Ετικέτα: φασισμός

 

Η ενδοσχολική βία (ή εκφοβισμός, ή μπούλινγκ / Bullying) είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που υπήρχε πάντα στα σχολεία, αλλά σήμερα απέκτησε όνομα και ως τέτοιο μας επέτρεψε να το δούμε. Δυστυχώς η βία και ο εκφοβισμός είναι στοιχεία της κοινωνίας (θέμα που δεν άπτεται του παρόντος άρθρου) κατά συνέπεια είναι και στοιχείο της μικρής κοινωνίας του σχολείου. Σε περιόδους κατά τις οποίες ο νταής, ο μάγκας, ο μάτσο άνδρας, είναι αποδεκτοί ως πρότυπα για την κοινωνία, έχουμε μεταφορά αυτών των προτύπων και εντός της σχολικής κοινότητας, με αποτέλεσμα να οξύνεται ο ενδοσχολικός εκφοβισμός. Σε περιόδους έξαρσης του εκφοβισμού στην κοινωνία, υπάρχει και έξαρση του εκφοβισμού εντός του σχολείου. Σε περιόδους μη αποδοχής τους διαφορετικού στην κοινωνία, συναντάμε δυσανεξία στο διαφορετικό και εντός του σχολείου.
Όμως πώς ορίζεται το μπούλινγκ (γενικώς και όχι μόνο ενδοσχολικό); Παίρνουμε τον ορισμό από τη βικιπαίδεια:

«Το μπούλινγκ (νταηλίκι – bulliying) είναι μια μορφή κακοποίησης, πιο συγκεκριμένα εκφοβισμού ή εξαναγκασμού. Αυτή συνεπάγεται περιοδικά επαναλαμβανόμενες πράξεις που σκοπό έχουν την επιβολή ενός ατόμου ή μιας ομάδας πάνω σε ένα άλλο άτομο ή ομάδα, επομένως μια «ανισορροπία δυνάμεων». Η εν λόγω ανισορροπία μπορεί να είναι κοινωνική ή/και σωματική. Το θύμα του εκφοβισμού αναφέρεται και ως στόχος.
Το νταηλίκι αποτελείται από τρία βασικά είδη κακοποίησης – συναισθηματική, λεκτική και σωματική. Συνήθως, πρόκειται για ανεπαίσθητες μεθόδους εξαναγκασμού όπως ηψυχολογική χειραγώγηση.
Το νταηλίκι κυμαίνεται από την απλή μορφή εκφοβισμού σε πιο σύνθετες μορφές, στις οποίες ο νταής ενδέχεται να έχει έναν περισσότερους «υπαρχηγούς» που μπορεί να φαίνεται να είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τον «αρχι-νταή» στις δραστηριότητές του. Το νταηλίκι στο σχολικό ή εργασιακό χώρο αναφέρεται και ως ομότιμη κακοποίηση.
Το νταηλίκι μπορεί να προκύψει σε οποιοδήποτε περιβάλλον στο οποίο ανθρώπινα όντα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αυτό περιλαμβάνει το σχολείο,το στρατό, την οικογένεια, το χώρο εργασίας, το σπίτι και τις γειτονιές. Ο εκφοβισμός είναι δυνατό να λαμβάνει χώρα μεταξύ κοινωνικών ομάδων, κοινωνικών τάξεων και ακόμη και μεταξύ χωρών (υπερβολική εθνικοφροσύνη, σοβινισμός, φασισμός).»

