Περίληψη Εισήγησης του Κωνσταντίνου Μ. Κιουρτσή στο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή “Δια Βίου Μάθηση για την Ανάπτυξη, την Απασχόληση και την Κοινωνική Συνοχή”. Πανεπιστήμιο Βόλου, 31 Μαρτίου – 2 Απριλίου 2006.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ
1. Εισαγωγή
Τις τελευταίες δεκαετίες, σχεδόν όλες οι παραδοσιακές κοινωνικές δομές χαρακτηρίζονται από έντονη κρίση. Το πλέον σταθερό σημείο αναφοράς στο ρευστό κοινωνικό περιβάλλον είναι η οικογένεια, η οποία λειτουργεί και ως “ο γιγαντιαίος αποροφητήρας” των κοινωνικών εντάσεων (Toffler A., 1994). Οι πολίτες, άντρες και γυναίκες, φαίνεται να αισθάνονται την νέα κατάσταση και αναζητούν μορφωτικά εφόδια ώστε να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στις μεταβαλλόμενες και αβέβαιες αυτές συνθήκες, να γνωρίσουν και να αποδεχθούν τα κοινωνικά, πολιτιστικά και ιστορικά δεδομένα της εποχής (Κόκκος Α., 1999). Να αναλάβουν την ευθύνη της δέσμευσης για τις υποθέσεις της οικογένειας και της κοινότητας. Να βελτιώσουν την προσωπική μόρφωση και τις δεξιότητές τους, ώστε να ακολουθήσουν μια πορεία προς την αυτονομία και αυτοεκπλήρωση, αποδεχόμενοι ότι η ατομική τους ελευθερία δε μπορεί να σταθεί πάνω και έξω από την ηθική και το καθήκον (Geissler E., 1997).
2. Οι ρόλοι του πατέρα και της μητέρας σήμερα
Η σημερινή γυναίκα φαίνεται να εναρμονίζει και να συμβιβάζει τον παραδοσιακό ρόλο της συζύγου/μητέρας με τον νέο ρόλο της εργαζόμενης. Ο άντρας όμως δε φαίνεται να μπορεί να εναρμονίσει τον παραδοσιακό ρόλο του “κουβαλητή” με το ρόλο του συζύγου/πατέρα. Ο πατέρας/σύντροφος ωθείται πλέον στην αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας (Κατάκη Χ., 1998). Πιέζεται να πάρει ενεργό θέση, να εξισωθεί με τη σύζυγό του σε ό,τι αφορά την οικογενειακή ζωή, να γίνει συνοδοιπόρος της συντρόφου του.
Πολύ συχνά οι πολίτες ως ενήλικοι/γονείς έχουν εδραιωμένες αναπαραστάσεις, δηλαδή απόψεις και υποκειμενική γνώση, ένα προσωπικό σύστημα ερμηνείας της πραγματικότητας (Noye D., Piveteau J., 1998). Ένας τρόπος για να διασφαλιστεί αυτό το προσωπικό σύστημα είναι να εκφραστεί και να “αξιολογηθεί” μέσα σε μια ομάδα. Η ομάδα είναι το κύτταρο της κοινωνίας, είναι το όργανο που έχει ως αποστολή του την επεξεργασία του υλικού των προσωπικών σκέψεων, προσδοκιών και στάσεων. Ταυτόχρονα λειτουργεί ως βαλβίδα ασφαλείας, διακινεί τις ιδεολογίες, ενισχύει την κοινωνική συνοχή (Blanchet A., Trognon A., 2002).
3. Έρευνα για τη συμμετοχή των αντρών στις Σχολές Γονέων
Ένας τύπος τεχνητής ομάδας εκπαιδευομένων γονέων λειτουργεί στις Σχολές Γονέων που υποστηρίζονται από το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.) της Γενικής Γραμματείας Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Γ.Γ.Ε.Ε.). Στις ομάδες αυτές έχουν προσκληθεί να συμμετέχουν γονείς και υποψήφιοι γονείς, χωρίς κανέναν αποκλεισμό λόγω φύλου, ηλικίας, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, μορφωτικού επιπέδου, εθνικής καταγωγής κλπ. Και ενώ δεν τίθεται κανένας περιορισμός, στην πράξη είναι ελάχιστοι οι άντρες που παρακολουθούν τα τμήματα συμβουλευτικής της Σχολής Γονέων.
Συγκεκριμένα στη Σχολή Γονέων του Νομού Πέλλας έχουν ενταχθεί συνολικά 490 γονείς, εκ των οποίων 14 είναι άντρες και 476 είναι γυναίκες (τα στοιχεία αφορούν στην περίοδο Φεβρουάριος 2005 – Μάρτιος του 2006).
|
Η αναζήτηση απαντήσεων για τη μεγάλη αυτή διαφορά, μας οδήγησε στη διενέργεια μιας απλής εμπειρικής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου. Ζητήθηκε από τους γονείς που παρακολουθούν το πρόγραμμα συμβουλευτικής στο Νομό Πέλλας να απαντήσουν εθελοντικά και ανώνυμα σε ερωτήματα κλειστού και ανοικτού τύπου. Στα ερωτήματα κλειστού τύπου χρησιμοποιήθηκαν οι τύποι δυαδικής και πολλαπλής επιλογής και κλίμακες ονομαστικές και διαστημικές (Javeau C., 2000). Τα ανοικτού τύπου ερωτήματα χρησιμοποιήθηκαν για να προτρέψουν τους ερωτώμενους να απαντήσουν με λεπτομέρεια (Verma G.K., Mallick K., 2004).
Ακολουθούν τα ερωτήματα κλειστού τύπου και οι απαντήσεις τους:
| Το φύλο των ερωτηθέντων | άντρες | 4 |
| γυναίκες | 50 |
| Η ηλικία των ερωτηθέντων | κάτω των 30 | 4 |
| 31 – 44 | 44 | |
| άνω των 45 | 6 |
| Ποιος γονιός θεωρείς ότι πρέπει να αναλάβει την καθημερινή φροντίδα των παιδιών; | ο πατέρας | 0 |
| η μητέρα | 8 | |
| οι δυο γονείς μαζί | 46 |
| Ποιος γονιός θεωρείς ότι είναι απαραίτητο να παρακολουθεί τα προγράμματα συμβουλευτικής γονέων; | ο πατέρας | 0 |
| η μητέρα | 5 | |
| οι δυο γονείς μαζί | 49 |
| Συμφωνείς με την άποψη ότι οι δυο γονείς πρέπει να παρακολουθούν το πρόγραμμα μαζί, στο ίδιο τμήμα; | ||
| ναι | 32 | |
| όχι | 17 | |
| δεν απαντώ | 5 |
Ακολουθούν τα ερωτήματα ανοικτού τύπου και οι ομαδοποιημένες απαντήσεις τους:
Γενικά παρατηρείται το φαινόμενο στα τμήματα Συμβουλευτικής Γονέων να εγγράφονται σπάνια οι πατέρες. Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι δε συμμετέχουν οι πατέρες;
| απαντήσεις | ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ |
| Απασχολούνται πολλές ώρες με την εργασία τους | 42 |
| Έχει συμφωνηθεί ότι η φροντίδα των παιδιών ανήκει στην μητέρα | 22 |
| Θεωρούν ότι τα ξέρουν όλα, ότι τα καταφέρνουν χωρίς βοήθεια | 12 |
| Ντρέπονται, επειδή η φροντίδα των παιδιών είναι γυναικεία υπόθεση | 10 |
| Νιώθουνε άβολα στην ομάδα | 8 |
| Έχουν μικρή ευαισθησία σε θέματα διαπαιδαγώγησης | 4 |
| Δεν είναι ενημερωμένοι | 1 |
Διατυπώστε προτάσεις για το πως θα μπορούσε να διευκολυνθεί η συμμετοχή των πατέρων στα τμήματα Συμβουλευτικής Γονέων:
| προτάσεις | ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ |
| Το περιεχόμενο των συναντήσεων να γίνει ελκυστικό | 18 |
| Να μην υπάρχει υποχρεωτικό παρουσιολόγιο | 16 |
| Να δημιουργηθούν ομάδες συμβουλευτικής μόνον για πατέρες | 14 |
| Να δημιουργηθούν ομάδες μόνο για αντρόγυνα | 14 |
| Οι εκπαιδευτές πατέρων να είναι άντρες | 5 |
Σημειώνεται ότι δεν έχουν ληφθεί υπόψη πολλές παράμετροι και στοιχεία όπως:
οι προτεραιότητες των ερωτώμενων (καριέρα, οικογένεια), οι προσδοκίες τους, το μορφωτικό τους επίπεδο, η κοινωνική και οικονομική τους θέση και άλλα.
Παρακάτω αναφέρουμε κάποιες από τις απαντήσεις των ερωτώμενων στα ανοικτού τύπου ερωτήματα:
“Οι άντρες δε μετέχουν επειδή ντρέπονται”
“Νομίζω ότι οι άντρες φοβούνται τις ομάδες και αποφεύγουν τέτοιου είδους ομαδικές δραστηριότητες”
“Οι άντρες έχουν συνηθίσει να δουλεύουν σκληρά, να διασκεδάζουν και να διατάζουν. Έτσι συμβαίνει με τον άντρα της δικής μου οικογένειας”
“Οι άντρες βαριούνται να παρακολουθούν τέτοια προγράμματα”
“Οι άντρες δεν έχουν αντιληφθεί την ανάγκη να γίνουν πιο καλοί στην επικοινωνία τους με τη σύζυγο και τα παιδιά τους”
“Οι άντρες θεωρούν ότι η φροντίδα των παιδιών είναι γυναικεία υποχρέωση και ότι η δική τους παρουσία στη σχολή γονέων είναι χωρίς σημασία”
“Πιστεύω ότι οι άντρες είναι εγωιστές και νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα”
“Οι άντρες αρνούνται να παρακολουθήσουν πρόγραμμα συμβουλευτικής γιατί φοβούνται ότι θα έρθουν πιο κοντά στα παιδιά τους και θα δημιουργηθούν έτσι καινούρια προβλήματα”
4. Παρατηρήσεις επί των απαντήσεων και των προτάσεων
α. Ενώ αρχικά εκδηλώνεται η επιθυμία της από κοινού συμμετοχής των δύο γονιών στις υποθέσεις της οικογένειας, τελικά οι άντρες αντιμετωπίζονται ως μέλη της οικογένειας με διαφορετικές ανάγκες και ως ειδική κατηγορία εκπαιδευομένων που είτε έχει μικρό επίπεδο συνειδητότητας που δεν προωθεί τη μάθηση (Jarvis P., 2003) είτε υποτιμά τα προγράμματα συμβουλευτικής και αρνείται να συμμετέχει.
