Ο Δημήτρης Πικιώνης υπήρξε αρχιτέκτονας, ζωγράφος, ποιητής, στοχαστής. Μελετητής της λαϊκής τοπικής και αρχαίας παράδοσης του ελληνισμού, μία πολυσχιδής προσωπικότητα, ένας διανούμενος της αποκαλούμενης «Γενιά του ‘30» η οποία γονιμοποίησε τα αισθητικά ρεύματα του μοντερνισμού και του σουρεαλισμού με στοιχεία της ελληνικής παράδοσης.

Ο Πικιώνης καταγόταν από τη Χίο και γεννήθηκε στον Πειραιά το 1887. Το 1904 εισάγεται στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ (τότε δεν υπήρχε Σχολή Αρχιτεκτονικής), αλλά συγχρόνως εκδηλώνει έντονο ενδιαφέρον για τη ζωγραφική, τη γλυπτική. Η φιλία του με τον Τζόρτζιο Ντε Κίρικο, ο οποίος τότε φοιτούσε στη Σχολή Καλών Τεχνών και η αποδοχή του από τον ζωγράφο Παρθένη για να μαθητεύσει δίπλα του, υπήρξε καθοριστική για την πορεία του νεαρού φοιτητή Πικιώνη. Το ενδιαφέρον του για τις καλές τέχνες τον οδηγεί στην Ευρώπη για σπουδές. Το 1908 αποφοιτά από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως διπλωματούχος πολιτικός μηχανικός και την ίδια χρονιά βρίσκεται στο Μόναχο για σπουδές στο σχέδιο και στη ζωγραφική και κατόπιν στο Παρίσι για παραπέρα σπουδές στη ζωγραφική. Το 1912 παίρνει την απόφαση να αφιερωθεί οριστικά στην Αρχιτεκτονική και συγχρόνως έρχεται στην Ελλάδα  όπου παίρνει μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους.

Μετά την αποστράτευσή του έρχεται σε επαφή με καλλιτέχνες, επιστήμονες και διανοούμενους της εποχής, όπως ο Φώτης Κόντογλου, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Γεράσιμος Στέρης, ο Σπύρος Παπαλουκάς κ.ά. και ασχολείται με τη μελέτη της ελληνικής λαϊκής παράδοσης. Το 1919 διδάσκει στις Σχολές Τεχνιτών της Ελληνικής Βιοτεχνικής Εταιρίας και την περίοδο 1921-23 διορίζεται βοηθός του καθηγητή Α. Ορλάνδου στο μάθημα της Μορφολογίας της Αρχιτεκτονικής και της Ρυθμολογίας. Το πρώτο οικοδόμημα δικής του αρχιτεκτονικής έμπνευσης είναι η οικία Μωραΐτη στις Τζιτζιφιές το 1923 και θα ακολουθήσει η οικία Καραμάνου το 1925 στα Πατήσια. Την ίδια χρονιά (1925) παντρεύεται την Αλεξάνδρα Αναστασίου και ονομάζεται έκτακτος καθηγητής του ΕΜΠ στην έδρα της Διακοσμητικής.

Το 1932 οικοδομείται το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια στους πρόποδες του Λυκαβηττού (14^ο Δημοτικό σχολείο Αθηνών) το οποίο θεωρείται σπουδαίο έργο, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του Μοντερνισμού στην Ελλάδα. Λίγο αργότερα ο Πικιώνης, όπως άλλωστε όλη η λεγόμενη γενιά του ’30 στις καλές τέχνες, στη ζωγραφική, στη γλυπτική αλλά και στη λογοτεχνία, επιχειρεί να εμπλουτίσει το Μοντερνισμό με στοιχεία της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης. Αυτή την αναζήτηση της ελληνικότητας στην τέχνη που εισάγει στοιχεία της παράδοσης χωρίς να ανατρέπει το μοντέρνο χαρακτήρα της, για τον Πικιώνη δεν είναι παρά «το οικουμενικό πνεύμα που πρέπει να συνδεθεί με το πνεύμα της εθνότητας».  Καρπός αυτής της στροφής στις αισθητικές του αντιλήψεις είναι το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης (1935). Από τότε και στο εξής ό,τι σχεδιάζει είναι στο πλαίσιο αυτής της αισθητικής άποψης.

