Αρχείο μηνός Απρίλιος 2020

Άγχος

Τα περισσότερα παιδιά βιώνουν άγχος και φόβο κατά τη διάρκεια της ομαλής ανάπτυξής τους

Τα γεγονότα που μπορεί να προκαλέσουν άγχος στα παιδιά έχουν να κάνουν με τους γονείς, την ευρύτερη οικογένεια ή και με τις δραστηριότητες του ίδιου του παιδιού.

Γεγονότα από τους γονείς:

• ο θάνατος ενός από τους γονείς,
• ο χωρισμός των γονιών,
• ο εθισμός (στο ποτό, στα ναρκωτικά, χαρτοπαιξία) ενός από τους γονείς,
• η ανεργία στο γονιό που ήταν συνηθισμένος/η να δουλεύει,
• η επανασύνδεση γονιών που είχαν χωρίσει,
• ο χωρισμένος γονιός που αποκτά έναν καινούριο σύντροφο ή ξαναπαντρεύεται,
• κάποιος από τους δύο γονείς στην φυλακή,
• η κατάθλιψη ενός γονιού για μεγάλο χρονικό διάστημα

Γεγονότα από την οικογένεια:

• ο θάνατος ενός συγγενή,
• ο αποχωρισμός από τον ένα γονιό για μεγάλο χρονικό διάστημα,
• η σοβαρή ασθένεια ενός από τα μέλη της οικογένειας,
• η γέννηση ενός αδελφού/ής,
• ο ερχομός και η συγκατοίκηση  με κάποιο καινούριο πρόσωπο στο σπίτι,
• ένα από τα αδέλφια φεύγει από το σπίτι,
• ο θάνατος ενός κατοικίδιου ζώου,
• η αλλαγή σπιτιού,
• η απώλεια φροντίδας και επίβλεψης για μεγάλο χρονικό διάστημα,
• τα οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια

Γεγονότα από το ίδιο το παιδί:

• η ασθένεια,
• ο τραυματισμός και η παραμονή σε νοσοκομείο,
• η σεξουαλική κακοποίηση ή η εκμετάλλευση από ένα μεγαλύτερο άτομο,
• η σωματική κακοποίηση,
• το ξύλο ή η σκληρή τιμωρία,
• η ψυχολογική κακοποίηση,
• η σωματική δυσμορφία ή παραμόρφωση,
• η αρχή ή το τέλος του σχολείου
• η αλλαγή στο φαγητό και στις διατροφικές συνήθειες,
• η απόρριψη ή το να επιλεγεί τελευταίος/α από μια ομάδα άλλων παιδιών,
• η επίσκεψη στον οδοντίατρο ή στο γιατρό,
• η αρχή της εφηβείας ή οι αλλαγές στο σώμα,
• τα πρώτα ραντεβού,
• η δυσκολία να δημιουργήσει και να διατηρήσει φιλίες
• η επανάληψη τάξης στο σχολείο,
• η αλλαγή στο πως περνάει τις ελεύθερες ώρες

Πιθανές επιπτώσεις μη έγκαιρης αντιμετώπισης του άγχους:

• επανειλημμένες απουσίες από το σχολείο ή αδυναμία να τελειώσουν το σχολείο
• επισφαλείς σχέσεις με τους συμμαθητές
• μη ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων
• χαμηλή αυτοεκτίμηση
• χρήση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών
• προβλήματα προσαρμογής σε καταστάσεις στο χώρο της εργασίας
• αγχώδη διαταραχή στην ενηλικίωση
• κατάθλιψη κ.α

Τα συμπτώματα του έντονου στρες:

Αντιμετώπιση του άγχους από τον γονέα:

• Ενθάρρυνση των παιδιών ώστε να ζητούν στήριξη σχετικά με τις ανησυχίες τους
• Δόμηση και τήρηση καθημερινών προγραμμάτων
• Συζήτηση με τα παιδιά για τυχόν αλλαγές που προκύπτουν στο καθημερινό πρόγραμμα
• Ανάπτυξη καινούργιων δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση των καταστάσεων που προκαλούν άγχος στα παιδιά
• Δημιουργία ασφαλούς και σταθερού περιβάλλοντος
• Ώθηση των παιδιών ώστε να υιοθετήσουν στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους:
• Καθορισμός του προβλήματος: Προσπαθήστε να βοηθήσετε το παιδί να ορίσει επακριβώς τι τον/την ενοχλεί ή απασχολεί. Ορίστε μαζί ένα εντελώς συγκεκριμένο πρόβλημα. Δουλέψτε με ένα μόνο θέμα τη φορά.
• Απαρίθμηση πιθανών λύσεων: Προσπαθήστε μαζί με το παιδί να βρείτε και  να καταγράψτε όσο το δυνατό περισσότερες λύσεις, για κάθε πλευρά του προβλήματος που τον/την απασχολεί.
• Αξιολόγηση των “υπέρ” και των “κατά” κάθε πιθανής λύσης: Για κάθε πιθανή λύση που πριν βρήκατε, καταγράψτε μαζί με το παιδί τα υπέρ και τα κατά, που θα προέκυπταν από την πιθανή εφαρμογή αυτής της λύσης. Στόχος είναι η ανεύρεση εκείνης της λύσης με τα περισσότερα ή σημαντικότερα υπέρ και τα λιγότερα ή πιο ανώδυνα κατά.
• Σχεδιασμός: Με πολύ συγκεκριμένους όρους, βοηθείστε το παιδί να αποφασίσει πως θα εφαρμόσει την επιλεγμένη λύση. “Τι ακριβώς θα γίνει, πότε θα γίνει, ποιος θα αναμειχθεί, που θα γίνει, ποια βήματα ακριβώς θα ακολουθήσετε”, είναι ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν.
• Δράση: Εφαρμογή τη επιλεγμένης λύσης.
• Αξιολόγηση αποτελεσμάτων: Αν η λύση πέτυχε παροτρύνεται το παιδί να εφαρμόσει τη μέθοδο και σε άλλα προβλήματά. Αν η λύση σας δεν επέτυχε τα αναμενόμενα, βοηθείστε το παιδί να κατανοήσει “τι πήγε στραβά”. Ίσως φάνηκε υπεραισιόδοξος/-η, ίσως έκρινε λάθος τις συνθήκες, ίσως ευθύνεται κάποιος τρίτος παράγοντας που δεν υπολόγισε. Ενθαρρύνεται το παιδί να ξαναπροσπαθεί, είτε ξεκινώντας και πάλι από το 1ο βήμα, είτε δοκιμάζοντας τη λύση που στο 3ο βήμα προέβαλε ως η αμέσως πιο ικανοποιητική. Σ’ αυτή την περίπτωση, ξεκινήστε από το 4ο βήμα.

Αντιμετώπιση των διαταραχών άγχους από τον γονέα:

• Θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους
• Αφιερώνοντας την προσοχή που τους αξίζει
• Δημιουργώντας ένα σωστό πρότυπο για τα παιδιά
• Ώθηση των παιδιών ώστε να χρησιμοποιούν τεχνικές αποβολής του άγχους και στρατηγικών ηρεμίας

Τεχνικές χαλάρωσης:

• Τεχνικές αναπνοής

Η αναπνοή επιτελείται με τη βοήθεια του διαφράγματος (κοιλιακή αναπνοή) και των αναπνευστικών μυών του θώρακα (θωρακική αναπνοή). Κατά τη διάρκεια περιόδων άγχους, η αναπνοή γίνεται περισσότερο με τη βοήθεια των αναπνευστικών μυών του θώρακα, που σημαίνει ότι οι ανάσες είναι ρηχές και έχουν μεγαλύτερη συχνότητα. Αναπνέοντας βαθύτερα (χρησιμοποιώντας το διάφραγμα), οξυγονώνετε καλύτερα τον οργανισμό σας και κουράζετε λιγότερο το αναπνευστικό σας σύστημα.

Tips

Ο καλύτερος τρόπος για να μάθετε να εισπνέετε βαθύτερα είναι να τεντώσετε την πλάτη σας, η οποία αυτομάτως θα σας ωθήσει να πάρετε περισσότερες βαθιές αναπνοές, τις οποίες θα αισθανθείτε έως τους κοιλιακούς μυς.

• Προοδευτική χαλάρωση των μυών

Πρόκειται για μια τεχνική συστηματικής τόνωσης και χαλάρωσης των περισσότερων μυών του σώματος. Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν καταβαλλόμαστε από πολύ άγχος προκαλείται στον οργανισμό μας έντονος μυϊκός πόνος, ο οποίος πολλές φορές επιφέρει συσπάσεις των μυών. Με την προοδευτική χαλάρωση των μυών, μπορεί ο καθένας να κατανοήσει καλύτερα την αίσθηση της εν λόγω έντασης και να την αναγνωρίζει στο ξεκίνημά της. 

Tips

Ξεκινήστε ανοίγοντας και κλείνοντας τη γροθιά σας. Κρατήστε τη γροθιά σας σφιχτά, ώστε να τεντώνουν οι μύες σε όλο το μήκος του χεριού. Κρατήστε τη σφιγμένη μερικά δευτερόλεπτα και μετά αφήστε την, εστιάζοντας στην αίσθηση της χαλάρωσης που μεταδίδεται διά μέσω των μυών στο χέρι. Συνεχίστε με το άλλο χέρι και, συστηματικά, κατά τον ίδιο τρόπο, περάστε σε άλλες βασικές μυϊκές ομάδες, όπως τα πόδια, οι κοιλιακοί και το στήθος.

• Κατευθυνόμενη σκέψη

Η εν λόγω τεχνική βασίζεται στη θεωρία που υπάρχει για τη σημασία της προσοχής (προσήλωσης), εστιάζοντας σε κάποιο γεγονός που είτε έχουμε ζήσει και μας ήταν ευχάριστο είτε το φανταζόμαστε και θα θέλαμε να το υλοποιήσουμε. Με τον τρόπο αυτό στρέφουμε την προσοχή μας σε κάτι ευχάριστο και απωθούμε τη στρεσογόνο κατάσταση που μας καταβάλλει.

Tips

Θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε όλες σας τις αισθήσεις για να βιώσετε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο το περιστατικό που επιλέξατε. Ξεκινώντας, σκεφτείτε τι υπάρχει στο οπτικό σας πεδίο και, ακολούθως, εστιάστε στο ακουστικό. Αυτή η «πνευματική κένωση» όχι απλώς σας βοηθά να χαλαρώσετε, αλλά, αν τα καταφέρετε, πιθανώς θα αισθανθείτε για αρκετό διάστημα πολύ καλά, αν και μέχρι τώρα δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που να το τεκμηριώνουν.

• Διαλογισμός

Υπάρχουν πολλά είδη διαλογισμού, όμως στα περισσότερα κέντρα που πραγματοποιείται, οι εκπαιδευτές εστιάζουν στην επανάληψη απλών λέξεων (στην ινδική γλώσσα ονομάζεται μάντρα) ή σε κάποια εικόνα.

Tips

Καθίστε σε μια καρέκλα ή στο πάτωμα φορώντας άνετα ρούχα. Με τα μάτια κλειστά εστιάστε σε μία εικόνα και εισπνέετε βαθιά και αργά για περισσότερα από 15 λεπτά. Η τεχνική αυτή είναι εύκολη στην εκμάθηση, αφού το μόνο που χρειάζεται είναι μερικά λεπτά την ημέρα χωρίς ειδικά εργαλεία ή οδηγούς.

………… …… Και μην ξεχνάτε ………………

Θετικές δηλώσεις για όταν αγχώνομαι, νοιώθω μόνος/η ή απογοητεύομαι:

1. Είναι φυσιολογικό να νοιώθω αυτά τα συναισθήματα ΤΩΡΑ!
2. Μέσα από αυτήν την κατάσταση θα γίνω πιο δυνατός/η
3. Περνάω /με μια δύσκολη περίοδο, όπως περνούν και οι ΑΛΛΟΙ. Κάνω ότι καλύτερο μπορώ.
4. Είναι σαν μια καταιγίδα που ξέσπασε για όλους/ες. Θα περάσει!
5. Αναπνέω απαλά και βρίσκω το ‘κέντρο ‘ μου…. Εισπνέω βαθιά και αργά… εκπνέω αργά και απομακρύνω τις δυσάρεστες σκέψεις.
6. Ζω στο ‘εδώ και τώρα’ και εστιάζω σε καταστάσεις που μπορώ να ελέγξω
7. Αναρωτιέμαι τι έχω περισσότερο ανάγκη ΤΩΡΑ
8. Ασχολούμαι μεένα θέμα τη φορά
9. Εστιάζω στα θετικά και δεν αφήνω τα αρνητικά να με κατακλύζουν
10. Είμαι ευγνώμων για όσους εργάζονται για την φροντίδα τη δική μου και των άλλων
11. Επιλέγω να στέκομαι με αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση και γίνομαι φορέας δράσης

Ψυχολόγοι του ΚΕΣΥ Ρόδου

Κική Αγιασοφίτη,BSc,MSc Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Βίκυ Κούτουλα,Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Αντιδραστική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων.
Μία ευκαιρία για αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας και του σχετίζεσθαι.