β. Η συμβουλευτική γονέων γίνεται για τους πατέρες καθαρά αντρική υπόθεση. Το γεγονός ότι άντρες νιώθουν “άβολα” στην ομάδα των εκπαιδευομένων, μπορεί να συνδεθεί με τις προτάσεις ανάπτυξης αμιγούς αντρικής ομάδας και με άντρες εκπαιδευτές. Προτείνεται δηλαδή ένα μοντέλο ανάπτυξης της ομάδας με τη γυναίκα να απουσιάζει ως συν-εκπαιδευόμενη και ως εκπαιδεύτρια.
γ. Φαίνεται ότι οι δυο σύζυγοι δεν αναλαμβάνουν από κοινού το καθήκον να αλληλο-διδαχθούν, να συνεργαστούν, να συνδιαλλαγούν για να αλλάξουν με το λόγο τους την πραγματικότητα. Η αποκάλυψη όμως της πραγματικής πραγματικότητας και της αλήθειας μπορεί να γίνει με διάλογο, όταν η συνάντηση του άντρα και της γυναίκας είναι πράξη αγάπης και όχι πράξη αλαζονείας (Freire P., 1974).
δ. Ρήματα όπως “ντρέπονται”, “φοβούνται”, “βαριούνται”, “αρνούνται”, αναδεικνύουν την ανάγκη συζήτησης θεμάτων σχετικών με την ποιότητα των δεσμών και των σχέσεων του άντρα και της γυναίκας και με το πώς αυτοί βιώνουν τους ρόλους τους στην οικογένεια. Αναδεικνύουν επίσης και μια διστακτικότητα των αντρών στην ανταλλαγή πληροφοριών με άλλα πρόσωπα και άλλες οικογένειες.
5. Επίλογος – συζήτηση
Η απλή αυτή εμπειρική έρευνα έγινε με σκοπό να αναδείξει την ανάγκη της διευκόλυνσης της συμμετοχής και των αντρών στα επιμορφωτικά προγράμματα συμβουλευτικής γονέων. Η οικογένεια σήμερα αναζητάει μια νέα ταυτότητα. Ο άντρας και η γυναίκα προσπαθούν να προσαρμοστούν σε νέους ρόλους. Οι άντρες ενδιαφέρονται πλέον, έστω και περιορισμένα, για την ανάπτυξη των προσωπικών δεξιοτήτων και γνώσεών τους σχετικά με την ανατροφή των παιδιών. Η σχέση του ζευγαριού παραμένει ακόμα και σήμερα το πλαίσιο εκκίνησης όλων των ενδο-οικογενειακών σχέσεων, αλλά φαίνεται ότι χρειάζεται ενίσχυση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Blanchet A., Trognon A. (2002) Ψυχολογία Ομάδων, Σαββάλλας, Αθήνα
Geissler E. (1997) Η γενική μόρφωση σε μια ελεύθερη κοινωνία, Κώδικας, Θεσσαλονίκη
Freire P. (1974) Η αγωγή του καταπιεζόμενου, Ράππας, Αθήνα
Javeau C. (2000) Η έρευνα με ερωτηματολόγιο. Το εγχειρίδιο του καλού ερευνητή, Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα
Jarvis P. (2003) Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Θεωρία και πράξη, Μεταίχμιο, Αθήνα
Κατάκη Χ. (1998) Οι τρεις ταυτότητες της Ελληνικής οικογένειας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
Κόκκος Α. (1999) Εκπαίδευση Ενηλίκων – Το πεδίο, οι αρχές, οι συντελεστές,, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα
Noye D., Piveteau J. (1998) Πρακτικός οδηγός του εκπαιδευτή, Μεταίχμιο, Αθήνα
Toffler A. (1994) Το σοκ του μέλλοντος,, Κάκτος, Αθήνα
Verma G.K., Mallick K. (2004) Εκπαιδευτική έρευνα, θεωρητικές προσεγγίσεις και τεχνικές, Τυπωθήτω-Γ. Δαρδανός, Αθήνα
