλο στο Σεζάν”, μετά από χρόνια, παρέα με δυο … περίεργους μικρούς, ανακάλυψαν αυτοί πρώτοι και εγώ μετά το μικρό σου Δον Μανουέλ και μ’ αυτόν στολίσαμε το παιδικό δωμάτιο κι όλο μου λέγαν “θα έχει εμάς παρέα που είναι μόνος του”.
Don Manuel of Altamira
Μητροπολιτικό Μουσείο, Νέα Υόρκη
Τελευταία είχα περάσει αρκετές φορές από τον πιο συγκλονιστικό σου πίνακα και έβλεπα το χρόνο που ανελέητα καταβροχθίζει τα πάντα στο πέρασμά του.
Ο Κρόνος καταβροχθίζει το γιο του
Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη
Σε καθοριστικά σημεια της ζωής μου οι συναντήσεις μας. Ξέρεις ότι το έργο του καλλιτεχνη από τη στιγμή που δημοσιοποιείται, παύει να είναι δικό του, γίνεται κομμάτι του συλλογικού ασυνείδητου, ο θεατής το συνδέει με τις μνήμες του, με στιγμές που για έναν περίεργο λόγο (αλλά φαντάζομαι όχι ανεξήγητο για τη νευροφυσιολογία του εγκεφάλου) εντυπώνονται τόσο βαθιά που ενώ κάποια σημαντικά τα ξεχνάει, αυτές οι χρονικές στιγμές που βλέπει ένα έργο τέχνης χαράζονται στη μνήμη του και αποτελούν το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο ζωγράφο, το έργο και τον ίδιο.
Φέτος ποιος να μου το λεγε όταν πρωτοέμαθα για την έκθεση των χαρακτικών σου στο Τελλόγλειο ότι θ ακολουθούσε ένα ακόμα μεγαλύτερο ταξίδι.
Τι αδεξιότητα από μέρους μου, σας σύστησα; Από δω ο Τάσος, μα ήδη γνωριστήκατε, συνοδοιπόρος με 18 μικρούς μαζί του από το 17, οι δικοί μου αυτή τη φορά 19 από το 1. Είναι όλα τους παιδιά μας, τα φέραμε να σε γνωρίσουν κι αυτά. Σε βλέπω να απορείς πώς θα τους δείξουμε τα έργα σου. Προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε συνδέσεις στο μυαλό μας. Σκηνές έρχονταν αποσπασματικά, άσχετες η μία από την άλλη. Είχαμε κομμάτια ενός παζλ στα χέρια μας, μα δεν υπήρχε ολοκληρωμένη εικόνα για να ξέρουμε πού και πώς θα τα τοποθετήσουμε. Κι αρχίσαμε σιγά σιγα να δημιουργούμε μόνοι μας την εικόνα και να συμπληρώνουμε.
wiki (εισαγωγή)
Διαλέξαμε μερικά από τα έργα σου. Κάποια ήταν δύσκολα για παιδιά. Όλα όμως υπέροχα, σημερινά! Ποιος θα το λεγε ότι πέρασαν κιόλας 200 χρόνια από πάνω τους. Η μία σκέψη οδηγούσε στην άλλη και σιγά σιγά η εικόνα σχηματίστηκε μπροστά στα μάτια μας. Να μοιραστούν σε ομάδες. Να τους βάλουμε μέσα στα έργα. Να τους δώσουμε τη δύναμη να αποφασίσουν, να μη σε θεωρούν ξένο, απόμακρο, να σε συμπαθήσουν, να γίνεις φίλος τους, να θελήσουν να παίξουν μαζί σου, να σε αγγίξουν, να σε θαυμάσουν, να διαφωνήσουν. Να εντυπωσιαστούν από την προσωπικότητά σου.
wiki (σελίδα ομάδας)
Δυσκολη η περιοδος που δημιουργησες τα χαρακτικά, όχι μόνο για σένα μια και η κώφωση σε είχε αποκόψει από τους δικούς σου μα και για ολάκερη την Ευρώπη. Ηθική κατάρρευση, πτώση αξιών και θεσμών, κρίση, διαφθορά και πολιτικές ανακαταξάξεις που σηματοδότησαν ένα νέο γίγνεσθαι. Κι ανάμεσα στην ελπίδα για κάτι νέο που είχε φέρει ο άνεμος της Γαλλικής Επανάστασης, τα Καπρίτσια και οι πίνακες για τη βασιλική οικογένεια και τους ευγενείς, η “2α κ 3η Μαΐου” και τα “Μαύρα” έργα σου.
