ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Β΄  Ελληνικός   Αποικισμός                     

•   πότε;     8^ος αιώνας π.Χ.
•    που ;    προς τις ακτές της Μεσογείου και Εύξεινου Πόντου,   Κάτω Ιταλία = Μεγάλη Ελλάδα
• Λόγοι :    1) οικονομικοί :   καλλιεργήσιμη γη +  πρώτες ύλες

2) πολιτικοί      :   επικράτηση πολιτικών

αντιπάλων ανάγκασαν κάποιους να φύγουν

•     Διαδικασία :   προεπιλεγμένη θέση

αρχηγός αποστολής = οικιστής

τελετή πριν την αναχώρηση

προτίμηση σε περιοχή με πλούσια   ενδοχώρα +

φυσική οχύρωση

•    Οργάνωση   :   η νέα πόλη είχε τη δική οργάνωση + νέους   θεσμούς ,  ανεξάρτητη από μητρόπολη,  στενές σχέσεις με μητρόπολη

•    Συνέπειες   :    1) επαφή με άλλους λαούς = διεύρυνση του

πνευματικού ορίζοντα

2) ανάπτυξη οικονομίας + δημιουργία

νέων επαγγελμάτων

3) εμφάνιση μονίμων αγορών στις πόλεις,

διακίνηση ιδεών

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Α. Η δημιουργία του ελληνικού αλφάβητου

☻ Εμφανίζεται προς τα τέλη του 8ου αι. π.Χ.
☻ Προέρχεται από το φοινικικό με τη μετατροπή συμφώνων σε φωνήεντα
☻ Η γραφή απλοποιήθηκε κι έγινε κτήμα περισσότερων ανθρώπων
☻ Από το ελληνικό αλφάβητο προήλθε το λατινικό

Β) Η ΤΕΧΝΗ

♥ Ονομάζεται Γεωμετρική διότι κυριαρχούν σε αυτή τα γεωμετρικά σχήματα (κυρίως στα αγγεία)
♥ Δημιουργήθηκε από τον 11ο ως τον 8ο αιώνα π.Χ.
♥ Αρχικά ομόκεντροι κύκλοι και ημικύκλια ζωγραφισμένα με διαβήτη (1)
♥ Σταδιακά τρίγωνα, ρόμβοι, μαίανδροι (3)
♥ Αργότερα ομοιόμορφα ζώα και παραστάσεις θανάτου μαζί με τα γεωμετρικά σχήματα – επιτάφια αγγεία (2)
♥ Εμφάνιση μυθολογικών θεμάτων

Γ) ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ

ΝΑΟΙ
– Μεγάλο μέγεθος
-Λίθινοι τοίχοι κάτω, πλίνθινοι ψηλά, στέγες επίπεδες ή σαμαρωτές –λασπόκλαδα
-Μερικοί μακρόστενοι, κεντρική σειρά από κίονες, βάθρο για θεότητα (Ηραίο Σάμου)
-Ορισμένοι αποκτούν πανελλήνιο χαρακτήρα (Δελφοί, Ολυμπία, Δωδώνη)

ΟΙΚΙΣΜΟΙ
-Μικροί
-Σε υψώματα
-Μερικοί οχυρωμένοι με τείχη

http://www.slideshare.net/vasso76/ss-68490926

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

α) Περίοδος κρίσης (1100-950 π.Χ..)

▲ Μείωση πληθυσμού
▲ Οικονομία : σταματάει το εμπόριο, γεωργία και κτηνοτροφία = οικιακή μορφή
▲ Εξαφάνιση της κεντρικής εξουσίας – Η οργάνωση στηρίζεται σε οικογένεια, χωριό, ομάδα.

β) Περίοδος ανάκαμψης (από αρχές 10ου αι. και μετά)

Αναγέννηση:
▲ Πνευματική
▲ Δημογραφική
▲ Τεχνολογική

γ) Η διαμόρφωση των φυλετικών κοινοτήτων
Μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών = από Βορρά και Νότο
☻ Δωριείς: Από Πίνδο      → Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα (τμήμα), Κυκλάδες (Μήλο, Θήρα), Κρήτη
☻ Θεσσαλοί: Από Πίνδο    → Θεσσαλία
☻ Βοιωτοί : Από Θεσσαλία  → Βοιωτία
☻ Αιολείς: Από Θεσσαλία → Λέσβο, Τένεδο, Βόρεια Μικρά Ασία
☻ Ίωνες : Από Βόρεια παράλια Πελοποννήσου → Αττική, Εύβοια, Κυκλάδες

