Η λέξη μουσική, σύμφωνα με τα γραπτά των αρχαίων Ελλήνων ποιητών και φιλοσόφων παράγεται από το «Μούσα».

Το Μούσα πάλι, παράγεται από το μαούσα = Μούσα. Το «μα» είναι ρίζα του ρήματος μάω-μω = επινοώ ή ψάχνω ή ζητώ διανοητικά. 
Η λέξη μουσική, στη σημερινή εποχή, σημαίνει την τέχνη των ήχων, αντίθετα με τους αρχαίους Έλληνες οι οποίοι έδιναν στη λέξη μουσική διαφορετικό νόημα. Εννοούσαν την αδιάλυτη ενότητα ήχου και λόγου, κάτι που δεν ισχύει στις μέρες μας.Με την άθληση γυμνάζεται το σώμα, ενώ με τη μουσική το πνεύμα.

Κύρια συστατικά της μουσικής:
   1) ο ήχος, χωρίς αυτόν δεν μπορεί να νοηθεί μουσική και σε αυτόν ακριβώς περιέχονται τα άλλα στοιχεία, όπως η χροιά (το ιδιαίτερο χρώμα που ξεχωρίζει την μια φωνή από την άλλη, το ένα όργανο από το άλλο), η εκπομπή που ο ήχος παίρνει το επιθυμητό ύψος, την οξύτητα ή τη βαρύτητα, η ένταση, δηλαδή η ενδυνάμωση του ήχου, και, τέλος, η διάρκεια, που εξαρτάται από την παράταση ή την παύση των παλμικών δονήσεων, που κάνουν τον ήχο.
   2) ο ρυθμός, δηλαδή ο τρόπος διαδοχής των χρονικών στοιχείων, με μετρικές μονάδες, που ξεχωρίζουν καθαρά μεταξύ τους.
  3)  η  μελωδία, που παρουσιάζει τη διαδοχή των ήχων, που προχωρούν ξεχωριστά και σύμφωνα με κάποια λογική σειρά.
   4) η αρμονία, που είναι η ταυτόχρονη εκφορά, η συνήχηση περισσότερων φθόγγων.

Τα μουσικά όργανα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στις εξής κατηγορίες.

Α.  Το σύστημα ταξινόμησης Χόρνμποστελ-Ζαξ (ή Ζακς-Χόρνμποστελ)  καθιερώθηκε από τους μουσικολόγους Φον Ε. Χόρνμποστελ (1914) και Κ. Ζακς (1940), και διακρίνει τα όργανα στις εξής κατηγορίες:

• χορδόφωνα, όπου ο ήχος δημιουργείται θέτοντας τεντωμένες χορδές σε ταλάντωση (λ.χ., βιολί)
• αερόφωνα, όπου ο ήχος δημιουργείται από αέρα που ταξιδεύει μέσα σε όργανο με σωληνοειδές σχήμα (λ.χ., κλαρινέτο)
• μεμβρανόφωνα, τα οποία φέρουν στρογγυλές μεμβράνες προς κρούση (λ.χ., τύμπανο)
• ιδιόφωνα, τα οποία παράγουν ήχο μέσω της κρούσης (λ.χ., μεταλλόφωνο)
• ηλεκτρόφωνα, τα οποία παράγουν ήχο μέσω ηλεκτρονικού κυκλώματος ( συνθετητής ή συνθεσάιζερ)

Β.  Άλλη  μέθοδος ταξινόμησης με ελληνική προέλευση , που είναι διαδεδομένη στη Δύση και διακρίνει τα όργανα σε

•  έγχορδα,
•  κρουστά 
•  πνευστά.

Έγχορδα ονομάζονται τα μουσικά όργανα τα οποία διαθέτουν χορδές για την παραγωγή του ήχου. Τέτοια όργανα είναι: η κιθάρα, το μπάσο, το βιολί, το βιολοντσέλο, η βιόλα, το σαντούρι, το κανονάκι, το μπουζούκι, η άρπα, η λύρα κ.α.

• Τα κρουστά είναι μεγάλη οικογένεια μουσικών οργάνων. Ονομάζονται έτσι επειδή ο παραγόμενος ήχος προκαλείται χτυπώντας το όργανο (ή μέρος αυτού) με κάποιο ειδικό εξάρτημα (λ.χ., μπαγκέτα) ή με τα χέρια. Τα κρουστά όργανα ταξινομούνται σε δύο κύριες υποκατηγορίες,
• τα μεμβρανόφωνα (τα τυμπάνια, το νταούλι, το ταμπούρο ) και
• τα ιδιόφωνα ( τα κύμβαλα ή πιατίνια, το ξυλόφωνο, οι καστανιέτες, το ντέφι ).

Τα πνευστά είναι τα μουσικά όργανα στα οποία η παραγωγή ήχου είναι συνέπεια της δόνησης ενός σώματος ή μιας στήλης αέρα. Τα πνευστά διαιρούνται σε δύο κύριες κατηγορίες, αναλόγως με τον ειδικότερο τρόπο ηχοπαραγωγής, το σημείο δηλαδή κατά το οποίο δημιουργείται η δόνηση αυτή καθεαυτή.

