ΕΝΟΤΗΤΑ 10

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΪΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Χαρακτηριστικά της Αρχαϊκής περιόδου είναι:

Α) Η ανέγερση λίθινων ναών
Β) Η δημιουργια λίθινων αγαλμάτων σε φυσικό ή υπερφυσικό μέγεθος
Γ) Η επίδραση της τέχνης της Ανατολής και της Αιγύπτου.

ΟΙ ΝΑΟΙ

Ο ναός χωρίζεται σε τρία μέρη:

1) ο πρόναος = Είναι ένας μικρός χώρος που το συναντάμε στο μπροστινό μέρος του ναού.

2) ο σηκός = Είναι το κυρίως μέρος του ναού. Εδώ ήταν τοποθετημένο το άγαλμα του θεού.

3) ο οπισθόδομος = Είναι ένας χώρος που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ναού.

4) Σε μερικούς ναούς, όπως στον Παρθενώνα, υπάρχει και ένας τέταρτος χώρος πίσω από τον οπισθόδομο που λέγεται οπισθόναος.

Σε πολλές περιπτώσεις γύρω – γύρω από το ναό υπάρχουν κίονες (κολόνες) που δημιουργούν το πτερόν ή περιστύλιο. Όταν ο ναός περιβάλλεται από μια σειρά κιόνων, λέγεται περίπτερος. Όταν περιβάλλεται από δύο σειρές κιόνων λέγεται δίπτερος.
ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ

1. Δωρικός ρυθμός = λιτότητα, αυστηρότητα, βαριές αναλογίες, με προέλευση από την Πελλοπόνησο

Οι κίονες πατούν κατευθείαν πάνω στην κρηπίδα
Τα κιονόκρανα είναι απλά χωρίς ιδιαίτερη διακόσμηση
Πάνω από το επιστύλιο έχουν τρίγλυφα (τρια γλυπτές κατακόρυφες γραμμές) και ανάμεσά τους μετόπες (τετράγωνες πλάκες με ανάγλυφες παραστάσεις)
2. Ιωνικός ρυθμός = τα ιωνικά κτήρια χαρακτηρίζονται από ανάλαφρες αναλογίες και μεγαλύτερη διακοσμητικότητα

Οι κίονες στηρίζονται σε ιδιαίτερη βάση
Τα κιονόκρανα έχουν έλικες
Αντί για τρίγλυφα και μετόπες υπάρχει μια συνεχόμενη ζώνη με ανάγλυφες παραστάσεις, η ζωφόρος
Πάνω από όλα βρίσκεται το τριγωνικό αέτωμα με γλυπτά έργα

ΓΛΥΠΤΙΚΗ

ΚΟΥΡΟΙ

Αγάλματα ανδρών και γυναικών σε αυστηρά μετωπική στάση με το αριστερό πόδι λίγο πιο μπροστά από το δεξί και στα χείλη ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο, το αρχαϊκό μειδίαμα
Τα αγάλματα κατασκευάζονταν για να αφιερωθούν στους θεούς ή να στηθούν επάνω σε τάφους

ΚΟΡΕΣ

Ντυμένες νεαρές κοπέλες, με περίτεχνη κόμμωση, στολισμένες με πλήθος κοσμημάτων, ή θεές ή αξιοσέβαστες δεσποινίδες
Συνηθέστερο ένδυμα ο ιωνικός χιτώνας με πολλές πτυχώσεις, το επίβλημα (πανωφόρι) και ο πέπλος
Χαρακτηριστική έκφραση το μειδίαμα

ΕΠΙΤΥΜΒΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

= είναι λίθινες ορθογώνιες πλάκες που τοποθετούνται πάνω σε τάφους και απεικονίζουν το νεκρό ως αθλητή ή πολεμιστή.

ΑΝΑΓΛΥΦΕΣ ΠΛΑΚΕΣ ΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Διακόσμηση

– Φυτική

– Εικονιστική (καθημερινή ζωή- μυθολογία)

Τεχνικές

1. Μελανόμορφος ρυθμός = Οι μορφές χαράζονται στην κοκκινωπή επιφάνεια του αγγείου και βάφονται μαύρες, ενώ χρησιμοποιούνται και άλλα χρώματα, όπως το λευκό και το βυσσινί ( Κόρινθος )

2. Ερυθρόμορφος ρυθμός = Το φόντο βάφεται μαύρο, ενώ οι παραστάσεις ζωγραφίζονται, δε χαράσσονται. Οι μορφές αφήνονται με το ερυθρό χρώμα του πηλού ( Αθήνα )

ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

Μεταλλοτεχνία

Μικροτεχνία

Ειδώλια (πήλινα-χάλκινα)

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

α ) Μέχρι τα αρχαϊκά χρόνια έχουμε την ηρωική ποίηση (ομηρικά έπη).