• Όταν τα παιδιά εμφανίζουν δυσκολίες στην συμπεριφορά τους, υπερβολική αντιδραστικότητα, αντίσταση σε κανόνες και συστηματική ανυπακοή, οι γονείς συνήθως υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα είναι στο παιδί. Η αλήθεια,όμως, είναι ότι η δύσκολη αυτή συμπεριφορά αποτελεί ένα μήνυμα για την δυσλειτουργία του συστήματος ολόκληρης της οικογένειας. Η δυσλειτουργία αυτή σχετίζεται κυρίως με τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των μελών(επικοινωνία ζεύγους, επικοινωνία γονέα-παιδιού, επικοινωνία μεταξύ αδερφών ).
• Η παραμέληση των συναισθηματικών αναγκών των παιδιών έχει ως συνέπεια συχνά επιθετικές συμπεριφορές των παιδιών. Είναι αναγκαίο τα παιδιά να λαμβάνουν το μήνυμα της αγάπης και της αποδοχής και της εκτίμησης. Π. χ. Διαφωνώ με αυτή την συμπεριφορά σου γι’ αυτούς του λόγους, γιατί έχει αυτές τις συνέπειες, αλλά να ξέρεις ότι σε αγαπώ.H έμφαση και ο επακόλουθος σχολιασμός μόνο της θετικής συμπεριφοράς και ο συστηματικός της έπαινος έχει ευεργετικά αποτελέσματα στη θύελλα που βιώνουν κάποια παιδιά. Η επικέντρωση στο λάθος δε φέρνει την αλλαγή γιατί απουσιάζει το συναίσθημα της αποδοχής και ενός οικογενειακού κλίματος που επιτρέπει το λάθος.Δεν υπάρχουν τέλειες οικογένειες και ούτε αυτό καλείται να είναι το ζητούμενο.
• Η εκδήλωση των συναισθημάτωνγίνεται όχι μόνο με λόγια, αλλά και με πράξεις. Ένας περίπατος με το παιδί, παιχνίδι μαζί του, εκδήλωση διακριτικού ενδιαφέροντος για την ζωή του.Το «αγάπα αλλά μην το δείχνεις» πλήγωσε πολλά παιδιά παλιά, σημερινούς ενήλικες.Ένας ενήλικας δύναται να καλύπτει συναισθηματικές ανάγκες των άλλων όταν φροντίζει πρωτίστως να μεριμνεί και για τις δικές του.
• Απορριπτικά και βίαια περιβάλλοντα γεννούν μέγιστη αντιδραστικότητα. Η επίκριση δημιουργεί άγχος, θυμό και θλίψη και ξυπνά βία είτε προς τον εαυτό του, είτε προς τους άλλους. Ακόμη και όταν τα παιδιά χτυπούν τους άλλους, να θυμάστε ότι ταυτόχρονα πονάν και τα ίδια. Πίσω από την επιθετική αντίδραση κρύβονται συναισθήματα θλίψης, γι’ αυτό συχνά σ’ ένα αντιδραστικό παιδί η ανοικτή ερώτηση που το ξαφνιάζει είναι: Γιάννη, σε νιώθω στεναχωρημένο, είμαι εδώ για να σε ακούσω όποτε θελήσεις. Ακόμη κι αν δεν ανταποκριθεί εκείνη την ώρα, να ’στε σίγουροι ότι έχει ανοίξει μία πόρτα επικοινωνίας που τον γεμίζει με ασφάλεια.
• Ο στόχος μιας αρνητικής συμπεριφοράς είναι το συναίσθημα που σας προκαλεί και ως εκ τούτου μία συγκεκριμένη αντίδραση. Τησυγκεκριμένη αντίδραση περιμένουν, αφού πρόκειται για ένα παιχνίδι ορίων που παίζουν, για να δουν μέχρι που μπορείτε να φτάσετε. ΜΗΝ ανταποκριθείτε, μείνετε ψύχραιμοι και σταθεροί. Όταν τα παιδιά ή οι έφηβοι εμμένουν να σας προκαλούν, είναι που συχνά μέσα τους έχουν τη βαθιά πεποίθηση ότι είναι άξια τιμωρίας και βίαιης συμπεριφοράς και δυστυχώς αυτή η πεποίθηση κυριαρχεί και στην ενήλικη ζωή τους με καταστροφικές συνέπειες. Οι γονείς αυτών των παιδιών συχνά είχαν βιώσει και οι ίδιοι παρόμοια συναισθήματα κατά την δική τους παιδική ηλικία και απλά συνεχίζουν την ιστορία….παραδίνοντας την σκυτάλη στα παιδιά τους.
• Είναι σημαντικό οι γονείς να μεριμνούν για τη συναισθηματική τους υγεία.Άγχος, θυμός, θλίψη δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας και αστάθειας, που γεννά αντιδράσεις. Το κλίμα στην οικογένεια καλείται να επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων δύσκολων και μη. Πρότυπα σε αυτό καλούνται να είναι πρωτίστως οι γονείς. Το επακόλουθο συναίσθημα είναι ανακούφιση και ως εκ τούτου αυξάνονται οι πιθανότητες να μειωθούν οι εντάσεις, καθώς ευνοείται η δημιουργία ουσιαστικών καθάριων σχέσεων ασφάλειας και εμπιστοσύνης.
• Η ενεργητικότερη συμμετοχή του πατέρα στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, καθώς και ένας απαραίτητος χωροχρόνος για την δημιουργία της ξεχωριστής σχέσης πατέρα με παιδιού,ευνοεί τη θετική συμπεριφορά καθ’ ότι είναι αρμόδιοι ιδιαίτερα σε θέματα ορίων και ταυτόχρονα συντελούν στη δημιουργία μιας υγιούς απόστασης μητέρας-παιδιών, αποφεύγοντας δυσλειτουργικές προσκολλήσεις. Η μητέρα καλείται να είναι τρυφερή και να εκδηλώνει, όπως και να το αναγνωρίζει, συναισθήματα. Είναι φροντιστική, αλλά χωρίς να «πνίγει». Η ψυχρότητα της μητέρας έχει ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση επιθετικότητας των παιδιών.Το πρόσωπο της μητέραςκαλείται να εμπνέει συναισθήματα ασφάλειας και θαλπωρής, ενώ του πατέρα να εμπνέει δύναμη, ασφάλεια και σταθερότητα
• Οι κανόνες συναποφασίζονται από τα μέλη της οικογένειας καθώς και οι συνέπειες τους. Τηρούνται από όλους, μικρούς και μεγάλους, και δεν έχουν τη μορφή τιμωρίας ενηλίκου προς παιδί, που ξυπνά εκδικητικότητα και θυμό. Η συνέπεια στην τήρηση των κανόνων είναι πρώτιστης σημασίας, καθώς και η υπενθύμισή τους σε κλίμα ηρεμίας, χωρίς φωνές και απειλές, που αποτελούν από μόνες τους στην πράξη μία κατάργηση των ορίων.
• Οι κανόνες καλούνται να υπάρχουν, καθώς και τα δικαιώματα και τα περιθώρια ελευθερίας, που πρέπει να είναι σεβαστά από όλους. Ο γονέας αναγνωρίζει τα όριά του,τα σέβεται και δεν τα καταργεί, κυρίως λόγω μιας υπερεμπλοκής που σε καμία περίπτωση δε θα αναγνωριστεί ως υπερθυσία και προσπάθεια. Η αυτοπροστασία και αυτοφροντίδα αποτελεί χαρακτηριστικό οριοθετημένου ανθρώπου και με συνέπεια η προσπάθεια οριοθέτησής τους να είναι αποτελεσματική.
• Δυσλειτουργία στις οικογενειακές σχέσεις και λαθεμένοι ρόλοι και θέσεις παιδιών στην οικογένεια δημιουργούν εντάσεις και γεννούν συχνά επιθετικότητα ως μία αντιδραστική συμπεριφορά. Συχνά βλέπουμε παιδιά συμμάχους με έναν γονέα σε περιπτώσεις συντροφικών συγκρούσεων και προβλημάτων. Επίσης δεν είναι λίγα τα παιδιά που έχουν ρόλο εξισορροπιστή στην οικογένεια, με συχνό επακόλουθο μία αρνητική συμπεριφορά προς τον εαυτό τους είτε προς τους άλλους, αφού δεν αντέχουν το συναισθηματικό βάρος του φορεμένου ρόλου.Δεν είναι λίγα τα παιδιά που παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά για να κρατούν τους γονείς τους απασχολημένους με αυτό και να είναι ενωμένοι.
• Οι γονείς είναι σημαντικό να μην παρεμβαίνουν στις συγκρούσεις μεταξύ αδερφών, αναζητώντας τον κατηγορούμενο, το ποιος φταίει για τη σύγκρουση. Οι διαφωνίες μεταξύ αδερφών χρειάζεται να επιλύονται κυρίως με δική τους πρωτοβουλία, όπως επίσης και με μία ουδέτερη στάση από τους γονείς. Συναισθήματα θυμού, ζήλιας δεν πρέπει να επικρίνονται, είτε να είναι απαγορευμένα, γιατί προκαλούν ενοχές και αντιδραστικές συμπεριφορές κυρίως προς το πρόσωπο του αδερφού ή αδερφής. Η συμμαχία ενός γονέα με κάποιο από τα παιδιά του, ίσως γιατί θεωρεί ότι τουμοιάζει είτε τον νιώθει ως αδύναμο, γεννά συνήθως επιθετικότητα στα υπόλοιπα αδέρφια.
• Τα παιδιά χρειάζονται ένα πρόσωπο στήριξης που δεν αποφασίζει γι’ αυτά για θέματα που τα αφορούν, αλλά αντίθετα είναι εκεί για να τα βοηθάνε να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αντί να θυμώνουν. Π.χ. Γιάννη, τι νομίζεις ότι θα μπορούσες να κάνεις διαφορετικό για την δύσκολη σχέση σου με τον Καθηγητή; Ποια νομίζεις ότι είναι και η δική σου ευθύνη για τον καυγά που δημιουργήθηκε; Tαυτόχρονα, εισαγάγουμε και την αίσθηση της υπευθυνότητας, χωρίς να υποτιμούμε τα συναισθήματα θυμού, φόβου κ.ά. Σε καμία περίπτωση δεν τα επικρίνουμε ούτε τα κατακρίνουμε. Αφουγκραζόμαστε σταθερά τα συναισθήματα μας, ώστε να μας νιώσει κοντά του και όχι απέναντί του.
• Η μέθοδος της αντανακλαστικής ακοής, το καθρέπτισμα των συναισθημάτων του άλλου είναι ένας υγιής τρόπος να μειωθούν οι αποστάσεις και να εξατμιστούν οι εντάσεις. Π.χ. Μου φαίνεσαι στεναχωρημένη σήμερα. Σε αισθάνομαι αδικημένη…και αφήστε να δείτε τι θα σας πει ο έφηβος. Για να νιώσετε το συναίσθημα ή τα συναισθήματα του άλλου χρειάζεται για λίγο να μπείτε στην θέση του, να φανταστείτε πως μπορεί να νιώθει και πείτε του. Η κατανόηση και ο σεβασμός που θα νιώσει, άσχετα αν δεν το παραδεχτεί, βάζει  την βάση για να μάθει να σέβεται και εκείνος τους άλλους. Τα παιδιά σέβονται, μόνο αν τα έχουν σεβαστεί και εκείνα.
• Όταν βλέπουμε ένα παιδί και αντιδρά, θυμώνει, καταλαβαίνουμε ότι στην ατμόσφαιρα της οικογένειας υπάρχει θυμός καταπιεσμένος ή μη, που επιζητεί την εκδήλωσή του με υγιή τρόπο, χωρίς να είναι καταστροφικός και να θρηνούμε θύματα. Πολλές φορές όταν όλα τα πρόσωπα της οικογένειας εκφράσουν το δικό τους θυμό, με ένα μαγικό τρόπο πέφτει η ένταση του θυμού των παιδιών.

Ευαγγελία Μαμαλάκη

Ψυχολόγος- Οικογενειακή θεραπεύτρια

ΚΕΣΥ ΡΟΔΟΥ

Στηρίζοντας το παιδί με αυτισμό εν μέσω πανδημίας

Η παγκόσμια επιδημία του κορονοϊού μάς έχει φέρει όλους αντιμέτωπους με συνθήκες πρωτόγνωρες, που αφορούν κάθε επίπεδο της καθημερινής μας ζωής. Από τη μια στιγμή στην άλλη καλούμαστε, γονείς και παιδιά, να λειτουργήσουμε πέρα από οτιδήποτε είχαμε συνηθίσει ή θεωρούσαμε έως τώρα δεδομένο. Συναισθηματικά, κοινωνικά, επαγγελματικά, αλλά και πρακτικά τίποτα δεν είναι το ίδιο συγκριτικά με ένα μήνα πριν.

Η ροή της ζωής μας άλλαξε απότομα και δεν είναι για όλους μας εύκολο να προσαρμοστούμε σε τόσες αλλαγές, όμως ειδικά για τα παιδιά με διάχυτου τύπου αναπτυξιακές διαταραχές η προσαρμογή είναι ιδιαιτέρως απαιτητικήκαι στρεσογόνος. Κάθε είδος μετάβασης από μία κατάσταση σε μία άλλη μπορεί να φοβίζει και να αγχώνει ένα παιδί με αυτισμό, με αποτέλεσμα εσείς οι γονείς να βιώνετε την άρνηση και την αντίστασή του να δεχθεί τη νέα πραγματικότητα. Επομένως, πώς μπορείτε ως γονείς να βοηθήσετε το παιδί σας να αποδεχθεί αυτές τις αλλαγές και να μεταβεί ομαλά σε μια καθημερινότητα που περιορίζεται στο σπίτι; Ακολουθούν κάποιες ενδεικτικές οδηγίες που μπορεί να σας φανούν χρήσιμες.

