Ετικέτα: παρατήρηση Σελίδα 1 από 2

Η παράστασή μας που έγινε την Τρίτη στις 9 το πρωί και την παρακολούθησαν και οι γονείς των παιδιών, ήταν μία ιδιαίτερη εμπειρία για όλους μας. Τα παιδιά αγάπησαν το στίχο του Σολωμού, ένιωσαν το λόγο του, άκουσαν τους ήχους του, είδαν τις εικόνες του, μύρισαν τα αρώματα που πλημμύρισαν την αίθουσα.

Σε όσες παραστάσεις έχουμε ανεβάσει στο σχολειό μας, το σκηνικό το φτιάχνουν τα παιδιά. Το παιδικό σχέδιο είναι πάντα ωραιότερο από το ‘παιδικίζον’ σχέδιο του δασκάλου (που τις περισσότερες φορές είναι κιτς), εκτός από την περίπτωση που θα τύχει ο δάσκαλος να είναι ένας σημαντικός ζωγράφος. Αλλά ακόμη και τότε θα πρέπει το έργο να είναι των παιδιών, γιατί μόνο τότε θα νιώσουν δική τους την παράσταση, αντί να μετέχουν στην παράσταση που τους ετοίμασε και επέβαλε κάποιος άλλος.

Έτσι και φέτος συζητήσαμε με τα παιδιά για το σκηνικό και αποφάσισαν να ζωγραφίσουν το Μεσολόγγι. Τους έδειξα το έργο του Παναγιώτη Ζωγράφου, το οποίο παρατήρησαν και μελέτησαν.

Παναγιώτη Ζωγράφου, “Το Μεσολόγγι”

Βάσει αυτού έφτιαξαν το δικό τους συλλογικό έργο πάνω σε ανακυκλωμένο χαρτί του μέτρου (μάλιστα το χαρτί το είχαμε χρησιμοποιήσει σε προηγούμενη γιορτή από την πίσω πλευρά και έτσι κάναμε και οικονομία και ανακύκλωση).
Απλώσαμε το χαρτί στο πάτωμα και τα παιδιά επέλεξαν ποιο τμήμα του έργου θα ζωγραφίσουν. Έτσι κάθισαν γύρω από το χαρτί, σχεδίασαν πρώτα με μολύβια και ζωγράφισαν με νερομπογιές.

“Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη”, λέει ο Σολωμός.
Μάγεμα κι όνειρο είναι το έργο των παιδιών μας!

σκηνικό λεπτομέρεια, η πόλη

σκηνικό λεπτομέρεια, η έξοδος

σκηνικό, λεπτομέρεια, τρία καράβια – κοιτάξτε το μικρό καραβάκι!

σκηνικό, λεπτομέρεια, ένα μικρό νησάκι στη λιμνοθάλασσα

Σχετικά άρθρα:

“Ελεύθεροι πολιορκημένοι“, “Κρεμώντας τη λύρα …“, “Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα”

Σήμερα, για άλλη  μια φορά, ο Αλέξης άφησε στη βαλίτσα του ένα γρίφο, ο οποίος μας οδήγησε στο σημείο όπου είχε κρύψει ένα χάρτη θησαυρού. Ο χάρτης οδήγησε στην ανακάλυψη μιας τσάντας όπου υπήρχαν 24 λύρες (όργανα) φτιαγμένα από χαρτόκουτα. Είναι οι λύρες από το σχεδίασμα των ελεύθερων πολιορκημένων:

“Το χάραμα επήρα του ήλιου το δρόμο
κρεμώντας τη λύρα τη δίκαιη στον ώμο”

Έδειξα στα παιδιά έργα του Μιρό και εμπνευσμένοι από τα έργα του, αλλά και από τη δική τους φαντασία, ζωγράφισαν τις λύρες τους. Το αποτέλεσμα είναι θαυμαστό!

Και κάποιες από τις λύρες στην τελική τους εκδοχή. Είναι χάρμα οφθαλμών!

Σημείωση: Εάν θέλουμε μπορούμε να προσθέσουμε χορδές από λεπτό σχοινί.

.