β ) Τώρα τα έπη αποκτούν διδακτικό περιεχόμενο κι έχουν ως επίκεντρο την ειρήνη. Ησίοδος ( Έργα και ημεραι, Θεογονία)

γ ) Ακολουθεί η λυρική ποίηση, μικρά ποιήματα που άδονται με συνοδεία μουσικής λύρας ή φλογέρας από έναν τραγουδιστή ή ομάδα τραγουδιστών (χορική ποίηση) και που ασχολούνται με τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων.

Θέματά τους:

– Εξύμνηση θεών

– Εξύμνηση αθλητών

– Στρατιωτικά κατορθώματα

– Έρωτας και χαρά της ζωής

– Πολιτικές αρετές

– Σάτιρα ανθρώπινων αδυναμιών

Εκπρόσωποι: Αρχίλοχος, Σιμωνίδης, Μίμνερμος, Θέογνις, Αλκαίος, Σαπφώ, Πίνδαρος, Στησίχορος, Αλκμάν κ.ά.
δ ) Οι άνθρωποι καταβάλλουν προσπάθεια να κατανοήσουν με τη λογική τη δημιουργία του κόσμου, το νόημα της ζωής και τα αίτια των φυσικών φαινομένων.

Έτσι αναπτύσσονται η φιλοσοφία, η αστρονομία, η γεωγραφία, η μετεωρολογία και τα μαθηματικά.

Εκπρόσωποι: Θαλής ο Μιλήσιος, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ
H ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

α. Η εκστρατεία του Ξέρξη.

▲ Νέα εκστρατεία, επικεφαλής ο Ξέρξης (480 π.Χ.). 100.000 Πέρσες στρατιώτες

▲ Συνέδριο στον Ισθμό (481 π.Χ.) : οι Έλληνες αποφασίζουν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες ενωμένοι. 7.000 Έλληνες στρατιώτες.
Β. Η μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.)

♦ Ο Ξέρξης χωρίς εμπόδιο διασχίζει Θράκη και Μακεδονία και κατευθύνεται προς νότο. Στόλος 1000 πλοία στο Αιγαίο.

♦ Οι Έλληνες εμποδίζουν τη διάβαση των Περσών στις Θερμοπύλες. Λεωνίδας. Ο ελληνικός στόλος πλέει στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο της βόρειας Εύβοιας.

♦ Μολών λαβέ

♦ Προδοσία Εφιάλτη, νίκη Περσών, θάνατος των χιλίων υπερασπιστών των Θερμοπυλών (300 Σπαρτιάτες + 700 Θεσπιείς)
γ. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας  (480 π.Χ.)

∎ Οι Έλληνες παρασύρουν το στόλο των Περσών στα στενά της Σαλαμίνας με πρόταση του Θεμιστοκλή

∎ Χώρος περιορισμένος, δυσκολία στην κίνηση των μεγάλων περσικών πλοίων.

∎ Τα ευέλικτα Ελληνικά πλοία, η έλλειψη χώρου για ελιγμούς και η ορμή των Ελλήνων φέρνουν την πανωλεθρία των Περσών.

∎ Ο Ξέρξης από το Αιγάλεω βλέπει την ήττα και φεύγει από την Ελλάδα αφήνοντας στρατό με επικεφαλής το στρατηγό Μαρδόνιο.

δ . Η μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.)

☻ Άρνηση των Αθηναίων να συνεργασθούν με τους Πέρσες è εισβολή των Περσών στην έρημη Αθήνα.

☻ Τελική μάχη στις Πλαταιές. Αρχηγός των Ελλήνων ο σπαρτιάτης Παυσανίας.
ε . Η ναυμαχία της Μυκάλης (479 π. Χ.)

♣ Ναύαρχος ο σπαρτιάτης Λεωτυχίδης. Νίκη του Ελληνικού στόλου στα ανοιχτά της Μυκάλης (ακρωτήριο στην ανατολική Σάμο) .

♣ Τέλος των Περσικών πολέμων.

στ . Συνέπειες

♥  Διακόπτεται η επεκτατική πολιτική των Περσων

♥  Απελευθερώνονται πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας

♥  Τονώνεται η αυτοπεποίθηση των Ελλήνων

Οι Έλληνες επιδίδονται σε έργα ειρήνης.
__________________________________________________________

Θερμοπύλες του Κ.Π.Καβάφη

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

 

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ

α. Το περσικό κράτος

▶ Οι Πέρσες συγχωνεύονται με τους Μήδους.

▶ Και οι δυο λαοί είναι ινδοευρωπαίοι

▶ Ιδρυτής του κράτους ο Κύρος Α’

▶ Το κράτος είναι πολυεθνικό

▶ Διαιρείται σε περιφέρειες που ονομάζονται σατραπείες.

▶ Σατράπης ονομάζεται ο διοικητής της κάθε σατραπείας και έχει ως καθήκον να φροντίζει τη σωστή διοίκηση και την είσπραξη των φόρων

▶ Φόρους πλήρωναν όλοι οι λαοί της αυτοκρατορίας εκτός από τους Πέρσες και τους Μήδους.

