Οι τεχνητές λίμνες της Ελλάδας

Με τον όρο τεχνητή λίμνη αποκαλούμε κάθε λίμνη που σχηματίστηκε με κατασκευή φράγματος, συνήθως στη ροή ποταμού. Ο σκοπός της δημιουργίας τέτοιων λιμνών είναι η παραγωγή ενέργειας, η άρδευση, η ύδρευση και ο έλεγχος των πλημμυρών του ποταμού. Ο τεχνικός όρος που χρησιμοποιείται για την αναφορά στις τεχνητές λίμνες για άρδευση και ύδρευση είναι ταμιευτήρας (αγγλ. reservoir). Στην Ελλάδα υπάρχουν, μέχρι σήμερα, 25 τέτοιες λίμνες με συνολική επιφάνεια 358,235 τ.χλμ. Η χρησιμότητα των τεχνητών λιμνών είναι ανεκτίμητη.  Καλύπτουν σημαντική έκταση και έχουν συμβάλλει στη δημιουργία σημαντικών οικοσυστημάτων. Οι σπουδαιότερες τεχνητές λίμνες είναι: 

Υδροβιότοπος Άγρα – Νησιού – Βρυτών

Ένας από τους ωραιότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας που χαρακτηρίζεται από πολλά διαφορετικά στοιχεία (κανάλια, υγρολίβαδα, πηγές, καλαμιώνες) και φιλοξενεί έναν μεγάλο πλούτο από σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Πρόκειται για μια τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε το 1953, στα δυτικά του νομού Πέλλας, για τις ανάγκες του Υδροηλεκτρικού Σταθμού της ΔΕΗ, πάνω στην κοίτη του ποταμού Εδεσσαίου (Βόδα) στο σημείο που παλιότερα υπήρχε ένα έλος. Στα βόρεια της σηκώνεται επιβλητικά το Καϊμάκτσαλαν και στα νότια το όρος Βέρμιο. Στα δυτικά της βρίσκεται η λίμνη Βεγορίτιδα, από την οποία ήταν υδατικά εξαρτημένη μέχρι το 1990, και στα ανατολικά, σε απόσταση έξι χιλιομέτρων βρίσκεται η πόλη της Έδεσσας με τον κάμπο της. Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μέτρων, η έκταση της, μαζί με τις γύρω γεωργικές και δασικές περιοχές φτάνει τα 12.000 στρέμματα, ενώ η περίμετρος της είναι περίπου 18 χλμ. Το βάθος της φτάνει μέχρι τα έξι μέτρα και η έκταση του λιμναίου μέρους της, φτάνει μέχρι τα 7.000 στρέμματα. Πρόκειται για ένα πανέμορφο υγροβιότοπο με πολλές διαφορετικές εικόνες. Στα δυτικά της βρίσκονται οι «Πηγές» με κρυστάλλινα νερά που εκβάλλουν στη λίμνη και όμορφα αυτοσχέδια ξύλινα γεφυράκια. Οι μεγάλες εκτάσεις από καλαμιώνες, οι δαίδαλοι με τα κανάλια, τα μεγάλα υγρολίβαδα και το απροσπέλαστο εσωτερικό της, την διαφοροποιούν από πολλούς άλλους υγροβιότοπους.

