Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή.

Ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου, μια κινητή περίοδο στην Ορθόδοξη
Χριστιανική παράδοση από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου
μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής.
Η πρώτη εβδομάδα των Αποκριών που τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου,
λέγεται και Προφωνή, επειδή παλιά προφωνούσαν, δηλαδή
διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι Απόκριες.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου,
επειδή έτρωγαν κρέας και
δεν νήστευαν ούτε την Τετάρτη ή την Παρασκευή.
Η εβδομάδα αυτή γιορτάζεται
με γλέντια και φαγοπότια χωρίς κανένα θρησκευτικό περιορισμό.
Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, η Κυριακή της Απόκρεω
-και συνεκδοχικά ολόκληρη η περίοδος από την είσοδο
του Τριωδίου
μέχρι την Καθαρά Δευτέρα– ονομάστηκε έτσι, επειδή συνηθίζεται
να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν
από το κρέας».
Η τρίτη εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή
έτρωγαν γαλακτοκομικά
προϊόντα σαν ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας,
για να προετοιμαστούν σιγά – σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής.
Ανάλογη με την ελληνική λέξη Αποκριά είναι και η λατινική λέξη Καρναβάλι
(Carneval, Carnevale, από τις λέξεις Carne=κρέας και Vale=περνάει)
Apokries
Απόκριες στην Ελλάδα
Τις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του
«μασκαρέματος», της μεταμφίεσης, που έχει παραμείνει από παλιές γιορτές
της ρωμαϊκής εποχής, τις γιορτές αφιερωμένες στην έκπτωση του
θεού Σατούρνους από τον Ήλιο τα Κρόνια«Λουπερκάλια» και «Σατουρνάλια»
και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων,
όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν πίνοντας κρασί
και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο προς τιμή του Διόνυσου.

Το έθιμο της χελιδόνας και τα κάλαντα του Μάρτη
Ο Μάρτης είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης.
Οι μητέρες δένουν ακόμα και σήμερα στα χέρια των παιδιών τους ένα βραχιόλι από πολύχρωμες κλωστές, που το λένε «μάρτη», για να μην τα «μαυρίσει» ο ήλιος. Είναι ένα μαγικό προφύλαγμα για τη νέα εποχική περίοδο. Το περίδεμα αυτό το φορούσαν τα παιδιά ως τη Ανάσταση ή ώσπου να πρώτο δουν χελιδόνι.
Το μήνα αυτό τα παιδιά έφτιαχναν ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, το οποίο στόλιζαν με ζουμπούλια. Έπειτα το γύριζαν από σπίτι σε σπίτι σ’ όλο το χωριό τραγουδώντας τραγούδια για τον ερχομό των χελιδονιών. Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά λεφτά, λάδι, κρασί, αλεύρι, σιτάρι. Τα λεφτά καθώς και τα προϊόντα αυτά τα αφιέρωναν τα παιδιά στην εκκλησία.

Είναι σημαντικό ότι το έθιμο αυτό επιβιώνει από τους αρχαίους Έλληνες και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας όπως στη Μακεδονία, Θράκη, Δωδεκάνησα.
Πρόκειται για τα λεγόμενα «χελιδονίσματα» τα ανοιξιάτικα κάλαντα.

Το τέλος του Χειμώνα και τον ερχομό των χελιδονιών γιόρταζαν τα παιδιά από την αρχαιότητα με τα “χελιδονίσματα”. Ο συγγραφέας Αθηναίος (2ος αιώνας μ.Χ.) έχει διασώσει ένα “χελιδόνισμα” που τραγουδούσαν τα παιδιά στη Ρόδο. Κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού, τριγύριζαν στην πόλη και ζητούσαν φιλέματα.

Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, το “ελληνικό” έθιμο της χελιδόνας θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και στην αρχή απαγορεύτηκε από την εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά όμως τα παιδιά συνέχιζαν να τραγουδούν τον ερχομό της Άνοιξης και έτσι το έθιμο διατηρήθηκε όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα. Σε κάθε μεριά της Ελλάδας, την 1η του Μαρτη τα παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους για να καλωσορίσουν τα χελιδόνια τους, τους αγγελιοφόρους της Άνοιξης. Κρατούσαν στα χέρια τους ένα ξύλινο χελιδόνι και του κρεμούσαν στο λαιμό κουδουνάκια . Πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα “χελιδονίσματα” ενώ τα κουδουνάκια συνόδευαν το τραγούδι τους.
Ήρθε ήρθε χελιδόνα
ήρθε και άλλη μεληδόνα
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάηδησε:

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις
καλοκαίρι θα μυρίσεις
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις
πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις.
Σε άλλα μερη λένε:
«Του Μάρτη χελιδονίσματα»

Χελιδόνα έρχεται
από μαύρη θάλασσα
θάλασσα επέρασε
τη φωλιά δε ξέχασε
εν δυο, εν δυο.
Μάρτη, Μάρτη βροχερέ
και Απρίλη δροσερέ
τα πουλάκια κελαηδούν
τα δεντράκια φύλλα ανθούν
τα πουλάκια αυγά γεννούν
κι αρχινούν να τα κλωσούν.
Χαρακτηριστικό είναι ένα άλλο ανοιξιάτικο έθιμο της βροχής, που σχετίζεται με την ανησυχία του αγροτικού κόσμου για τη βροχή και γίνεται συνήθως λίγο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Μαζεύονταν λοιπόν παιδιά μέχρι δεκαοκτώ χρονών και ορίζονταν με κλήρωση ένα από αυτά που το έντυναν με χόρτα.

Έπειτα έπαιρναν ένα παγούρι και ένα ποτήρι και γύριζαν από σπίτι σε σπίτι. Στο κάθε έριχναν στο ντυμένο με χόρτα παιδί ένα ποτήρι νερό, το οποίο κουνιόταν με αποτέλεσμα να στάζει κάτω το νερό. Κάθε φορά έλεγαν την παρακάτω προσευχή:
«να βρέξει αγαπημένε Θεέ να μεγαλώσουν τα σπαρτά».

