(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του σχολείου “3ο γραφήματα” το 2018)

Η Ιστορία μέσα από το θέατρο

Στο σχολείο μας ο εορτασμός της επετείου της έναρξης της επανάστασης του 1821 γίνεται συνήθως με την ευθύνη των μαθητών της Στ΄ τάξης. Φέτος ήταν η σειρά μας. Προβληματιστήκαμε πώς  θα μπορούσαμε να αφηγηθούμε μερικά από τα σημαντικά γεγονότα της εποχής εκείνης με έναν πιο ζωντανό τρόπο. Αποφασίσαμε να τα παρουσιάσουμε με τη μορφή διαλόγων κάποιων φανταστικών μαθητών. Η συγγραφή των διαλόγων δεν ήταν εύκολη δουλειά. Ευτυχώς μας βοήθησε κι ο κύριος Δημήτρης Πέρρος, ο δάσκαλος του Στ2. Το έργο μας ολοκληρώθηκε σε τρεις πράξεις. Ενδιάμεσα βάλαμε τραγούδια και δραματοποιήσεις γεγονότων. Ένα μέρος της δουλειάς μας σας παρουσιάζουμε στη συνέχεια.

ΣΚΗΝΗ 1η ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΙΣΟΔΟΣ: Η ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΑ ΣΥΖΗΤΟΥΝ

ΜΑΡΙΑ: Σοφία, τι έγινε, πού είναι η Λαμπρινή, γιατί άργησε;

ΣΟΦΙΑ: Δεν ξέρω, μάλλον δεν θα τελείωσε το διάβασμα, θα την πάρω τηλέφωνο.

(τηλεφωνεί και λέει): Πού είσαι Λαμπρινή, φτάνει το διάβασμα, έχεις χρόνο να τα μάθεις, άστα όλα και έλα εδώ σε περιμένουμε! (παύση)

Εντάξει…μου είπε πως είναι στο δρόμο και έρχεται.

ΜΑΡΙΑ: Ακούω αυτές τις μέρες στις ειδήσεις, ότι οι σχέσεις μας με την Τουρκία δεν είναι πολύ καλές.

ΣΟΦΙΑ: Η γιαγιά μου λέει να μην ακούμε πολύ τις ειδήσεις, γιατί θα μελαγχολήσουμε!

ΜΑΡΙΑ: Σωστά, αλλά θυμάσαι πότε εμφανίστηκαν οι Τούρκοι στα μέρη μας;

ΣΟΦΙΑ: Οι Τούρκοι εμφανίστηκαν αρκετούς αιώνες πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

ΜΑΡΙΑ: Ααααα να τη, ήρθε η Λαμπρινή!!

ΣΟΦΙΑ: Λαμπρινή, συζητάμε για την εμφάνιση και εξάπλωση των Τούρκων. Θυμάσαι τίποτα από την Ιστορία, ή όταν τα κάναμε ζωγράφιζες;

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Θυμάμαι ότι, στους πρώτους αιώνες οι Τούρκοι ήταν μαχητικοί πολεμιστές, πειθαρχημένοι, είχαν ικανούς αρχηγούς, αλλά συμπεριφέρονταν με βαρβαρότητα.

ΜΑΡΙΑ: Ναι, στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, πριν την άλωση της Πόλης, όταν οι Τούρκοι πολεμούσαν τους Σέρβους, ένας Σέρβος μπήκε στη σκηνή και σκότωσε τον Σουλτάνο. Μόλις το έμαθε πρώτος, ο γιος του Βαγιαζίτ, έδωσε εντολή στους δικούς του, να σκοτώσουν όλα τα αδέλφια του. Έτσι ανέβηκε στον θρόνο.

ΣΟΦΙΑ: Ο Βαγιαζίτ λεγόταν Γιλδιρίμ, που θα πει κεραυνός.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Μεγάλη βαρβαρότητα ήταν το παιδομάζωμα και οι εξισλαμισμοί.

Ο Σουλτάνος με διαταγή του όριζε από ποιες περιοχές θα έπαιρναν παιδιά χριστιανών, αγόρια 12 – 14 χρονών, τα οποία έκαναν φανατικούς μουσουλμάνους και ικανούς πολεμιστές.

ΣΟΦΙΑ: Αυτοί ονομάζονταν γενίτσαροι, από το τουρκικό γενί – σερί που σημαίνει: νέος στρατιώτης.

ΜΑΡΙΑ: Οι Έλληνες ονόμαζαν αυτή την πράξη, φόρο αίματος! Μερικοί για να γλιτώσουν τα παιδιά τους, τα πάντρευαν σε μικρή ηλικία. Άλλοι που έχαναν τα παιδιά τους, τους έκαναν κηδείες γιατί τα θεωρούσαν νεκρά.

ΣΟΦΙΑ: Δεν ήταν μόνο οι Χριστιανοί δυσαρεστημένοι με το παιδομάζωμα, αλλά και οι Τούρκοι. Επειδή οι γενίτσαροι διορίζονταν σε αξιώματα και τα μουσουλμανάκια ήταν αποκλεισμένα.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Ο μόνος ευχαριστημένος ήταν ο Σουλτάνος, αφού τους εμπιστευόταν και τους χρησιμοποιούσε για την προσωπική του προστασία.

ΜΑΡΙΑ: Όοοσα παιδομαζώματα, τόοοσοι εξισλαμισμοί… και μόλις βγήκαν τα τούρκικα έργα στην ελληνική τηλεόραση, η τηλεθέαση ανέβηκε κατακόρυφα… Έχω προβληματιστεί πολύ.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Τι σε απασχολεί Μαρία, βλέπεις τούρκικα σήριαλ και έχεις αγωνία για το τέλος;

ΜΑΡΙΑ: Όχι δεν είναι αυτό που με απασχολεί, αλλά αναρωτιέμαι, μήπως ο προ, προ, προ, προπάππους μου λεγόταν Δραγούτσογλου και έχω τουρκική καταγωγή;

ΣΟΦΙΑ: Όχι Μαράκι μου, μην ανησυχείς καθόλου, είσαι καθαρόαιμη Ελληνίδα. Οι Τούρκοι παντρεύονταν χριστιανές, αλλά τα παιδιά τους γίνονταν αναγκαστικά μουσουλμάνοι. Αντίθετα οι Χριστιανοί απαγορευόταν να παντρευτούν μουσουλμάνες. Αν κάποιος το έκανε, θα έπρεπε και αυτός να αλλάξει πίστη. Συμπέρασμα οι Τούρκοι έχουν μεγάλη ανάμιξη με τους Χριστιανούς, ενώ οι Χριστιανοί με τους Τούρκους καμία.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Πριν την άλωση ένας Σουλτάνος είχε παντρευτεί κόρη Καντακουζηνού και ένας άλλος κόρη Παλαιολόγου.

ΣΚΗΝΗ 2η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΜΑΡΙΑ: Κάπου άκουσα, ότι οι Έλληνες περνούσαν καλά με τους Τούρκους και δεν υπήρχε λόγος να κάνουν επανάσταση.

ΣΟΦΙΑ: Αν συνέβαινε αυτό, δεν θα είχαν γίνει περίπου 40 εξεγέρσεις, πριν τη Μεγάλη Επανάσταση.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Ίσως Μαρία μπερδεύεσαι, επειδή από το 1700 και μετά οι Έλληνες βρίσκονταν σε άνοδο και οι Τούρκοι σε παρακμή. Οι Έλληνες κυριαρχούσαν στο εμπόριο, στη ναυτιλία και ίδρυσαν πολλά σχολεία. Έτσι το 1821 θεώρησαν ότι έπρεπε να αποκτήσουν και την ελευθερία τους.

ΜΑΡΙΑ: Η πρώτη σημαντική μάχη δόθηκε στα Δερβενάκια το 1822.Μέχρι τότε οι Έλληνες δεν είχαν αντιμετωπίσει μεγάλες στρατιές, επειδή ο οθωμανικός στρατός πολεμούσε τον Αλή Πασά στην Ήπειρο. Όταν ο Δράμαλης κατέβηκε στην Πελοπόννησο, με 30.000 στρατό, όλοι φοβήθηκαν και εξαφανίστηκαν. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή, ο Κολοκοτρώνης έπεισε τους Έλληνες, ότι μπορούν να νικήσουν τους Τούρκους. Μετά την καταστροφή του Δράμαλη ο Κολοκοτρώνης, μετατράπηκε σε λαϊκό ήρωα, όλοι τον θαύμαζαν και τότε έγινε Θεοδωράκης.

ΣΟΦΙΑ: Την κατάληξη -άκης στο όνομά του έπαιρνε κάποιος που είχε μεγάλο κύρος και έκανε κάτι σημαντικό. Επίσης ο ένας γιος του, ο Πάνος είχε παντρευτεί το 1822 την κόρη της Μπουμπουλίνας, Ελένη.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Στην ίδια μάχη ο ανιψιός του Κολοκοτρώνη Νικηταράς άλλαξε 7 σπαθιά, το χέρι του αγκυλώθηκε και για να αφαιρέσουν το σπαθί χρειάστηκε επέμβαση.

ΜΑΡΙΑ: Ναι και για δεύτερη φορά ονομάστηκε Τουρκοφάγος.

ΣΟΦΙΑ: Ο Νικηταράς ήταν αγνός πατριώτης, δεν αγαπούσε το χρήμα και πέθανε πάμφτωχος και τυφλός.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Ο Αλέξανδρος και ο Δημήτριος Υψηλάντης ήταν πρίγκιπες και ξόδεψαν  μέχρι και τα χρυσαφικά της μητέρας τους για τις ανάγκες του αγώνα.

ΜΑΡΙΑ: Οι Έλληνες ήταν πολύ δυνατοί στην θάλασσα. Από τους πολλούς ναυτικούς ξεχωρίζω τον Κανάρη για την τιμιότητα του. Ήταν από τους καλύτερους πυρπολητές και όταν κάποτε τον ρώτησαν: Πώς τα κατάφερες Κωνσταντή και πυρπολούσες τα τουρκικά πλοία; Εκείνος απάντησε: «Απλά έλεγα κάθε φορά στον εαυτό μου, τώρα Κωνσταντή ήρθε η ώρα να πεθάνεις».

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Η καρδιά του φυλάσσεται σε λήκυθο στο Εθνικό – Ιστορικό Μουσείο. Μπορεί να τη δούμε όταν θα πάμε στην Αθήνα.

ΣΟΦΙΑ: Εντυπωσιακή είναι η περίπτωση της Σάμου. Ενώ είναι ένα νησί μέσα στις μικρασιατικές ακτές, εκεί βρίσκεται το κοντινότερο θαλάσσιο σύνορο Ελλάδας – Τουρκίας. Αυτό το νησί δεν κατακτήθηκε ποτέ.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Όμως το 1822 έχουμε και μια μεγάλη ήττα. Την καταστροφή στο Πέτα έξω από την Άρτα, όπου χάθηκαν το 1/3 των Ελλήνων και τα ¾ των φιλελλήνων.

ΜΑΡΙΑ: Έτσι τα γεγονότα οδήγησαν στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Από έξω 10.000 Τούρκοι και μέσα ούτε χίλιοι Έλληνες. Ο ευφυής Μάρκος Μπότσαρης τους καθυστερεί, εξηγώντας στην τουρκική πλευρά ότι προσπαθεί να τους πείσει να παραδοθούν. Όταν μπαίνουν στην πόλη από τη θάλασσα 1.700 ακόμη πολεμιστές, τότε ο Μπότσαρης λέει στους Τούρκους: «Τώρα δεν μπορώ πια να τους πείσω, γιατί οι Πελοποννήσου που ήρθαν, μού λένε ότι έχουν για σας μόνο μπαρούτι και μολύβι». Οι Τούρκοι μετά από αυτό εξαπολύουν οργισμένη επίθεση. Χάνουν όμως τη μάχη και υποχωρούν.

ΣΟΦΙΑ:Στη δεύτερη πολιορκία το 1825 τα γεγονότα γίνονται πολύ δυσάρεστα. Τι σου έκανε εντύπωση Λαμπρινή από αυτή την τραγωδία.

ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Οι πράξεις ηρωισμού. Στη δεύτερη πολιορκία το «Ελευθερία ή Θάνατος» κυριάρχησε μέχρι τέλους. Από τους λιγότερο γνωστούς ξεχωρίζω τον θρυλικό Ελβετό Γιόχαν Μάγερ, Ο Μάγερ ήλθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει με τους Έλληνες, έπαιξε ρόλο τεράστιο στις δύο πολιορκίες του Μεσολογγίου, σχεδόν έγινε ένα με τους Έλληνες, παντρεύτηκε Ελληνίδα στο Μεσολόγγι, απέκτησε παιδιά και χάθηκε και αυτός και όλη του η οικογένεια στην έξοδο του Μεσολογγίου.

ΜΑΡΙΑ: Να αναφέρω κι εγώ τον Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, αυτή την υπέροχη μορφή των Πατρών. Έδωσε όλη του την περιουσία στον Αγώνα του ΄21 και δεν διεκδίκησε ποτέ τίποτα για τον εαυτό του, θα σκοτωθεί κι αυτός στην Έξοδο.

ΣΚΗΝΗ 3η Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Άκη, εσύ που σου αρέσει η ιστορία, έχεις σκεφτεί ότι αυτό που λέμε Ελλάδα, απέκτησε σύνορα το 1830; Πού ήταν η Ελλάδα πριν την επανάσταση του 1821;

ΑΚΗΣ: Θέλεις να με πειράξεις, επειδή ο κύριος μου λέει να μη βιάζομαι και ότι θα τα μάθω στην ώρα τους. Σου απαντώ λοιπόν ότι αυτό ίσως το μάθουμε σε μεγαλύτερη τάξη. Δεν μιλάμε καλύτερα για την επανάσταση που διδαχτήκαμε φέτος;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Εντάξει, θυμάσαι πώς ξεκίνησε η επανάσταση;

ΑΚΗΣ: Ναι. Η επανάσταση ξεκίνησε από τη Μολδοβλαχία, σημερινή Ρουμανία, στη συνέχεια ακολούθησε η Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, και πολλές άλλες περιοχές όπου κατοικούσαν Έλληνες.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Όλες οι περιοχές επαναστάτησαν με τον ίδιο ζήλο;

ΑΚΗΣ: Όχι. Και αυτό είναι λογικό. Θα σου θυμίσω την περίπτωση της Χίου. Οι Χιώτες δεν είχαν διάθεση να επαναστατήσουν, ήταν και προνομιούχο νησί. Τότε πήγαν οι Σαμιώτες στη Χίο και τους ξεσήκωσαν. Αυτά συμβαίνουν στις επαναστάσεις.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Είναι αλήθεια ότι πίσω από τη Φιλική Εταιρεία βρισκόταν η Ρωσία;

ΑΚΗΣ: Αυτό δεν έχει αποδειχθεί αν και σήμερα πολλοί ξένοι ιστορικοί το υποστηρίζουν.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Γιατί η Επανάσταση τα δύο πρώτα χρόνια πήγε καλά, ενώ μετά δημιουργήθηκαν προβλήματα;

ΑΚΗΣ: Γιατί, όπως λέει και ο Κολοκοτρώνης, η Επανάσταση ήταν μια τρέλα. Στην Πελοπόννησο από πόλεμο ήξεραν μόνο οι Μανιάτες. Στη Στερεά Ελλάδα τα πράγματα ήταν καλύτερα, διότι εκεί υπήρχαν τα αρματολίκια και οι καταδιωγμένοι Σουλιώτες. Από την αρχή είχαμε τρεις τοπικές κυβερνήσεις, μια στην Πελοπόννησο και δυο στη Στερεά. Μετά την εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου αποκτήσαμε και μία κεντρική Κυβέρνηση.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Δηλαδή δεν είχαμε αρχηγό της επαναστάσεως;

ΑΚΗΣ: Όχι, αν και ο Κολοκοτρώνης είχε όλα τα προσόντα να γίνει αρχηγός.

Τώρα Παναγιώτη, πες μου εσύ που σου αρέσουν τα μαθηματικά, πόσα δάνεια πήραμε κατά τη διάρκεια της επανάστασης;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Πήραμε τρία. Ένα το 1824, ένα το 1825 και ένα το 1829. Κάποιοι λένε ότι δεν υπήρχε λόγος να δανειστούμε αν αξιοποιούσαμε τα λάφυρα της Τριπολιτσάς. Το τρίτο δάνειο το πήρε ο Καποδίστριας, για να πληρώσει στους Τούρκους το κομμάτι που προστέθηκε το 1832 στο μικρό ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος.

ΑΚΗΣ: Γιατί ήταν σημαντικά τα δάνεια για τον αγώνα των Ελλήνων;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Πολλοί στέκονται στα μικρά ποσά που ήρθαν τελικά στα ταμεία και στην κακή διαχείριση των χρημάτων. Όμως η σημασία των δανείων βρίσκεται αλλού: Πρώτον σε δανείζει η ισχυρότερη χώρα του κόσμου, η Αγγλία, άρα σε αναγνωρίζει. Είναι το μεγαλύτερο βήμα το οποίο έχει κερδίσει μέχρι τότε η Ελλάδα. Δεύτερον, η αγγλική πλευρά δέχτηκε ως εγγύηση τα εθνικά κτήματα. Αυτό σήμαινε πως οι Τούρκοι έχουν φύγει πια από την Πελοπόννησο.

ΑΚΗΣ: Ποιο γεγονός πιστεύεις ότι έκρινε τον αγώνα των Ελλήνων;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Η πτώση του Μεσολογγίου είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούσαν να κάνουν οι ηρωικοί υπερασπιστές της πόλης στους Έλληνες που συνέχιζαν τον Αγώνα. Διότι το φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη θα πάρει διαστάσεις τεράστιες. Αυτή η πίεση πλέον των λαών θα φέρει την επέμβαση των «Μεγάλων Δυνάμεων».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Η τελευταία σημαντική μάχη μετά το Μεσολόγγι έγινε στην Αθήνα. Όλοι ξέρουν ότι αν πέσει και η Αθήνα τέλειωσαν πια τα πράγματα.

ΑΚΗΣ: Γι’ αυτό συγκεντρώνονται 11.000 άνδρες, Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Ηπειρώτες, Μικρασιάτες και 3.000 Πελοποννήσιοι από τον Γενναίο Κολοκοτρώνη. Δηλαδή ο ελληνισμός πολεμά για την Αθήνα.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Πριν την επίθεση, ο θανάσιμος τραυματισμός του Καραϊσκάκη, θα παγώσει τους Έλληνες.

ΑΚΗΣ: Οι Τούρκοι από απέναντι φώναζαν: «Η Τουρκία έχει τον Ρεσίτη και η Ελλάδα τον Καραϊσκάκην. Βάλετε τα μαύρα, ότι σαν τον Καραϊσκάκην δεν θα ξαναεύρετε».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Σε μια ώρα μόνο έπεσαν 1.500 Έλληνες.

ΑΚΗΣ: Μετά ακολουθεί η ναυμαχία του Ναυαρίνου και η καταστροφή του στόλου του Ιμπραήμ. Η τύχη των Ελλήνων βρίσκεται στα χέρια της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Η επανάσταση θα συνεχιστεί με αρκετές ακόμα μάχες. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης την ξεκίνησε και ο αδερφός του Δημήτριος έδωσε την τελευταία μάχη το 1829.

ΑΚΗΣ: Θα λέγαμε ότι η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση με τη σημαντική βοήθεια του Ιωάννη Καποδίστρια, νίκησε διπλωματικά. Στα συμβούλια και τα συνέδρια δεν συμμετέχουν Έλληνες και οι αποφάσεις παίρνονται από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τους Οθωμανούς.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Και ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο;

ΑΚΗΣ: Η τελευταία λέξη έπρεπε να είναι της Αγγλίας. Έτσι η Ελλάδα κέρδισε την ανεξαρτησία της, με μικρά, πολύ στενά σύνορα.