☻ Το Κράτος είναι φυλετικό
☻ Το αξίωμα του βασιλιά
– Αρχικά αιρετό και μετά κληρονομικό
– το καταλαμβάνει ο ικανότερος πολεμιστής

δ) Ο Πρώτος Ελληνικός αποικισμός

= Η μετανάστευση ελληνικών φύλων (11ος-9ος αι. π. Χ.) προς τα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια της Μικράς Ασίας

Αίτια

1) Έλλειψη σταθερότητας και κλίμα ανασφάλειας μετά τις μετακινήσεις του 12ου αιώνα.
2) Η στενότητα του ηπειρωτικού ελλαδικού χώρου και έλλειψη καλλιεργήσιμων εδαφών
3) Ο οικονομικός μαρασμός , φτώχεια

Χάρτης των μετακινήσεων

▶ Αιολείς : Από Θεσσαλία προς Λέσβο, Τένεδο, Μ. Ασία
Αιολία= από Τρωάδα ως Σμύρνη
▶ Ίωνες : Από Αττική, Εύβοια, Β. Πελοπόννησο προς Χίο, Σάμο, Κεντρική Μ. Ασία (Ιωνική δωδεκάπολη)
▶ Δωριείς: Προς Ρόδο, Κω, Μ. Ασία.
( Δωρική εξάπολη)

Ασχολίες των αποίκων

* Γεωργία αρχικά
* Εμπόριο αργότερα

ε) Ο κόσμος των Ομηρικών επών.

◉ Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια περιγράφουν εποχές μεταγενέστερες της μυκηναϊκής (11ο – 8ο αιώνα π. Χ.)
◉ Η ομηρική εποχή πολιτικά δεν έχει καμία σχέση με τη μυκηναϊκή. Διαφορές:
☺ Δεν υπάρχει η μυκηναϊκή ανακτορική γραφειοκρατία
☺ Ο ηγεμόνας δεν ονομάζεται «άναξ», αλλά «βασιλεύς»
☺ Υπάρχει πολιτική αστάθεια
☺ Κοινωνία αγροτοποιμενική. Ζει από προϊόντα και επιδρομές.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Θρησκεία

☻ Δωδεκάθεο πλην Απόλλωνος

☻ Πότνια – Κυρία Πότνια

☻ Μικρά ιερά

Τέχνη

1) Επιρροή από μινωικό πολιτισμό

2) Αρχιτεκτονική :

α) Ακροπόλεις = χτίζονται σε λόφους και είχαν ισχυρή οχύρωση

β) μεγάλα, μνημειακά ανάκτορα

Σχέδιο ανακτόρων:

* Προθάλαμος που βλέπει στην αυλή

* Μέγαρο (εστία- υποδοχή)

* Δευτερεύοντες χώροι ( διάδρομοι, σκάλες, 2^ος όροφος )

γ) κυκλώπεια τείχη

3) Τάφοι:

α) λακκοειδείς με επιτύμβιες στήλες

β) θολωτοί τάφοι (Θησαυρός του Ατρέα)

πως ήταν ;  κυκλικός θάλαμος με θολωτή οροφή, έμπαινες από διάδρομο πλαισιωμένο με λίθινους  τοίχους, μετά την ταφή ο θάλαμος σκεπαζόταν με χώμα = τεχνητός λόφος

γ) θαλαμωτοί τάφοι (λαξεμένοι σε πλαγιές λόφων)

4) Ζωγραφική και κεραμική

α) Τοιχογραφίες

β) Κεραμική

γ) Μεταλλοτεχνία

-Κοσμήματα

-Σκεύη

-Ξίφη, εγχειρίδια

– Προσωπίδες νεκρών

Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

• Μυκηναϊκός πολιτισμός ο ΠΡΩΤΟΣ μεγάλος ελληνικός πολιτισμός

  που ; Ηπειρωτική Ελλάδα ( από Θεσσαλία εως Πελλοπόνησο )

πότε ;  1600-1100 π. Χ.

 γιατί ονομάστηκε έτσι ; σημαντικότερο κέντρο οι Μυκήνες

Ερρίκος Σλήμαν = οι ανασκαφές του στις Μυκήνες

ανακάλυψαν βασιλικούς τάφους

• Φάσεις: α) των βασιλικών τάφων (1600-1450 π. Χ.)

β) η ανακτορική περίοδος (1400-1200 π. Χ.)

χτίζονται τα πρώτα ανάκτορα ανάκτορα = διοικητικά κέντρα

στην κορυφή οχυρωμένων ακροπόλεων( Μυκήνες, Τύρινθα, Πύλο, Θήβα)

• Μινωικές επιρροές τεχνολογικά επιτεύγματα

μορφές τέχνης

ιδέα της γραφής

• Δημιουργίες: ▲ οχυρωμένες ακροπόλεις

                                     ▲ θολωτοί τάφοι

• Οικονομία: ∎ Γεωργία

∎ Κτηνοτροφία

∎ Ελεφαντουργία-μεταλλουργία – λιθοτεχνία

∎ Ναυτιλία και εμπόριο

• Κοινά στοιχεία       κοινή γλώσσα = Γραμμική Β΄ γραφή

κοινή θρησκεία + μεταθανάτιες αντιλήψεις

όμοια κοινωνικοπολιτική οργάνωση – θεσμοί

δημιουργία μυκηναϊκού πολιτισμού

• Οργάνωση μυκηναϊκής κοινωνίας

Άναξ

Αυλικοί

Ιερατείο

Δήμοι (ο λαός)

Δούλοι (μόνο υποχρεώσεις)

• Η Γραμμική β’γραφή    α) πήλινες επιγραφές σε                                                                 μυκηναϊκά κέντρα ( Κνωσός, Πύλος )

                                                       β) Μάικλ Βέντρις – Τζον Τσάντγουικ                                                         αποκρυπτογράφηση

γ) συλλαβική = κάθε γράμμα και μια συλλαβή

δ) ή προήλθε από Γραμμική α’ ή                                                                      μεταφυτεύθηκε στην Κρήτη από  την                                                           ηπειρωτική Ελλάδα

                                  ε) περιεχόμενο πινακίδων = στοιχεία για                                                       εμπόριο ανακτόρων, σχετικά με τη διακίνηση                                           γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων,                                                πληροφορίες για διοικητική  οργάνωση +                                                   θρησκευτική ζωή Μυκηναίων

στ )ειδικοί γραφείς

ζ) εξαφανίστηκε γύρω στα 1200 π. Χ. μετά την                                         πτώση των ανακτόρων

• Η εξάπλωση και η κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου

Εξάπλωση:  θαλασσοκρατία ως το 1450 π. Χ.

Αποικίες-εμπορικοί σταθμοί σε Ελλάδα  -Μ. Ασία

Ταξίδια για πρώτες ύλες

Αποικισμός Κύπρου

Σχέσεις με Χετταίους

Κατάρρευση

Γύρω στα 1200π.Χ.

– κάμπτεται η δύναμη των  Μυκηναίων

-καταστρέφονται ανάκτορα, συνοικισμοί και ακροπόλεις

-εξαφανίζεται η Γραμμική Β’

Αιτίες κατάρρευσης:

♣ Κάθοδος των Δωριέων

♣ εσωτερικές αναταραχές

♣ Λαοί της θάλασσας-επιδρομές

ΕΝΟΤΗΤΑ 4
Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

Η θρησκεία των Μινωιτών

– πίστη κυρίως σε γυναικείες θεότητες
– ύπαρξη μικρών μόνο ιερών και σπηλαίων για τη λατρεία
– υπήρχαν ιερά δένδρα (ελιά) και ζώα (ταύρος)
– τελετές με χορούς και αγώνες,  ταυροκαθάψια = αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από ταύρο, όχι    φόνο ταύρων = σκοπός ήταν να αναδείξει την τόλμη + ευλυγισία (4 άνδρες +γυναίκες κρατούσαν ρόπαλα + τριγυρίζοντας τον ταύρο, ένας προσπαθούσε να ανέβει στη ράχη του + να κάνει ακροβατικές ασκήσεις
– ιερατείο γυναικείο κυρίως

Η μινωική τέχνη  

– διακρίνεται για τη ζωντάνια + κίνηση
– προτιμούν να απεικονίζουν τη φύση, θρησκευτικές + τελετουργικές πομπές, θέματα από τον κόσμο της θάλασσας, ζώα

Μινωική  τέχνη

– τα κεραμικά έχουν ποικίλα σχήματα
– καμαραϊκά αγγεία = πολύπλοκα καμπυλόγραμμα σχέδια με φαντασία, εξάγονταν σε Αν. Μεσόγειο και Αίγυπτο

Άλλα έργα ειδώλια τέχνης
– ρυτά = μεγάλα αγγεία που χρησιμοποιούνταν στις τελετουργίες
– κοσμήματα, σφραγίδες

ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

– Που ; Κρήτη

– Πότε ; 3η και 2η χιλιετία π. Χ.