● αλκυονίδες ημέρες
Η ονομασία τους προέρχεται από τη μυθική Αλκυόνη. Η Αλκυόνη ήταν κόρη της Εναρέτης και του Αιόλου, του θεού των ανέμων. Επρόκειτο για πανέμορφη κοπέλα, η οποία παντρεύτηκε τον νεαρό Κήυκα, βασιλιά της Τραχίδας, φίλο και συγγενή του Ηρακλή και ανιψιό του Αμφιτρύωνα. Ζούσαν δίπλα στη θάλασσα και ήταν τόσο ευτυχισμένοι που πίστευαν ότι δεν ήταν θνητοί αλλά θεοί του Ολύμπου. Μάλιστα αποκαλούσαν ο ένας τον άλλον με τα ονόματα του Δία και της Ήρας και ζητούσαν και από τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής να τους αποκαλούν έτσι. Όταν το έμαθε ο Δίας εξαγριώθηκε και αποφάσισε να τους εκδικηθεί.
Μια μέρα που ο Κήυκας πήγε με τη βάρκα του για ψάρεμα ο Δίας προκάλεσε τρικυμία και έριξε κεραυνό στη βάρκα του. Ο νεαρός βούτηξε στη θάλασσα και άρχισε να κολυμπά, αλλά δεν κατάφερε να σωθεί από τα μανιασμένα κύματα. Όταν η Αλκυόνη είδε τα ξύλα του καραβιού να επιπλέουν άρχισε να θρηνεί τον χαμό του αγαπημένου της. Ο Δίας τους λυπήθηκε και αποφάσισε να τους μεταμορφώσει σε θαλασσοπούλια. Ο Κήυκας μεταμορφώθηκε σε θαλασσοπούλι και η Αλκυόνη σε ένα πανέμορφο μικρό πουλί με γαλάζια φτερά που πήρε το όνομά της.
Το πουλί συνέχισε να ζει στην ακροθαλασσιά, αλλά δεν μπορούσε να αναπαραχθεί καθώς γεννούσε τα αυγά του τον χειμώνα και τα κύματα της θάλασσας παρέσερναν τη φωλιά του. Ο Δίας τη λυπήθηκε και αποφάσισε να αλλάξει τα καιρικά φαινόμενα για χάρη της. Όρισε μερικές μέρες του χρόνου η θερμοκρασία να ανεβαίνει, να σταματούν οι βροχές και οι άνεμοι, ώστε να μπορεί να γεννήσει τα αυγά της. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν τις ηλιόλουστες ημέρες Αλκυονίδες και μέχρι σήμερα το μικρό πουλί καταφέρνει να γεννά τα αυγά του καταμεσής του χειμώνα.
Λέγεται ότι, όταν γεράσει το αρσενικό και δεν μπορεί να πετάξει, το θηλυκό το παίρνει στους ώμους και το φέρει πάντοτε μαζί του, το ταΐζει και το περιποιείται ως τον θάνατο.
Αλκυονίδες ημέρες ονομάζονται μεταφορικά και οι ευτυχισμένες ημέρες ανάμεσα σε δύσκολες και δυσάρεστες περιστάσεις. Σχετικό το δίστιχο του ποιητή Γεωργίου Δροσίνη: Και στης ζωής τους πιο βαριούς χειμώνες / Αλκυονίδες μέρες καρτερώ.
Από μετεωρολογικής πλευράς, οι αλκυονίδες ημέρες είναι ένα καιρικό φαινόμενο της χειμερινής περιόδου, που παρατηρείται στις νότιες περιοχές του ιταλικού και ιδιαίτερα του ελληνικού χερσαίου και νησιωτικού χώρου.
Εμφανίζονται στατιστικά κατά το διάστημα 15 Δεκεμβρίου με 15 Φεβρουαρίου σε σειρά διαδοχικών ημερών, άλλοτε λιγότερων, άλλοτε περισσότερων, και χαρακτηρίζονται από σχετική άπνοια, ηλιοφάνεια με έως 15 ή και 20 βαθμούς και μικρή νεφοκάλυψη.
Οι αλκυονίδες ημέρες είναι γνωστές από την αρχαιότητα (μνημονεύονται από τον Δημόκριτο, τον Αριστοφάνη, τον Αριστοτέλη και άλλους συγγραφείς) και ερμηνεύονται με βάση τον δημοφιλή μύθο.
Την απώλεια του Κήυκα στην τρικυμία και την μεταμόρφωση του ζευγαριού την αναφέρουν και οι Οβίδιος, Υγίνος και Βιργίλιος.
αλκυονίδες < αλκυονιδ- (θ. του ουσ. αλκυονίς, -ίδος) + -ες | αλκυονίς < αλκυον- (θ. του ουσ. αλκυών, -όνος) + -ίς (υποκορ.).
αλκυόνα < αρχ. αλκυών, -όνος, αγνώστου ετύμου, ίσως συνδέεται με το θ. αλκ- της λ. αλκή ‘προστασία, ισχύς’ ή αποτελεί μεσογειακό δάνειο. Οι αρχαίοι είχαν παρετυμολογήσει τη λ. θεωρώντας την σύνθετη (άλς ‘θάλασσα’ + κύω ‘κυοφορώ΄).
(κυρ. πηγή: mixanitouxronou)
● Αλκυονίδες νήσοι
Οι Αλκυονίδες νήσοι, καλούμενες και κατ΄ ευφημισμόν καλά νησιά, αποτελούν ένα νησιωτικό σύμπλεγμα στο ανατολικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου. Η περιοχή είναι ιδιαίτερα σεισμογενής.
Το όνομά τους προέρχεται από τις Αλκυονίδες, τις επτά μυθικές κόρες του γίγαντα Αλκυονέα, γιου του Ουρανού και της Γης (Αλκίππη, Ανθή, Αστερία, Δριμώ, Μεθώνη, Παλλήνη και Φθονία).
Όταν ο Ηρακλής σκότωσε τον πατέρα τους, λυπήθηκαν τόσο, που έπεσαν στη θάλασσα. Η Αμφιτρίτη έδειξε συμπόνια και τις μεταμόρφωσε σε αλκυόνες.
Από τις Αλκυονίδες πήραν το όνομά τους τρεις από τους Δορυφόρους του Κρόνου: η Μεθώνη, η Ανθή και η Παλλήνη.
< αρχ. Αλκυονίδες < αλκυών, -όνος + -ίς, -ίδα