Έθιμα: Κούλουμα και Σαρακοστή

Δημοσιεύθηκε από τον/την

ΣΑΡΑΚΟΣΤΙΑΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

(“Το Σαρακοστιανό τραπέζι”, Σπύρος Βασιλίου”)

ΚΟΥΛΟΥΜΑ

Ο υπαίθριος εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας, συνοδευόμενος -πριν την έναρξη της μεγάλης νηστείας- από χορταστικό σαρακοστιανό γεύμα που περιλαμβάνει λαγάνα (άζυμο άρτο) και σαρακοστιανά φαγητά (ταραμά, χαλβά, ελιές, θαλασσινά, κρεμμύδια, λαχανικά, φασόλια γίγαντες κ.α.), αποτελώντας την τελευταία ευκαιρία για χορό, γλέντι και αστεία. Ο εορτασμός συνοδεύεται από το πέταγμα χαρταετού, έθιμο αρεστό σε παιδιά και μεγάλους, το οποίο συμβολίζει την εξύψωση/τον εξαγνισμό/την ανάταση της ψυχής.

Μ Π

Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Την εποχή που δεν υπήρχαν ημερολόγια, προκειμένου ο λαός να έχει κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της νηστείας της Σαρακοστής, κατασκεύαζε ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο με χαρτί ή με ζυμάρι, την κυρά Σαρακοστή. Είχε τη μορφή καλόγριας, φορούσε σκουρόχρωμα ρούχα και σταυρό στο κεφάλι, τα χέρια της ήταν σταυρωμένα, γιατί προσευχόταν, μα δεν είχε στόμα διότι νήστευε και απέφευγε να μετέχει σε απρεπείς κουβέντες. Τα πόδια της ήταν εφτά όσες και οι εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Συνήθως την έβαζαν στα εικονίσματα. Κάθε Σάββατο, την κατέβαζαν από τη θέση της για να της κοπεί ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το φύλαγαν μέσα σε ένα ξερό σύκο. Αυτός που το πετύχαινε θεωρούνταν τυχερός.

Στον Πόντο ακολουθούσαν ένα παρεμφερές έθιμο. Χρησιμοποιώντας μία ψητή πατάτα ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν σε αυτά εφτά φτερά κότας. Το κρεμούσαν με σπάγκο από το ταβάνι και στο τέλος κάθε βδομάδας έβγαζαν κι από ένα φτερό.

Η νηστεία της Σαρακοστής κρατάει πάνω από σαράντα ημέρες. Λήγει το Σάββατο της Ανάστασης και το πρώτο αρτύσιμο φαγητό που είθισται να βάζουν στο στόμα τους οι Χριστιανοί είναι το κόκκινο αυγό που τσουγκρίζουν στην εκκλησία ακούγοντας το «Χριστός Ανέστη». Να αναφέρουμε ότι το φαγητό με το οποίο «κλείνουν» το στόμα τους πριν αρχίσει η νηστεία της Σαρακοστής είναι και πάλι το αυγό, κατά το έθιμο της «Χάσκας».

ΚΟΛΛΑΖ 1

ΚΟΛΛΑΖ 2

Α Π

Π Π

__________

Ο πίνακας “Το Σαρακοστιανό τραπέζι” του Σπύροου Βασιλίου ανακτήθηκε στις 02/03/2025 από την ακόλουθη πηγή: https://users.sch.gr/elkalogian/wordpress/?p=1648. Χρησιμοποιείται μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ευχαριστούμε θερμά.

 

Σαρακοστή

Δημοσιεύθηκε από τον/την

ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Τα έθιμα και οι παραδόσεις του τόπου μας αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς.

Κυριακή, βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς, με το έθιμο της «Χάσκας» κλείνει συμβολικά το στόμα όσων θα ακολουθήσουν τη νηστεία με ένα αυγό. Την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή. Κρατάει πάνω από σαράντα ημέρες και λήγει το Σάββατο της Ανάστασης. Είθισται το πρώτο αρτύσιμο φαγητό που βάζουν στο στόμα τους όσοι ακολούθησαν τη νηστεία να είναι και πάλι το αυγό, κόκκινο – αυτή τη φορά – κατά το έθιμο του Πάσχα. 

