Το παρόν είναι ένα άρθρο που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Μ. Κιουρτσή με τίτλο: “Δεκατρία άρθρα για την εκπαίδευση ενηλίκων», που εκδόθηκε από τον ίδιο στην Έδεσσα και φέρει τον ISBN 960-631-364-6. Εξαντλημένο.
Εισαγωγή
Στην εργασία αυτή θα αναπτυχθεί ο σχεδιασμός μιας εκπαιδευτικής έρευνας πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Το θέμα έχει επιλεγεί από τη διάσταση “Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών” η οποία είναι ευρύτερα γνωστή με το συντμημένο της όνομα ΤΠΕ. Υποστηρίζεται ότι η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό σύστημα θα είναι καταλυτική για την εκπαίδευση των επόμενων γενεών (Δαμανάκης Μ., Αναστασιάδης Π., στο Μπαγάκης Γ. επιμέλεια, 2005). Το σχολείο λοιπόν καλείται να εξισορροπήσει τις κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες δίνοντας σε όλους τους νέους ευκαιρίες πρόσβασης στα νέα τεχνολογικά εργαλεία. (Τζιμογιάννης Α., 2006).
Το σημερινό σχολείο όμως δε φαίνεται να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις και η χρήση των ΤΠΕ τελικά είναι περιορισμένη (Κόμης Β., στο Μπαγάκης Γ. επιμέλεια, 2005). Αυτό μπορεί να οφείλεται και στην έλλειψη σχετικών γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί γενικά, έχουν βασική εκπαίδευση χαμηλής αποτελεσματικότητας, γεγονός που επιβάλει την εφαρμογή και λειτουργία επιμορφωτικών προγραμμάτων (Χατζηπαναγιώτου Π., 2001). Στις μέρες μας πολλοί εκπαιδευτικοί παρακολουθούν προγράμματα επιμόρφωσης στις ΤΠΕ, όπως αυτά που είναι γνωστά με τα κωδικά ονόματα "Σειρήνες", "Μήλα των Εσπερίδων", "Οδύσσεια", "Κοινωνία της Πληροφορίας". Πολλοί επίσης εκπαιδευτικοί γνωρίζουν τη χρήση των ΤΠΕ με διαδικασίες αυτομάθησης (Παρατηρητήριο της Εκπαίδευσης, 2001).
Η εργασία έχει την παρακάτω διάρθρωση: Αρχικά διατυπώνονται ο τίτλος, ο στόχος και τα ερευνητικά ερωτήματα μαζί με το περιεχόμενο των κεντρικών εννοιών τους. Στη συνέχεια αναπτύσσονται οι λόγοι επιλογής της συνέντευξης ως μεθόδου συλλογής δεδομένων και παρουσιάζονται οι άξονες και οι ερωτήσεις των συνεντεύξεων και η διαδικασία επιλογής του δείγματος. Η εργασία συνεχίζει με την παράθεση των ενεργειών που θα εξασφαλίσουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των διαδικασιών και μεθόδων, των πιθανών δυσκολιών και εμποδίων κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και καταλήγει στον επίλογο.
Ο στόχος, τα ερευνητικά ερωτήματα και το περιεχόμενο των κεντρικών εννοιών τους
Ως στάση των φιλολόγων στην αξιοποίηση των ΤΠΕ ορίζουμε τη γενική αξιολόγηση δηλαδή το αίσθημα της θετικής ή αρνητικής διάθεσης των φιλολόγων απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ κατά την προετοιμασία της διδασκαλίας αλλά και κατά τη διδασκαλία των μαθημάτων. Η στάση αυτή διαμορφώνεται γενικά από τρεις ιδιότητες:
α. γνωστικές, (αντιλήψεις και πληροφορίες σχετικά με ΤΠΕ, εκπαίδευση)
β. συναισθηματικές (βαθμός συμπάθειας ή αντιπάθειας, προκαταλήψεις σχετικά με φύλο ή ηλικία)
γ. συμπεριφορικές (προθέσεις και ενέργειες σχετικά με την αξιοποίηση των ΤΠΕ.
Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τον στόχο και τα ερευνητικά ερωτήματα
Ο στόχος της έρευνας
Ο στόχος της έρευνας είναι “να διερευνηθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φιλόλογοι κατά την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στις εκπαιδευτικές διαδικασίες του Γυμνασίου και του Λυκείου”.
Η ενσωμάτωση αυτή μπορεί να επιτευχθεί από τον φιλόλογο εκπαιδευτικό μέσα από μια εξελικτική πορεία η οποία δίνει έμφαση σε ένα διαπροσωπικό δίκτυο πληροφόρησης στηριγμένο στην προσωπική επαφή αλλά και στην κοινωνική αλληλεπίδραση (Κωστίκα Ι., 2004). Η εξελικτική αυτή πορεία έχει τα παρακάτω στάδια (Τζιμογιάννης Α., 2006):
εισαγωγή → υποδοχή →προσαρμογή → ενσωμάτωση→ καινοτομία
Στη φάση της εισαγωγής οι φιλόλογοι γνωρίζουν ότι υπάρχουν οι ΤΠΕ και οι εφαρμογές τους στην εκπαίδευση, αλλά οι ίδιοι δεν είναι χρήστες των ΤΠΕ. Στη φάση της υποδοχής οι φιλόλογοι χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ για την υποστήριξη της παραδοσιακής διδασκαλίας. Στη φάση της προσαρμογής οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται για να εμπλουτίσουν το αναλυτικό πρόγραμμα των φιλολογικών μαθημάτων. Στη φάση της ενσωμάτωσης οι ΤΠΕ γίνονται εργαλεία της διδασκαλίας και αξιοποιούνται οι δυνατότητές τους στην καθημερινή πρακτική. Τέλος, στην τελευταία φάση οι ΤΠΕ αποτελούν εκπαιδευτική καινοτομία, δηλαδή ενσωματώνονται πλήρως και οι φιλόλογοι ανακαλύπτουν και προτείνουν νέους τρόπους εφαρμογής των ΤΠΕ στην καθημερινή διδακτική διαδικασία
Διατύπωση των ερευνητικών ερωτημάτων και του περιεχομένου των κεντρικών εννοιών τους
Από τα πολλά αρχικά ερωτήματα που διατυπώνονται σχετικά με την αξιοποίηση των ΤΠΕ επιλέγουμε αυτά που αφορούν στο στόχο της έρευνας και χρειάζεται να διερευνηθούν σε αυτήν την εργασία. Οδηγούμαστε έτσι στη διατύπωση των ερευνητικών ερωτημάτων που απαιτούν απαντήσεις. Αυτά είναι:
1. Πόσο καλά γνωρίζουν οι φιλόλογοι τη χρήση των ΤΠΕ; Πόσο καλά χειρίζονται το υπάρχον φιλολογικό λογισμικό;
2. Ποια εμπόδια και δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι φιλόλογοι όταν αξιοποιούν τις ΤΠΕ κατά τη διδασκαλία των μαθημάτων της ειδικότητάς τους;
3. Πόσο θετική είναι η στάση των φιλολόγων απέναντι στην αξιοποίηση των ΤΠΕ κατά τη διδασκαλία των μαθημάτων της ειδικότητάς τους;
4. Πιστεύουν οι φιλόλογοι ότι η χρήση των ΤΠΕ θα κάνει τη μαθησιακή διαδικασία πιο παραγωγική;
Το μεθοδολογικό πλαίσιο
Αυτό που καθορίζει την επιλογή μιας ποιοτικής ή μιας ποσοτικής έρευνας είναι η ίδια η φύση του αντικειμένου. Υπάρχουν αντικείμενα μελέτης που είναι καταμετρήσιμα, άλλα πάλι είναι δύσκολο να υπολογιστούν και άλλα εντελώς αδύνατο να καταμετρηθούν. (Javeau C., 2000). Επειδή ο στόχος της έρευνας αυτής είναι η διερεύνηση στάσεων των φιλολόγων και επειδή στη διαμόρφωσή τους μετέχουν και συναισθηματικές ιδιότητες που είναι δύσκολο να καταμετρηθούν με ποσοτικές μεθόδους, για αυτό επιλέγεται τελικά η ποιοτική έρευνα.