Στο νηπιαγωγείο η βία δεν είναι άγνωστη λέξη. Θεωρώ όμως ότι είναι δύσκολο να υπάρξει ενδοσχολική βία-εκφοβισμός, δηλαδή (βάσει του ορισμού) μία διαρκής κατάσταση εκφοβισμού ενός παιδιού από άλλα, γιατί τότε το νηπιαγωγείο έχει αποτύχει στους βασικούς στόχους που έχει θέσει ως σχολείο.
Και γιατί δεν μπορεί να υπάρξει εκφοβισμός; Επειδή η νηπιαγωγός είναι κάθε δευτερόλεπτο κοντά στα παιδιά και παρεμβαίνει σε κάθε διένεξη και διαπληκτισμό τους (με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Α.Π.Θ., ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος – πηγή). Επειδή τα νήπια συνηθίζουν να λένε στην νηπιαγωγό αυτό που τους συμβαίνει, εν αντιθέσει με τα μεγαλύτερα παιδιά που ντρέπονται ή φοβούνται (βάσει της ίδιας μελέτης, τα μεγαλύτερα παιδιά μιλάνε στους φίλους και όχι στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς). Επειδή τα νήπια λειτουργούν περισσότερο αυθόρμητα. Επειδή η αυθεντία του μεγάλου, όταν τον εμπιστεύονται, όπως και η προστασία και η ασφάλεια που αυτός τους προσφέρει, λειτουργεί αποτρεπτικά στην εμφάνιση του φαινομένου του εκφοβισμού. Διευκρινίζω ότι για να θεωρηθεί ένα φαινόμενο ως σχολικός εκφοβισμός, θα πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενο και να έχει προκαλέσει ένα διαρκή φόβο, μία τραυματική εμπειρία στο παιδί-στόχο. Εάν κάποια ημέρα ένα παιδί φοβηθεί από ένα γεγονός, ή εάν του ασκηθεί μία φορά βία από ένα άλλο παιδί, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί εκφοβισμός.
Η δουλειά μας είναι να παρεμβαίνουμε καθημερινά και να μην επιτρέπουμε τα μεμονωμένα γεγονότα και γίνουν σταθερές, να μην επιτρέψουμε να ασκηθεί οποιαδήποτε μορφή εκφοβισμού, ακόμη και ως μεμονωμένο συμβάν.

Εδώ θα πρέπει να πω πως είμαι αντίθετη με τις ημέρες – αφιερώματα (γενικά, αλλά και ειδικά στο θέμα μας), αν και μπορεί να είναι αφορμές για να αρχίσει ένα ουσιαστικό έργο σε βάθος χρόνου. Στο νηπιαγωγείο έχουμε, βάσει του προγράμματός μας, κάποιους εκπαιδευτικούς στόχους. Το έργο μας είναι να δουλεύουμε για την επίτευξη αυτών των στόχων καθημερινά. Καθημερινά λοιπόν δουλεύουμε έτσι ώστε να αναπτυχθεί μεταξύ των παιδιών πνεύμα συνεργασίας, αλληλοσεβασμού, εκτίμησης και αποδοχής της διαφοράς, του άλλου, του ξένου. Βήμα βήμα, λιθαράκι λιθαράκι, χτίζουμε αυτή τη σχέση, μέσα από αντιξοότητες και προβλήματα, χρησιμοποιώντας όλες τις μεθόδους μάθησης, διαπερνώντας οριζόντιως όλους τους τομείς μάθησης. Η βία, ο φόβος, η καταπίεση, η απαξίωση, η μείωση της προσωπικότητας, είναι μορφές συμπεριφοράς που δεν μπορεί να γίνουν αποδεκτές καμία ημέρα, καμία ώρα, κανένα λεπτό της κοινής μας ζωής στο σχολείο.
Τα βιβλία, οι ταινίες, οι συζητήσεις, οι τέχνες, είναι και πρέπει να είναι καθημερινοί συνεργάτες στην προσπάθειά μας να εξορίσουμε τη βία και το φόβο από τα σχολειά μας. Όμως, για να παραχθεί ουσιαστικό έργο, θα πρέπει η δουλειά μας σχετικά με τον εκφοβισμό να εκτείνεται σε όλη τη χρονιά, να γίνεται σε βάθος, δηλαδή να αφορά στην ευρύτερη συγκρότηση του χαρακτήρα του κάθε παιδιού, τη θέση του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και την ίδια του τη ζωή. Κανένα βιβλίο, καμία ημέρα, καμία ταινία δεν μπορεί να κάνει τίποτε, εάν η στάση ζωής που διδάσκουμε στην καθημερινότητα, αποδέχεται τα πρότυπα της βίας, του ισχυρού έναντι του ασθενούς, των ικανών, άξιων και άριστων έναντι των ανίκανων, αδύναμων και διαφορετικών.

Η ερώτηση “ποιους ανθρώπους θέλουμε” προηγείται της ερώτησης “ποιο σχολείο θέλουμε”. Στόχος του νηπιαγωγείου είναι να εκπαιδεύσει ελεύθερους, δημιουργικούς, χαρούμενους ανθρώπους, που θα λειτουργούν μέσα σε ένα κλίμα συνεργασίας, αποδοχής και αλληλοεκτίμησης.

Σχετικά με το σχολικό εκφοβισμό, βρήκα πολύ καλά αφιερώματα με προγράμματα και δράσεις, και σίγουρα θα υπάρχουν και πολλά ανάλογα:
Α΄ Σύλλογος Αθηνών Εκπαιδευτικών Π.Ε.,
περιφερειακή διέυθυνση α’θμιας β’θμιας εκπ/σης νοτίου αιγαίου,
πυθαγόρειο νηπιαγωγείο,
popi it,
11ο νηπιαγωγείο Χίου,
το νηπιαγωγείο που ονειρεύομαι,
εταιρεία Ψυχοκοινωνικής υγείας παιδιού και εφήβου

Και κάτι τελευταίο, που όμως δείχνει το ευρύτερο πρόβλημα που υπάρχει στην κοινωνία μας σήμερα. Αναζητώντας εικόνες για το μπούλινγκ, βρήκα μία εικόνα που έγραφε:

«Η ΒΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΚΙΑ»

Τι σημαίνει αυτό; Ότι η μαγκιά είναι κάτι καλό και η βία που είναι το κακό, δεν πρέπει να συγχέεται μαζί της; Μέσω αυτού του συνθήματος επιχειρείται η “νομιμοποίηση”, “κάθαρση” και αποδοχή της μαγκιάς. Θεωρώ ότι η μαγκιά είναι απορριπτέα, η μαγκιά η οποία σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με τον “μάγκα” της εποχής του ρεμπέτικου. Η μαγκιά σήμερα ταυτίζεται με το νταηλίκι και υπό αυτή την έννοια η μαγκιά είναι εξ ορισμού βία. Εάν δεν αρνηθούμε το πρότυπο του μάγκα και του νταή, δε θα μπορέσουμε να απαλλαχθούμε από τη βία, όχι μόνο εντός του σχολείου, αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία μας.

Η 28^η Οκτωβρίου είναι χρονικά η πρώτη εθνική επέτειος που γιορτάζουμε στο νηπιαγωγείο.

Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε μία εθνική επέτειο σε μία τάξη όπου οι εθνικότητες των παιδιών ποικίλουν; Μας ενδιαφέρει να χτίσουμε μια κυριαρχική, καθαρή, επιθετική και φοβική, μια ηρωοποιημένη εθνική ταυτότητα (ανάλογη της εθνικής ταυτότητας που γέννησε τον 2^ο παγκόσμιο πόλεμο), ή να αναζητήσουμε εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν την ταυτότητά μας στην ιστορική πορεία, ως μία ανοιχτή ταυτότητα που αγωνίζεται για την ελευθερία και την ανεξαρτησία;

Ο τρόπος που προσεγγίζουμε εμείς την επέτειο είναι ο ακόλουθος.

Η 28^η Οκτωβρίου είναι η πρώτη ευκαιρία να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή α) με τον ιστορικό χρόνο (ο χρόνος είναι πολύ δύσκολη έννοια για την ηλικία αυτή), β) με τον επιστημονικό κλάδο της Ιστορίας και γ) να διερευνήσουμε την έννοια της ‘διαφοράς’ και  του ρατσισμού.

1. ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Στη γραμμή του χρόνου όπου έχουμε σημειώσει το έτος μας (2011), και προς τα αριστερά το έτος γέννησης των παιδιών (2006), το έτος γέννησης της νηπιαγωγού, του παππού μας κλπ. σημειώνουμε το 1940 (κάπου εκεί κοντά στον παππού) και ζωγραφίζουμε συμβολικά κάτι για αυτό (πχ ένα αεροπλάνο που ρίχνει βόμβα).

Τα παιδιά βλέπουν οπτικοποιημένα εμπρός τους ότι η γραμμή του χρόνου γεμίζει με ιστορίες (αφηγήσεις) ως προ το παρελθόν, αλλά όχι ως προς το μέλλον. Έτσι έχουν μία πρώτη κατανόηση του ιστορικού χρόνου.

Τοποθετώντας το 1940 κοντά στην γέννηση του παππού, παρατηρούμε ότι ο παππούς ζούσε όταν έγινε το γεγονός αυτό.

παππούς	Β Παγκ. Πόλεμος	γεν. νηπ/γου		γεν παιδιών	σημερα
1925	1940	1964		2006	2011

2. ΙΣΤΟΡΙΑ

Διακρίνουμε το παραμύθι από την ιστορία. Χωρίζουμε ένα χαρτί στα δύο. Στη μία στήλη γράφουμε τα χαρακτηριστικά που μας λένε τα παιδιά ότι έχει το παραμύθι και στη δεύτερη εκείνα της ιστορίας. Έτσι διακρίνουν τη φαντασία από την επιστήμη και την έρευνα.

Τα παιδιά πρέπει να μελετούν την ιστορία όπως οι ιστορικοί γιατί καλή μάθηση είναι πάντα η ενεργητική μάθηση. Ζητάμε από τα παιδιά να ρωτήσουν τους γονείς και τους παππούδες τους τι έχουν ζήσει σχετικά με το 1940.

Συγκεντρώνουμε και καταγράφουμε τις μαρτυρίες που μας μεταφέρουν τα παιδιά. Εάν κάποιος παππούς μπορεί επισκέπτεται το σχολείο και μας εξιστορεί την εμπειρία του.

Μέσα από τις μαρτυρίες αλλά και από βιβλία ιστορίας καταγράφουμε τη δική μας έρευνα για το 1940. 

Κυρίαρχες έννοιες: η ελευθερία και η ανεξαρτησία των λαών, το ηχηρό ΟΧΙ και η αντίσταση ενάντια σε όποιον θέλει να μας στερήσει την ελευθερία και την ανεξαρτησία μας.

Τα παιδιά ζωγραφίζουν σκηνές από την ιστορία που καταγράψαμε και φτιάχνουμε το δικό τους βιβλίο ιστορίας. Στην τελευταία σελίδα του βιβλίου καταγράφουμε τις πηγές μας (μαρτυρίες και βιβλία).

3. ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ / ΦΑΣΙΣΜΟΣ – ‘ΔΙΑΦΟΡΑ’

Η 28^η Οκτωβρίου είναι η καλύτερη ευκαιρία για να μιλήσουμε στα παιδιά, για τη διαφορά, τις διακρίσεις και το ρατσισμό. Ο φασισμός κι ο ναζισμός, οι δύο όψεις της ιδεολογίας που γέννησαν τη θηριωδία του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, αποτελούν ένα ιδιαίτερο θέμα, πέρα από τη διάσταση ενός εθνικού απελευθερωτικού πολέμου. Η ομορφιά και ο πλούτος της διαφοράς, η απανθρωπιά, η καταπίεση και η ασχήμια της ομοιομορφίας είναι έννοιες που μπορούν και πρέπει να δουλευτούν με τα νήπια.

Παρατηρούμε τη φύση: υπάρχει ομοιότητα στη φύση; Πού συναντάμε την ομοιότητα (στις μηχανές);

Συγκρίνουμε τον κάθε ένα από εμάς με τους υπόλοιπους. Είναι κάποιος όμοιος με τους άλλους; Είναι η νηπιαγωγός όμοια με κάποιον άλλο άνθρωπο που γνωρίζουν; Έχουμε τις ίδιες ιδέες, τις ίδιες επιλογές, τις ίδιες κλίσεις, τα ίδια ενδιαφέροντα; Μας αρέσουν τα ίδια φαγητά, τα ίδια φρούτα, τα ίδια γλυκά; Ζωγραφίζουμε με τον ίδιο τρόπο, κοιμόμαστε με την ίδια στάση, έχουμε την ίδια φωνή, τρέχουμε το ίδιο γρήγορα, έχουμε το ίδιο γέλιο ή το ίδιο κλάμα, τρώμε το ίδιο αργά ή γρήγορα; Τελικά αυτές οι διαφορές μας κάνουν πιο όμορφη ή πιο ενδιαφέρουσα τη ζωή μας; Πώς θα ήταν η ζωή μας εάν ήμασταν όλοι ίδιοι;

Πώς κρίνουμε και συγκρίνουμε ανθρώπους; Πώς θα νοιώθαμε εάν μας διέκριναν βάσει της εμφάνισής μας (πχ, όσοι έχουν ξανθά μαλλιά δεν θα παίζουν στην αυλή). Πώς θα νοιώθαμε εάν μας διέκριναν βάσει της καταγωγής μας (πχ, όσοι κατάγονται από την Πελοπόννησο δεν θα παίζουν στο κουκλόσπιτο). Είναι δίκαιο να διακρίνουμε τους ανθρώπους ανάλογα με το χρώμα του δέρματος, την καταγωγή, την ευφυΐα, την ομορφιά, το πολιτισμικό επίπεδο, τις γνώσεις …; Είναι δίκαιο να έχουν όλοι οι άνθρωποι ίσα δικαιώματα ή θα έπρεπε κάποιοι να είχαν περισσότερα από άλλους; Ποια πιστεύετε ότι θα έπρεπε να ήταν τα δικαιώματα των ανθρώπων;

Φτιάχνουμε τη δική μας διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Συγκρίνουμε τη διακήρυξή μας με την «Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (10/12/1948).

(Βρείτε την «Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk)

Σύνδεσμοι:

• Το ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (βικιπαιδεια): http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B9%CE%BD%CE%B1_%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1
• Ιστορικές πηγές: http://users.sch.gr/tgiakoum/epimorfosi/istoria-sources.html
• ένα άρθρο που αφορά στον ιστορικό χρόνο και τα νήπια: http://www.nextdeal.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=6856:%CF%80%CE%AC%CE%BC%CE%B5-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1&Itemid=90&tmpl=component&print=1

http://www.youtube.com/watch?v=ox-F5ihRRi4

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Στίχοι: Γιάννης Νεγρεπόντης

Πρώτη εκτέλεση (είναι η εκτέλεση που ακούμε στον πιο πάνω σύνδεσμο): Μάνος Λοΐζος

Στη γειτονιά μου την παλιά είχα ένα φίλο
που ήξερε και έπαιζε τ’ ακορντεόν
όταν τραγούδαγε φτυστός ήταν ο ήλιος
φωτιές στα χέρια του άναβε τ’ ακορντεόν

Μα ένα βράδυ σκοτεινό σαν όλα τ’ άλλα
κράταγε τσίλιες παίζοντας ακορντεόν
φασιστικά καμιόνια στάθηκαν στη μάντρα
και μια ριπή σταμάτησε τ’ ακορντεόν

Τ’ αρχινισμένο σύνθημα πάντα μου μένει
όποτε ακούω από τότε ακορντεόν
κι έχει σαν στάμπα τη ζωή μου σημαδέψει
δε θα περάσει ο φασισμός!

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν το Παρίσι, επιδόθηκαν σε μία προσπάθεια να βρουν καλλιτεχνικούς θησαυρούς και να τους κατασχέσουν (το ίδιο έκαναν σε όσες πόλεις – χώρες καταλάμβαναν). Λέγεται λοιπόν πως ένας Γερμανός Αξιωματικός έδειξε σε φωτογραφία τον πίνακα «Γκερνίκα» στον ίδιο τον Πικάσο που είχε ήδη προσαχθεί, ρωτώντας τον:

«Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε;»

Κι εκείνος απήντησε με θάρρος:

«Όχι, Εσείς!»

Ποια είναι όμως η Γκερνίκα;

Η Γκερνίκα [Guernica στα ισπανικά ή Γκουέρνικα (με λατινική απόδοση)], είναι το διασημότερο ίσως έργο του Πάμπλο Πικάσο, και ένα από τα σημαντικότερα στην ιστορία της τέχνης.

Αυτός ο τεράστιος καμβάς (3,49×7,77μ.) περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για μια έκθεση στο Παρίσι το 1937.

Ο Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο όταν, στις 26 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την κωμόπολη Γκερνίκα της Χώρας των Βάσκων. Στο βομβαρδισμό εκείνο σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης με 32 τόνους εκρηκτικά.

Ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι δύο κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο.

Αρχικά ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα. Πολλές φορές μετακίνησε φιγούρες και μορφές πριν καταλήξει στην οριστική τους θέση. Η διαδικασία της ζωγραφικής του πίνακα αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών από την Ντόρα Μάαρ (Dora Maar).

Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο πίνακας, οι αντιδράσεις ήταν μάλλον αρνητικές. Ο βάσκος τοιχογράφος Χοσέ Μαρία Ουτσενάι δήλωσε: «Για έργο τέχνης είναι ένα από τα φτωχότερα της παγκόσμιας παραγωγής.». Γερμανικό έντυπο έγραψε ότι πρόκειται για «σύμφυρμα από ανθρώπινα μέλη που θα μπορούσε να είχε ζωγραφίσει τετράχρονος». Σταδιακά το γενικό αίσθημα άρχισε να μεταστρέφεται και το έργο περιόδευε για να ενισχύσει τον αγώνα των Δημοκρατικών. Η περιοδεία σταμάτησε όταν ο δικτάτορας Φράνκο κατέλαβε την εξουσία το 1939 και, με το ξέσπασμα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ, για να αποφευχθεί η καταστροφή του.

Η Γκερνίκα έμεινε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης για πολλά χρόνια και ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δε θα επέστρεφε στην Ισπανία προτού αποκατασταθεί πλήρως η δημοκρατία.

Το 1981 η Γκερνίκα επιστράφηκε στην Ισπανία, στο Μουσείο ντελ Πράδο, προστατευμένη με αλεξίσφαιρο τζάμι και φρουρούς. Το 1992 ο πίνακας μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης στη Μαδρίτη, του οποίου έγινε το διασημότερο και σπουδαιότερο έκθεμα.

Τα τελευταία χρόνια ακούγεται συχνά η πρόταση να μεταφερθεί στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, το οποίο βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα από την κωμόπολη Γκερνίκα, πράγμα με το οποίο δε συμφωνεί ούτε η ισπανική κυβέρνηση, ούτε η διοίκηση του Μουσείου Τέχνης.

«Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (1940) είναι η πρώτη ομιλούσα και ηχητική ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν, δεκατρία χρόνια μετά την εισαγωγή του ήχου στις ταινίες. Είναι μια πολιτική σάτιρα για την άνοδο του Χίτλερ και του ναζισμού. Η ταινία απαγορεύτηκε από τους Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο, ενώ ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ.

Η σκηνή που ο Τσάπλιν χορεύει μπαλέτο με την υδρόγειο θεωρείται σήμερα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της κινηματογραφικής ιστορίας.

Η ομιλία του κεντρικού ήρωα στο τέλος της ταινίας, , όπου ο Τσάπλιν έμμεσα εκφράζει το όραμα του για την ανθρωπότητα, επίσης μνημονεύεται για το ανθρωπιστικό της μήνυμα.

Ο Τσάπλιν είχε την ιδέα για τη δημιουργία της ταινίας όταν ένας φίλος του επισήμανε τη φυσική ομοιότητά του με τον Χίτλερ. Όταν έμαθε για την εθνικιστική και ρατσιστική πολιτική του Χίτλερ, εκμεταλλεύτηκε την ομοιότητά τους ως πηγή έμπνευσης για να του «επιτεθεί». Άρχισε να νιώθει όλο και πιο άβολα μιμούμενος τον Χίτλερ, όσο μάθαινε για τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Η παραγωγή της ταινίας ξεκίνησε το 1937, όταν ακόμα δεν υπήρχαν πολλοί που πίστευαν πως ο ναζισμός συνιστούσε απειλή, ενώ το φιλμ κυκλοφόρησε το 1940, λίγο πριν η Αμερική μπει στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, ο Χίτλερ απαγόρευσε την προβολή της σε όλες τις κατεχόμενες χώρες. Περίεργος όμως ο ίδιος για το φιλμ, παρήγγειλε μια κόπια μέσω Πορτογαλίας. «Θα έδινα τα πάντα για να μάθω τι σκέφτηκε για την ταινία», δήλωνε ο Τσάπλιν. Αργότερα σημείωνε πως αν γνώριζε την αληθινή διάσταση της ναζιστικής θηριωδίας «δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια». Στις 15 Οκτωβρίου του 1940 έγινε η πρεμιέρα της ταινίας.

Η ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν, στον επίλογο της ταινίας:

“Λυπάμαι, αλλά δεν θέλω να γίνω αυτοκράτορας.  Δεν είναι δική μου υπόθεση. Δεν θέλω ούτε να βασιλέψω, ούτε να κατακτήσω κανέναν. Θα ήθελα να βοηθήσω όλο τον κόσμο, αν μπορούσα. Εβραίους, χριστιανούς, μαύρους, λευκούς. Όλοι επιθυμούμε την αλληλεγγύη, αυτή είναι η φύση των ανθρώπων. Να ζούμε με την ευτυχία των άλλων, και όχι με τη δυστυχία τους. Δεν θέλουμε ούτε να μισούμε, ούτε να περιφρονούμε.

Στον κόσμο αυτόν υπάρχει χώρος για τον καθένα. Η καλή Γη είναι πλούσια και μπορεί να παρέχει για όλους. Η ζωή μπορεί να είναι ελεύθερη κι ωραία, αλλά χάσαμε αυτό το μονοπάτι. Η πλεονεξία δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων, ανύψωσε τους φραγμούς του μίσους, μας καταδίκασε στη δυστυχία και στη σφαγή. Ορίσαμε την ταχύτητα, αλλά κλειστήκαμε στον εαυτό μας. Η εκμηχάνιση προσφέρει αφθονία αλλά μας έχει αφήσει σε ένδεια. Η επιστήμη μας έκανε κυνικούς, η ευφυΐα μας, σκληρούς και άξεστους. Σκεφτόμαστε πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα.

Περισσότερο κι από τις μηχανές, χρειαζόμαστε την ανθρωπιά. Πιο πολύ από την επιδεξιότητα, χρειαζόμαστε την καλοσύνη και την ευγένεια. Χωρίς αυτές τις αρετές, η βία θα κυριαρχήσει στη ζωή και όλα θα χαθούν. Το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο μας έφεραν πιο κοντά. Η ίδια η φύση αυτών των εφευρέσεων διαλαλεί την καλοσύνη των ανθρώπων. Διαλαλεί την παγκόσμια αδελφοσύνη, την ενότητα όλων μας.

Ακόμα κι αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε. Η τωρινή μας δυστυχία δεν είναι παρά το πέρασμα της πλεονεξίας και της σκληρότητας εκείνων που φοβούνται την πρόοδο του ανθρώπου. Το μίσος των ανθρώπων θα περάσει και οι δικτάτορες πεθαίνουν! Και η δύναμη που αφαίρεσαν από το λαό θα επιστρέψει σε αυτόν ξανά. Όσο οι άνθρωποι πεθαίνουν, η ελευθερία δεν θα αφανιστεί ποτέ!

Στρατιώτες! Μην υπακούτε στους αγροίκους, που σας περιφρονούν και σας σκλαβώνουν, που σας δυναστεύουν τις ζωές. Ανθρώπους που σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και τι να νιώσετε! Που σας μεταμορφώνουν σε κοπάδι, σε κρέας για τα κανόνια. Μην υποχωρείτε μπροστά σε αυτά τα εκφυλισμένα όντα, στους εγκέφαλους και τις καρδιές των μηχανών! Δεν είστε ούτε μηχανές, ούτε κοπάδι, είστε άνθρωποι! Φέρετε την αγάπη της ανθρωπότητας μέσα στις καρδιές σας, δεν μισείτε! Μόνο όσοι στερήθηκαν την αγάπη μισούν! Οι στερημένοι και οι αφύσικοι!

Στρατιώτες! Μην αγωνίζεστε για τη σκλαβιά, αγωνιστείτε για την ελευθερία! Ο άγιος Λουκάς στο 17ο κεφάλαιο γράφει: «το βασίλειο του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο». Όχι σε έναν άνθρωπο, όχι σε μια ομάδα ανθρώπων, αλλά σε όλους τους ανθρώπους! Σε εσάς! Εσείς είστε ο λαός που έχει τη δύναμη, να δημιουργεί τις μηχανές, να δημιουργεί την ευτυχία! Εσείς ο λαός, έχετε τη δύναμη να δημιουργήσετε την ευτυχία, να εμπνεύσετε μια όμορφη κι ελεύθερη ζωή, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια!

Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.

Με αυτές τις υποσχέσεις, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Αλλά είπαν ψέματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Ποτέ δεν θα το κάνουν! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις! Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία. Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους! Στρατιώτες! Στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε!

…

Χάννα, με ακούς; Όπου κι αν είσαι σήκωσε τα μάτια σου, Χάννα. Τα σύννεφα διαλύονται, ο ήλιος διαπερνά! Βγαίνουμε από το σκοτάδι μέσα στο φως! Μπαίνουμε σε έναν νέο κόσμο, έναν καλύτερο κόσμο, όπου οι άνθρωποι θα ανυψωθούν πάνω από το μίσος, την πλεονεξία και την αγριότητά τους. Σήκωσε τα μάτια σου, Χάννα! Η ψυχή του ανθρώπου έχει φτερά και μαθαίνει επιτέλους να ανυψώνεται! Πετάει προς το ουράνιο τόξο, προς την ελπίδα, προς το μέλλον. Το λαμπρό, το ένδοξο μέλλον, που ανήκει σε εσένα, σε εμένα, σε όλους μας!

Σήκωσε τα μάτια, Χάννα! Κοίτα ψηλά!”

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ταινία στο ακόλουθο σύνδεσμο:

http://tvxs.gr/webtv/%CF%84%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%84%CE%AC%CF%84%CF%89%CF%81

 

Πηγή κειμένου: tvxs.gr

Σύνδεσμοι:

• Βιογραφία του Τσάπλιν (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ): http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%AC%CF%81%CE%BB%CE%B9_%CE%A4%CF%83%CE%AC%CF%80%CE%BB%CE%B9%CE%BD
• Εθνικοσοσιαλισμός ή ναζισμός (βικιπαιδεια): http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82
• Ναζιστική Γερμανία (βικιπαιδεια): http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CE%B6%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%93%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1
• Φασισμός (LIVEPEDIA) : http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%A6%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82