– Γιατί ονομάστηκε έτσι ; βασιλιάς Κνωσού Μίνωας , ανασκαφές Άρθουρ Έβανς στην
Κνωσό
♥ Οργάνωση (3000-2000 π. Χ.)

☼ Αύξηση πληθυσμού, συστηματοποίηση γεωργίας, ίδρυση μικρών οικισμών

☼ Επαφές με περιοχές Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου- Ίδρυση αποικιών στο Αιγαίο

☼ Εξαγωγές: λάδι, κρασί, ξυλεία, αγγεία,, υφάσματα, δέρματα

Εισαγωγές πρώτων υλών.

♥ Ανάπτυξη (περίοδος πρώτων ανακτόρων 2000-1700 π. Χ.)

☼ Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρο

☼ Καταστροφή από σεισμό γύρω στο 1700 π. Χ.

♥ Κορύφωση (περίοδος νέων ανακτόρων 1700-1450 π. Χ. )

☼ Κυριαρχία στο Αιγαίο

☼ Σχέσεις με ηπειρωτική Ελλάδα

☼ Επιρροή στον μυκηναϊκό πολιτισμό
Κοινά χαρακτηριστικά  ανακτόρων

☼  προσανατολισμός Βορρά – Νότου
☼  μεγάλη ορθογώνια αυλή + γύρω τα δωμάτια
☼ πολυώροφα, σύστημα ύδρευσης + αποχέτευσης, τοιχογραφίες
☼ έλλειψη οχύρωσης
☼ κέντρα λατρείας και τεχνών

Ανάκτορα

– διοικητικά κέντρα = κατοικία άρχοντα και αξιωματούχων
– οικονομικά κέντρα = συγκέντρωση παραγωγής + εμπορευμάτων
– καλλιτεχνικά κέντρα = κατασκευή πολύτιμων αντικειμένων κ.ά.
– θρησκευτικά κέντρα = διάφορες τελετές

Μινωική γραφή 

Γραμμική Α΄= συλλαβική γραφή, δηλ. κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μια συλλαβή
Δίσκος Φαιστού

Οικονομία

ανάπτυξη εμπορίου (Αιγαίο + Αίγυπτο)

1450 π. Χ. σεισμός καταστροφή ανακτόρων εκτός της Κνωσού, εισβολή Μυκηναίων κατάληψη Κνωσού
1370 π. Χ. καταστροφή ανακτόρου Κνωσού

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

– Που ; στις Κυκλάδες

– Ποτε ; 3000-1600 π. Χ.

– Γιατί εκεί ;

◆ ήπιο κλίμα

◆ προνομιακή γεωγραφική θέση = γέφυρα Ευρώπη – Ασία
γέφυρα Ηπειρωτική Ελλάδα – Κρήτη

◆ ανάπτυξη ναυτιλίας
Οικισμοί

☻ Ως το 2300 π Χ

-Αναπτύσσονται αυτόνομα

-Κτίζονται κοντά στη θάλασσα ή σε πρανή λόφων

☻ Από το 2300 π. Χ.

-Ορισμένοι οχυρώνονται (Αγία Ειρήνη και Κέα)

-Άλλοι καταστρέφονται και ξανακτίζονται οχυρωμένοι (Φυλακωπή Μήλου)

-Άλλοι χτίζονται σε ψηλούς λόφους μακριά από τη θάλασσα (Καστρί Σύρου)

☻ Τη 2η χιλιετία π. Χ.

-Οι οικισμοί μεγαλώνουν (Ακρωτήρι στη Θήρα)

-Τα κτίρια οικοδομούνται πιο σύνθετα κι επιβλητικά

☻ 1600 π. Χ. περίπου οι οικισμοί καταστρέφονται από σεισμό
Σχέσεις:

◆ 3η χιλιετία π. Χ. κυριαρχία στο Αιγαίο, μεταφορά προϊόντων και γνώσεων από Εγγύς Ανατολή στην Ευρώπη

◆ 2η χιλιετία π. Χ. σχέσεις με ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη

◆1600 π. Χ. περίπου υποτάσσονται στους Μινωίτες

◆1450 π. Χ. : κυριαρχία Μυκηναίων

Τέχνη

Α) Ειδώλια :

-παριστάνουν γυναίκες (τα περισσότερα) ή άντρες μουσικούς, κυνηγούς, πολεμιστές (λίγα)

– μορφές σχηματοποιημένες με χαρακτηριστικές λεπτομέρειες (πρόσωπο – φύλλο)

Β) Αγγεία :

– από πηλό, μάρμαρο ή μέταλλο

-διακόσμηση με απλά γραμμικά σχέδια ή εγχάρακτη διακόσμηση

Γ) Τοιχογραφίες

-Θέματα από τη φύση και την καθημερινή ζωή

– Στολίζουν κυρίως τα δημόσια κτίρια

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000 – 1100 π.Χ.)

⋆Εργαλεία από χαλκό

1) Πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί:

– Σουμέριοι

– Βαβυλώνιοι

– Αιγύπτιοι

– Εβραίοι

– Φοίνικες

– Χετταίοι

2) Στην Ελλάδα:

– Κυκλαδικός πολιτισμός

– Μινωικός πολιτισμός

– Μυκηναϊκός πολιτισμός

ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

■ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ

1) ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ : Ινδοευρωπαϊκής καταγωγής. τροχός, άροτρο, επεξεργασία μετάλλων, σφηνοειδής γραφή, συγκροτημένες πόλεις (Ουρ, Ουρούκ, Λαγκάς)

2) ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ : Σημιτικές προσμίξεις, Χαμουραμπί (νομοθεσία-κώδικας του Χαμουραμπί- αυστηροί νόμοι), αστρονομία, έπος Γιλγαμές( το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο ), κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας, βαβυλώνια αιχμαλωσία.

3) ΑΣΣΥΡΙΟΙ : Την εποχή του χαλκού καταλύουν το βαβυλωνιακό κράτος. Πρωτεύουσα η Νινευί

■ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

«Δώρο του Νείλου» , σιτοβολώνας, πάπυρος, Φαραώ.

3 περίοδοι ακμής

1) Αρχαίο βασίλειο – Μέμφις – πυραμίδες
2) Μέσο βασίλειο – Θήβα
3) Νέο βασίλειο – ιμπεριαλισμός- Κοιλάδα των βασιλέων- ναοί Λούξορ, Καρνάκ, Αμπού-Σιμπέλ.

Φαραώ

1) Γιος του Όσιρι
2) Απόλυτος κυρίαρχος
3) Στρατιωτικός διοικητής
4) Ανώτατος θρησκευτικός άρχοντας

Χωρικοί

1) 9/10 του πληθυσμού
2) Βαρείς φόροι
3) Όχι ιδιοκτησία

Τεχνίτες

1) Ζουν στις πόλεις
2) Είναι ξυλουργοί, οικοδόμοι, σιδηρουργοί, επεξεργαστές μετάλλων, χρυσοχόοι, ξυλογλύπτες, λιθοξόοι κλπ

Θρησκεία

Είναι πολυθεϊστές. Λατρεύουν τον Άμμωνα Ρα, τον Όσιρι, την Ίσιδα.
Ταριχεύουν τους νεκρούς- μούμιες.

Γραφή

Ιερογλυφικά . Με τη βοήθεια της «Στήλης της Ροζέτας» τα αποκρυπτογραφεί ο Σαμπολιόν.

■ ΧΕΤΤΑΙΟΙ

Μικρά Ασία, 2η χιλιετία προ Χριστού. Ινδοευρωπαίοι. Πρωτεύουσα η Χαττούσα.
Γραφή- πινακίδες- Αχιγιάβα=Αχαιοί.
Τέλη 13ου αιώνα: οι «λαοί της θάλασσας» διέλυσαν το κράτος των Χετταίων.

■ ΦΟΙΝΙΚΕΣ

Σημιτικής καταγωγής- ναυτικοί και έμποροι. Σιδώνα, Τύρος, Βύβλος.
Επινόηση αλφαβήτου- 22 σύμφωνα. Ναυτικοί από την Κύμη το φέρνουν στην Ελλάδα (Ελληνικό και Λατινικό αλφάβητο)

■ ΕΒΡΑΙΟΙ

Σημίτες- Γη Χαναάν

1300 π. Χ. οι Εβραίοι της Αιγύπτου με τον Μωυσή έρχονται στην Παλαιστίνη.

Ιερουσαλήμ- Σαούλ- Δαβίδ- Σολομών

Καταλύεται από Ασσυρίους

Μονοθεϊστικός λαός- Βίβλος- Παλαιά Διαθήκη