Στο παρελθόν, και προκειμένου να καταμετρώνται οι μέρες της νηστείας, ο λαός κατασκεύαζε την Κυρά Σαρακοστή. Ήταν ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο από χαρτί ή ζυμάρι, ώστε να γίνεται αντιληπτός ο χρόνος που περνούσε. Είχει τη μορφή καλόγριας, στο κεφάλι φορούσε σταυρό κι είχει τα χέρια της σταυρωμένα, γιατί προσευχόταν. Δεν είχει στόμα επειδή νήστευε και για να αποφεύγει να λέει άσχημα λόγια. Τα πόδια της ήταν εφτά όσες και οι εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Κάθε Σάββατο, αφαιρούσαν κι ένα από τα πόδια της. Το τελευταίο πόδι φυλαγόταν μέσα σε ένα ξερό σύκο. Αυτός που το πετύχαινε, ήταν ο τυχερός.

Σαρακοστή: σχετικές δράσεις.

Δημοσιεύθηκε από τον/την

.1

.2

.3

(Τμήμα 1ο)

Ζωγραφική

Ζωγραφίζουμε την κυρά Σαρακοστή με μαρκαδόρους και κηροπαστέλ και παρουσιάζουμε τα έργα μας.

.1

.2

.3

(Τμήμα 2ο)

Σαρακοστιανό τραπέζι

Περιγράφουμε τον πίνακα του Σπύρου Βασιλείου “Το τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας”. Θυμόμαστε τι φάγαμε με την οικογένειά μας την ημέρα εκείνη. Μαθαίνουμε ποια γλυκά επιτρέπονται στη νηστεία και γιατί (δεν περιέχουν βούτυρο, γάλα). Λέμε ποια είναι τα αγαπημένα μας. Μαθαίνουμε μέσα από εικόνες ποια φαγητά είναι νηστίσιμα και ποια αρτύσιμα.

.jpg

ΜΙΚΡΗ

Σαρακοστή

Δημοσιεύθηκε από τον/την

.jpg

Τα έθιμα και οι παραδόσεις του τόπου μας αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς.

Κυριακή, βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς, με το έθιμο της «Χάσκας» κλείνει συμβολικά το στόμα όσων θα ακολουθήσουν τη νηστεία με ένα αυγό. Την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή. Κρατάει πάνω από σαράντα ημέρες και λήγει το Σάββατο της Ανάστασης. Είθισται το πρώτο αρτύσιμο φαγητό που βάζουν στο στόμα τους όσοι ακολούθησαν τη νηστεία να είναι και πάλι το αυγό, κόκκινο – αυτή τη φορά – κατά το έθιμο του Πάσχα. 

ΙΩΑΝΝΑ

Στο παρελθόν, και προκειμένου να καταμετρώνται οι μέρες της νηστείας, ο λαός κατασκεύαζε την Κυρά Σαρακοστή. Ήταν ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο από χαρτί ή ζυμάρι, ώστε να γίνεται αντιληπτός ο χρόνος που περνούσε. Είχει τη μορφή καλόγριας, στο κεφάλι φορούσε σταυρό κι είχει τα χέρια της σταυρωμένα, γιατί προσευχόταν. Δεν είχει στόμα επειδή νήστευε και για να αποφεύγει να λέει άσχημα λόγια. Τα πόδια της ήταν εφτά όσες και οι εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Κάθε Σάββατο, αφαιρούσαν κι ένα από τα πόδια της. Το τελευταίο πόδι φυλαγόταν μέσα σε ένα ξερό σύκο. Αυτός που το πετύχαινε, ήταν ο τυχερός.

.Ε.Φ Α

.Ε.Φ.

**********

Το φύλλο εργασίας ανακτήθηκε από ομάδα νηπιαγωγών στο Facebook και χρησιμοποιείται μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στον/στη δημιουργό του.

Εργοστάσιο χαρταετών

Δημοσιεύθηκε από τον/την

Το πέταγμα του χαρταετού αποτελεί ένα αγαπημένο έθιμο που συνδέεται με την Καθαρά Δευτέρα. Η ανοδική του πορεία στον ουρανό συμβολίζει την εξύψωση της ανθρώπινης ψυχής μετά την κάθαρση της νηστείας. Η προετοιμασία κατασκευής του χαρταετού, την εποχή που δεν υπήρχαν έτοιμοι χαρταετοί στο εμπόριο, ήταν μία διαδικασία που απολάμβανε ιδιαιτέρως όλη η οικογένεια και κυρίως τα παιδιά.