Σύνδεσμοι:

Βικιπαίδεια, Λύραυλος, η ιστορία της λύρας

Σχετικό άρθρο:

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Προσωπογραφία του Διονυσίου Σολωμού από άγνωστο καλλιτέχνη. Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας.

 

Η γιορτή της 25ης Μαρτίου είναι μία πολύ καλή ευκαιρία για να γνωρίσουν τα νήπια τον θαυμαστό λόγο, τη μουσική και τη δύναμη των εικόνων, των Ελεύθερων Πολιορκημένων, του Διονυσίου Σολωμού. Για αυτό φέτος η γιορτή μας έχει μόνο αποσπάσματα από τα σχεδιάσματα των Ελεύθερων Πολιορκημένων.

Η μουσική που επέλεξα είναι από το ομώνυμο έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπως και από το Άξιον Εστί (το δοξαστικόν), του Μίκη Θεοδωράκη και του Οδυσσέα Ελύτη.

το εξώφυλλο του δίσκου βινυλίου που κυκλοφόρησε το 1977

Έχω ανεβάσει εδώ, το κείμενο της γιορτής με την επιλογή από τα σχεδιάσματα, για όποιον/α συνάδελφο θα ήθελε να το ανεβάσει στο νηπιαγωγείο του/της. Έχω χωρίσει το κείμενο σε 24 τμήματα, όσα είναι και τα νήπια της τάξης μας φέτος. Προσπάθησα να είναι ανάλογου μεγέθους και αξίας τμήματα, έτσι ώστε να μην υπάρχει στη γιορτή πρωταγωνιστής και κομπάρσοι, αλλά μια ομάδα που συλλογικά δούλεψε ένα έργο.

 

χειρόγραφο του Σολωμού

 

Η γιορτή μας δεν είναι ένα πάρεργο (και εάν ήταν δε θα είχε κανένα νόημα να γίνει), αλλά το κέντρο του ενδιαφέροντός μας αυτή την περίοδο. Ενδεικτικά αναφέρω κάποιες δράσεις που γίνονται παράλληλα με το θεατρικό δρώμενο:

Διονυσίου Σολωμού: “Άπαντα”, τόμος Α, εκδόσεις Ίκαρος

Εκδόσεις Εστία

Martin J. Heade (Αμερικανός ζωγράφος του 19ου αι.) Μια μπλε πεταλούδα παίζει με το φως και τη σκιά της.

Λευκή λήκυθος που απεικονίζει μία Μούσα που παίζει αρχαία κιθάρα.

αεροφωτογραφία του Μεσολογγίου σήμερα

Θεόδωρος Βρυζάκης: Η έξοδος του Μεσολογγίου

Παναγιώτη Ζωγράφου, “Το Μεσολόγγι”

‘παρηγοριά’, Θ. Βρυζάκης

Νύχτα σπαρμένη μάγια

Η ιστορία, η επανάσταση και η ποίηση

Υπάρχουν σχολεία και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που μας εμπνέουν στο σχολείο μας. Ένα από αυτά είναι το σχολείο Ρέτζιο Εμίλια.

Όλα ξεκίνησαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν ο Loris Malaguzzi αποφάσισε να φτιάξει ένα σχολείο για τους κατοίκους της επαρχίας Ρέτζιο Εμίλια, στην Ιταλία. Αν και το σχολείο αρχικά απευθυνόταν σε ενήλικες, με τον καιρό άλλαξε και έγινε σχολείο προσχολικής αγωγής, γιατί ο Malaguzzi κατάλαβε ότι η προσχολική ηλικία είναι η σημαντικότερη για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, στην οποία στόχευε ως εκπαιδευτικός.

Με τα χρόνια το σχολείο έγινε δημοφιλές και η φήμη του πέρασε τα σύνορα της Ιταλίας. Σήμερα, πολλά σχολεία σε όλο τον κόσμο ακολουθούν την εκπαιδευτική προσέγγιση του Ρέτζιο Εμίλια. Η φιλοσοφία του σχολείου του Ρέτζιο Εμίλια μπορεί να συνοψισθεί στις ακόλουθες αρχές. Πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά

• να αποφασίζουν για την κατεύθυνση της μάθησής τους
• να μαθαίνουν από τις εμπειρίες που αποκτούν μέσω των αισθήσεών τους
• να εξερευνούν το περιβάλλον τους (φύση και άλλους ανθρώπους)
• να εκφράζονται

Είναι ένα σχολείο στο οποίο οι μαθητές οι γονείς, οι δάσκαλοι και η φύση μετέχουν από κοινού.

