Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά τους όρους bullying και mobbing στα σχολεία και γενικά στο εργασιακό περιβάλλον. Ωστόσο στο συγκεκριμένο άρθρο θα περιοριστώ στην εργασιακή παρενόχληση (mobbing) των εκπαιδευτικών από μαθητές, συναδέλφους αλλά και γονείς. Όλα όσα ακολουθούν στηρίζονται σε καθημερινά παραδείγματα που βίωσα η ίδια ως εκπαιδευτικός στη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά και όσα συναντώ και μοιράζομαι με συναδέλφους καθημερινά στα σχολεία.
Έχω τη τύχη να εργάζομαι σε όλες τις βαθμίδες, δημοτικό, γυμνάσιο και ΕΠΑΛ, μιας και η ειδικότητά μου είναι τα γερμανικά και μπορώ να έχω μια σφαιρική εικόνα της κατάστασης.
Σύνδρομο Μobbing
Το φαινόμενο Mobbing είναι γνωστό ως σύνδρομο Mobbing και περιγράφει την κατ΄ επανάληψη υβριστική συμπεριφορά εντός ή εκτός της επιχείρησης, η οποία εκδηλώνεται με εκφοβιστικές ενέργειες, λόγια ή τρόπους οργάνωσης της εργασίας και στοχεύει στη διαμόρφωση ενός εχθρικού, ταπεινωτικού περιβάλλοντος που προσβάλει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ακεραιότητα του εργαζομένου, προκειμένου να προκαλέσει την παραίτησή του.
Μετά από έρευνα στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας το 2017, κατά τη διάρκεια έξι μηνών το 11,6% των εκπαιδευτικών έχει πέσει θύμα εργασιακής παρενόχλησης. Άλλες έρευνες αναφέρουν ό,τι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ανήκει στη κατηγορία υψηλού κινδύνου όσον αφορά την εργασιακή παρενόχληση.
«Σιγά τον κίνδυνο, που όλη μέρα παίζουν με παιδιά» θα σκεφτόταν κάποιος, που μπορεί να εξασκεί ένα πιο επικίνδυνο και ίσως πιο κουραστικό επάγγελμα απ’ αυτό του εκπαιδευτικού. Τι συμβαίνει όμως στη πραγματικότητα και ακούμε καθημερινά στις ειδήσεις για βία στα σχολεία και αγωγές από γονείς; Είναι όντως τόσο άσχημα τα πράγματα στα σχολεία ή όλα είναι υπερβολές των media;
Εκφοβισμός και βία στα σχολεία
Θα φέρω ένα παράδειγμα από μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο (κυρίως γυμνάσιο-λύκειο). Μπαίνουμε στη τάξη και όλοι παίζουν με το κινητό. Ο καθηγητής τους ενημερώνει, ότι απαγορεύεται αυστηρά το κινητό στο σχολείο και βάση νόμου μπορεί να τους το πάρει. Ωστόσο το παραβλέπει και τους παροτρύνει να το βάλουν αμέσως στη τσάντα τους, για να αρχίσει το μάθημα. Ο Γιάννης όμως (τυχαίο όνομα) εκνευρίζεται που πρέπει να διακόψει το παιχνίδι του και τον αγνοεί. Σ’ αυτή τη περίπτωση λοιπόν, ο καθηγητής οφείλει να πάρει το κινητό του Γιάννη και να το παραδώσει στη διεύθυνση. Ο Γιάννης όμως θέλει να κάνει το δικό του, οπότε σηκώνεται ενοχλημένος από τη καρέκλα του και αρχίζει τις απειλές. Και κάπου εδώ ξεκινάει η εργασιακή παρενόχληση.
Κάποιες από τις συνηθέστερες απειλές είναι οι ακόλουθες:
- Απειλή για σωματική βλάβη (θα τα πούμε έξω εμείς, κάτσε να τελειώσει το μάθημα θα δεις τι θα πάθεις)
- Απειλή για υλικές ζημιές (ξέρω το αμάξι σου και που μένεις)
- Ψυχολογικός πόλεμος (θα σου κάνω καταγγελία, αν δε μ’ αφήσεις στην ησυχία μου, θα πάω στον διευθυντή και θα χάσεις τη δουλειά σου)
Ρόλος του κηδεμόνα στην περίπτωση εργασιακής παρενόχλησης
Μετά από αυτή την απαράδεκτη συμπεριφορά του μαθητή, ο οποίος δεν είναι η πρώτη φορά που συμπεριφέρεται έτσι, το σχολείο καλεί τον κηδεμόνα με σκοπό να συζητηθεί το πρόβλημα και να βρεθεί μια λύση για το καλό όλων και κυρίως για τον μαθητή. Η αντίδραση του κηδεμόνα λοιπόν είναι απροσδόκητα επιθετική. Τύπου «Τι με φωνάξατε τώρα και άφησα τη δουλειά μου στη μέση. Η δουλειά σας είναι να προσέχετε τα παιδιά μας και αν δε μπορείτε να το κάνετε, παραιτηθείτε! Αλίμονο σας άμα δε περάσει την τάξη κοκ» Η συμπεριφορά του παιδιού ταυτίζεται απόλυτα με την συμπεριφορά του κηδεμόνα.