1. Το βοηθάμε να κατανοήσει τι συμβαίνει

Περιγράφουμε με ακρίβεια και σαφήνεια τι συμβαίνει αυτή την περίοδο στον κόσμο μας και πώς αυτό επηρεάζει τις ζωές μας. Επειδή ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού δυσκολεύεται να αντιληφθεί το μεταφορικό λόγο, προσπαθούμε να είμαστε κυριολεκτικοί όταν του εξηγούμε την κατάσταση. Για παράδειγμα, η φράση «κάποιοι άνθρωποι κόλλησαν τον ιό» πιθανόν να το μπερδέψει, σε αντίθεση με το να πούμε «κάποιοι άνθρωποι αρρώστησαν από τον ιό». Επομένως, δίνουμε σημασία στο τι θα πούμε και πώς θα μιλήσουμε στο παιδί μας, ώστε να είμαστε κατανοητοί.

Πολύ βοηθητικές για αυτό το σκοπό μπορεί να είναι οι «κοινωνικές ιστορίες», οι οποίες εξηγούν στο παιδί με οικείο τρόπο διάφορες συνθήκες (κυρίως κοινωνικές, αλλά όχι μόνο). Έτσι, θα ενημερωθεί σχετικά με την πανδημία, τις νέες συνθήκες ζωής, τους κανόνες υγιεινής κ. ά. Μπορείτε να βρείτε ένα παράδειγμα τέτοιας ιστορίας εδώκαι εδώ , ή ακόμα να φτιάξετε εσείς μία.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις κοινωνικές ιστορίες βρίσκετε εδώ.

Επίσης, ένα βίντεο όπως το παρακάτω θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά βοηθητικό και μπορείτε να το δείτε κάνοντας κλικ εδώ.

Δώστε στο παιδί σας χρόνο να επεξεργαστεί νοητικά και συναισθηματικά αυτές τις πληροφορίες. Κάποια παιδιά ρωτούν συνεχώςγια τη νέα αυτή κατάσταση, στην προσπάθειά τους να μειώσουν το άγχος τους. Αν αυτό συμβεί, μπορείτε να θέσετε έναν κανόνα συζήτησης, όπως για παράδειγμα ότι μιλάμε για το θέμα του κορονοϊού μόνο πριν τον απογευματινή μας άσκηση για δέκα λεπτά. Τότε, οι γονείς θα πρέπει να απαντούμε με σαφήνεια και χωρίς συναισθηματική φόρτιση στις ερωτήσεις του παιδιού. Αν οι ερωτήσεις γίνονται στερεοτυπικά εκτός του προαποφασισμένου χρόνου, καλό θα είναι να τις αγνοούμε και να υπενθυμίζουμε πότε θα μιλήσουμε σχετικά με αυτό.

Αν διαπιστώσετε ότι το παιδί εντάσσει το θέμα του κορονοϊού στη ρουτίνα του παιχνιδιού του, αφήστε το να το κάνει, μιας που με αυτόν τον τρόπο θα βοηθηθεί στο να αντιμετωπίσει τα έντονα και ανεξέλεγκτα συναισθήματα, καθώς και το ψυχικό τραύμα που του έχει προκαλέσει αυτή η μετάβαση στη νέα πραγματικότητα.

2. Διατηρούμε προηγούμενες ρουτίνες

Η ρουτίνα δίνει συναίσθημα ασφάλειας σε όλα τα παιδιά και ειδικά στα παιδιά με διάχυτου τύπου αναπτυξιακές διαταραχές, βοηθώντας τα να μειωθεί το άγχος τους.Γενικότερα, ένα σταθερό και προβλέψιμο πρόγραμμα είναι προς όφελος του παιδιού κυρίως συναισθηματικά, αλλά και πρακτικά, δεδομένων των νέων συνθηκών ζωής. Επομένως, προσπαθούμε να διατηρήσουμε

• ρουτίνα στον ύπνο (σταθερές ώρες ύπνου-έγερσης, μεσημεριανός ύπνος για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, σταθερό περιβάλλον ύπνου)
• συγκεκριμένες ώρες φαγητού και δραστηριοτήτων
• συμμετοχή σε δομημένες δουλειές του σπιτιού, τοποθετώντας τις σε πίνακα-ημερολόγιο και οπτικοποιώντας βήμα-βήμα τις οδηγίες όπου κρίνουμε ότι χρειάζεται (π. χ. πώς πλένουμε τα πιάτα ή πώς στρώνουμε το τραπέζι για φαγητό).
• συχνότερη χρήση οπτικού ημερολογίου όπου και όταν κρίνουμε απαραίτητο-περισσότερες πληροφορίες για τον πίνακα-ημερολόγιο θα βρείτε στην επόμενη ενότητα.

3. Δημιουργούμε νέες ρουτίνες

Είναι πραγματικά δύσκολο για ένα παιδί με αυτισμό να δεχθεί αλλαγές στη ρουτίνα που είχε έως τώρα συνηθίσει, όμως είναι απαραίτητο να το βοηθήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση με τον κατάλληλο τρόπο.

Πολύ χρήσιμα είναι τα οπτικά ερεθίσματα που περιλαμβάνουν οδηγίεςσε βήματα σχετικά με τις κοινωνικές συναναστροφές και τις νέες συμπεριφορές που υιοθετούμε λόγω της πανδημίας. Συγκεκριμένα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εικόνες για να τους εξηγήσουμε ότι κάποια πράγματα που έως τώρα γνώριζαν, έχουν αλλάξει. Για παράδειγμα, ότι χαιρετάμε χωρίς να κάνουμε χειραψία, ότι διατηρούμε συγκεκριμένη απόσταση από τους άλλους, ότι δεν πάμε σχολείο, καθώς και ότι πλένουμε συχνότερα τα χέρια μας πριν ή μετά από κάποιες δραστηριότητες. Και εδώ, βοηθούν ιδιαιτέρως οι κοινωνικές ιστορίες.

