ΕΝΟΤΗΤΑ 5

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ- Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ – Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ

Η μόρφωση των παιδιών

Στόχοι της εκπαίδευσης:

◆ «Νους υγιής εν σώματι υγιεί».
◆ Ανάπτυξη καλού γούστου.
◆ Ευπρέπεια.
◆ Κοινωνικότητα
◆ Οξυδερκής πολιτική σκέψη.

Δάσκαλοι:

☻ Παιδαγωγός.
☻ Γραμματιστής.
☻ Κιθαριστής.
☻ Παιδοτρίβης.
☻ Σοφιστές (ρητορική).
☻ Το πολιτιστικό κλίμα της Αθήνας («Ελλάδος παίδευσις»-Θουκυδίδης)

Οι Αθηναίοι αγρότες

Μικρή ιδιοκτησία-πλειοψηφία του πληθυσμού-καλλιεργούν με βοήθεια δούλων. Περιορισμένη κτηνοτροφία

Εργαστήρια

Οι τεχνίτες ζουν κυρίως στην πόλη-ανοιχτά προς το δρόμο-ίδια μαγαζιά στην ίδια περιοχή.

Εμπόριο

Εισάγονται τρόφιμα και πρώτες ύλες για τις βιοτεχνίες. Εξάγονται υφάσματα, όπλα, δέρματα κατεργασμένα, αγγεία, έπιπλα κλπ.

Διανόηση

Καλλιτέχνες, διανοούμενοι, πολιτικοί δημιουργούν το «χρυσό αιώνα» της Αθήνας.

Οι γιορτές.

Τα Παναθήναια ήταν η μεγαλύτερη γιορτή, κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμή της Αθηνάς

Τα μεγάλα ή εν άστει Διονύσια προς τιμή του Διονύσου (θέατρο)

Τα Ανθεστήρια προς τιμή του Διονύσου, όπου δοκίμαζαν το νέο κρασί.

Τα Ελευσίνια, προς τιμή της Δήμητρας και της Περσεφόνης, αρχές Οκτωβρίου.(Ελευσίνια μυστήρια)

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

Κοινωνικές τάξεις στην αρχαία Αθήνα:

Α) Αθηναίοι πολίτες: από γονείς Αθηναίους, συμμετέχουν στην Εκκλησία του Δήμου, εκλέγονται σε αξιώματα, έχουν ίσα δικαιώματα.

Β) Μέτοικοι: Μετανάστες οικονομικοί, ασχολούνται με το εμπόριο, πληρώνουν ειδικό φόρο, το «μετοίκιον».

Γ) Δούλοι: Κυρίως αιχμάλωτοι πολέμου, αγορασμένοι από σκλαβοπάζαρα ή παιδιά δούλων. Εργάζονται ως υπηρέτες, ή σε κρατικές υπηρεσίες (δεσμοφύλακες, λογιστές, αστυνομικοί, εργάτες) ή ως παιδαγωγοί σε σπίτια πλουσίων αθηναίων. Τους φέρονται καλά σε γενικές γραμμές.

Ο ρόλος της γυναίκας

▶ Μένει στο σπίτι, δεν βγαίνει μόνη, συμμετέχει σε γιορτές. ▶ Δεν καταλαμβάνει αξιώματα παρά μόνο της ιέρειας. ▶ Δε συμμετέχει στο δημόσιο βίο. ▶ Ασχολείται με τις οικιακές εργασίες, επιβλέπει τους δούλους, καλλωπίζεται, υφαίνει και ανατρέφει τα παιδιά.

Ο άντρας

▶ Περνά τη μέρα έξω από το σπίτι, στα γυμναστήρια, τα δημόσια λουτρά, τα κουρεία και συζητά για διάφορα θέματα. ▶ Λαμβάνει μέρος στις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου. ▶ Οργανώνει συμπόσια στο σπίτι για τους φίλους του ή συμμετέχει σε συμπόσια όπου συζητούνται θέματα φιλοσοφίας, τέχνης κλπ.
Τα παιδιά

Τα κορίτσια μένουν στο σπίτι και μαθαίνουν τις οικιακές εργασίες ενώ τα αγόρια από τα επτά τους χρόνια στέλνονται σε ιδιωτικά σχολεία για να μορφωθούν.