Σ’ αυτό το σημείο να τονίσω, ότι υπάρχουν εξαιρετικοί γονείς, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες κυρίως στην εφηβεία, δε γνωρίζουν πώς να το χειριστούν και είναι πολύ συνεργάσιμοι. Θα πρότεινα στους γονείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά τους να συζητούν ανοιχτά με τον καθηγητή ή με τον ψυχολόγο του σχολείου, για τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν. Με συνεργασία και αγάπη για τα παιδιά όλα είναι εφικτά.
Επιπτώσεις συνδρόμου Μobbing
Tο σύνδρομο Mobbing στον εργασιακό χώρο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα τόσο για την ψυχοπνευματική ισορροπία των εργαζομένων όσο και για την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων. Έχει αποδειχθεί λοιπόν μετά από έρευνες, πως όσο εντονότερη είναι η εμπειρία εργασιακής παρενόχλησης, τόσο λιγότερο παρεμβατικοί είναι οι εκπαιδευτικοί σε συμβάντα σχολικού εκφοβισμού. Επίσης το αντίξοο σχολικό κλίμα και η αναποτελεσματική ηγεσία, επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία, την παραγωγικότητα και την εργασιακή ικανοποίηση των εκπαιδευτικών.
Τι μπορείτε να κάνετε αν είστε θύμα Mobbing
- Υπερασπιστείτε τον εαυτό σας με ψύχραιμο τρόπο, δηλώνοντας σταθερά πως αυτή η συμπεριφορά σας προσβάλει και δεν είστε διατεθειμένοι να την ξαναδεχτείτε. Μην ανεβάσετε τους τόνους και αποφύγετε τις φωνές και τις απειλές και γενικά μην απαντάτε στην επίθεση με επίθεση. Κι αυτό γιατί η έντονη αντίδρασή σας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας στο συμβούλιο καθηγητών και γονέων ή ακόμη και στο δικαστήριο (πχ ο θύτης μπορεί να υποστηρίξει ότι εσείς του επιτεθήκατε πρώτα και αυτός το μόνο που έκανε είναι να αμυνθεί).
- Μην κλάψετε και μη δείξετε αδυναμία, γιατί πιθανόν αυτό να σας κάνει πιο ευάλωτους σε νέες επιθέσεις.
- Αναφέρετε το γεγονός στους ανωτέρους σας με στοιχεία και ψυχραιμία. Αν δεν κάνουν κάτι απευθυνθείτε άμεσα στα αρμόδια όργανα (στο σωματείο σας, στην επιθεώρηση Εργασίας, στο νομικό τμήμα της Γ.Σ.Ε.Ε)
- Εάν αποφασίσετε να ζητήσετε βοήθεια από τους ανωτέρους σας, καλό είναι να έχετε μαζέψει αποδείξεις, όπως υβριστικά e-mail ή καταγραφή περιστατικών με λεπτομέρειες, όπως ώρα, μέρα, αιτία διένεξης κλπ.
- Μην παραιτηθείτε ή αν το κάνετε, δηλώστε τους λόγους που σας εξώθησαν σε αυτό το σημείο στους παραπάνω φορείς και κάντε όλες τις νομικές ενέργειες ώστε να σταματήσετε τη δράση των θυτών και να διεκδικήσετε την αποζημίωση που προβλέπεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Δυστυχώς, όπως δείχνουν σχετικά στοιχεία του Workplace Bullying Institute, 43% των θυμάτων αναγκάζεται να παραιτηθεί από την εργασία του ή να μεταφερθεί σε άλλο χώρο στην προσπάθειά του να αποφύγει την περαιτέρω κακομεταχείριση.
Είναι απαραίτητο να δίνεται η ανάλογη προσοχή σε τέτοια φαινόμενα και κάθε ενήλικας να μάθει να προστατεύει τον εαυτό του από τέτοιου είδους “παγίδες”.
Τέλος, η εργασιακή παρενόχληση αποτελεί αρκετά συχνά φαινόμενο το οποίο πολλές φορές δικαιολογείται και καλύπτεται από αθώες ερμηνείες, με σκοπό τη μη ανάληψη ευθύνης. Οι γονείς οφείλουν να είναι δίπλα στον εκπαιδευτικό και όχι απέναντί του, να τον εμπιστευτούν και να συζητούν όλους τους προβληματισμούς τους. Επίσης οφείλουν να μάθουν στα παιδιά τους αρχές όπως ο σεβασμός, ο διάλογος, τα καθήκοντα και η ευθύνη, έτσι ώστε το σχολείο να μπορέσει να τις καλλιεργήσει. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αποφύγουμε βίαιες καταστάσεις.
Βιβλιογραφία
Ντολκέρα, Α. (2017): εργασιακή παρενόχληση και σχολικός εκφοβισμός στη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος.
Σάκουλα, Ζ., Μπελαλή, Κ, & Σταθαρού,Α. (2014). Σύνδρομο Mobbing. Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας
Πηγή:Psychology.gr, άρθρο της Καμινιώτη Μαρίας, εκπαιδευτικός