Αν δεν το έχετε κάνει ήδη, θα ήταν βοηθητικό να δοθεί στο παιδί μια οπτικοποίηση του προγράμματός του, όπως είναι ένας πίνακας-ημερολόγιο, προκειμένου να έχει αίσθηση του χρόνου. Σε αυτό τον πίνακα μπορούμε να σημειώνουμε, σε συνεργασία με το παιδί όπου είναι εφικτό, τόσο τις εντός σπιτιού δραστηριότητες όσο και τις εξωτερικές.  Μία εφαρμογή κινητού που σας προτείνουμε να δοκιμάσετε είναι η AutiPlan. Όσο αφορά εξωτερικές δραστηριότητες, υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα διευκρινίστηκε από το Υπουργείο Υγείας πως,στο πλαίσιο της απαγόρευσης κυκλοφορίας, επιτρέπεται η άσκηση στα άτομα με αυτισμό(πληροφορίες εδώ και εδώ).

Προβλέπουμε ώστε το παιδί να μην περνά πολλή ώρα μπροστά στην οθόνη, ορίζοντας το χρόνο που θα αφιερώνει σε αυτήν και εντάσσοντας αυτή την ενασχόληση στο ημερολόγιό του. Για να αντιλαμβάνεται καλύτερα το χρόνο που απομένει έως η δραστηριότητα να λάβει τέλος, μπορούμε να οπτικοποιήσουμετο χρόνο χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, εφαρμογέςκινητού όπως το ChildrenCountdownTimerή το VisualTimerforKids. Ακόμα, μπορούμε να βάλουμε μία σειρά από αυτοκόλλητα χαρτάκια εντός του οπτικού του πεδίου και καθώς η ώρα περνά να αφαιρούμε από ένα, ώστε να αντιλαμβάνεται ότι ο χρόνος ενασχόλησης με την οθόνη κοντεύει στο τέλος του όταν έχει απομείνει ένα χαρτάκι για να αφαιρεθεί. Καλό θα είναι μετά την ενασχόληση με την οθόνη, να ακολουθεί μια δραστηριότητα που να αρέσει στο παιδί, προκειμένου να του είναι πιο εύκολο να κλείσει την οθόνη.

Επειδή τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται στο να γενικεύσουν δεξιότητες που εφαρμόζουν στο σχολείο, αυτές μπορούν να διαμορφωθούν διαφορετικά στο σπίτι και τα παιδιά να καθοδηγηθούν ανάλογα. Για παράδειγμα, το να κάνουν τις εργασίες τους ηλεκτρονικά, να οργανώνουν διαφορετικά τα βιβλία ή τη μελέτη τους θα πρέπει να αποτελούν κομμάτι μια νέας ρουτίνας σε ένα ήσυχο πλαίσιο. Και σε αυτό το σημείο η οπτικοποίηση της μελέτης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Επίσης, καλό είναι να θυμόμαστε πως:

• αφήνουμε κενό χρόνο στο πρόγραμμα ώστε να προσαρμόσουμε/εντάξουμε τις αλλαγές
• χρησιμοποιούμε πίνακες και ρολόγια ώστε να εξηγήσουμε πότε θα συμβούν αυτές οι αλλαγές στο πρόγραμμα
• κάνουμε μικρές αλλαγές στην αρχή, για να μη νιώσει το παιδί απότομη αλλαγή στο συναίσθημά του (πίεση, ένταση)
• ενισχύουμε τις συμπεριφορές που φανερώνουν ευελιξία εκ μέρους του παιδιού
• δημιουργούμε ρουτίνες που είναι, όσο γίνεται, απαλλαγμένες από πίεση και ένταση
• καλό είναι το παιδί να μπορεί να επιλέγει δραστηριότητες του προγράμματός του

Τόσο για τις παλιές, όσο και για τις νέες ρουτίνες που εντάσσονται στο καθημερινό πρόγραμμα του παιδιού, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εφαρμογές όπως:HappyKidsTimes-MorningandEveningChores,  VisualSchedulesandSocialStories,  KidsToDOList.

Τέλος, και σε αυτή την περίπτωση οι κοινωνικές ιστορίες αποδεικνύονται πολύ βοηθητικές. Ένα παράδειγμα κοινωνικής ιστορίας σχετικά με την αλλαγή της ρουτίνας θα μπορούσατε να δείτε εδώ:

4. Δίνουμε έμφαση σε δραστηριότητες και στρατηγικές που το χαλαρώνουν

Κάποια παιδιά έχουν αναπτύξει ήδη τις δικές τους στρατηγικές για να αντιμετωπίζουν το άγχος, όπως το να ακούν μουσική από ακουστικά, να βλέπουν κάποια ταινία, να κάνουν την αγαπημένη τους δραστηριότητα κ. ά. Αν όχι, καλό θα είναι οι γονείς να διδάξουμε τέτοιους τρόπους στο παιδί ξεκινώντας από εκείνες τις στιγμές που νιώθει ήρεμα, χωρίς ένταση. Δοκιμάζουμε διάφορους τρόπους έως ότου βρούμε τι θα μπορούσε να του αρέσει περισσότερο, ώστε αυτό να αποτελέσει αργότερα τη δική του στρατηγική χαλάρωσης.

Κάποια παιδιά «αποφορτίζονται» συναισθηματικά με το να ασκούν σχετικά έντονα το σώμα τους (να σπρώχνουν κάτι βαρύ, να χοροπηδούν), με το να κρατούν απασχολημένο το στόμα τους (να ρουφούν με το καλαμάκι), να κουνιούνται σε κουνιστή πολυθρόνα, ή να ωφελούνται από άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα (μαλακιά μπάλα που τη σφίγγουν, να πλάθουν πλαστελίνη κ. ά.).  Η άσκηση και γενικά η φυσική δραστηριότητα βοηθούν ιδιαιτέρως τα παιδιά με αυτισμό, για αυτό καλό θα είναι να εντάσσονται στη ρουτίνα τους. Άλλοι τρόποι χαλάρωσης θα μπορούσαν να είναι η επαφή με κατοικίδια, εφόσον υπάρχουν, κάποιο χαλαρωτικό βίντεο ή βιβλίο, μουσική ή ακόμα και μια σειρά από ασκήσεις που περιλαμβάνουν την αναπνοή, όπως για παράδειγμα μέτρημα ως το δέκα-σφίξιμο και χαλάρωση της γροθιάς-αναπνοές. Αν δοκιμάσουμε κάποια από τα παραπάνω, μπορούμε να τα οπτικοποιήσουμε σε εικόνες και το παιδί να διαλέξει ποιο ή ποια προτιμά.