H λίμνη παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον εξαιτίας της υδρόβιας και ελόβιας χλωρίδας που φιλοξενεί. Η κυρίαρχη βλάστηση είναι οι καλαμιώνες του είδους Phragmites australis που καλύπτουν το 50% της περιοχής. Yπάρχουν επίσης λειμώνες με βούρλα  και μεγάλες εκτάσεις με υδρόβια φυτά. Η  δενδρώδης βλάστηση περιλαμβάνει λεύκες, ιτιές, πλατάνια και σκλήθρα, ενώ στους γύρω λόφους αναπτύσσονται όμορφα μεικτά δάση από βελανιδιές, καστανιές, φτελιές,κερασιές, κ.ά.
Άλλα σημαντικά φυτά που απαντώνται γύρω και μέσα στη λίμνη είναι ο ενδημικός αστράγαλος Astragalus physocalyx, το νούφαρο Nymphea αlba, η κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus, η σπάνια Utricularia vulgaris, η Mentha aquatica, το γαϊδουράγκαθο Cirsium palustre, η κενταύρια Centaurea grisebachii, ο κρόκος Crocus cancellatus, η Aristolochia clematitis, το γεράνι Geranium robertianum, το Lythrum salicaria, το Alisma plantago aquatica και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Epipactis palustris, Orchis palustris, D. incarnata, Neotinea maculata, Ophrys helenae, κ.ά.

Η λίμνη είναι ένας παράδεισος για την ορνιθοπανίδα, καθώς στα δυσπρόσιτα σημεία της φωλιάζουν πολλά σπάνια είδη. Πάνω από 250 διαφορετικά είδη πτηνών ζουν περιοδικά μέσα στον υδροβιότοπο. Μια άλλη ονομασία της λίμνης είναι η «λίμνη των κύκνων», καθώς εδώ αναπαράγονται οι όμορφοι βουβόκυκνοι.

Πολλή σημαντική είναι η περιοχή και για την αναπαραγωγή του μουστακογλάρονου και του σπανιότατου στην χώρα μας μαυρογλάρονου. Στην λίμνη ζούνε πολλά ακόμα σπάνια είδη, όπως αργυροπελεκάνοι, λαγγόνες, βαλτόπαπιες, μαυροπελαργοί, χρυσογέρακα, φερεντίνια, στικτοπουλάδες, μαυροβουτηχτάρια, βαλτόμπουφοι, κ.ά. Εδώ απαντώνται τα περισσότερα είδη ερωδιών, όπως σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, κρυπτοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες και σπάνιοι ήταυροι. Από τα αρπακτικά συναντώνται σπάνιοι τσίφτηδες, φιδαετοί, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, λιβαδόκιρκοι, γερακίνες, πετρίτες, μαυροκιρκίνεζα, βραχοκιρκίνεζα και κουκουβάγιες. Άλλα πουλιά είναι οι αλκυόνες, τα γκισάρια, οι φαλαρίδες, τα νανοβουτχτάρια, τα ποταμογλάρονα, οι πελαργοί, τα τρυγόνια, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι μουστακαλήδες, τα ψευταηδόνια και τα χαβαρόνια. Οι ουρανοί πάνω από τη λίμνη κατακλύζονται από τεράστια κοπάδια που αριθμούν χιλιάδες κάργιες.

Η πανίδα των αμφιβίων της λίμνης περιλαμβάνει λοφιοφόρους τρίτωνες, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, γραικοβάτραχους και λιμνοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα αποτελείται από ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, λαφιάτες, τυφλίτες, σαπίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα και οχιές. Η πανίδα των θηλαστικών ξεχωρίζει με τη παρουσία τριών πολύ σημαντικών ειδών: της βίδρας και του μυοκάστορα που ζούνε μέσα στη λίμνη και του λαγόγυρου που ζει στα γύρω χωράφια. Άλλα είδη είναι ο λύκος, η αγριόγατα, η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, ο δασομυωξός, ο κρικοποντικός και ο σκαντζόχοιρος. Παλιότερα είχε αναφερθεί η παρουσία σπάνιων τσακαλιών, ενώ στους γύρω δασωμένους λόφους συχνά εμφανίζονται αρκούδες.

Η ιχθυοπανίδα περιλαμβάνει πολλά είδη, όπως γλήνια , τσιρώνια , γριβάδια , τούρνες ,), γουλιανούς , κοκκινόφτερες , μουρμουρίτσες και κουτσουράδες . Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί η διαχρονική παρουσία της καραβίδας του γλυκού νερού  στη λίμνη και στα γύρω ποταμάκια.