Επιλογή της μεθοδολογίας για τη συλλογή των δεδομένων
Για τη συλλογή των δεδομένων θα προτιμηθεί η συνέντευξη επειδή δίνει στον υπεύθυνο της συνέντευξης τη δυνατότητα να έχει τις απαντήσεις στα ερωτήματά του και ταυτόχρονα να καταγράφει τις στάσεις, τις πιθανές αντιδράσεις, τα κίνητρα και τα συναισθήματα των ερωτώμενων. Οι στάσεις ως αποτέλεσμα σκέψεων, απόψεων και συναισθημάτων εκφράζονται με λεκτικούς και μη λεκτικούς τρόπους και η αποτύπωσή τους απαιτεί την ταυτόχρονη παρουσία του υπευθύνου της έρευνας. Η συνέντευξη είναι μια καλή μέθοδος για την έρευνά μας. Γενικά, η συνέντευξη είναι μια διαδικασία οικοδόμησης της πραγματικότητας, ένα έργο στο οποίο συμβάλλουν και τα δύο μέλη δηλαδή ο υπεύθυνος της συνέντευξης και ο ερωτώμενος (Woods P. στο Bird M., Hammersley M., Gomm R., Woods P, 1999). Από το σύνολο των διαφορετικών μορφών συνεντεύξεων προτιμάται η ατομική ημι-δομημένη και εστιασμένη συνέντευξη, επειδή επιτρέπει μεγάλη ελευθερία και έχει το πλεονέκτημα της προσαρμοστικότητας (Bell J., 2001). Στην ημι-δομημένη συνέντευξη το περιεχόμενο και η διαδικασία είναι οργανωμένα εκ των προτέρων αλλά επιτρέπεται μια σχετική ευελιξία. Στην εστιασμένη συνέντευξη ο ερωτώμενος χρειάζεται να ενεργοποιείται κάθε τόσο ώστε να συγκεντρώνεται στα ερωτήματα της έρευνας (Cohen L., Manion L., 1994).
Οι συνεντεύξεις θα μαγνητοφωνηθούν υπό την προϋπόθεση ότι ο ερωτώμενος θα παρέχει κάθε φορά τη σχετική έγκριση. Σε αντίθετη περίπτωση ο υπεύθυνος της συνέντευξης θα κρατάει σημειώσεις βάσει ενός σχεδίου συνέντευξης με μορφή καρτελών που θα έχει προετοιμάσει. Παράδειγμα καρτέλας δίδεται στο παράρτημα. Η συνέντευξη θα υποβληθεί σε ανάλυση περιεχομένου με χρήση διαδικασίας βαθμολόγησης (κλίμακες, ιεραρχική απάντηση, αρίθμηση απάντησης) και στη συνέχεια τα στοιχεία θα αναλυθούν και θα ερμηνευτούν υπό το φως των στόχων της έρευνας (Cohen L., Manion L., 1994).
Η διάρκεια της κάθε συνέντευξης ορίζεται στα 45-60 λεπτά. Στο χρόνο αυτό θα πρέπει να διαμορφωθεί μεταξύ υπεύθυνου συνέντευξης και ερωτώμενου ένα ασφαλές και θετικό κλίμα ώστε να δοθούν σαφείς και αυθόρμητες απαντήσεις.
Ερωτήσεις και άξονες των συνεντεύξεων
Η συνέντευξη αναπτύσσεται σε τέσσερις άξονες. Στη διάρκεια των συνεντεύξεων η διατύπωση και η σειρά των ερωτήσεων θα προσαρμόζεται ανάλογα με τη ροή της συνέντευξης. Από τον υπεύθυνο της συνέντευξης διατυπώνεται προς τον ερωτώμενο μόνον το κύριο ερώτημα του κάθε άξονα. Τα αντίστοιχα επιμέρους ερωτήματα διατυπώνονται μόνον όταν ο ερωτώμενος ξεφεύγει από το στόχο της συνέντευξης και χρειάζεται να εστιαστεί και πάλι στο ερώτημα.
