Περίληψη Εισήγησης του Κωνσταντίνου Κιουρτσή στο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή συμμετοχή «Σχολές Γονέων: Μαζί με τα παιδιά μας». Καμένα Βούρλα, 11-12 Μαϊου 2007.
1. Γενικά
Στην εργασία αυτή γίνεται μια απόπειρα να αναδειχθούν δύο διαστάσεις της επιμόρφωσης ενηλίκων σε θέματα Αγωγής Υγείας: (α) οποιαδήποτε αλλαγή στη στάση και συμπεριφορά του εκπαιδευόμενου ενηλίκου δεν επιβάλλεται από το φορέα εκπαίδευσης ή από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή από τον εκπαιδευτή αλλά είναι προϊόν αυτοπροδιορισμού, και (β) στη διεργασία της μάθησης εμπλέκονται λόγω αλληλεπίδρασης τόσο οι εκπαιδευόμενοι όσο και ο εκπαιδευτής.
2. Ο σκοπός της Αγωγής Υγείας
Η Αγωγή Υγείας είναι μια μαθησιακή διεργασία εθελοντικής συμμετοχής, που προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αποφασίζουν και να ενεργούν συνειδητά για θέματα που αφορούν στην υγεία τους. Σκοπός της Αγωγής Υγείας είναι η προάσπιση και η προαγωγή της σωματικής, ψυχικής, συναισθηματικής και της κοινωνικής ευεξίας των ανθρώπων ως προσώπων και ως μελών της κοινωνίας. Οι επιμέρους στόχοι της Αγωγής Υγείας είναι, η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, η ανάπτυξη της κριτικής στάσης σε πρόσωπα και φαινόμενα, η αναβάθμιση της κοινωνικής πραγματικότητας και η πρόληψη αποκλεισμού ατόμων από την κοινωνία (Σώκου, 1999).
3. Το μοντέλο εκπαίδευσης
Στα προγράμματα των Σχολών Γονέων υιοθετήθηκε το μοντέλο της ομαδικής και βιωματικού τύπου εκπαίδευσης, σύμφωνα με το οποίο οι συμμετέχοντες αποδίδουν μεγάλη σημασία στη διάσταση της γνώσης του εαυτού, την οποία συσχετίζουν με τη διάσταση της ομάδας. Το μοντέλο αυτό σέβεται τις ανάγκες των εκπαιδευομένων και τους υποβοηθεί να συνειδητοποιούν αυτές τις ανάγκες και να αναζητούν τις αιτίες από τις οποίες αυτές προέκυψαν. Προωθεί, αφενός τη βελτίωση των προσωπικών δυνατοτήτων του ενηλίκου εκπαιδευόμενου να διαπραγματεύεται και να προχωρεί σε σωστές επιλογές υγείας και αφετέρου την ενδυνάμωσή του ως φορέα αγωγής των ανηλίκων.
4. Ο εκπαιδευτής
Ο εκπαιδευτής δεν προτείνει τον εαυτό του ως τον σοφό της ομάδας που κατέχει τη “μοναδική και βαθύτερη γνώση” αλλά ζητάει από το κάθε μέλος της ομάδας να προσφέρει την προσωπική του σοφία (Κιουρτσής και συν., 2000). Έτσι ο εκπαιδευτής γίνεται ο εμψυχωτής της ομάδας, ο εγγυητής του πλαισίου της ενότητας της ομάδας, αυτός που υποβοηθεί να αναπτυχθούν οι συναλλαγές μεταξύ των μελών της ομάδας (Blanchet & Trognon, 2002). Ο Kidd J.R (στο Jarvis, 2004) συμβουλεύει: “Μην προσπαθήσεις ποτέ να πλάσεις ένα άλλο ανθρώπινο ον κατ΄ εικόνα και καθ΄ ομοίωσή σου. Σε αυτόν τον κόσμο ένα αντίτυπο από τον καθένα μας είναι αρκετό». Με αυτόν τον τρόπο λειτουργούν οι πραγματικά καλοί εκπαιδευτές. Όταν μάλιστα στην αναζήτηση της σοφίας, οι εκπαιδευόμενοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει κανένας που θα τους δώσει απαντήσεις στα ερωτήματά τους, τότε οι πραγματικά καλοί εκπαιδευτές τους παροτρύνουν να αμφισβητούν, να παρατηρούν και να σκέφτονται. Η αρχικά επώδυνη διαπίστωση του περιορισμού των δυνατοτήτων των άλλων σπρώχνει τελικά τους εκπαιδευόμενους στο να ερευνούν μόνοι τους και να αντλούν ικανοποίηση από την αναζήτηση της αλήθειας (Salzberger – Wittenberg και συν., 1996).