Τροφή και ενδύματα

Τροφή λιτή, κυρίως λαχανικά, ελιές, παστά ψάρια και σπάνια κρέας.

Η ενδυμασία ήταν κομψή και απλή. Βασικό ένδυμα ήταν ο χιτώνας. Φορούσαν ακόμη ιμάτιο (πανωφόρι), ζώνη, σανδάλια και κοσμήματα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

H ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ – ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

α. Εκκλησία του Δήμου, Βουλή των Πεντακοσίων

☻ Το πολίτευμα της Αθήνας εξελίσσεται με την άνοδο του Εφιάλτη και του Περικλή στην εξουσία:

-Η λαϊκή συμμετοχή διευρύνεται

-Ο Δήμος ασκεί το σύνολο της εξουσίας

☻ Η Εκκλησία του Δήμου ήταν το κυρίαρχο σώμα. Μέλη της ήταν όλοι οι ελεύθεροι πολίτες της Αττικής (άντρες).

☻ Η Εκκλησία εκλέγει τα μέλη της Βουλής των Πεντακοσίων (ετήσια θητεία). Η Βουλή προετοιμάζει τα νομοσχέδια (προβουλεύματα) για να τα ψηφίσει η Εκκλησία

☻ Με τη μεταρρύθμιση του Εφιάλτη ο Άρειος Πάγος δεν έχει δικαίωμα να ελέγχει τη Βουλή.

β . Δέκα Στρατηγοί

☻ Οι εννέα άρχοντες χάνουν τις αρμοδιότητές τους, κληρώνονται και δεν εκλέγονται πια

☻ Ανώτατοι άρχοντες είναι πια οι Δέκα Στρατηγοί, με αρμοδιότητες:

-την εσωτερική ασφάλεια της πόλης

-το σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής

-τη διοίκηση του στρατού και του στόλου

γ. Η Ηλιαία

☻ Ο Άρειος Πάγος δικάζει πια μόνο υποθέσεις φόνου εκ προμελέτης και εμπρησμού

☻ Οι υπόλοιπες υποθέσεις δικάζονται από την Ηλιαία, ένα πολυμελές λαϊκό δικαστήριο, που αποτελείται από 6000 δικαστές, που εκλέγονται από την Εκκλησία του Δήμου για ένα χρόνο.

☻ Χωρίζεται σε δέκα τμήματα και κάθε τμήμα

-έχει αρμοδιότητα σε διαφορετικό τομέα

-αντιπροσωπεύει μια από τις δέκα φυλές της Αθήνας.

δ . Οι λειτουργίες

Η Αθήνα χρειαζόταν χρήματα για τη συντήρηση του στόλου, την οργάνωση γιορτών, το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων, την αποστολή πρεσβειών σε πανελλήνιες γιορτές. Τα χρήματα αυτά τα συγκέντρωνε από τους ισχυρούς οικονομικά αθηναίους με τις λειτουργίες, έναν τρόπο φορολογίας. Οι κυριότερες λειτουργίες ήταν:

– Η τριηραρχία (συντήρηση ενός κρατικού πλοίου)

– η χορηγία (δαπάνη θεατρικής παράστασης)

– η γυμνασιαρχία ( έξοδα αθλητών που συμμετείχαν σε αγώνες)

– η εστίαση (παράθεση δημοσίου γεύματος σε γιορτές ή αγώνες)

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ
Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Α. Η πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα.

☻ Μετά τους Περσικούς πολέμους το πολίτευμα της Αθήνας γίνεται πιο δημοκρατικό, τα πρόσωπα υποτάσσονται στη θέληση του συνόλου. Ο Μιλτιάδης και ο Θεμιστοκλής παθαίνουν και νέοι πολιτικοί, ο Κίμων και ο Περικλής είναι οι προικισμένοι υπηρέτες της κοινότητας.

☻ Ο Κίμων παρόλο που εξοστρακίζεται το 461 π.Χ. επιστρέφει στην Αθήνα όταν τον καλεί και θυσιάζει τη ζωή του οδηγώντας το στόλο της πατρίδας του κατά των Περσών στη Σαλαμίνα της Κύπρου το 449 π.Χ.

☻ Ο Περικλής δεν ξεφεύγει από τη δημοκρατική νομιμότητα παρόλο που συγκεντρώνει αρκετές εξουσίες στα χέρια του.

Β. Το πολιτικό πρόγραμμα του Περικλή

☻ Όλοι οι πολίτες ίσοι απέναντι στο νόμο και άνετη ζωή για όλους

☻ Μισθοφορία: επίδομα για τους άπορους για να μπορούν να παρακολουθήσουν τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου και να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα.

☻ Και οι φτωχότεροι μπορούν να καταλαμβάνουν πολιτειακά αξιώματα.

☻ Αναπτύσσονται θεσμοί κοινωνικής προστασίας και η πολιτεία πληρώνει το εισιτήριο των απόρων στο θέατρο (θεωρικά χρήματα)

☻  Γίνονται μεγάλα δημόσια έργα, ώστε πολύς κόσμος να βρίσκει απασχόληση και να αλλάζει και η όψη της πόλης

Συνέπειες της ειρήνης του Καλλία για την Αθήνα

☻ Ειρήνη με τους Πέρσες

☻ Απόλυτη κυριαρχία στο Αιγαίο

☻ Εξομάλυνση σχέσεων με Σπάρτη (Τριακοντούτεις Σπονδαί-446 π.Χ.)

☻ Η Αθήνα μπορεί να υλοποιήσει ένα υψηλό πολιτιστικό, καλλιτεχνικό και παιδευτικό όραμα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ
Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ.

Α. Η οργάνωση της Συμμαχίας.

☼ Οι πόλεις του Αιγαίου φοβούμενες επιστροφή των Περσών αναζητούν στήριγμα και στρέφονται στη Σπάρτη.

☼ Μετά την άρνηση της Σπάρτης, συνάπτουν συμμαχία με την Αθήνα, με έδρα τη Δήλο ( Συμμαχία της Δήλου-478π.Χ.)
.
☼ Όργανο της συμμαχίας είναι το ετήσιο συνέδριο της Δήλου (μια ψήφος ανά πόλη).

☼ Κάθε πόλη συνεισφέρει πλοία και στρατό ή φόρους.

☼Τα χρήματα που φυλάσσονται στη Δήλο τα διαχειρίζονται οι «Ελληνοταμίαι», δέκα Αθηναίοι.

☼Η Αθήνα είχε ηγετικό ρόλο, αλλά οι πόλεις διατηρούσαν την αυτονομία τους.

Β. Ο Κίμωνας ενδυναμώνει τη Συμμαχία

♦ Ο Κίμωνας, ηγέτης του αριστοκρατικού κόμματος, από το 471 π.Χ. επιβάλλεται και εφαρμόζει το δικό του πολιτικό σχέδιο, που προέβλεπε:

– Διεύρυνση της Συμμαχίας

-Συνέχιση του πολέμου κατά των Περσών

-Φιλικές σχέσεις με τη Σπάρτη

♦ Μετά τη νίκη εναντίον των Περσών στον ποταμό Ευρυμέδοντα (467 π.Χ.) η Συμμαχία κυριαρχεί στο Αιγαίο.

♦ Λόγω της αλαζονείας των Αθηναίων, εξεγείρονται πόλεις συμμαχικές και ο Κίμωνας καταπνίγει τις εξεγέρσεις με βία.

Γ. Η Συμμαχία όργανο της αθηναϊκής επέκτασης

Καταργείται η αυτονομία των πόλεων.

♠ Η Συμμαχία μετατρέπεται σε ηγεμονία των Αθηναίων με τις παρακάτω αποφάσεις του Περικλή (454 π.Χ.)

– Μεταφορά του ταμείου της συμμαχίας στην Ακρόπολη, στην Αθήνα

– Δεν συνέρχεται πια το συνέδριο.

-Οι αποφάσεις λαμβάνονται μόνο από την Αθήνα

– Ο φόρος της κάθε πόλης ορίζεται από την Εκκλησία του Δήμου

♠ Αθήνα και Πέρσες υπογράφουν την Καλλίειο ειρήνη (449 π.Χ.), με την οποία τερματίζονται επίσημα οι Περσικοί πόλεμοι. Όρος: η αναγνώριση από τους Πέρσες της αυτονομίας των Ελληνικών πόλεων.

♠ Παρά το τέλος των πολέμων, η Συμμαχία δε διαλύεται και οι Αθηναίοι είναι οι μόνοι που ωφελούνται από αυτό.