Πέντε απλές οδηγίες για να διακοσμηθεί μία σχολική αίθουσα βάσει της προσέγγισης του Ρέτζιο Εμίλια, είναι οι ακόλουθες:

1) Απλότητα στη φόρμα και Ουδετερότητα στα χρώματα

2) Καλή οργάνωση του χώρου

3) Διάκριση των επιμέρους χώρων

4) Χώροι-Προκλήσεις για εξερεύνηση

5) Η Ομορφία είναι κυρίαρχη

Πηγές – Σύνδεσμοι:

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

Μετά τη χθεσινή πρώτη γνωριμία με τον Αλέξη Ακριθάκη, τα παιδιά έμειναν να αναρωτιούνται ποιος είναι και πώς μπήκε στην αίθουσά μας. Αποφασίσαμε λοιπόν να ψάξουμε καλύτερα τη βαλίτσα, μήπως βρούμε κάτι που θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε στα ερωτήματά μας.

Και να, μέσα στη βαλίτσα βρήκαμε κρυμμένο ένα δεύτερο γράμμα που έγραφε:

“Αγαπημένα μου παιδιά. Σας έχω φέρει ακόμη κάτι, αλλά για να το βρείτε πρέπει να λύσετε τρεις γρίφους.

ΓΡΙΦΟΣ 1ος

Όχι μεγάλο, ούτε μικρό
από ένα ξύλο είναι φτιαχτό
Πολλά τετράγωνα έχει γραμμένα
Εξήντα τέσσερα συγκεκριμένα
Τι είναι;

Εκεί σας έχω αφήσει κάτι! Τα λέμε σε λίγο
Αλέξης”

Τα παιδιά έλυσαν τον 1ο γρίφο και βρήκαν κάτω από τη σκακιέρα ένα κομμάτι ενός παλιού χάρτη (ζωγράφισα το χάρτη αυτό ειδικά για το πρόγραμμα και είναι η κάτοψη της αίθουσάς μας). Πίσω από το χάρτη έγραφε:

“ΓΡΙΦΟΣ 2ος

Είναι μικρό και στρογγυλό
Ύφασμα έχει πιο μαλακό
Ανοίγει, κλείνει σαν το κουτί
Μοιάζει καπέλο, ποιος θα το βρει;

Καλή επιτυχία! Αλέξης”

Τα παιδιά έλυσαν και το 2ο γρίφο και βρήκαν κάτω από ένα διακοσμητικό κουτί σε σχήμα καπέλου, το δεύτερο κομμάτι που χάρτη. Πίσω από 2ο κομμάτι έγραφε:

“ΓΡΙΦΟΣ 3ος και τελευταίος!

Είναι μεγάλο, πολύ σκληρό
λευκό σαν χιόνι και παγερό
Δυο μέτρα μπόι, δυο πόρτες έχει
όχι, δεν τρώει και ούτε τρέχει

Αν λύσετε και τον 3ο γρίφο, θα βρείτε το 3ο κομμάτι του χάρτη, βάσει του οποίου θα βρείτε αυτό που σας άφησα.
Αλέξης”

Λύνοντας και τον 3ο γρίφο τα παιδιά βρήκαν μέσα στο ψυγείο μας το 3ο κομμάτι του χάρτη. Ένωσαν τα 3 κομμάτια και ακολουθώντας τα σημάδια, βρήκαν έναν εξωτερικό σκληρό δίσκο, κάτω από τον καναπέ μας.
Ο σκληρός δίσκος είχε ένα αρχείο με όλα τα έργα του Ακριθάκη. Αλλά αυτά θα τα περιγράψουμε σε ένα επόμενο άρθρο.