5. Οι εκπαιδευτικές τεχνικές
Ο εκπαιδευτής για να προωθήσει τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων, επιλέγει τις εκπαιδευτικές τεχνικές όπως μελέτη περίπτωσης, παίξιμο ρόλων, συζήτηση, ομάδες εργασίας κ.ά., με τις οποίες θα εμπλέξει ενεργά τους εκπαιδευόμενους στη διεργασία της μάθησης. Ο εκπαιδευτής επιλέγει τις τεχνικές με κριτήρια: το σκοπό του προγράμματος, τις ικανότητες του ιδίου, το μαθησιακό κλίμα στην ομάδα, τους διαθέσιμους πόρους και τους μαθησιακούς τύπους των εκπαιδευομένων (Κόκκος Α., 1999).
6. Ο ενήλικος εκπαιδευόμενος
Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας έχουν επιδιώξεις. Θα πρέπει όμως να συμφωνηθεί ότι στη διάρκεια του προγράμματος, ο μεν εκπαιδευτής θα προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης, ο δε εκπαιδευόμενος θα καταβάλλει προσπάθεια να επιτύχει τους μαθησιακούς στόχους (Rogers, 1999). Από έρευνες καταδείχθηκε πόσο σημαντικό είναι να έχουν οι εκπαιδευόμενοι αναπτυγμένες δεξιότητες επικοινωνίας, να είναι δηλαδή ικανοί να εκφράσουν σεβασμό, κατανόηση και αυθεντικότητα (Weare & Gray, 2000). Γίνεται λοιπόν φανερό ότι δεν είναι ο εκπαιδευτής αυτός που θα καθορίσει μόνος του την πορεία της ομάδας. Το κάθε μέλος της ομάδας ξεχωριστά, αναμένεται να αναλάβει την ευθύνη για τη συμμετοχή του στην εμπειρία της μάθησης και να έχει τη συναίσθηση της επιρροής του στα γεγονότα (Waller, 2001). Με ποιητικό τρόπο η Satir (1991) αποδίδει τη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου: “Να είμαι ο εαυτός μου. Πρέπει να θυμάμαι ότι είμαι εγώ και ότι σ΄ ολόκληρο τον κόσμο δεν υπάρχει κανένας σαν και μένα”.
Βιβλιογραφία
Blanchet A. & Trognon A. (2002). Ψυχολογία Ομάδων. Αθήνα: Σαββάλας
Jarvis P. (2004). Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Αθήνα: Μεταίχμιο
Κιουρτσής Κ. και συν. (2000). Η αγωγή υγείας στα σχολεία. Από την τάξη στην ομάδα. Έδεσσα: Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ν. Πέλλας (προγράμματα αγωγής υγείας). Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://grde.pel.sch.gr – Αγωγή Υγείας
Κόκκος Α. (1999). Εκπαίδευση Ενηλίκων: Το πεδίο, οι αρχές μάθησης, οι συντελεστές. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Rogers A. (1999). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο
Salzberger-Wittenberg I., Henry G. & Osborne E. (1996). Η συναισθηματική Εμπειρία της μάθησης και της διδασκαλίας. Αθήνα: Καστανιώτης
Satir, V. (1989). Πλάθοντας ανθρώπους Αθήνα: Κέδρος
Σώκου, Κ. (1999). Οδηγός αγωγής και προαγωγής της υγείας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Waller D. (2001). Ομαδική διαντιδραστική Art therapy. Η χρησιμότητά της στην εκπαίδευση και στη θεραπεία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press
Weare K. & Gray G. (2000). Η προαγωγή της ψυχικής και συναισθηματικής Υγείας στο σχολείο, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα