Παρουσίαση Ειδικής Αγωγής με έμφαση στην δυσλεξία και στην ΔΕΠ-Υ.
Μαθησιακές δυσκολίες
ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ:
Στο συγκεκριμένο site, οι αναγνώστες μας θα έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν για θέματα που αφορούν στους τομείς της Ειδικής Αγωγής και της Ψυχικής Υγείας.Θέματα, όπως η εκπαίδευση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, η συναισθηματική & κοινωνική ανάπτυξη στην εφηβική ηλικία καθώς και άρθρα μέσα από τη ματιά της επιστήμης της ψυχολογίας θα φιλοξενηθούν στην ιστοσελίδα μας. Καθώς το 1ο Γυμνάσιο Εχεδώρου έχει αγκαλιάσει το θεσμό του Τμήματος Ένταξης, έκρινα αναγκαίο να παραθέσω ό,τι γνωρίζουμε για τα τμήματα Ένταξης και τη λειτουργία τους. Στο πλαίσιο αυτό θα αναφερθώ και στη λειτουργία του συγκεκριμένου τμήματος ένταξης και στο σκοπό αυτής.
Ειδικά προγράμματα δημόσιας εκπαίδευσης για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στην ελληνική πραγματικότητα
Σήμερα στα ελληνικά σχόλια μας τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες λαμβάνουν εκπαιδευτική φροντίδα μέσω προγραμμάτων που εφαρμόζονται στην πρωτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση.Τα τελευταία όμως χρόνια άρχισαν να λειτουργούν υποστηρικτικά προγράμματα ψυχο – παιδαγωγικής παρέμβασης και ειδικής αγωγής ακόμα και στις σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το επικρατέστερο πρόγραμμα αυτού του είδους στη χώρα μας είναι το τμήμα ένταξης (ΤΕ), το οποίο λειτουργεί και στο 1ο Γυμνάσιο Εχέδωρου από το 2011.
Τμήμα Ένταξης :
Το Τμήμα (ΤΕ) είναι γνωστό στη Μεγάλη Βρετανία ως remedial class
και σε πολλές άλλες χώρες ως ειδική αίθουσα αναφοράς ή ως πρόγραμμα απόσυρσης (withdrawαl program). Ο θεσμός του Τ.Ε., που εφαρμόζεται
στις περισσότερες σχολικές μονάδες σε διάφορες χώρες σήμερα στηρίζεται στην αντίληψη της μη περιθωριοποίησης των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες μέσα στο σχολικό περιβάλλον και της ομαλής ενσωμάτωσης αυτών μέσα στη σχολική κοινότητα. Εισάγει μια παιδαγωγική
άποψη που έχει πρόθεση να φέρει σε κοινή διδασκαλία όλους τους μαθητές με ή χωρίς προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς ,διότι η ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός παιδιού συντελείται μέσα από την ποικιλία της συνεύρεσης διαφορετικών ατόμων (Sehrbrock, 1997).
Το 2000 με το νόμο 2817 η Ειδική Τάξη μετονομάστηκε σε Τμήμα Ένταξης (Τ.Ε.) ικανοποιώντας το αίτημα πολλών ειδικών, αλλά και γονέων που υποστήριζαν ότι ο όρος «ειδική τάξη» στιγματίζει το μαθητή που παρακολουθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Βέβαια, τέτοια ζητήματα στιγματισμού και ετικετοποίησης παραμένουν και το έτος 2015 για πολλούς και διάφορους λόγους και στα οποία θα απαντήσουμε παρακάτω, γιατί θεωρώ σημαντική την επίλυση αυτών των θεμάτων. Σύμφωνα λοιπόν με το εκπαιδευτικό αυτό πρόγραμμα, το παιδί απομακρύνεται προσωρινά από την τάξη του προγραμματισμένες ώρες κάθε ημέρα για να δεχτεί βοήθεια σε μια ξεχωριστή αίθουσα (Τμήμα Ένταξης) πέντε ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα, από εκπαιδευτικό με μετεκπαίδευση στην Ειδική Αγωγή ή στη Σχολική Ψυχολογία και άρα ειδικευμένο στην προσέγγιση και διδασκαλία παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες.
