Στη ταραχώδη δεκαετία του 1930, καθώς τα ολοκληρωτικά καθεστώτα ρίχνουν τις σκιές τους στην Ευρώπη, η Ελλάδα, ένα μικρό έθνος, βρέθηκε να περιηγείται σε ένα ύπουλο πολιτικό και στρατιωτικό τοπίο.
Αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι θα οδηγούσε σύντομα σε μια παγκόσμια σύγκρουση που θα έμενε στην ιστορία ως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Εκείνο το μοιραίο πρωινό της Δευτέρας της 28ης Οκτωβρίου 1940, στις 5:20 π.μ., η Ελλάδα στάθηκε στον γκρεμό του πολέμου. Ωθήθηκε σε μια σύγκρουση που ούτε επιθυμούσε ούτε μπορούσε να αποφύγει.
Τα γεγονότα αυτού του σημαντικού γεγονότος έχουν εξιστορηθεί άπειρες φορές, αλλά το μεγαλείο της απάντησης της Ελλάδας στο ταπεινωτικό ιταλικό τελεσίγραφο και η απλότητα της πολεμικής της ανακοίνωσης συνεχίζουν να αντηχούν.
Το ηχηρό «ΟΧΙ» της Ελλάδας προκάλεσε σοκ, εκπλήσσοντας όχι μόνο τον Μουσολίνι αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. «Αν η Ελλάδα είχε υποχωρήσει στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι, κανείς δεν θα είχε το δικαίωμα να την κατηγορήσει», παρατήρησε ο Βρετανός υπουργός σε ραδιοφωνική ομιλία του το 1942. Το πιο σημαντικό, η άρνηση της Ελλάδας και η μετέπειτα αντίστασή της πρόσφεραν μια αχτίδα ελπίδας. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: «Ο φασισμός δεν είναι ανίκητος». Παρά τον ανεπαρκή ρουχισμό και τα περιορισμένα πυρομαχικά, ο ελληνικός στρατός, ανάμεσα στα χιονισμένα βουνά της ηπείρου, όχι μόνο άντεξε στην αρχική επίθεση αλλά εξαπέλυσε και αντεπιθέσεις.
Οι ελληνικές δυνάμεις προχώρησαν βαθιά στη Βόρεια Ήπειρο, καταλαμβάνοντας σημαντικές πόλεις όπως η Κορίτσα, η Μοσχόπολη, το Αργυρόκαστρο και οι Άγιοι Σαράντα. Ωστόσο, στις 6 Απριλίου 1941, η Γερμανία, αναγνωρίζοντας την ευάλωτη θέση του συμμάχου της, έσπευσε να βοηθήσει την Ιταλία. Η ιταλογερμανική συμμαχία, γνωστή ως «Άξονας», έπρεπε να παραμείνει άθικτη και οι βαλκανικές τους φιλοδοξίες έπρεπε να πραγματοποιηθούν. Παρά τις γενναίες προσπάθειες των Ελλήνων μαχητών, η παράδοση του Ρούπελ σηματοδότησε την αρχή μιας σκληρής κατοχής. Στις 27 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα, εγκαινιάζοντας μια περίοδο άγριας κατοχής. Ωστόσο, ο ελληνικός λαός αντιμετώπισε αυτή την αντιξοότητα με θάρρος και σκληρό πνεύμα αντίστασης, ενωμένος στην εθνική του υπόθεση. Τα αρχεία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών μαρτυρούν επίσημες αναφορές για μαζικές θηριωδίες που διέπραξαν οι δυνάμεις κατοχής. Σε πολλές περιπτώσεις, οι Γερμανοί ξεπέρασαν ακόμη και την περιβόητη τάξη «100 Έλληνες για έναν Γερμανό». Οι θηριωδίες σε μέρη όπως τα Καλάβρυτα, το Κομμένο Άρτας, το Δίστομο, το Μεσόβουνο, ο Πύργος Πτολεμαΐδας, η Κλεισούρα Καστοριάς και η λεηλασία της Κάνδανου στην Κρήτη παραμένουν στη συλλογική μας μνήμη. Τελικά, στις 12 Οκτωβρίου 1944, οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα και την Ελλάδα συνολικά.
Έτσι ολοκληρώθηκε ένας τετραετής αγώνας που χάραξε ένδοξες σελίδες στα χρονικά της ελληνικής ιστορίας. Οι καιροί έχουν όντως αλλάξει, αλλά η ιστορία έχει τον τρόπο να επαναλαμβάνεται. Στο παρελθόν, αντιμετωπίζαμε συμβατικά όπλα, ενώ τα σημερινά όπλα είναι συχνά αόρατα αλλά εξίσου καταστροφικά. Οι σύγχρονες συγκρούσεις είναι οικονομικές, πνευματικές και ηθικές. Οι έννοιες έχουν χάσει το πραγματικό τους νόημα.
Η φιλανθρωπία, η ανθρωπιά και η αρετή έχουν αμαυρωθεί, ενώ η ευτέλεια και η επιδίωξη του πλούτου έχουν ανέλθει σε κυριαρχία στην παγκόσμια σκηνή.
Ωστόσο, οι ήρωες της δεκαετίας του 1940 συνεχίζουν να μας εμπνέουν, υπενθυμίζοντάς μας τα ιδανικά που καθόρισαν το ελληνικό πνεύμα για πάνω από τρεις χιλιετίες: την αγάπη για την ελευθερία, τη μεγαλοψυχία, την τιμή, την αξιοπρέπεια, την ακλόνητη δέσμευση στο καθήκον και ένα διαρκές χρέος στην ιστορία.