1.  Τα ξύλινα πνευστά αποτελούν ομάδα πνευστών μουσικών οργάνων και ως όρος χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της συμφωνικής ορχήστρας καθώς και άλλα μουσικά σύνολα. Ονομάζονται έτσι όχι επειδή απαραίτητα είναι φτιαγμένα από ξύλο αλλά κυρίως επειδή είτε παλαιότερα κατασκευάζονταν παραδοσιακά από ξύλο (π.χ. φλάουτο), είτε επειδή ο ήχος τους συγγενεύει με τον ήχο των ξύλινων πνευστών.Τα ξύλινα πνευστά θεωρούνται από τα παλαιότερα γνωστά μουσικά όργανα. Τα πρώτα ευρήματα, που χρονολογούνται από την παλαιολιθική εποχή (περίπου 20.000 π.Χ.), είναι ορισμένα πρωτόγονα φλάουτα, φτιαγμένα από κούφια κόκαλα μεγάλων ζώων. Είχαν μία μόνο τρύπα και παρήγαγαν ένα μοναδικό ήχο (όπως ακριβώς συμβαίνει όταν φυσάμε στο στόμιο ενός μπουκαλιού). Η συμφωνική ορχήστρα περιλαμβάνει φλάουτα και πίκολο, όμποε και αγγλικό κόρνο, κλαρινέτα και μπάσο κλαρινέτο, φαγκότα και κόντρα φαγκότο. Μερικές φορές συμπεριλαμβάνεται στην ορχήστρα και το σαξόφωνο.Τα ξύλινα πνευστά χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
   • Στα πνευστά με απλό επιστόμιο:
   1. Φλάουτο(σε διάφορες τονικότητες)
   2. Πίκολο
   • Στα πνευστά με μονή γλωττίδα:
   1. Κλαρινέτο(σε διάφορες τονικότητες)
   2. Μπάσο κλαρινέτο
   3. Σαξόφωνο(σε διάφορες τονικότητες)
   • Στα πνευστά με διπλή γλωττίδα:
   1. Όμποε
   2. Αγγλικό κόρνο
   3. Φαγκότο
2.  Τα χάλκινα πνευστά αποτελούν κατηγορία πνευστών οργάνων της συμφωνικής ορχήστρας, της μπάντας και άλλων μουσικών συνόλων, συνδυαζόμενα συχνά με τα ξύλινα πνευστά. Όπως δηλώνει και η ονομασία τους, είναι φτιαγμένα από χαλκό ή ορείχαλκο.

Χωρίζονται σε τέσσερις βασικές ομάδες:

• Τρομπέτες– για υψηλές φωνές
• Κόρνα– για μεσαίες ή χαμηλές φωνές
• Τρομπόνια– για χαμηλές φωνές
• Τούμπα– για χαμηλές φωνές

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ 

Ο Απόλλωνας, ο θεός της Μουσικής είχε συνοδεία του εννέα Μούσες που προστάτευαν τη Μουσική και τις άλλες τέχνες, σαν την ποίηση, το τραγούδι, το χορό. Τα ονόματα τους  ήταν Κλειώ, Ευτέρπη, Μελπομένη, Ερατώ, Θάλεια, Τερψιχόρη, Πολύμνια, Ουρανία, Καλλιόπη. Αποστολή τους να διδάξουν στους θνητούς τις τέχνες που προστάτευαν και ήταν καλές με όσους τους σέβονταν όμως άλλο τόσο σκληρές με όσους δεν τους έδιναν σημασία ή τολμούσαν να τις συναγωνιστούν.
Όταν ο Θάμυρις τόλμησε να τα βάλει μαζί τους, καθώς πίστεψε ότι μπορούσε να τις ξεπεράσει στη μουσική τέχνη. Τότε οι Μούσες τον τιμώρησαν πολύ σκληρά στερώντας του όχι μόνο το ταλέντο αλλά και το φως του. Την ίδια τύχη είχαν και οι Πιερίδες νύμφες που τόλμησαν να τις συναγωνιστούν σε διαγωνισμό τραγουδιού. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν αλλά και να μεταμορφωθούν σε πουλιά με απαίσιο κράξιμο. Σε παρόμοιο μουσικό αγώνα οι εννέα Μούσες νίκησαν και τις τερατόμορφες σειρήνες που μάγευαν με το τραγούδι τους, τους ναυτικούς. Μουσικός διαγωνισμός είχε καθιερωθεί προς τιμή του θεού Απόλλωνα στα Πύθια τη μεγάλη γιορτή που γινόταν στους Δελφούς.

