Στις 5 Μαρτίου 2015, η Β΄ τάξη επισκέφτηκε το Λαογραφικό Μουσείου Κορίνθου και παρακολούθησε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Βιβλίο … για δέσιμο».
Μας υποδέχτηκε η κ. Μαρία και μας οδήγησε στο χώρο, όπου άρχισε να εξελίσσεται το πρόγραμμά μας. Μάθαμε τι είναι η βιβλιοδεσία, τι είναι ο βιβλιοδέτης, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν από παλιά μέχρι σήμερα καθώς και τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν για τη βιβλιοδεσία. Επίσης μάθαμε τεχνικές χειροποίητης βιβλιοδεσίας, τα υλικά για τη δημιουργία του εξώφυλλου, το ντύσιμο και τη χάραξη γραμμάτων, εικόνων και συμβόλων πάνω στο εξώφυλλο.
Λίγα λόγια για τη Βιβλιοδεσία
Βιβλιοδεσία ή βιβλιοδέτηση είναι η συρραφή των φύλλων ενός χειρογράφου ή εντύπου και η ένωσή τους με προστατευτικό κάλυμμα (εξώφυλλο), ώστε να πάρουν μορφή που να διευκολύνει την ανάγνωση και να προστατεύονται από τη φθορά. Το αποτέλεσμα λέγεται βιβλίο, περιοδικό, κατάλογος, κλπ. ανάλογα με τη χρήση και τον τρόπο διάθεσής του στην κυκλοφορία.
Η βιβλιοδεσία είναι πιο παλιά από την τυπογραφία. Αρχικά, στην Ελλάδα, λεγόταν στάχωσις. Ακόμα και σήμερα, σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, ονομάζουν στάχωμα τη βιβλιοδεσία.
Στην Κίνα, τα πρώτα βιβλία, αποτελούνταν από κατακόρυφες φλούδες ξύλου που συνδέονταν και στηρίζονταν από άλλες οριζόντιες. Μετά χρησιμοποιήθηκαν και άλλα φυτικά υλικά (φύλλα από φοίνικες, μπαμπού και λοιπά). Αργότερα εμφανίζεται η περγαμηνή. Με την εμφάνιση των υπόλοιπων υλικών η βιβλιοδεσία γίνονταν με τη μορφή κυλίνδρου.
Η βιβλιοδεσία εμφανίζεται όταν η γραφή εγκαταλείπει τη μορφή του παπύρου και αρχίζουν να εμφανίζονται σώματα χειρογράφων με τη σημερινή μορφή (σελίδες ενωμένες σε μία πλευρά). Η εμφάνιση του σημερινού τύπου βιβλίου τοποθετείται κάπου ανάμεσα στον β’ και ε’ αιώνα μ. Χ., το πιο παλιό, όμως, δείγμα που υπάρχει χρονολογείται γύρω στον δ’ μ. Χ. αιώνα. Η βιβλιοδεσία εκείνης της περιόδου ήταν κυρίως το “ντύσιμο” του βιβλίου με λεπτό σανίδι το οποίο, με τη σειρά του, καλύπτονταν από υλικά όπως δέρμα, μετάξι, βελούδο και διάφορα διακοσμητικά από πολύτιμα πετράδια και πολύτιμα μέταλλα.
Γύρω στο ιε’ αιώνα, μετά την εμφάνιση της Τυπογραφίας στην Ευρώπη, το βιβλίο αρχίζει να παίρνει το σημερινό του σχήμα (ορθογώνιο σχήμα σε αναλογίες της χρυσής τομής).
Κάλυμμα
Με τον όρο κάλυμμα ονομάζεται η βιβλιοδετική τεχνική του δεσίματος του βιβλίου με χοντρό εξώφυλλο.
Γενικά ακολουθούνται τα εξής στάδια:
• δίπλωμα: δίπλωμα των τυπογραφικών φύλλων
• σύνθεση: μάζεμα των διπλωμένων τυπογραφικών φύλλων σε σώμα βιβλίου
• ράψιμο (κλωστορραφή): συρραφή των τυπογραφικών φύλλων
• πιεστήριο: συμπίεση του βιβλίου ώστε να μειωθεί ο όγκος της ράχης ο οποίος αυξάνεται σημαντικά με το δίπλωμα και το ράψιμο. (Αν το βιβλίο πρόκειται να γίνει στρογγυλό παρακάμπτεται αυτό το στάδιο)
• ψαροκόλλημα: άλειμμα με κόλλα βιβλιοδεσίας (και όχι ψαρόκολλα, παρόλο που έχει αυτήν την ονομασία η εργασία)
• κόλλημα εσωφύλλων: κόλλημα ειδικών τετρασέλιδων μπροστά και πίσω από το σώμα του βιβλίου τα οποία θα κολλήσουν κατόπιν στο κάλυμμα
• κόψιμο-ξάκρισμα: κοπή των 3 πλευρών του βιβλίου.
• σφύρισμα (αν το βιβλίο πρόκειται να γίνει στρογγυλό): Χτύπημα με ματσόλα, βαριοπούλα ή ειδικό μηχάνημα (σφυριστική μηχανή) της ράχης του βιβλίου ώστε να πάρει στρογγυλό σχήμα.
• κόλλημα κορδέλας: (σελιδοδείκτη)
• κόλλημα κεφαλαριού: συνήθως πάνινο υλικό που χρησιμεύει για να δένει ακόμα πιο πολύ τα δύο άκρα της ράχης του βιβλίου.
• κόλλημα ταινίας ή τέλας: τοποθετείται στη ράχη του βιβλίου και καλύπτει και μέρος του μπροστινού και πίσω τμήματος του σώματος του βιβλίου
• κατασκευή του καλύμματος
• χρύσωμα του καλύμματος: εκτύπωση ή χρυσοτύπωση του καλύμματος
• πέρασμα στο κάλυμμα: κόλλημα του σώματος του βιβλίου στο κάλυμμα
• πρεσάρισμα: σε πρέσες ώστε να επιτευχθεί το κόλλημα του καλύμματος χωρίς ζάρες
• λουκάρισμα: με το κόκκαλο ή ειδική λουκαριστική μηχανή δίνεται έμφαση στο σημείο που ενώνεται το μπροστινό χαρτόνι (του καλύμματος) με το χαρτόνι της ράχης (του καλύμματος). Αντίστοιχα για το πίσω χαρτόνι.
• κουβερτούρισμα: Πέρασμα ειδικού, μαλακού εξωφύλλου (κουβερτούρας) πάνω από το κάλυμμα, για προστασία του καλύμματος.
Εργαλεία βιβλιοδεσίας
• Κοπίδι (φαλτσέτα): για το κόψιμο
• Κόκκαλο
• Σακοράφα
Μηχανήματα βιβλιοδεσίας
• Κοφτική
• Διπλωτική
• Συνθετική
• Ραφτική χειροκίνητη – αλυσίδα – αυτόματη
• Κολλητική (Κουβερτουριστική)
• Συρραπτική
• Τριτομία (τρίτομη κοφτική)
• Αλειφτική
• Καλυμματική
• Πρέσα
• Σφυριστική
• Λουκαριστική
• Κοφτική χειρός
• Μηχανική ψαλίδα
• Διατρυπητική
• Κύλινδρος
Υλικά βιβλιοδεσίας
• Κόλλα βιβλιοδεσίας
• Αλευρόκολλα
• Ψαρόκολλα
• Τέλα
• Κεφαλάρι
• Κορδέλα
• Σπάγκος βιβλιοδεσίας
• Εσώφυλλο
• Εξογκώματα
• Πλαστικό
• Δέρμα
• Πανί
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