Ο κάθε άξονας της συνέντευξης περιλαμβάνει το κύριο ερώτημα και τα επιμέρους ερωτήματα. Οι τέσσερις αυτοί άξονες είναι:
1ος άξονας. Το κύριο ερώτημα:
Πόσο καλά γνωρίζετε τη χρήση των ΤΠΕ;
Τα επιμέρους ερωτήματα:
Έχετε προσωπικό υπολογιστή;
Έχετε παρακολουθήσει κάποιο σχετικό επιμορφωτικό πρόγραμμα;
Μήπως αυτοεκπαιδευτήκατε στη χρήση των ΤΠΕ;
Πόσο καλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (word) ή λογιστικών φύλλων (excel) ή παρουσίασης (power point), ή διαδικτύου (internet) ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail);
Πόσο εξοικειωμένος/η είστε με τη σύγχρονη τεχνολογία;
Έχετε πρόσβαση σε φιλολογικό λογισμικό;
Πόσο καλά χειρίζεστε το υπάρχον φιλολογικό λογισμικό;
Χρησιμοποιήσατε κάποιο εκπαιδευτικό λογισμικό στο σχολείο σας;
Έχετε ανακαλύψει νέους τρόπους εφαρμογής των ΤΠΕ;
2ος άξονας. Το κύριο ερώτημα:
Ποια είναι τα πιθανά εμπόδια που αντιμετωπίζετε ή που πιστεύετε ότι θα αντιμετωπίσετε κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία των μαθημάτων της ειδικότητάς σας;
Τα επιμέρους ερωτήματα:
Επαρκεί ο χρόνος της διδακτικής ώρας;
Αποτελούν επίσης εμπόδια το φύλο σας, η ειδικότητά σας, η ηλικία σας;
Τα καταφέρνετε γενικά με τη τεχνολογία;
Έχετε άνεση στη σύνδεση καλωδίων και εξαρτημάτων;
Έχετε κάποιον προσωπικό σύμβουλο σε θέματα χρήσης των ΤΠΕ;
Το σχολείο παρέχει τεχνική υποστήριξη;
3ος άξονας. Το κύριο ερώτημα:
Πόσο θετική είναι η στάση σας απέναντι στην αξιοποίηση των ΤΠΕ;
Τα επιμέρους ερωτήματα:
Χαίρεστε όταν χρησιμοποιείτε τον υπολογιστή στο σπίτι σας ή στην τάξη;
Πόσο ρόλο παίζει ο τύπος σχολείου (γυμνάσιο ή λύκειο) στη στάση σας απέναντι στην αξιοποίηση των ΤΠΕ;
Συμφωνείτε με την άποψη ότι οι φιλόλογοι είναι συντηρητικοί στην εισαγωγή καινοτομιών κατά τη διδασκαλία των μαθημάτων τους;
Είστε έτοιμος/-η να ενσωματώσετε τις ΤΠΕ διαθέτοντας κάποιο χρόνο από το εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα διδασκαλίας;
Πόσο έτοιμος/η νιώθετε ότι είστε για να υιοθετήσετε νέα μοντέλα συνεργατικής διδασκαλίας;
4ος άξονας. Το κύριο ερώτημα:
Πιστεύετε ότι η χρήση των ΤΠΕ θα κάνει τη μαθησιακή διαδικασία πιο παραγωγική;
Τα επιμέρους ερωτήματα:
Έχετε χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά άλλα εποπτικά μέσα πέραν των ΤΠΕ;
Έχετε χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά και άλλες διδακτικές ή μαθησιακές
μεθόδους, εκτός της συμβατικής μετωπικής διδασκαλίας;
Ποιες είναι οι καλύτερες προϋποθέσεις για να ενσωματώσετε τις ΤΠΕ στη διδασκαλία σας;
Τι αποτελέσματα είχε η χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα;
Ο υπεύθυνος της συνέντευξης παράλληλα με την καταγραφή των πληροφοριών που δίνει ο ερωτώμενος, σημειώνει στην καρτέλα του αντίστοιχου άξονα της συνέντευξης τα πιο χαρακτηριστικά ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα(;;). Οι καρτέλες αυτές θα λειτουργήσουν βοηθητικά, ιδιαίτερα στην περίπτωση που ο ερωτώμενος δε δώσει τη συγκατάθεσή του για μαγνητοφώνηση της συνέντευξης και θα χρειαστεί να κρατούνται γραπτές σημειώσεις.