Το 1943 εκλέγεται τακτικός καθηγητής του ΕΜΠ, απ’ όπου αποχωρεί μετά από 35ετή θητεία, το 1958. Το 1961 εκλέγεται ομόφωνα μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και το 1966 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Πικιώνης πεθαίνει στην Αθήνα το 1968 αφήνοντας πίσω του μια σπουδαία καλλιτεχνική κληρονομιά. Το έργο του είναι πολυποίκιλο. Εκτός από τις σπουδαίας αρχιτεκτονικής αξίας κατοικίες και τα δύο σχολικά συγκροτήματα, επιδίδεται επίσης σε λαογραφικές μελέτες για τα αρχοντικά της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, μελετά ζητήματα πλαστικής της Δωδεκανήσου, φτιάχνει σχέδια για το δασικό χωριό στο Περτούλι, αναλαμβάνει τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και το λόφο του Φιλοπάππου, σχεδιάζει το τουριστικό περίπτερο του Αγίου Δημητρίου του Λαμπαδιάρη, σχεδιάζει το ξενοδοχείο «Ξενία» των Δελφών , τον Παιδικό Κήπο της Φιλοθέης, το Δημαρχείο Βόλου, το Ανώτερο Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο Τήνου, την πολυκατοικία της οδού Χέϋδεν και πολλά άλλα. Τις αισθητικές του αναζητήσεις, προβάλλει στο περιοδικό «Τρίτο Μάτι» το οποίο ιδρύει μαζί με το Χατζηκυριάκο Γκίκα.. Ο Πικιώνης έχει και σπουδαίο ζωγραφικό έργο. Άλλωστε, όπως ομολογεί και ο ίδιος, η Ζωγραφική ήταν το κυρίως ταλέντο του και όχι η Αρχιτεκτονική. Όμως τα σπουδαία αυτά έργα κράτησε μακριά από τη δημοσιότητα. Στο ευρύ κοινό δόθηκαν από την κόρη του μετά το θάνατό του.

Ο Δημήτρης Πικιώνης χωρίς να υποκλίνεται δουλικά στην παράδοση, αλλά και χωρίς να μιμείται ό,τι την αρνείται πεισματικά, προσπάθησε να εμπλουτίσει το ρεύμα του Μοντερνισμού με τα στοιχεία της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης. Επίσης, σε μια εποχή που η άνοδος του βιομηχανικού πολιτισμού ήθελε τα πάντα να υποτάσσονται στο κέρδος, ο Πικιώνης σχεδίαζε τα έργα του με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον. Η καλλιτεχνική του ευαιθησία και η αισθητική του φιλοσοφία είναι πολύτιμη σήμερα όσο ποτέ.

Έργα του

• Οικία Ευθυμιάδη – Μενεγάκη, Γρυπάρη 1, Κυπριάδου
• Οικία Ποταμιάνου, Νιόβης και Βασιλέως Παύλου 1, Φιλοθέη
• Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια, Λυκαβηττός, Σίνα 70, Αθήνα
• Διαμόρφωση χώρων γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο Φιλοπάππου
• Αγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης – Τουριστικό Περίπτερο Φιλοπάππου
• Παιδική χαρά, Λεωφόρος Ελ. Βενιζέλου, Φιλοθέη
• Πολυκατοικία, Χέυδεν 27, Πλ. Βικτωρίας
• Οικία Σταματοπούλου, Αγίας Λαύρας και Λασκαράτου, Πατήσια
• Ξενοδοχείο Ξενία, Δελφοί
• Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης

Περισσότερα