Σημείωση:

Τα παιδιά αναρωτιούνται ακόμη εάν πράγματι υπάρχει ο Δράκος που είναι ζωγραφισμένος στο χάρτη, και εάν υπάρχει πού είναι κρυμμένος – βάσει του χάρτη θα ήταν κάπου κοντά στο κόκκινο χαλί μας.

Κάπου στην αίθουσα έχει τοποθετηθεί μια βαλίτσα. Πέφτοντας επάνω της, αρχίζω να αφηγούμαι την ακόλουθη ιστορία που γράφτηκε ειδικά για το πρόγραμμα.

Η ιστορία μιας βαλίτσας:

Μια όμορφη βροχερή ημέρα, περπατούσα αμέριμνη στο δρόμο και … μπαμ (!), έπεσα πάνω σε μια βαλίτσα.
Πώς βρέθηκε εδώ αυτή η βαλίτσα;
Ποιος την άφησε;
Γιατί την ετοίμασε;
Τι ήθελε να κάνει;
Τι βάζουμε σε μια βαλίτσα;
Γιατί (και από τι) θέλουμε να φύγουμε;
Γιατί θέλουμε να ταξιδέψουμε;
Πού θέλουμε να πάμε;
Τι αναζητάμε;
Πού θα θέλατε να πάμε με αυτή τη βαλίτσα;
Αν βρίσκατε μία βαλίτσα τι θα κάνατε;
Να την ανοίξουμε;
Υποθέστε τι έχει μέσα και αιτιολογήστε γιατί.
Τι δεν θα μπορούσε να έχει μέσα;
Εσείς τι θα θέλατε να έχει;

Κάποτε λοιπόν ζούσε ένας ζωγράφος που αγαπούσε πολύ τις βαλίτσες. Έφτιαχνε βαλίτσες από ό,τι έβρισκε: ξύλα, χαρτόνια, υφάσματα και λαμαρίνες. Βαλίτσες μονόχρωμες και πολύχρωμες, ζωγραφισμένες ή κατασκευασμένες, μεγάλες ή μικρές.
Γιατί λέτε να έφτιαχνε βαλίτσες;
Τι χαρακτήρα θα είχε αυτός ο ζωγράφος; Τι θα του άρεσε να κάνει; Τι θέλει να μας πει μέσα από το θέμα που επέλεξε;
Μα τι βλέπω! Εδώ έχει ένα γράμμα (στη θέση όπου γράφουμε το όνομα του ιδιοκτήτη, έχει ένα διπλωμένο γράμμα – το διαβάζω).
“Αγαπημένα μου παιδιά. Άκουσα ότι κι εσείς αγαπάτε τις βαλίτσες και τα ταξίδια, όπως εγώ. Για αυτό αποφάσισα να σας αφήσω αυτή τη βαλίτσα. Ό,τι έχει μέσα είναι τα δικά μου δώρα για εσάς που με μάθατε πώς να ζωγραφίζω. Με όλη μου την αγάπη. Αλέξης Ακριθάκης”
Τι λέτε λοιπόν να έχει η βαλίτσα;
Να την ανοίξουμε;
Ανοίγουμε τη βαλίτσα. Μέσα έχει 24 βαλίτσες από χοντρό ανακυκλωμένο χαρτόνι χαρτοκιβωτίων.
Μα ποιος είναι ο Αλέξης;
Τον γνωρίζει κάποιος από εσάς;
Πώς και πότε μπήκε στην αίθουσά μας;
Λέτε να είναι αληθινός ή φανταστικός;

Παρατήρηση, ανάλυση των έργων

Δείχνοντας ένα πάουερ πόιντ με τις βαλίτσες του Ακριθάκη, σταματάω στα έργα, προτρέπω τα παιδιά να τα παρατηρήσουν, να τα περιγράψουν, να πουν τι νιώθουν, με τι θα μπορούσαν να τα παρομοιάσουν, να τα κρίνουν λέγοντας τι τους αρέσει και τι όχι και γιατί.
Στο τέλος τους ζητάω να πουν ποια είναι η αγαπημένη τους βαλίτσα και να αιτιολογήσουν γιατί την επιλέγουν.

