Τα παραμύθια – φανταστικές ιστορίες, που με τον τρόπο τους επιχειρούν να βάλουν τάξη στο χάος του κόσμου, να τιθασεύσουν τον ανθρώπινο φόβο αλλά και να διαπαιδαγωγήσουν μιλώντας για τα μεγάλα προβλήματα της ύπαρξης, τα φυσικά, τα μεταφυσικά και τα κοινωνικά – αγαπήθηκαν από όλους τους λαούς, από τα πανάρχαια ήδη χρόνια.
Είτε πρόκειται για μύθους όπου πρωταγωνιστούν τα ζώα είτε για μαγικά παραμύθια ή ευτράπελες διηγήσεις, ξεκίνησαν ως προφορικές αφηγήσεις που εξέφραζαν ολόκληρη την κοινότητα και, σταδιακά, καθώς γινόταν η μετάβαση από την αγροτική στην αστική κοινωνία, έλαβαν τη μορφή της προσωπικής, έντεχνης δημιουργίας.
Το παραμύθι, το αρχαιότερο ίσως είδος της λογοτεχνικής παράδοσης, έχει παιδευτική λειτουργία αφενός ως αισθητική εμπειρία (ο ακροατής ενός παραμυθιού προσδοκά το απρόβλεπτο και την έκπληξη στην εξέλιξη της αφήγησης), αφετέρου ως μαθητεία στην τέχνη του λόγου (σύγχρονες μελέτες μάλιστα αποφαίνονται ότι πρέπει να διαβάζουμε στα μωρά ήδη από όταν είναι δύο μηνών), διασφαλίζοντας την πνευματική και συναισθηματική καλλιέργεια των παιδιών, με τη διεύρυνση της φαντασίας τους και, παράλληλα, την αναγνώριση των ορίων του κόσμου.
Το παραμύθι, όμως, προβάλλει το επιθυμητό κοινωνικό πρότυπο συμπεριφοράς και ως φορέας «ηθικού διδάγματος» συμβάλλει στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και, ταυτόχρονα, καταδεικνύει και τους «κοινούς τόπους» μιας κοινωνίας, τις βασικές αρχές της δηλαδή. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο έχει συστηματικά αξιοποιηθεί από την εκπαίδευση και εξακολουθεί να αξιοποιείται σε αυτήν.
Όλοι μας, μικροί μεγάλοι μπορούμε να γίνουμε παραμυθάδες, φτιάχνοντας το δικό μας παραμύθι ή να μοιραστούμε παραμύθια που μας έλεγαν οι παλιότεροι και τ’ ακούγαμε εκστασιασμένοι, απογειωμένοι στο άρμα της φαντασίας.
Γιατί παραμύθια;
Τα παραμύθια παράθυρα στον κόσμο, διαβατήρια ενηλικίωσης και αντίληψης
του κόσμου.Το παραμύθι αποτελεί ένα μαγικό εργαλείο καθώς λειτουργεί σε ένα βαθύτερο συναισθηματικό και συμβολικό επίπεδο, άμεσα και λυτρωτικά για τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των παιδιών.
Ο Κηπουρός των Παραμυθιών / The dream gardener
Μία ιστορία γεμάτη αγάπη για το βιβλίο και το διάβασμα.
Τα παιδιά αγαπούν τα παραμύθια γιατί ανταποκρίνονται στους μύχιους φόβους
τους. Ο Κοντορεβιθούλης, η Γοργόνα, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Ραπουνζέλ, η
Σταχτοπούτα, το Ασχημόπαπο και η Τοσοδούλα δε χάνουν τη λάμψη τους ποτέ.
Ακόμη και χωρίς το φρεσκάρισμα του Disney και τη μαγεία της οθόνης ή του κόμικς,
τα κλασικά παραμύθια παραμένουν ελκυστικά.
Οι θεωρίες και οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις των παραμυθιών είναι πολλές. Σημασία έχει ότι όλες συγκλίνουν και φωτίζουν την απαράμιλλη αξία τους για την ψυχική και συναισθηματική ολοκλήρωση των παιδιών (Σαγκοστιάνο, 2003, Μπέτελχάιμ, 1995).
Κάθε παιδί έχει ένα βασικό στόχο και επιθυμία. Να μεγαλώσει.
Κάθε παραμύθι μπορεί να ερμηνευτεί ως μια πορεία ενηλικίωσης, ωρίμανσης και απεξάρτησης από την οικογένεια. Ο Paul Diehl μάλιστα ερμηνεύει έτσι και τους μύθους, είναι μια πορεία προς την πνευματοποίηση, προς την κατάκτηση της γνώσης.
Τι είναι όμως το παραμύθι; Ποια στοιχεία το συνθέτουν και το μορφοποιούν; Γιατί καθιερώθηκε και πώς επιβίωσε τόσους αιώνες στη συνείδηση όλων μας, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, καταγωγής;
Η παρακάτω εργασία αποτελεί ένα «ταξίδι» από τη γέννηση του παραμυθιού μέχρι σήμερα με «στάσεις» στα χαρακτηριστικά του, στο πέρασμά του από τα χείλη στο βιβλίο, στους παραμυθάδες των διαφόρων εποχών, σε αυτούς που το παραμύθι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης, στην παρουσία του στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, στην παιδαγωγική του αξιοποίηση, για να φτάσει τελικά στο ψηφιακό και το σύγχρονο παραμύθι. Στο τέλος θα μας κατατίθενται δυο προτάσεις διδακτικής αξιοποίησης αντίστοιχα ενός λαϊκού παραμυθιού της Ισπανίας και ενός έντεχνου ελληνικού παραμυθιού.
ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ….
Το παραμύθι και η δημιουργική γραφή στο σχολείο:
Αναγνωρίζοντας την ανεκτίμητη αξία που έχουν τα παραμύθια για τη συναισθηματική
ανάπτυξη των παιδιών, μπορούμε να σχεδιάσουμε εργαστήρια παραμυθιών,
με σκοπό να βοηθήσουμε τα παιδιά να επεξεργαστούν τον εσωτερικό τους κόσμο
και να προσεγγίσουν τον εσωτερικό και εξωτερικό τους κόσμο μέσα στον ασφαλή, συμβολικό
και μαγικό κόσμο των παραμυθιών.
Παρότι πιστεύουμε το αντίθετο τα παραμύθια σίνουν σε μας του εκπαιδευτικούς την
ευκαιρία να ενεργοποιηθούμε, παίρνοντας από το χέρι τους μικρούς μας μαθητές κι
ακολουθώντας τα να φτάσουμε εκεί που μας οδηγούν…
Τα παιδιά γνωρίζουν πολλά περισσότερα από όσα νομίζουμε.
Ας γίνουμε εμείς αυτοί που θα τους δείξουμε την άκρη του κουβαριού για να
συνεχίσουν το ταξίδι μέσα από τη δική τους διαδρομή…… αλλά το βέβαιο θα είναι
πως μέσα τους πια θα έχει φωλιάσει μια καινούρια αχτίδα μαγική!!!! Μια αχτίδα που
χρειάζεται να διέλθει από τη ρωγμή τούτου του κόσμου για να μπολιάσει όσους
θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά.Γιατί όπως έλεγε και ο παιδαγωγός, Τζάνι Ροντάρι :
“η Φαντασία έχει τη δική της θέση στη διαπαιδαγώγιση, σε όποιον έχει
εμπιστοσύνη στην παιδική δημιουργικότητα, σε όποιον γνωρίζει τι απελευθερωτική
αξία μπορεί να έχει η λέξη. Όχι γιατί όλοι είναι καλλιτέχνες, αλλά για να μην είναι
κανένας σκλάβος.”
Ας δουλέψουμε λοιπόν με τα παραμύθια, ώστε να μπορέσουμε να ξαναθυμηθούμε και να
αφουγκραστούμε πιο βαθιά τη συμβολική γλώσσα του κόσμου της φαντασίας των παιδιών.
Με κύρια εργαλεία το παραμύθι θα μπορέσουμε να εισέλθουμε στον μαγικό κόσμο που ολοι
ως παιδιά γνωρίζαμε καλά και ως εκ τούτου να μπορέσουμε να αντιληφθούμε και να
κατανοήσουμε ίσως λίγο καλύτερα τις ανάγκες των παιδιών.
Αλληλεπιδρώντας πιο αποτελεσματικά και καθιστώντας τον εαυτό τους όχι απλά παρατηρητή,
αλλά συγκοινωνό και συνδημιουργό του φανταστικού κόσμου.
Ας προσπαθήσουμε να αφουγκραστούμε το τραγούδι των ψυχών τους και να τα
βοηθήσουμε ώστε να μπορέσουν να συνθέσουν έναν αλλιώτικο κόσμο που θα φέρει
πιο πολλές στάλες του Ουρανού..
Πώς θα γράψουν τα παιδιά τις ιστορίες τους;
characters of fairytales around an open book
Είναι άλλο όμως να ακούει ή να διαβάζει το παιδί το παραμύθι και να οδηγείται
στην παραμυθία και άλλο να το επινοεί και να το δημιουργεί το ίδιο.
Πώς θα οδηγήσουμε τα παιδιά στην επινόηση του παραμυθιού, την αφήγηση και την
καταγραφή του; Εδώ θα δώσουμε μια ενδεικτική δομή και βήματα αυτής της
διαδικασίας. Το σεμινάριο και η βιβλιογραφία θα βοηθήσουν επίσης αλλά είναι
βέβαιο ότι ο κάθε εκπαιδευτικός θα χαράξει και τον δικό του δρόμο μέσα από την
εμπειρία και την αλληλεπίδραση με την τάξη του.
Αρχικά, θα μιλήσουμε για τα Στοιχεία ενός παραμυθιού και θα δούμε πώς μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε στην πράξη.
Τα βασικά στοιχεία ενός παραμυθιού είναι πέντε: το σκηνικό (χρόνος και τόπος), οι ήρωες- χαρακτήρες, η πλοκή, το πρόβλημα, η λύση του προβλήματος. Αν παρατηρήσουμε τα γνωστά παραμύθια, θα δούμε ότι αυτά τα στοιχεία επαναλαμβάνονται, δημιουργώντας θα λέγαμε ένα μοτίβο. Αυτό το μοτίβο μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε μέσα στην τάξη με αφορμή τα παραμύθια, για να βοηθήσουμε τα παιδιά να γράφουν κι εκείνα τις δικές τους ιστορίες.
Πάρα πολύ βοηθητικές και πανέμορφες αισθητικά είναι οι καρτέλες της Αθηνάς που ευγενώς μας παραχώρησε μέσα από τον Ιστότοπο που διατηρεί
«Magic for Teachers»
Λήψη αρχείου
Ειδικά στις μικρές τάξεις ακολουθούμε τα βήματα που μας προτείνει:
«Αρχικά κόψτε τις καρτέλες και κολλήστε τις σε χοντρό χαρτόνι. Εναλλακτικά μπορείτε και να τις πλαστικοποιήσετε (προτιμώ αυτή την επιλογή για να μη καταστρέφεται το υλικό μου με την πάροδο του χρόνου).
Στη συνέχεια, με κολλητική ταινία κολλήστε τις στον πίνακα, τη μία δίπλα στην άλλη ή πιάστε τις με πινέζες στο φελλοπίνακα της τάξης.
Ξεκινήστε με ένα γνωστό παραμύθι, για παράδειγμα την Κοκκινοσκουφίτσα. Ζητήστε από τα παιδιά να σας το αφηγηθούν ή φέρτε το αντίστοιχο βιβλίο στην τάξη και διαβάστε το όλοι μαζί. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσετε να βρείτε τα βασικά στοιχεία του παραμυθιού.