Παρακάτω προτείνονται εφαρμογές για κινητό που μπορεί να σας βοηθήσουν:

γιαπαιδιά 2-5 ετών: Breath, Think, DowithSesame,

7-18 ετών: SmilingMindκαι

Stop, BreathandThinkKids

Διατηρούμε επαφή… από απόσταση

Τα παιδιά με αυτισμό είναι πιο επιρρεπή στην κοινωνική μοναξιά και την απόσυρση, επομένως είναι πιθανό να επιδεινωθεί αυτή τους η ευαισθησία εν μέσω πανδημίας, όπου καλούνται να μείνουν στο σπίτι, όπως όλοι μας. Επομένως, θα ωφελήσει πολύ το παιδί να κρατά επαφή με το θεραπευτή, τους δασκάλους, τους παππούδες ή τους συμμαθητές του μέσω μηνυμάτων, εφαρμογών, βιντεοκλήσεων ή onlineπαιχνιδιών που μπορεί να παίζει στον ίδιο χρόνο με κάποιο φίλο. Όλοι έχουμε ανάγκη την επικοινωνία αυτή την περίοδο, ωστόσο στα παιδιά με διάχυτου τύπου αναπτυξιακές διαταραχές καλό είναι η επικοινωνία να ενισχύεται με κάθε δυνατό τρόπο.

6. Είμαστε σε εγρήγορση για αλλαγές στη συμπεριφορά

Επειδή το παιδί πιθανά δυσκολεύεται να εκφράσει λεκτικά τα συναισθήματά του, θα πρέπει οι γονείς να είναι σε επαγρύπνηση προκειμένου να εντοπίσουν ενδείξεις αυξημένου άγχους, φόβου ή άλλων συναισθημάτων. Επομένως, οποιαδήποτε αλλαγή που αφορά τον ύπνο του παιδιού, την όρεξή του, τις στερεοτυπικές συμπεριφορές του ή ακόμα και έντονου βαθμού ευερεθιστότητα, ανυπομονησία και ανησυχία θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ενδεχομένως να χρειαστεί να επικοινωνήσουμε με το θεραπευτή ή το θεράποντα ιατρό του παιδιού.

Αγαπητοί γονείς,

ελπίζουμε οι παραπάνω πληροφορίες να σας είναι χρήσιμες και να διευκολύνουν την καθημερινότητά σας. Εσείς γνωρίζετε το παιδί σας καλύτερα από τον καθένα, επομένως μπορείτε να προσαρμόσετε οποιαδήποτε οδηγία στις δυνατότητες, τα ενδιαφέροντα και την προσωπικότητά του.

Καθώς η πανδημία μάς επηρεάζει όλους ανεξαιρέτως, καλό θα ήταν να διατηρείτε μια θετική και αισιόδοξη στάση απέναντι σε όσα συμβαίνουν, χωρίς να ξεχνάτε να φροντίζετε κι εσείς τον εαυτό σας. Όταν εσείς νιώθετε καλά, μπορείτε να βοηθήσετε και το παιδί σας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Παναγιώτα Γκολέμη, Ψυχολόγος

MSc Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας

Εκπαιδευμένη στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (A. B. A.)

και στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

ΚΕΣΥ Ρόδου

Βιβλιογραφικέςπηγές

• Hume, K., Waters, V., Sam, A., Steinbrenner, J., Perkins, Y., Dees, B., Tomaszewski, B., Rentschler, L., Szendrey, S., McIntyre, N., White, M., Nowell, S., & Odom, S. (2020). Supporting individuals with autism through uncertain times. Chapel Hill, NC: School of Education and Frank Porter Graham Child Development Institute, University of North Carolina at Chapel Hill. Retreived from: https://afirm.fpg.unc.edu/supporting-individuals-autism-through-uncertain-times
• aorg
• autism-society.org
• org

Προτάσεις σε γονείς για παιδιά με ΔΕΠ-Υ κατά την παραμονή  τους στο σπίτι την περίοδο του Κορωνοϊού

Η περίοδος αυτή της απομόνωσης και του εγκλεισμού είναι μία περίοδος πρωτόγνωρη και δύσκολη για όλους, η οποία απαιτεί περίσσια ψυχική δύναμη και ψυχικά αποθέματα. Ακόμη πιο δύσκολος  είναι  ο ρόλος των γονιών, οι οποίοι πέρα από τις προσωπικές τους αγωνίες και ανησυχίες, έχουν να διαχειριστούν και μία καθημερινότητα μέσα στο σπίτι, με παιδιά που έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες, όπως τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ).

Το πρώτο και πιο σημαντικό συστατικό που χρειάζεται για μία αρμονική συνύπαρξη μέσα στο σπίτι είναι η αποδοχή και η αγάπη αυτών των παιδιών.  Σίγουρα, είναι δύσκολο να συμβιώνει κανείς αρμονικά με ένα παιδί που τις περισσότερες φορές θέλει να κινείται ασταμάτητα μέσα στον χώρο ή δεν καταφέρνει να συγκεντρωθεί παρά μόνο για κάποια λεπτά σε μία δραστηριότητα. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται ο κάθε γονιός να θυμάται, είναι ότι δεν ευθύνεται το ίδιο το παιδί  για τη συμπεριφορά του αυτή, διότι είναι  εγγενής, οπότε η επίκριση και η κατάκριση το πιο πιθανό είναι να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα και να οδηγήσει το παιδί με ΔΕΠ-Υ σε ακόμη πιο ακραίες συμπεριφορές.

Αντίθετα, εάν το παιδί νιώσει ότι το αποδέχονται και το αγαπούν για αυτό που είναι, θα μπορέσει και το ίδιο να νιώσει  ασφάλεια και ηρεμία και να εμπιστευτεί τον γονιό του, ώστε μαζί βήμα βήμα να μειώσουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές του και να ενισχύσουν τις επιθυμητές. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δεν έχουν μόνο δύσκολες συμπεριφορές, αλλά και πολλές δυνατότητες, όπως: υψηλή ενεργητικότητα, ζωντάνια, δημιουργικότητα και εφευρετικότητα, καλλιτεχνία, φαντασία, αντοχή, διάθεση για εξερεύνηση και αυτοσχεδιασμό, πάθος, χιούμορ και ενθουσιασμό.

Η αναγνώριση αυτών των ικανοτήτων από τον γονιό θα ενισχύσει σημαντικά την αυτοεκτίμηση του παιδιού, διότι θα μάθει και το ίδιο πως έχει πολλές κλίσεις και δυνατότητες, τις οποίες, εάν αξιοποιήσει σωστά, θα μπορέσει να καταφέρει αρκετά από αυτά που θέλει και επιθυμεί. Εάν μάλιστα οι γονείς εντάξουν αυτές του τις δυνατότητες, στα προγράμματα τροποποίησης της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς που εφαρμόζουν, τότε τα αποτελέσματα θα είναι αρκετά ενθαρρυντικά, διότι το παιδί με ΔΕΠ-Υ θα αντιληφθεί πως, μέσω των δυνατών του σημείων, θα μπορέσει σταδιακά να ελέγξει  και να μειώσει τις προβληματικές του συμπεριφορές.

Η παραπάνω προσπάθεια απαιτεί πολλή μεγάλη υπομονή, δύναμη και αντοχή από τους γονείς, ιδιαίτερα στη δύσκολη αυτή περίοδο του αναγκαστικού περιορισμού που βιώνουμε όλοι μέσα στο σπίτι. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό και οι ίδιοι να μην είναι επικριτικοί απέναντι στον εαυτό τους, όταν δεν τα καταφέρνουν. Όταν δεν έχουν πάντα την ηρεμία και την ψυχική αντοχή που χρειάζεται, για να συμπεριφερθούν στα παιδιά τους, όπως «πρέπει» και «αρμόζει». Τα λάθη θα γίνουν, η φωνή κάποια στιγμή θα υψωθεί, η δύναμη  και ίσως η διάθεση δεν θα υπάρξει για να περάσουν δημιουργικό χρόνο μαζί με το παιδί τους. Θα υπάρξουν και αυτές οι στιγμές, οι δύσκολες και οι αδύναμες. Αυτό που θέλω να θυμούνται οι γονείς, είναι πως είναι «εντάξει» όταν συμβαίνει και αυτό, γιατί είναι ανθρώπινο και αποδεκτό. Από εκεί και πέρα όμως, θα υπάρξουν και  πολλές δυνατές στιγμές, όπου μαζί με τα παιδιά τους ,με όρεξη και διάθεση, θα δουλεύουν ξανά και ξανά τους στόχους που έχουν θέσει.

Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν, γράφτηκαν και οι παρακάτω προτάσεις, οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν ένα μαγικό οδηγό, τον οποίο εάν ακολουθήσουν πιστά οι γονείς, θα έχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Αν υποστηρίζαμε κάτι τέτοιο, θα ήμασταν το λιγότερο αφελείς. Αποτελούν απλώς ιδέες για μία καλύτερη και αρμονικότερη συνύπαρξη μέσα στο σπίτι με ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ.

• Βοηθήστε το παιδί σας να κατανείμει σωστά τον χρόνο της καθημερινότητάς του. Συζητήστε μαζί του και φτιάξτε από κοινού ένα πρόγραμμα, το οποίο θα εμπεριέχει αρκετές και διαφορετικές δραστηριότητες. Γράψτε  ή ακόμη και ζωγραφίστε το πρόγραμμα αυτό μαζί σε ένα χαρτί ή χαρτόνι και κολλήστε το σε ένα εμφανές σημείο, όπου το παιδί θα μπορεί να το βλέπει.
• Φροντίστε να εντάξετε στο πρόγραμμά του αρκετές από τις αγαπημένες του δραστηριότητες, αλλά και δραστηριότητες που εμπεριέχουν κίνηση, διότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από τα υπόλοιπα για κίνηση και εκτόνωση.
• Εμπλακείτε και εσείς μαζί του σε δραστηριότητες (επιτραπέζια παιχνίδια, μία βόλτα σε κοντινή απόσταση από το σπίτι, παιχνίδια που εμπεριέχουν κίνηση, όπως παντομίμα). Ακόμη και το να φτιάξετε μαζί ένα γλυκό, θα μπορούσε να αποτελέσει μία πολύ καλή ευκαιρία για αλληλεπίδραση και παιχνίδι. Επιστρατεύστε λοιπόν τη φαντασία και το χιούμορ σας και ξαναγίνετε μαζί τους παιδιά, παίζοντας παιχνίδια που τα ενθουσιάζουν και κρατούν το ενδιαφέρον τους αμείωτο.
• Φροντίστε οι δραστηριότητες να εναλλάσσονται και να είναι μικρής διάρκειας, διότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, όπως και τα περισσότερα παιδιά άλλωστε, σιχαίνονται την ανία και τη βαρεμάρα.
• Αναθέστε του κάτι για το οποίο να είναι υπεύθυνο, σύμφωνα πάντα με την ηλικία του (να βοηθήσει σε κάποιες από τις δουλειές του σπιτιού, όπως το στρώσιμο του τραπεζιού, την τακτοποίηση των πραγμάτων του ή την καθαριότητα του δωματίου του).
• Μετά από κάθε δραστηριότητα, αφήνετε το παιδί σας να ξεκουραστεί , δίνοντάς του τον απαραίτητο χρόνο που χρειάζεται για να αποφορτιστεί. Για τον λόγο αυτό φροντίστε να υπάρχουν αρκετά μεγάλα διαλείμματα από τη μία δραστηριότητα  στην άλλη και πολλές στιγμές χαλάρωσης.
• Δώστε κάποιο περιθώριο χρόνου στο παιδί σας, μέχρι να καταφέρει να ακολουθήσει το πρόγραμμα. Καλό είναι ανά μία ή δύο εβδομάδες να εμπλουτίζεται το πρόγραμμα με καινούργιες δραστηριότητες, ώστε το παιδί να μην βαρεθεί και σταματήσει να το τηρεί.
• Παινέψτε, χαϊδέψτε και επιδοκιμάσετε το παιδί σας, κάθε φορά που ακολουθεί το πρόγραμμα ή ακόμη και επιβραβεύστε το με κάτι υλικό(π.χ. αυτοκόλλητα, γλυκό) στο τέλος της ημέρας ή της εβδομάδας.
• Θέστε όρια, κανόνες και περιορισμούς στο παιδί σχετικά με το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει μέσα στο σπίτι. Στόχος της επιβολής ορίων είναι να συγκρατήσετε και να καθησυχάσετε τα παιδιά και όχι να τα τιμωρήσετε. Να επιβάλλετε λοιπόν  τα όρια με συνέπεια, λογική, γρήγορα και απλά. Με τον τρόπο αυτό θα μάθει πως η συμπεριφορά του και οι πράξεις του, έχουν συνέπειες.

Μπορείτε για παράδειγμα να έχετε συμφωνήσει ότι σε περίπτωση που δεν τηρεί το πρόγραμμα ή προκαλεί με τη συμπεριφορά του μεγάλη αναστάτωση , τότε θα του στερείτε  μία αγαπημένη του δραστηριότητα(π.χ. παιχνίδι στον υπολογιστή) ή μία αγαπημένη του λιχουδιά(σοκολάτα).

Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε όλοι μας, ας προσπαθήσουμε, όσο μπορούμε, να κάνουμε την κάθε ημέρα μας, όσο πιο ευχάριστη και δημιουργική γίνεται για τον καθένα μας. Ελπίζω αυτές οι προτάσεις να αποτελέσουν μία μικρή αφόρμηση και να δώσουν στους γονείς παιδιών με ΔΕΠ-Υ  κάποια κατεύθυνση για την όποια προσπάθεια διαχείρισης και δημιουργικής απασχόλησης  του ελεύθερου χρόνου ,που ίσως ορισμένοι και για πρώτη φορά έχουν, με τα παιδιά τους.

Η Ψυχολόγος του ΚΕΣΥ

Κιτσάκη Σταματία