Σε ορισμένους μαθητές παρέχεται ειδική βοήθεια για μερικούς μήνες, ενώ σε άλλους για πολύ μεγαλύτερα διαστήματα. Η ομάδα του Τ.Ε. αποτελείται συνήθως από 1 έως 5 παιδιά. Βέβαια αυτό είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτό γιατί τις περισσότερες φορές τα παιδιά που παρακολουθούν τη διδασκαλία των μαθημάτων ειδικότητας ( φιλολογικά , μαθηματικά) έχουν ήδη παρακολουθήσει Τ.Ε. κατά τη φοίτησή τους στο δημοτικό, ο αριθμός των παιδιών που προσέρχονται στο γυμνάσιο είναι αθροιστικός συγκεντρώνοντας μεγάλο ποσοστό μαθητών από περισσότερα από ένα δημοτικά. Επιπρόσθετα τα παιδιά, όταν προσέρχονται στο γυμνάσιο έχει ήδη φροντίσει το οικογενειακό τους περιβάλλον να εκτιμήσει και να λάβει έγκυρη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών από επίσημα αναγνωρισμένο δημόσιο φορέα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις η διεπιστημονική ομάδα που έχει αξιολογήσει τις δυσκολίες του παιδιού συστήνει τη φοίτηση του παιδιού σε Τ.Ε. προκειμένου να εκπαιδευτεί και να κατανοήσει αποδοτικότερα τα γνωστικά αντικείμενα της τάξης στην οποία φοιτά. Στη χώρα μας τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αξιολογούνται συνήθως από τον εκπαιδευτικό της τάξης, σε συνεργασία με το διευθυντή του σχολείου, από το ΚΕΔΔΥ και από τα δημόσια ιατροπαιδαγωγικά κέντρα-ανάλογα με την περιοχή όπου κατοικεί το παιδί-, ενώ η ειδική υποστήριξη παρέχεται μέσα στο τμήμα ένταξης. Ένας μαθητής εισέρχεται στο Τ.Ε. αυστηρά μετά από γνωμοδότηση του ΚΕΔΔΥ ή του ιατροπαιδαγωγικού κέντρου είτε μετά από σύσταση του εκπαιδευτικού της γενικής τάξης – σύμφωνα με το νόμο 3699/2008. Αναμφισβήτητα, σε οποιαδήποτε περίπτωση απαραίτητη θεωρείται και η συναίνεση του γονέα/κηδεμόνα του μαθητή, καθώς ο ίδιος συμπληρώνει και υπογράφει την απαραίτητη αίτηση εισαγωγής του παιδιού στο Τ.Ε. Τα παραπάνω κριτήρια εφαρμόζονται και στο πλαίσιο λειτουργίας του Τ.Ε. στο 1ο Γυμνάσιο Εχεδώρου.
Τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του προγράμματος (1983 – 1993) οι μαθητές που δικαιούνταν να παρακολουθήσουν το τμήμα (σύμφωνα με εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας) ήταν κυρίως παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραφή ή την αριθμητική. Στην πράξη βέβαια η ειδική τάξη (Τμήμα Ένταξης’ από το έτος 2003) εξυπηρετούσε συχνά ειδικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση παιδιά με ποικίλα προβλήματα που κυμαίνονταν από αναγνωστικές δυσκολίες έως αισθητηριακές αναπηρίες και προβλήματα συμπεριφοράς. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχει συνήθως μεγάλη ετερογένεια ,όσον αφορά στις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάθε μαθητής, κάνοντας το έργο του εκπαιδευτικού συνάμα απαιτητικό και σύνθετο αλλά και ενδιαφέρον. Ωστόσο θα μου επιτρέψετε να σημειώσω ότι ακόμα και στην κανονική τάξη φοίτησης ο εκπαιδευτικός γενικής αγωγής αντιμετωπίζει καθημερινά μαθητές που ο καθένας από αυτούς έχει ένα διαφορετικό εξελικτικό ιστορικό, με διαφορετικό οικογενειακό υπόβαθρο και ενδεχομένως με δυσκολίες που τις περισσότερες φορές παραμένουν αδιάγνωστες είτε κρυφές. Τα τμήματα ένταξης αποτελούν σήμερα το μοναδικό πρόγραμμα εφαρμογής των παιδαγωγικών αρχών της ένταξης και τον κυριότερο θεσμό υποστήριξης των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες.
Κύριος στόχος του προγράμματος του Τ.Ε. είναι η πλήρης και όσο το δυνατόν
συντομότερη ένταξη του παιδιού μέσα στη συνηθισμένη τάξη.Τα παιδιά προσέρχονται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα ειδικότητας – είτε τα φιλολογικά μαθήματα είτε τα μαθηματικά & τη φυσική – σε καθορισμένες ώρες και ημέρες ανάλογα με το ημερήσιο πρόγραμμα των μαθητών στις ώρες ως επί το πλείστον που διδάσκονται αυτά τα γνωστικά αντικείμενα από τον καθηγητή της γενικής εκπαίδευσης, φεύγοντας από το κανονικό τμήμα κατά την ώρα των φιλολογικών/ των μαθηματικών.
Αναμφισβήτητα, η επιτυχία του θεσμού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία μεταξύ του ειδικού εκπαιδευτικού (του εκπαιδευτικού δηλ. του Τμήματος Ένταξης) και των καθηγητών της γενικής τάξης του Γυμνασίου.
Θα ήθελα να μοιραστώ με τους αναγνώστες μας την ικανοποίησή μου τη φετινή χρονιά από την αγαστή συνεργασία μου με όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου, όχι μόνον όσον αφορά στη διδασκαλία της ύλης αλλά και στους τρόπους αντιμετώπισης συνοδών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι μαθητές μας με μαθησιακές δυσκολίες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης σχετικά με τη λειτουργία και εφαρμογής του εν λόγω υποστηρικτικού προγράμματος, που πραγματοποιήθηκε στην πρώτη περιφέρεια ειδικής αγωγής στην Αθήνα (Χρηστάκης,1989) το 38,36% των μαθητών που παρακολούθησαν προγράμματα ειδικής τάξης το σχολικό έτος 1986 -87 ξεπέρασαν εντελώς τα προβλήματά τους επιτυγχάνοντας πλήρη ένταξη μετά από ένα χρόνο στην γενική τάξη. Ποσοστό 62,64% σημείωσε βελτίωση, αλλά κρίθηκε απαραίτητο να συνεχίσει να δέχεται ειδική βοήθεια και το επόμενο διδακτικό έτος. Η Πολυχρονοπούλου, Στ.(2008,2009) με βάση την εμπειρία της υποστηρίζει ότι η ανομοιογένεια των μαθητών ήταν πολύ μεγαλύτερη στην επαρχία και στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας όπου η έλλειψη δομών ειδικής αγωγής υπήρξε ανέκαθεν πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι στις μεγάλες πόλεις. Εδώ οφείλουμε να ενημερώσουμε τους αναγνώστες με μια πρόσφατη έρευνα (Αργύρη, Δ. & Πολυχρονοπούλου, Σ.,2010) για τη λειτουργία Τ.Ε. για μαθητές γυμνασίου με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά. Ο Δ.Αργύρης είναι μαθηματικός και καταγράφει στην έρευνά του τις ανησυχίες που έχει για τη σωστή λειτουργία του θεσμού στο Γυμνάσιο. Με βάση τα ερευνητικά δεδομένα και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, η ένταξη των μαθητών με δυσκολίες στη μάθηση στη χώρα μας έχει να « διανύσει ακόμη πολύ δρόμο» και δεν έχει επιτευχθεί σε ανάλογο βαθμό με αυτόν των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο ποσοστό (83%) μαθηματικών γενικής εκπαίδευσης δηλώνουν ότι είναι καθόλου ή και λίγο ενημερωμένοι για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά, ενώ μόλις ένα ποσοστό 17% γνωρίζει για τις ΕΜΔ στα μαθηματικά. Επιπρόσθετα, ένα μεγάλο ποσοστό ( 52% ) δεν γνωρίζουν πώς λειτουργούν τα τμήματα ένταξης, ενώ το 48% γνωρίζουν για τα Τ.Ε. Οι εκπαιδευτικοί της Ειδικής Αγωγής συχνά βιώνουν το αίσθημα της απομόνωσης και έλλειψης παιδαγωγικής υποστήριξης και παλεύουν κυρίως μόνοι τους απέναντι στα προβλήματα των μαθησιακών δυσκολιών και τις νέες παιδαγωγικές προκλήσεις, με οδηγό την ευαισθησία και κυρίως την προσωπική τους ενημέρωση (Αργύρης, Δ. & Πολυχρονοπούλου, Σ.,2010).
Και τελειώνοντας…..
Το μοντέλο αυτό- ο θεσμός των Τ.Ε.- δεν κρύβει τη «φανερή» απομάκρυνση του μαθητή από το φυσικό σχολικό του χώρο- τη σχολική αίθουσα- μπροστά στα μάτια των συμμαθητών του, Κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για «στιγματισμό» και ετικετοποίηση του παιδιού. Ωστόσο, η εμπειρία μου μαρτυρεί πως ο πραγματικός στιγματισμός έρχεται, όταν το παιδί επισκέπτεται χωρίς αποτέλεσμα «ειδικούς» προβαίνοντας σε δαπανηρές και αναποτελεσματικές θεραπείες χρόνιες παρόλο που είναι εξατομικευμένες. Πραγματικός στιγματισμός και ενδεχομένως κακοποίηση συντελείται, όταν αγνοούμε τις πραγματικές ανάγκες και άρα ιδιαιτερότητες ενός παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες, όταν το ίδιο μέσα στην τάξη εισπράττει καθημερινά ματαίωση, ειρωνεία, κοροϊδία και ταπείνωση καθώς δεν μπορεί να διαβάσει γρήγορα και δεν μπορεί να απαντήσει ή να επεξεργαστεί γρήγορα τις λεκτικές πληροφορίες σε σύγκριση με τους συνομηλίκους του. Πόσα παιδιά με ΔΕΠ-Υ( Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με υπερκινητικότητα ) κάνουν τον κλόουν στην τάξη, προκειμένου να γίνουν αρεστά στους συμμαθητές τους, εφόσον δεν μπορούν να κερδίσουν έναν καλό λόγο, λόγω της χαμηλής επίδοσής τους στις γραπτές δοκιμασίες;
Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εφαρμόζεται από το 1991 το Π.Δ. 57 που δίνει τη δυνατότητα σε δυσλεκτικούς υποψήφιους φοιτητές να εξετάζονται προφορικά στις γενικές εξετάσεις, αλλά και στις τμηματικές και πτυχιακές εξετάσεις μετά την εισαγωγή τους στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Εν τούτοις υπάρχει μεγάλη έλλειψη ειδικών υπηρεσιών και προγραμμάτων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας για την υποστήριξη φοιτητών με δυσλεξία. (Staboltzi & Polychronopoulou, 2009, 2008)
Σ.Σιαπάτη
Φιλόλογος Ειδικής Αγωγής- Σχ. Ψυχολόγος