Ο μύθος του Ορφέα

 Ο θρυλικός μουσικός και η κακότυχη γυναίκα του

Ο Ορφέας ήταν ξακουστός μυθικός ποιητής και μουσικός από τη Θράκη. Ήταν γιος του  του Οίαγρου, του βασιλιά της Θράκης και της μούσας Καλλιόπης. Ήταν ένας πολύ προικισμένος μουσικός, που είχε μαθητεύσει  στον Απόλλωνα . Τραγουδούσε και έπαιζε λύρα τόσο ωραία, που δεν γοήτευε μόνο ανθρώπους και ζώα, αλλά έκανε ακόμα και τις πέτρες να μαζεύονται γύρω του να τον ακούσουν.
 Ψάλτης με μαγικές δυνάμεις, γνώριζε επίσης τα μυστικά του σύμπαντος. Γι’ αυτό ο Ιάσονας τον κάλεσε, σύμφωνα με τη συμβουλή του Χείρωνα, για να πάρει μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία.  Με τα τραγούδια του, εμπόδισε τους φίλους του να υποκύψουν στο κάλεσμα των Σειρήνων. Όταν ολοκληρώθηκε η εκστρατεία επέστρεψε στην πατρίδα του, την Πιερία….
Κάνοντας μια βόλτα στο δάσος, όπως συνήθιζε, συνάντησε τη νύμφη Ευρυδίκη με την οποία ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε. Ενώ η νιόπαντρη νύμφη έπαιζε στους αγρούς, τη δάγκωσε φίδι και σκοτώθηκε. Η θλίψη του Ορφέα ήταν απερίγραπτη. Οι μουσικές του έγιναν μοιρολόγια και ο απαρηγόρητος νέος περνούσε τις μέρες του θρηνώντας και παίζοντας λυπημένες μελωδίες με τη λύρα του. Η μουσική του γέμισε θλίψη και συγκίνησε ακόμα και τους Θεούς, οι οποίοι τον λυπήθηκαν και αποφάσισαν να του δώσουν άδεια να κατέβει στον κάτω κόσμο για να συναντήσει την αγαπημένη του. Για μια ακόμη φορά η λύρα του αποδείχθηκε «θαυματουργή», αφού όταν έφτασε στις πύλες του ‘Αδη, έπαιξε μια μελωδία, μάγεψε τον τρομερό Κέρβερο και αυτός του επέτρεψε να περάσει. Το ίδιο συνέβη και όταν συνάντησε τον Πλούτωνα, τον Θεό του Κάτω κόσμου. Ακούγοντας τη μουσική του Ορφέα, ο Πλούτωνας πείστηκε να του δώσει πίσω την Ευρυδίκη και να την πάρει μαζί του στη Γη. Κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ποτέ και σύμφωνα με τον μύθο ο μεγάλος έρωτας του ζευγαριού σε συνδυασμό με τη μελωδία του Ορφέα, «λύγισαν» τον Πλούτωνα, ο οποίος έθεσε έναν όρο. …

Είπε στον Ορφέα πως στη διαδρομή μέχρι τη Γη, την Ευρυδίκη θα συνόδευε ο Ερμής. Ο Ορφέας έπρεπε να προχωράει μπροστά και ο φτεροπόδαρος Θεός, με την αγαπημένη του να τον ακολουθούν. Απαγορευόταν όμως να γυρίσει έστω και για μια στιγμή το κεφάλι του προς τα πίσω και να δει την Ευρυδίκη, αλλιώς θα την έχανε για πάντα. Ο Ορφέας δέχτηκε και προκειμένου να κερδίζει πάλι την αγαπημένη του, ήταν βέβαιος πως θα μπορούσε να κάνει υπομονή σε όλη τη διαδρομή. Όμως, λίγο πριν φτάσουν στο τέλος, ο Ορφέας δεν άντεξε. Παρασύρθηκε από την αγάπη του. Η απόλυτη ησυχία τον έκανε να σκεφτεί πως κάτι είχε συμβεί και η Ευρυδίκη με τον Ερμή είχαν σταματήσει να τον ακολουθούν. Γύρισε το κεφάλι του προς το μέρος τους και αμέσως η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε και επέστρεψε στον Άδη. Ο Ορφέας έμεινε για πάντα μόνος και απαρηγόρητος, γνωρίζοντας ότι έχασε την αγαπημένη του από δικό του λάθος. Τριγυρνούσε σε όλη την υπόλοιπη ζωή του στο δάσος και έπαιζε θλιμμένες μελωδίες. Σύμφωνα με τον μύθο, πολλές νύμφες προσπάθησαν να τον γοητεύσουν, αλλά ο Ορφέας δεν θέλησε ποτέ καμία άλλη εκτός από την Ευρυδίκη. Τη γυναίκα που έχασε, επειδή δεν μπόρεσε να ελέγξει την αδυναμία του….

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ένα  επεισόδιο της γαλλικής σειράς “Les grands mythes” αφιερωμένης στην ελληνική μυθολογία και στον μουσικό Ορφέα .

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ένα αnimation της όπερας Ορφέας και Ευρυδίκη , από παιδιά των τάξεων Γ, Δ, Ε, ΣΤ του 66ου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης .