Διαθεματική εργασία στη λογοτεχνία γ΄γυμνασίου

    Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η θέση της Ελληνίδας τυπικά τουλάχιστον άλλα­ξε. Η γυναίκα βρίσκεται εκτός σπιτιού βοηθώντας σε γεωργικές δουλειές, αλλά και σε άλλες πιο βαριές, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο. Σιγά, σιγά αρχίζει να εργάζεται στα υφαντουργεία και στα κλωστήρια ως προέκταση των οικιακών τεχνών. Στην επανάσταση του 1821 οι Ελληνίδες απόκτησαν εμπειρίες και πήραν μέρος ως αγωνίστριες και καπετάνισσες(π.χ. Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους) στον αγώνα αντίστασης ενάντια στον τουρκικό ζυγό.

Με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους η γυναίκα βρέθηκε πιο ώριμη, αλλά διόλου ισότιμη με τον άνδρα. Παραμένει στην υπηρεσία του νοικοκυριού, των παιδιών και του συζύγου που είναι και ο αποκλειστικά αρμόδιος για πολιτική και κοινωνική δραστη­ριότητα και  κύριος  μοχλός στη διαδικασία της παραγωγής. Η συμμετοχή της στον απελευθερωτικό αγώνα δεν εκτιμήθηκε δεόντως από τους άνδρες, αλλά ούτε και η ίδια τη συνειδητοποίησε. Ποτέ δεν ήταν αυτεξούσια. Στο μεταξύ έκαναν και την εμφάνιση τους οι πρώτοι προοδευτικοί άνθρωποι που για λόγους ουμανιστικούς ή ορθολογιστικούς προπαγάνδισαν τη μόρφωση των γυναικών και την ισότητα των δύο φύλων. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα έχουμε και την παρουσία των γυναικών στα γράμματα. Εκδίδονται βιβλία, μεταφράσεις, σχολικά βιβλία, θεατρικά έργα, δημοσιεύονται σε περιοδικά ποιήματα, άρθρα, διηγήματα.

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα οι γυναίκες ήταν σχεδόν αποκλεισμένες από τη μι­σθωτή εργασία. Θεωρούνταν άεργες, αφού ούτε αυτή η οικιακή εργασία τους δεν αναγνωρίζονταν, αμόρφωτες και «οπισθοδρομικές», μέσα σε μια κοινωνία που άρχιζε να προ­βάλλει τις αντίθετες ακριβώς αξίες. Ακόμη και όταν η εργασία τους θεωρήθηκε απαραίτητη για την ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας, τα επαγγέλματα που κοινωνικά τους επιτρέπονταν ήταν τα λεγόμενα «γυναικεία επαγγέλματα», αυτά δηλαδή που αποτε­λούσαν μια προέκταση του παραδοσιακού ρόλου των γυναικών μέσα στην οικογέ­νεια. Περιορισμένες οι γυναίκες σε εργασίες μονότονες και δίχως δυνατότητα επαγ­γελματικής εξέλιξης, αλλά ιδιαίτερα κοπιαστικές και ανθυγιεινές αποθαρρύνονταν και αποκλείονταν από εκείνες που απαιτούσαν τε­χνική κατάρτιση, μόρφωση και υπευθυνότητα. Ήταν για χρόνια το εφεδρικό εργατικό δυναμικό, τα φτηνά εργατικά χέρια.

Από το τέλος του 19ου αιώνα αρχίζει η γυναίκα σ’ όλο τον κόσμο να εισβάλει στα «αντρικά» επαγγέλματα και στις επιστήμες, να αποκτάει το δικαίωμα της ψήφου και να προωθείται στα δημόσια αξιώματα, ακόμα και στα κυβερνητικά. Η βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τις μεθόδους της παραγωγής και τη θέση της γυναίκας μέσα σε αυτή. Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζονται σιγά-σιγά οι πρώτες δασκάλες, μεταφράστριες, ποιήτριες, συγγραφείς. Η παρουσία τους γίνεται αισθητή ιδίως μετά το 1887. Στην Ελλάδα ως το 1917 η γυναίκα δεν μπορούσε να αναλάβει άλλο δημόσιο λειτούργημα εκτός της δασκάλας.

Η γυναικεία απομόνωση έσπασε σε όλα τα επίπεδα, από τις οικιστικές συνθήκες μέχρι την παραγωγή. Η μαζική είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας άρχισε σε μια περίοδο στυγνής εκμετάλλευσης του εργατικού δυναμικού, και ιδιαίτερα των γυναικών και των κοριτσιών. Η εκμετάλλευση αυτή επιδεινωνόταν από το γεγονός ότι οι γυναίκες δεν γίνονταν δεκτές στα εργατικά συνδικάτα και δεν είχαν τη δυνατότητα αυτόνομων συλλογικών κινητοποιήσεων.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, πρώτα στην Αμερική και μετέπειτα στην Ευρώπη, κάνει την εμφάνισή του το κίνημα του φεμινισμού από γυναίκες της κυρίαρχης αστικής τάξης, διεκδικώντας δυο βασικά αιτήματα: το δικαίωμα της ψήφου και το δικαίωμα στη μόρφωση. Ο αγώνας των γυναικών μέσα από το φεμινιστικό κίνημα ήταν και σημαντικός και μεγάλος. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης ιδρύθηκαν γυναικείοι σύλλογοι και ενώσεις, εκδόθηκαν γυναικείες εφημερίδες και περιοδικά. Στην ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος εμφανίστηκαν δύο παράλληλα ρεύματα: το ένα με άξονα τη διεκδίκηση της ψήφου και το άλλο με άξονα την οικογενειακή νομοθεσία και τα δικαιώματα στην εκπαίδευση και τη μισθωτή εργασία.

Ανάμεσα στις λόγιες γυναίκες της εποχής αυτής ξεχωρίζουν η Καλλιρρόη Παρρέν, η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, η Πηνελόπη Δέλτα, η Έλλη Αλεξίου η Ρόζα Ιμβριώτη, η Ελένη Αλταμούρα-Μπούκουρα, η Ζακυνθινή λόγια Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου κ.ά., που η παρουσία τους σημάδεψε αποφασιστικά το γυναικείο κίνημα.

Το γυναικείο εργατικό και ριζοσπαστικό κίνημα