Σαν να τα καθοδηγούσε ένας μαέστρος, όλα τα κομμάτια μπήκαν στη θέση τους. Οι μικροί μας έδειξαν ενδιαφέρον, έγινες ο αγαπημένος τους. Σε γνώρισαν και γέμισαν και αυτοί με αποτυπώματα στιγμών που θα θυμούνται για πολλά χρόνια. Σε πρωτοσυνάντησαν στην οθόνη ενός υπολογιστή, έψαξαν και έγραψαν για σένα και τα έργα σου έγιναν δικά τους γιατί δημιούργησαν ιδιαίτερο δέσιμο μαζί τους.
Έντονη και η συναισθηματική φόρτιση όταν είδαν από κοντά τα έργα σου και δεν φοβήθηκαν να σχολιάσουν γιατί πλέον σε γνώριζαν και σε ένιωθαν οικείο τους, δεν σκέφτονταν το “πρέπει”, ένιωθαν ελεύθερα να εκφραστούν. Το ότι για πρώτη φορά γνωρίζονταν δεν απασχόλησε κανέναν. Πέρα από μια στιγμιαία αμηχανία όλα κύλησαν σαν να ήταν γνωστοί από παλιά.
Και πάνω που λέγαμε ότι τελειώσαμε αποφασίσαμε να στείλουμε το wiki σου μέσα σε γυάλινα μπουκάλια να ταξιδέψει στον κόσμο των συνεδρίων. Έτσι τα παιδιά πήραν την πρώτη γεύση από τον κόσμο των μεγάλων και εμείς κρυφογελούσαμε βλέποντας κι εσένα και αυτά να κυκλοφορείτε σε έναν κόσμο τόσο διαφορετικό από αυτόν που ξέρατε. 4ο Μαθητικό Προσυνέδριο Πληροφορικής. Μας φαίνονταν τόσο λιλιπούτειοι μέσα στα μεγάλα καθίσματα, στη μεγάλη αίθουσα. Πόση ανακούφιση φώτισε τα προσωπάκια τους όταν τελείωσαν την ανακοίνωση.
4ο Μαθητικό Συνέδριο Πληροφορικής. Εκεί πια όλα είχαν αλλάξει, είχαν άνεση και αέρα, μια βεβαιότητα εντυπωσιακή και λαμπερά χαμόγελα. Έδειχναν και σίγουρα το διασκέδαζαν, τόσο μικρά μα με πόση σοβαρότητα στο βήμα περιέγραψαν τη δουλειά τους.
Εκεί αρχινάει το δικό μας ταξίδι. Σαν να μην ήθελες να χωρίσουν ακόμη οι δρόμοι μας. Χωρέσαμε κι εμείς μαζί σου στα μπουκάλια και ταξιδεύουμε πια σε πελάγη και ωκεανούς.
Ήδη τον Ιούνιο πήγαμε στην Ημερίδα από το Μάθηση 2.0και απέσπασες Eιδική Μνεία Ενδιαφέροντος.
Και χθες ανακοινώθηκαν τα έργα που θα βραβευθούν στο “Θεσμό αριστείας και ανάδειξης καλών πρακτικών στην Α/θμια και Β/θμια εκπ/ση” και όλοι εμείς που συναντηθήκαμε μαζί σου είδαμε το wiki σου “Συνάντηση με το Γκόγιαστο Τελλόγλειο” στον κατάλογο των υπο βράβευση εργασιών.
Σε βλέπω χαμογελάς. Όλα ξεκίνησαν από μια ….συνάντηση και το πλοίο ταξιδεύει (που έλεγε και ο Φεντερίκο), το ταξιδι όμως στην πραγματικότητα είναι άλλο και μόλις άρχισε…
Δε μας νοιάζει πια η Ιθάκη, δεν είναι το φτάσιμο εκεί ο προορισμός μας. Δεν υπάρχει Ιθάκη, μας πήρε καιρό να το καταλάβουμε, μα έτσι είναι.
Είμαστε μέσα στο πλοίο του ιπτάμενου Ολλανδού.
Το ταξίδι είμαστε εμείς με οδηγό…ένα πουκάμισο αδειανο.
Δεν τελειώσαμε οι δυο μας.
Είναι βέβαιο ότι θα ξανασυναντηθούμε με το ελεύθερο και γεμάτο φαντασία πνεύμα σου, Φρανθίσκο…
(Το φως χαμηλώνει και οι φιγούρες μένουν ακίνητες. Η μουσική συνεχίζει να παίζει μέχρι να ξεκινησει η επόμενη Πραξη.)
Εδώ και καιρό η Google δουλεύει το Art Project στα πλαίσια της προσπάθειας να γίνουν ευρέως προσβάσιμα τα έργα των μουσείων με τη συνδρομή της υπάρχουσας τεχνολογίας ( Picasa και App Engine), και τη δημιουργία νέας – ώστε η Street View να εισχωρήσει στο εσωτερικό των μουσείων. Tο όλο έργο βρίσκεται στο σύνδεσμο : www.googleartproject.com.