- Ποιο είναι το σκηνικό;
- Ποιοι είναι οι ήρωές του;
- Τι έγινε στην αρχή; Τι έγινε μετά; Τι έγινε στο τέλος;
- Ποιο πρόβλημα παρουσιάστηκε;
- Πώς λύθηκε αυτό το πρόβλημα;
Γράψτε τις απαντήσεις των παιδιών κάτω από την αντίστοιχη στήλη στις καρτέλες που κολλήσατε στον πίνακα.
Έπειτα κάντε το ίδιο και για άλλα παραμύθια. Αφού τελειώσετε, κάντε μια συζήτηση με τα παιδιά. Τι παρατήρησαν από όλη αυτή τη διαδικασία; Τι συμπεράσματα έβγαλαν; Μήπως όλα τα παραμύθια έχουν ορισμένα βασικά στοιχεία;
Δημιουργία παραμυθιού
-δραστηριότητες δημιουργικής γραφής
Η εκπαιδευτικός προβάλει το Voki, όπου η Κοκκινοσκουφίτσα δίνει οδηγίες για τη δημιουργία παραμυθιού.
Επαναλαμβάνει στα παιδιά τα βασικά στοιχεία που περιλαμβάνει ένα παραμύθι, δηλαδή τον/τους ήρωες, τον τόπο, το χρόνο, το εμπόδιο/πρόβλημα και τη λύση που δίνεται.
Και πώς μπορούν αυτά τα στοιχεία να τα χρησιμοποιήσουν στις δικές τους ιστορίες;
Μετά από όλο αυτό το παιχνίδι μπορείτε να τους ζητήσετε να σκεφτούν μια δική τους ιστορία, στηριγμένη σε αυτά τα βασικά στοιχεία. Σίγουρα δεν είναι πάντα καλό να βάζουμε τη φαντασία των παιδιών σε καλούπια ή να τους δίνουμε μονίμως πλάνα για το πώς να γράψουν. Αλλά πιστεύω πως μία τέτοια καθοδήγηση θα τα βοηθήσει στις πρώτες τους προσπάθειες, ειδικά αν δυσκολεύονται στην παραγωγή λόγου.»
Μαγειρεύοντας το δικό μας παραμύθι
Λήψη αρχείου
Για λίγο μεγαλύτερα παιδιά δίνουμε το παρακάτω αρχείο από το Γραφιλμ:
Λήψη αρχείου
Τα πιο μεγάλα παιδιά μπορούν να εξασκηθούν με το παρακάτω διαδικτυακό εργαλείο το οποίο θα τους οδηγήσει να φτιάξουν το δικό τους comic.
Δραστηριότητα για μικρά παιδιά
Ακολουθήστε τον σύνδεσμο πατώντας στην παρακάτω εικόνα και γράψτε μας στο συνεργατικό Padlet ….
Δραστηριότητα για μεγάλα παιδιά
Ακολούθησε τα πιο κάτω βήματα και φτιάξε την δική σου εικονογραφημένη ιστορία
Ταξίδι στον κόσμο των μύθων και των παραμυθιών.
Δράση φιλαναγνωσίας
Διαδρομές στο μαγικό κόσμο των παραμυθιών.
Με λέξεις, εικόνες, μουσικές θα ταξιδέψουμε στο χρόνο σε τόπους αλλοτινούς ίσως και μελλοντικούς, εκεί που λογικό και παράλογο, δεν αντιτίθενται αλλά συνυπάρχουν αρμονικά για να συνθέσουν μνήμες ξεχασμένες, που κόντρα στην καθημερινότητα δικεδικούν την έκφρασή τους ως αναπόσπαστα κομμάτια της ανθρώπινης ψυχής.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου διαβάζω ένα λογοτεχνικό βιβλίο και στη συνέχεια το παρουσιάζω. Τα παρακάτω φυλλάδια θα με βοηθήσουν.
Λήψη αρχείου
Βιβλιοπαρουσίαση
Λήψη αρχείου
Διαδραστική εικόνα :
Ταξίδι στον κόσμο των μύθων και των παραμυθιών