Ατομική δημιουργία / έκφραση

Μετά την παρατήρηση και συζήτηση πάνω στα έργα, προτείνω στα παιδιά να δημιουργήσουν τη βαλίτσα τους, με όποιο υλικό και τρόπο επιλέξουν (ζωγραφική ή κατασκευή ή μικτή τεχνική), εμπνευσμένοι από το έργο του δημιουργού που τους αρέσει περισσότερο.

(αυτή είναι η βαλίτσα μας: μέσα έχει μείνει η κατάσταση που καταγράψαμε
με πράγματα που υπέθεταν τα παιδιά ότι έχει η βαλίτσα
και το γράμμα του Ακριθάκη)

“Χρειάστηκε να γεράσω για να μάθω να ζωγραφίζω σαν παιδί.”
Joan Miró, 1893-1983, Ισπανός ζωγράφος

Εάν ισχύει αυτό που έγραψε ο Μιρό και θα ασπάζονταν οι περισσότεροι από τους μεγάλους ζωγράφους, εάν τα παιδιά είναι φύσει καλλιτέχνες, τότε ποιος ο λόγος να κάνουμε οποιοδήποτε πρόγραμμα αισθητικής αγωγής στα παιδιά;
Συμφωνώντας με τον Μιρό ο Πικάσσο θα πει “κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης” για να προσθέσει όμως αμέσως μετά, “το θέμα είναι πώς θα παραμείνει καλλιτέχνης μεγαλώνοντας”. Με τη ρήση του αυτή ο Πικάσσο αρθρώνει το βασικό σκοπό της Αισθητικής αγωγής στο Νηπιαγωγείο: να ενισχύσει και να αναπτύξει, να δώσει νέα ερεθίσματα και να απελευθερώσει τη δημιουργική ικανότητα που έχουν τα νήπια.

Στα πλαίσια αυτού του σκοπού, αυτές τις ημέρες δουλεύουμε στο νηπιαγωγείο μας  ένα δικό μας Σχέδιο Εργασίας για τον ζωγράφο Αλέξη Ακριθάκη.

Γιατί ο Ακριθάκης

Ο ζωγράφος Αλέξης Ακριθάκης είναι ένας από τους σημαντικότερους έλληνες ζωγράφους του εικοστού αιώνα. Έργα του φιλοξενούνται στην εθνική πινακοθήκη αλλά και σε πολλά μουσεία και πινακοθήκες παγκοσμίως. Είναι σημαντικό λοιπόν για τα νήπια, να έρθουν σε επαφή με το έργο ενός σπουδαίου δημιουργού.

Το έργο του Ακριθάκη διακρίνεται από μία μαγική αφηγηματικότητα και μία παιδική γραφή. Τα στοιχεία αυτά το καθιστούν εύκολα προσεγγίσιμο από τα παιδιά, αφού η προσωπική του εικαστική γλώσσα τους είναι προσφιλής.

Τα έργα του είναι αφηγηματικά και συμβολικά. Αντικατοπτρίζουν την ιδέα της ένωσης της τέχνης με τη ζωή. Τα παιδιά μπορούν να ‘διαβάσουν’ την ιστορία που αφηγείται, να αναγνωρίσουν και να αποκωδικοποιήσουν τα σύμβολα (πχ. βαλίτσα), να γνωρίσουν τη σχέση τέχνης και ζωής, να νιώσουν την τέχνη ως κομμάτι της ζωής τους.

Στα επόμενα άρθρα θα παρουσιάσω κάποιες από τις δραστηριότητες του Σχεδίου Εργασίας που δουλεύουμε. Όλο το σχέδιο μπορείτε να το βρείτε αναρτημένο στην προσωπική μου σελίδα, εδώ .

Σύνδεσμοι:

Για το βιογραφικό του Ακριθάκη από την Εθνική Πινακοθήκη, εδώ.

Δείτε ακόμη ένα πολύ καλό αφιέρωμα του Γιώργου Νομικού στο ‘artic’, εδώ.

Διαβάζοντας τον μικρό πρίγκιπα, αποφασίσαμε να φτιάξουμε τους δικούς μας ήρωες, ανακυκλώνοντας και δημιουργώντας πάνω σε παλιές χαρτόκουτες.