.jpg

Ως αναβίωση του εθίμου, παίζουμε και κατασκευάζουμε τους δικούς μας πολύχρωμους χαρταετούς και νιώθουμε να εξυψωνόμαστε μέσω της συνεργασίας, της αλληλεπίδρασης και της δημιουργικής έκφρασης!

Δράσεις:

1) Ξύλινες, γεωμετρικές δημιουργίες:

Συνεργαζόμαστε σε ζευγάρια, χρησιμοποιώντας το ξύλινο υλικό του Ο.Σ.Κ., και δημιουργούμε φιγούρες ανθρώπων που κρατούν χαρταετούς. Τρόπος εργασίας: το ένα νήπιο ζητά συγκεκριμένα σχήματα και δημιουργεί, ενώ το άλλο δίνει ό,τι του ζητά το πρώτο. Επαναλμβάνουμε, αντιστρέφοντας τους ρόλους.

123

ΦΟΥΝΤΩΤΟΣ4

(φιγούρες που πετούν χαρταετούς, δημιουργίες με ξύλινο γεωμετρικό υλικό)

2)Ομαδική σύνθεση: “Εργοστάσιο χαρταετών”.

Τρόπος εργασίας: για τη δημιουργία της δουλεύουμε σε 3 ομάδες. Α΄ομάδα: ζωγραφίζει χαρταετούς, Β΄ομάδα: φτιάχνει τις ουρές τους, Γ΄ομάδα: δημιουργεί στολίδια από χρησιμοποιημένες σερπαντίνες (ανακύκλωση/αξιοποίηση υλικών). Συναρμολογούμε τους χαρταετούς και, κολλώντας τους σε χαρτί του μέτρου βαμμένο με πινέλα και γαλάζια δαχτυλομπογιά (φόντο), τους αφήνουμε να “πετάξουν” πάνω από τις σκεπές των σπιτιών.

1 1

ομαδο-συνεργατική σύνθεση μεικτής τεχνικής (ζωγραφική, χαρτοκοπτική, χαρτοκολλητική)

Καλή Σαρακοστή, από τους μαθητές/μαθήτριες του Ολοήμερου τμήματος!

Η κυρά Σαρακοστή

Δημοσιεύθηκε από τον/την

Με αφορμή δύο ημερολόγια φτιαγμένα με ζυμάρι που έφεραν μαθητές μας, συζητούμε για τα έθιμα και τις παραδόσεις του τόπου μας, που αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς.

1

Τμήμα 1

2

Τμήμα 2

Η κυρά Σαρακοστή είναι ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο κατασκευασμένο είτε με χαρτί είτε με ζυμάρι, ώστε ο λαός να έχει κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της νηστείας. Έχει τη μορφή καλόγριας,  στο κεφάλι φορά σταυρό κι έχει τα χέρια της σταυρωμένα, γιατί προσεύχεται. Δεν έχει στόμα επειδή νηστεύει και για να αποφεύγει να λέει άσχημα λόγια. Τα πόδια της είναι εφτά όσες και οι εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Κάθε Σάββατο, αφαιρείται κι ένα από τα πόδια της. Το τελευταίο πόδι φυλάγεται μέσα σε ένα ξερό σύκο. Αυτός που το πετυχαίνει, θεωρείται τυχερός.

.jpg

Εικόνα από το ταμπλό της τάξης: η κυρά Σαρακοστή και τα φαγητά της νηστείας

Την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Κρατάει πάνω από σαράντα ημέρες και λήγει το Σάββατο της Ανάστασης. Είθισται το πρώτο αρτύσιμο φαγητό που βάζουν στο στόμα τους όσοι ακολουθούν τη νηστεία να είναι το κόκκινο αυγό. Το τρώνε στην εκκλησία ακούγοντας το «Χριστός Ανέστη». Να αναφέρουμε ότι το φαγητό με το οποίο «κλείνουν» το στόμα τους πριν αρχίσει η νηστεία της Σαρακοστής είναι και πάλι το αυγό, κατά το έθιμο της «Χάσκας».

***

Ευχαριστούμε θερμά την κ. Ελευθερία Κρικέλη, μητέρα νηπίου, για τη δωρεά σχετικής κατασκευής και βιβλίου και για τη χαρά που με τα δώρα της δίνει στους μαθητές/τριές μας!

ΔΩΡΕΑ