▶ Προϋποθέσεις για κοσμοκρατορια

▶ Βασική η αλήθεια

▶ Σφηνοειδής γραφή

▶ Αχουραμάσδα, Αριμάν, φωτιά, η βάση της θρησκείας των Περσών

β. Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας και οι Πέρσες.

– Οι Έλληνες της Μ. Ασίας ανέπτυξαν το εμπόριο με την Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, δημιούργησαν λαμπρό πολιτισμό, αλλά κατέληξαν φόρου υποτελείς στους Πέρσες, αναγκασμένοι να τους ακολουθούν στις εκστρατείες τους.

– Οι Πέρσες απέτυχαν να υποτάξουν τους Σκύθες, αλλά έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη Θράκη

γ. Η Ιωνική Επανάσταση

Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας επαναστάτησαν εναντίον των Περσών το 499 π.Χ. λόγω:

1)Της παύσης του εμπορίου με τον Εύξεινο Πόντο (στενά)

2)Βαριάς φορολογίας

3)Στέρησης ελευθερίας

Στην έκκλησή τους για βοήθεια από την Ελλάδα ανταποκρίθηκαν μόνο η Ερέτρια και η Αθήνα (25 πλοία). Το 494 π.Χ. ήττα στη ναυμαχία της Λάδης. Η Μίλητος καταστρέφεται ολοσχερώς (Φρύνιχος-«Μιλήτου άλωσις»-πρόστιμο διότι θύμισε «οικεία κακά»)
δ. Η εκστρατεία του Μαρδόνιου

Για να εκδικηθούν την Ελλάδα οι Πέρσες στέλνουν μεγάλο στρατό υπό τον Μαρδόνιο. 492 π.Χ. στρατός και στόλος κινούνται προς Μακεδονία, αλλά ο στόλος καταστρέφεται σε θαλασσοταραχή κοντά στον Άθω και η εκστρατεία λήγει με μόνο κέρδος την προσάρτηση της Θράκης.

ε. Η μάχη του Μαραθώνα

Το 490 π.Χ. μεγάλη περσική στρατιά υπό τους Δάτη και Αρταφέρνη επιχειρεί να τιμωρήσει Αθηναίους και Ερετριείς. Καταστρέφουν την Ερέτρια και προχωρούν προς Μαραθώνα. Οι Σπαρτιάτες φθάνουν μετά τη μάχη. Οι Αθηναίοι (10.000) αντιμετωπίζουν μόνοι τους Πέρσες μαζί με τους Πλαταιείς (1.000). Η έξυπνη παράταξη των στρατευμάτων που σχεδίασε ο Μιλιτάδης έδωσε τη νίκη στους Έλληνες. Οι Πέρσες δεν ήταν πια ανίκητοι. Μετά τη μάχη στήθηκε τύμβος με το επίγραμμα:

«Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι

Χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν»

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ

Α) Η ενότητα των Ελλήνων

Παράγοντες ενότητας των Ελλήνων, παρόλο που δεν συγκρότησαν ενιαίο κράτος:

-Όμαιμον: Κοινή καταγωγή, αίσθηση ετερότητας (εμείς – οι άλλοι)

– Ομόγλωσσον: Ίδια γλώσσα με μικρές διαφοροποιήσεις

-Ομόθρησκον: Λατρεία των ίδιων θεών.

Β) Εκδηλώσεις πανελλήνιου χαρακτήρα

1) Ολυμπιακοί αγώνες

– Από το 776 π.Χ.

– Κάθε τέσσερα χρόνια

– Στην αρχαία Ολυμπία

– Μόνο Έλληνες αθλητές

– Μόνο άνδρες

– Εκεχειρία (παύση των εχθροπραξιών)

– Βραβείο ο κότινος, κλαδί αγριελιάς

– Τιμή στους Ολυμπιονίκες (γκρέμισμα τμήματος του τείχους, στη Σπάρτη πολεμά δίπλα στο βασιλιά, σε τιμητική θέση)

2) Τα μαντεία

-Τα μαντεία έδιναν χρησμούς, δηλαδή προβλέψεις για το μέλλον.

-Τα σημαντικότερα μαντεία ήταν των Δελφών και της Δωδώνης
– Οι χρησμοί του Απόλλωνα :

Δινόντουσαν από την Πυθία
Συντασσόντουσαν από τους ιερείς με βάση τα λόγια της Πυθίας
Ήταν αμφίσημοι, δηλαδή διφορούμενοι
Ερμηνεύονταν από τους πιστούς με πλάγιο τρόπο. Γι’ αυτό ο Απόλλων ονομαζόταν Λοξίας.

3) Οι Αμφικτιονίες

Ενώσεις πόλεων γύρω από ένα ιερό

Ενδιαφέρονται για τη λειτουργία του ιερού

Οι αποφάσεις τους είναι σεβαστές από όλους

Γνωστότερη η αμφικτιονία των Δελφών

Συμμετέχουν δυο εκπρόσωποι από κάθε πόλη

Συνεδριάζουν δυο φορές το χρόνο

Αποφασίζουν για κοινωνικά θέματα και για το ιερό.