Σκοτεινές συμβολικές φαντασώσεις , αποκαλυπτική φαντασία, που έχει απλώσει τα δίχτυα της σε μία καταπιεστική και φανταστική γη, η οποία δημιουργεί μια ατμόσφαιρα κλειστοφοβική κι έναν παραλογισμό που θυμίζει τα γραπτά του Φραντς Κάφκα
Ζώντας στο “Βασίλειο του Ονείρου”, στην πόλη Μαργαριτάρι.
Ομορφιά, χάος, σύγχιση, ελπίδα, θλίψη, θυμός, χαρά, προστασία….. Ιστορίες απώλειας, η ανθρώπινη πάλη, η προσωπική εξερεύνηση μέσα σε τοπία σημαδεμένα από την τεχνολογία και την υπερβολική χρήση της…. Συνδέοντας μεταφορικά και ποιητικά επίπονες ενέργειες, ιδιοσυγκρασιακές τελετουργίες και παράξενα ακατέργαστες μηχανές που αφηγούνται ιστορίες για την σύγχρονη πρακτική μας.Διερευνώντας τις δυνατότητες για τη μετάδοση ενός μηνύματος με έναν τρόπο που δείχνει την ενεργό συμμετοχή μας στο δικό τους μήνυμα. Τεχνίτες ,μοντέλα, και φωτογράφοι, η Shana και ο Robert ParkeHarrison έχουν δημιουργήσει μια εναλλακτική πραγματικότητα που αυξάνει την ευαισθητοποίηση μας για τον κόσμο γύρω μας, που μας καλεί όλους για δράση ως διαχειριστές αυτής της γης και την προστασία της.
Και όμως τα φαινόμενα απατούν, ή πώς ενας πίνακας ζωγραφικής δεν είναι αυτό που φαίνεται….
Είναι όντως ο πίνακας του Σερά ή τουλάχιστον αυτό φαίνεται, από μακριά. Πλησιάζοντας περισσότερο το μάτι αντιλαμβάνεται κάτι περίεργο !
Και από πολύ κοντινή απόσταση τα πράγαμτα ξεκαθαρίζουν…..
Το έργο Cans Seurat, 2007 – 60×92″ απεικονίζει 106,000 τενεκεδάκια αλουμινίου, τόσα καταναλώνονται στις ΗΠΑ κάθε 30 δευτερόλεπτα………..
Ο Chris Jordan παγκοσμίου φήμης φωτογράφος και ακτιβιστής για το περιβάλλον, είναι ο δημιουργός των παραπάνω παρουσιάσεων. Διαβάζει τους αριθμούς των στατιστικών για τη μαζική κατανάλωση στις ΗΠΑ από μια άλλη οπτική γωνία . Επισημαίνει με έντονο ίσως και σοκαριστικό τρόπο τις συνέπειες του καταναλωτικού πολιτισμού μας. όπως κάθε μέρα, οι 426.000 κινητά τηλέφωνα απορρίπτονται ή 2 εκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια αναψυκτικών είναι ο αριθμός που χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ κάθε πέντε λεπτά … Διαβάζοντας τις στατιστικές αναρωτήθηκε “τι ακριβώς σημαίνει ο κάθε αριθμός; Με τι μοιάζει αυτός ο αριθμός;” Η απάντησή του είχε ως αποτέλεσμα ένα μοναδικό φωτογραφικό ντοκουμέντο που θέτει υπό εξέταση το ποσό των απορριμμάτων των καθ όλα τ άλλα υπεύθυνων πολιτών.
Το Running the Numbers κοιτάζει σύγχρονο αμερικανικό πολιτισμό μέσα από τον αυστηρό φακό των στατιστικών. Κάθε εικόνα απεικονίζει μια συγκεκριμένη ποσότητα από κάτι: δεκαπέντε εκατομμύρια φύλλα χαρτιού γραφείου (ανά πέντε λεπτά χρήσης ), 106.000 αλουμινένια κουτάκια (τριάντα δευτερόλεπτα κατανάλωσης) και ούτω καθεξής. “Η ελπίδα μου είναι ότι οι εικόνες που αντιπροσωπεύουν αυτές οι ποσότητες θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική επίδραση από τους αριθμούς και μόνο, όπως απλά τους διαπιστώνουμε καθημερινά σε άρθρα και βιβλία. Οι στατιστικές είναι αφηρημένες , γεγονός που καθιστά δύσκολο την συνειδητοποίηση των 3,6 εκατομμυρίων πωλήσεων SUV σε ένα χρόνο, για παράδειγμα, ή των 2,3 εκατομμύρια Αμερικανών που είναι φυλακισμένοι, ή των 32.000 χειρουργικών επεμβάσεων προσθετικής στήθους στις ΗΠΑ κάθε μήνα. Το έργο αυτό εξετάζει οπτικά αυτά τα τεράστια ποσά/ μέτρα της καταναλωτική κοινωνίας μας, σε μεγάλες – περίπλοκα λεπτομερείς – εκτυπώσεις που δημιουργήθηκαν από χιλιάδες μικρότερες φωτογραφίες. Χρησιμοποιεί θέματα όπως το “κοντά” σε σχέση με το “μακριά” και το “ένα” σε σχέση με τα “πολλά”, ελπίζοντας να εγείρει κάποια ερωτήματα σχετικά με τους ρόλους και τις ευθύνες που ο καθένας μας έχει ως ξεχωριστό άτομο σε μια ομάδα που όλο και αυξάνουν , όντας ακατανόητες και συντριπτικές. ~ Chris Jordan, Σιάτλ, 2008
* Στο σύνδεσμο Chris Jordan μεταφερόμαστε στην ιστοσελίδα του φωτογράφου. Εκεί κάνουμε κλικ στη φωτογραφία και ταξιδεύουμε στο εσωτερικό της….
Η καλλιτεχνική άποψη του Χουντερτβάσερ ορισμένες φορές σόκαρε, ήταν όμως πάντοτε πρωτότυπη και ανυπότακτη. Αυτές οι αρχές αντιπροσωπεύονταν πάντοτε στα ζωγραφικά του έργα, την αρχιτεκτονική του, το περιβάλλον του. Ακόμη και σε πιό “απλά” έργα (γραμματόσημα, σημαίες, σχεδιασμός ρούχων) μπορεί κανείς να δει καθαρά την άποψη αυτή. Κοινά στοιχεία σε όλα του τα έργα είναι η απόρριψη της ευθείας γραμμής, τα φωτεινά και έντονα χρώματα, οι οργανικές μορφές, η εναρμόνιση των ανθρώπων με την φύση και τέλος ένας έντονος ατομικισμός. Πάντοτε παρέμενε sui generis, παρόλο που η αρχιτεκτονική του δουλειά είναι συγκρίσιμη με αυτή του Αντόνι Γκαουντί, εξ’ αιτίας των βιομορφικών μορφών και της χρήσης πλακιδίων. Από τα πρώτα βήματά του στην τέχνη, ο Χουντερτβάσερ εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από το έργο του Egon Schiele, και το στυλ του συγκρινόταν με αυτό του Γκούσταφ Κλιμτ. Τον ενδιέφερε το ελικοειδές σχήμα, ενώ αποκαλούσε τις ευθείες γραμμές “εργαλεία του διαβόλου”. Αποκαλούσε τη θεωρία της τέχνης του τρανς-αυτοματισμού (transautomatism), που βασιζόταν στο Σουρεαλιστικό αυτοματισμό, που όμως εστιαζόταν στην εμπειρία του θεατή και όχι του καλλιτέχνη.
Tο μανιφέστο του με τίτλο “Your window right – your tree duty” (Το δικαίωμα του παραθύρου σου – Η υποχρέωση σου στ δέντρο). Γράφει χαρακτηριστικά: “Ένας άνθρωπος σε ένα νοικιασμένο διαμέρισμα πρέπει να μπορεί να σκύψει έξω από το μπαλκόνι του σε απόσταση όσο το χέρι του να γδάρει την λιθοδομή. Και πρέπει να του επιτραπεί να μπορεί να πάρει μία μακριά βούρτσα και να βάψει τον εξωτερικό τοίχο, όσο φτάνει το χέρι του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα είναι γνωστό σε όλους τους διαβάτες του δρόμου αυτού, αλλά και τους γείτονες του, πως σε αυτό το διαμέρισμα μένει κάποιος που είναι διαφορετικός από τους φυλακισμένους, σκλαβωμένους, συμβατικούς ανθρώπους της διπλανής πόρτας”. Θεωρούσε ακόμη ότι πρέπει να γίνει υποχρεωτική η φύτευση δέντρων στα αστικά περιβάλλοντα: “Αν κάποιος περπατάει μέσα στη φύση, τότε συνειδητοποιεί πως πρέπει να συμπεριφέρεται σαν καλεσμένος με καλούς τρόπους”.
Είναι όντως ο πίνακας του Σερά ή τουλάχιστον αυτό φαίνεται, από μακριά. Πλησιάζοντας περισσότερο το μάτι αντιλαμβάνεται κάτι περίεργο !