Διαδικασία επιλογής δείγματος
Το δείγμα της έρευνας θα αποτελείται από οκτώ (8) φιλολόγους και θα διαμορφωθεί με δειγματοληψία σκοπιμότητας (Cohen L., Manion L., 1994) και με κριτήρια τον τύπο και τον τόπο του σχολείου και το φύλο του εκπαιδευτικού. Ο γενικός πληθυσμός είναι οι 409 φιλόλογοι που διδάσκουν στα 37 σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Πέλλας από τα οποία τα 10 είναι Λύκεια και τα 27 Γυμνάσια. Από τα 37 σχολεία, τα 18 είναι σε πόλεις του Νομού και τα 19 σε κωμοπόλεις. Από τους 409 υπηρετούντες φιλολόγους οι 340 είναι γυναίκες (ποσοστό 83,13%) και οι 69 άντρες (ποσοστό 16,87 %. (πηγή: Γραφείο εκπαιδευτικών θεμάτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Πέλλας).
Ο τύπος σχολείου (Γυμνάσιο ή Λύκειο) αποτελεί κριτήριο διότι οι μαθησιακές απαιτήσεις των μαθητών και ο διδακτικός ρυθμός των εκπαιδευτικών είναι διαφορετικός και επομένως υπάρχει ενδεχόμενο οι παράγοντες αυτοί να επηρεάζουν τη στάση των φιλολόγων απέναντι στην αξιοποίηση των ΤΠΕ. Το φύλο και ο τόπος αποτελούν κριτήρια επειδή υπάρχει η γενική εντύπωση ότι οι άντρες είναι πιο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και τα πλέον αστικά μέρη δίνουν ευνοϊκότερες συνθήκες για τη χρήση των ΤΠΕ. Σημειώνουμε ότι όλα τα Γυμνάσια και Λύκεια του Νομού έχουν εργαστήρια πληροφορικής και ότι όλοι οι φιλόλογοι έχουν τη δυνατότητα να επιμορφωθούν στην αξιοποίηση και ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην καθημερινή σχολική πρακτική.
Η τελική κατανομή κατά κριτήριο θα διαμορφωθεί με τυχαίο τρόπο και θα είναι η παρακάτω (οι αριθμοί προκύπτουν κατ΄ αναλογία των στοιχείων που παρατέθηκαν παραπάνω):
1. Τόπος: Τέσσερις φιλόλογοι θα προέρχονται από σχολεία των πόλεων και τέσσερις από σχολεία των κωμοπόλεων.
2. Τύπος: Δύο φιλόλογοι θα προέρχονται από Λύκεια και έξι από Γυμνάσια.
3. Φύλο: Πέντε φιλόλογοι θα είναι γυναίκες και τρεις άντρες.
Η διαδικασία επιλογής των φιλολόγων θα είναι η παρακάτω: Αρχικά θα επιλεγούν τα οκτώ σχολεία τυχαία και σύμφωνα με τα κριτήρια τόπου και τύπου. Στη συνέχεια θα ζητηθούν από τους διευθυντές των οκτώ σχολείων ονομαστικές καταστάσεις των φιλολόγων εκπαιδευτικών. Με τυχαίο τρόπο θα επιλεγεί αρχικά ένα από τα οκτώ σχολεία και από αυτό ο άντρας φιλόλογος. Στην περίπτωση που το σχολείο αυτό δεν έχει άντρα φιλόλογο τότε θα αναζητηθεί ένα δεύτερο σχολείο, αν χρειαστεί ένα τρίτο σχολείο κοκ. Από τα υπόλοιπα επτά σχολεία θα επιλεγούν με τυχαίο τρόπο και πάλι οι επτά γυναίκες φιλόλογοι.
Ερευνητικές ενέργειες που εξασφαλίζουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα όλων των διαδικασιών και μεθόδων της σχεδιαζόμενης έρευνας
Γενικά, μια έρευνα είναι αξιόπιστη όταν περιορίζει την πιθανότητα παρανόησης και μεροληψίας και στην οποία μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα καταλήγαμε στα ίδια περίπου αποτελέσματα αν επαναλαμβανόταν κάποια άλλη χρονική στιγμή. Η έρευνα είναι έγκυρη, όταν είναι κοντά στην πραγματικότητα, όταν οι ισχυρισμοί της είναι αληθείς και η ορθότητά τους τεκμηριώνεται (Bird M., Hammersley M., Gomm R., Woods P., 1999). Θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι ιδιαίτερα στην περίπτωση της συνέντευξης μπορεί να προκληθεί σύγκρουση μεταξύ των εννοιών της εγκυρότητας και αξιοπιστίας. Αν στην προσπάθεια να επιτύχουμε την αξιοπιστία ασκήσουμε μεγαλύτερο έλεγχο των στοιχείων της συνέντευξης, τότε αυτό θα συμβεί με κόστος τη μείωση της εγκυρότητας. Η ορθολογιστική οργάνωση της συνέντευξης μπορεί να αυξάνει την αξιοπιστία, αλλά μειώνει την εγκυρότητα (Cohen L., Manion L., 1994)
Για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας αυτής της έρευνας θα γίνουν οι παρακάτω ενέργειες:
1. Θα εφαρμοστεί ο 2ος κανόνα του Bassey σύμφωνα με τον οποίο “τα στοιχεία πρέπει να συγκεντρώνονται και να καταγράφονται με συστηματικό τρόπο, ώστε αν κριθεί αναγκαίο, να μπορούν να ελεγχθούν και από άλλους ερευνητές” (Faulkner D., Swann J., Baker S., Bird M., Carty J., 1999).
2. Θα δημιουργηθεί αρχείο καταγραφής και κράτησης σημειώσεων με τη μορφή ημερολογίου.
3. Η αποτύπωση των συνεντεύξεων θα γίνει με μαγνητοφώνηση ή με καταγραφή γραπτών σημειώσεων.
Για την εξασφάλιση της εγκυρότητας αυτής της έρευνας θα γίνουν οι παρακάτω ενέργειες:
1. Η συμπεριφορά του υπεύθυνου της συνέντευξης θα τείνει στην ελαχιστοποίηση της μεροληψίας. Τα ερωτήματα θα διατυπώνονται έτσι ώστε να μην επιδέχονται παρανοήσεις και θα καταβληθεί προσπάθεια να περιοριστούν οι προκαταλήψεις ή οι προσχηματισμένες ιδέες του.
2. Ο υπεύθυνος των συνεντεύξεων υπηρετεί στη θέση του υπεύθυνου αγωγής υγείας στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Πέλλας, μία θέση που δεν είναι διοικητική, πειθαρχική, ή εποπτική αλλά υποστηρικτική των εκπαιδευτικών που αναλαμβάνουν εθελοντικά την υλοποίηση προγραμμάτων αγωγής υγείας. Επειδή όμως στεγάζεται σε γραφείο της Διεύθυνσης, μπορεί να δημιουργηθούν υπόνοιες ότι στην πραγματικότητα αξιολογεί εμμέσως το έργο των ερωτώμενων φιλολόγων. Επομένως πρέπει να αποσαφηνιστούν εξ αρχής τόσο ο λόγος διεξαγωγής της συνέντευξης όσο και ο τρόπος αξιοποίησης των πληροφοριών, ώστε οι ερωτώμενοι να μην νιώσουν να απειλούνται.
3. Ο υπεύθυνος της συνέντευξης μετά το τέλος της, θα ανακεφαλαιώνει κάθε φορά το περιεχόμενο των αποτυπωμένων απαντήσεων και θα ζητάει από τον ερωτώμενο την επικύρωσή τους (Bird M., Hammersley M., Gomm R., Woods P., 1999).
Πιθανές δυσκολίες και εμπόδια κατά τη διεξαγωγή της έρευνας
Στην πορεία της έρευνας, είναι δυνατόν να παρουσιαστούν εμπόδια και δυσκολίες που κάποιες φορές μπορεί να επηρεάσουν τη ροή των διαδικασιών, οπότε θα χρειαστεί επαναπροσδιορισμός των αντίστοιχων ενεργειών. Καταγράφουμε συνοπτικά κάποιες πιθανές δυσκολίες και εμπόδια:
1. Κατά τη φάση επιλογής των φιλολόγων που θα συμμετέχουν στην έρευνα, μπορεί αυτοί να αρνηθούν να συμμετέχουν στη συνέντευξη.
2. Στην περίπτωση που ο ερωτώμενος δε δώσει τη συγκατάθεσή του στη χρήση μαγνητοφώνου, η καταγραφή των πληροφοριών μπορεί να είναι ελλιπής.
3. Θα πρέπει να μελετηθεί περισσότερο η μέθοδος ανάλυσης των δεδομένων που θα προκύψουν από την ημι-δομημένη συνέντευξη επειδή κάποια δεδομένα κυρίως ποιοτικού χαρακτήρα δε θα ενταχθούν εύκολα σε κατηγορίες και δε θα αποδοθούν με αριθμούς.
4. Αν ο εκπαιδευτικός που θα μετέχει στη συνέντευξη δεν έχει διαθέσιμο χρόνο εκτός λειτουργίας του σχολείου, ίσως θα είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί άδεια απουσίας του από την αίθουσα διδασκαλίας.
5. Πρέπει να διασφαλιστεί η ελαχιστοποίηση της προκατάληψης και της μεροληψίας του υπεύθυνου της συνέντευξης.
6. Πρέπει να αναζητηθούν τεχνικές δημιουργίας κλίματος ασφάλειας και ειλικρίνειας μεταξύ υπεύθυνου της συνέντευξης και ερωτώμενου
7. Πρέπει να αναζητηθούν μέθοδοι καταγραφής των μη λεκτικών πληροφοριών
Επίλογος
Είναι βέβαιο ότι στο σχεδιασμό της έρευνας δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν όλες οι δυνατότητες, οι αδυναμίες, τα προβλήματα και τα εμπόδια. Παρόλη την καλή προετοιμασία, τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν πολύ πέραν του προγράμματος που έχει τεθεί, γι΄ αυτό ο υπεύθυνος της έρευνας θα πρέπει να διακρίνεται από ετοιμότητα αλλαγών στον αρχικό σχεδιασμό και από διάθεση να ζητήσει τη βοήθεια κυρίως του συμβούλου-καθηγητή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν όλες οι απαντήσεις που θα δοθούν στα ερευνητικά ερωτήματα. Δεν υπάρχουν “καλές” και “κακές”, ούτε “λάθος” και “σωστές” απαντήσεις. Η έρευνα θα πρέπει να προφυλαχθεί από τέτοιες προκαταλήψεις και να ικανοποιεί τους κανόνες της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας. Υπό αυτές τις συνθήκες οι όποιες απαντήσεις δοθούν θα πρέπει να γίνουν δεκτές ακόμη και αν δεν επιβεβαιώνουν τις αρχικές “προφητείες” μας.
Σημείωση: Οι βιβλιογραφικές παραπομπές μπορούν να αναζητηθούν στη δημοσίευση με τίτλο «Προτεινόμενη βιβλιογραφία»