Κάθε παιδί έφτιαξε το δικό του αεροπλάνο του Αντουάν:

Αλλά και το δικό του δέντρο Μπαομπάμπ με μεγάλες ρίζες.

Και φυσικά έφτιαξε το δικό του Μικρό Πρίγκιπα αλλά και το προβατάκι του:

Τέλος, συγκεντρώσαμε κουτιά ζαχαροπλαστείου (οι γονείς βοήθησαν σε αυτό, όπως και σε όσα κάνουμε στοσχολείο μας) και με αυτά κάθε παιδί έφτιαξε τον πλανήτη του πρίγκιπα, στονοποίο έβαλε τους ήρωές του, για να τους πάρει μαζί του στο σπίτι του και να τοσυντροφεύουν κάθε μέρα.

Παρακολουθήστε το ταξίδι μιας σταγόνας μέσα από αυτό το πολύ όμορφο ανιμέισον.

Το ανιμέισον αυτό, είναι δημιουργία του Βιζιτ Αρουνρατανανοντ (Wisit Arunrattananont – Media Arts & Design), που σίγουρα χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, γιατί ένα τέτοιο όνομα είναι γλωσσοδέτης! Η μουσική, όπως μας πληροφορεί στο τέλος ο δημιουργός, ανήκει στον Τζορτζ Γουίνστον (George Winston).

Καλή διασκέδαση!

Το ότι κάθε περίοδο έχουμε μία κεντρική θεματική ενότητα που διαπραγματευόμαστε, δεν σημαίνει ότι εθελοτυφλούμε εμπρός σε θέματα που μπαίνουν εμβόλιμα από την επικαιρότητα και ως τέτοια, ενδιαφέρουν τα παιδιά.

Τι είναι αυτό που μπήκε δυναμικά στη ζωή μας διεκδικώντας πρωτεύουσα θέση στις συζητήσεις μας; Το χιόνι! Από τότε που άκουσαν τα παιδιά ότι θα χιονίσει (ή μπορεί και να χιονίσει) στην Αθήνα, ενθουσιάστηκαν!

«Τι ωραία που θα ήταν να χιόνιζε!» «Δεν έχω δει ποτέ χιόνι στη ζωή μου!» Το πόσο αγαπούν τα παιδιά το χιόνι το ξέρουμε όλοι. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να έχουμε την ευελιξία έτσι ώστε να ‘ακούμε’ και να ‘ακολουθούμε’ το ενδιαφέρον τους.

Κάθε θεματική ενότητα μας δίνει τη δυνατότητα να συμπεριλάβουμε εντός της τα πάντα (ή σχεδόν τα πάντα). Είναι σαν να βλέπεις την ιστορία της ανθρωπότητας (της σκέψης και της τέχνης) μέσα από την αναλυτική εξέταση ενός όντος, μιας περιόδου ή ενός δημιουργήματος. Ακόμη, είναι αυτονόητο, ότι εάν δεν μπορέσουμε να εντάξουμε το επίκαιρο στοιχείο που ενδιαφέρει τα παιδιά στο θέμα μας, απλώς εγκαταλείπουμε το θέμα. Το ενδιαφέρον των παιδιών είναι ο κυρίαρχος άξονας γύρω από τον οποίο χτίζεται οποιαδήποτε γνώση και ποτέ δεν το παραβλέπουμε.

Πώς εντάξαμε το χιόνι στη δική μας θεματική ενότητα; Η μία υπόθεση των επιστημόνων σχετικά με την εξαφάνιση των δεινοσαύρων υποστηρίζει ότι εξαφανίστηκαν την εποχή των παγετώνων. Όμως τι είναι ο πάγος; Τι είναι το χιόνι; Πώς δημιουργείται; Να λοιπόν που φτάσαμε στον κύκλο του νερού.

Μιλήσαμε με τα παιδιά για το νερό. Το περιγράψαμε: Είναι ένα άγευστο, διαφανές υγρό. Φτιάξαμε μία κατάσταση με τρεις κατηγορίες: Στερεά – Υγρά – Αέρια. Τα παιδιά πρότειναν στοιχεία που ανήκουν στην κάθε κατηγορία.

Αφηγηθήκαμε τον ‘κύκλο του νερού’ ή το ‘ταξίδι μιας σταγόνας’, ως μία ιστορία στην οποία μετείχαν τα παιδιά. Πάνω σε ένα φύλλο χαρτιού Α3 ζωγραφίσαμε ένα τοπίο με βουνά, πεδιάδες, πόλεις, χωριά, παραλία και θάλασσα. Πάνω στην εικόνα ‘ζωντανέψαμε’ το ταξίδι μιας σταγόνας. Το ρόλο της σταγόνας πήρε μια μικρούλα ξύλινη πασχαλίτσα που είχαμε στην τάξη. Την ονομάσαμε Μυρτώ. Τα σύννεφα, τα ψάρια κλπ πήρανε τα ονόματα των άλλων παιδιών.

Το πείραμα

Για να επιβεβαιώσουμε ότι όταν το νερό ψήχεται γίνεται στερεό, δηλαδή πάγος (χιόνι), κάναμε ένα πείραμα (αυτό έγινε χθες). Κάθε παιδί γέμισε ένα ποτηράκι από το κουκλόσπιτο με νερό. Τοποθέτησαν τα ποτηράκια το ένα δίπλα στο άλλο, σε μία πλαστική θήκη. Τοποθετήσαμε τη θήκη στην κατάψυξη.  Παρατηρούσαμε τις αλλαγές στη μορφή του νερού στην πορεία του χρόνου. Σήμερα παρατηρήσαμε ότι το νερό είχε γίνει πάγος. Αφήσαμε το νερό έξω και παρατηρούσαμε την αλλαγή στη μορφή του. Όταν ο πάγος έγινε πάλι νερό, τοποθετήσαμε το πλαστικό δοχείο επάνω στο καλοριφέρ μας. Αύριο θα συνεχίσουμε τις παρατηρήσεις μας.

Κάποια στιγμή άρχισε να χιονίζει (επιτέλους!). Τότε ντυθήκαμε καλά και βγήκαμε στην αυλή. Βέβαια δεν κατάφερε να στρώσει το χιόνι, όμως τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα και γελούσαν συνεχώς θαυμάζοντας τις νιφάδες του χιονιού που έπεφταν επάνω μας.

Μπήκαμε στην αίθουσα και φτιάξαμε από έναν χιονάνθρωπο. Οι εικόνες που συνοδεύουν το άρθρο μας, είναι από τις κατασκευές των παιδιών.

Πώς μελετάς ένα είδος; Παρατηρώντας, συγκρίνοντας, ομαδοποιώντας, ταξινομώντας. Έτσι κατατάξαμε τους δεινόσαυρους σε κατηγορίες που πρότειναν τα παιδιά:

Α. Σαρκοφάγα Β. Φυτοφάγα

Α. Της στεριάς Β. Της θάλασσας Γ. Του αέρα

Α. Ζωοτόκα (τα περισσότερα θηλαστικά) Β. Ωοτόκα

Στις ίδιες κατηγορίες μπορούμε να κατατάξουμε και τα ζώα που ζουν σήμερα. Έτσι  πήραμε τα ζώα της γωνιάς του «Μικρόκοσμου» και τα κατατάξαμε στις παραπάνω κατηγορίες.

Στη συνέχεια συγκρίναμε τους δεινόσαυρους με τους ανθρώπους και καταγράψαμε τις ομοιότητες και τις διαφορές.

Τα παιδιά αναρωτήθηκαν γιατί εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι και έτσι αναζητήσαμε τις αιτίες αυτής της εξαφάνισης. Σε ένα από τα βιβλία μας βρήκαμε ότι επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει σε τρεις υποθέσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχει μέχρι σήμερα τις επαρκείς αποδείξεις έτσι ώστε να αποδεχθεί τη μία από τις τρεις ως επικρατέστερη.

Η μία υπόθεση αφορά σε μετεωρίτη που χτύπησε εκείνη την περίοδο τη γη, με αποτέλεσμα να υπάρχει κρύο και σκοτάδι για μεγάλη χρονική περίοδο (μαράθηκαν τα φυτά, πέθαναν οι φυτοφάγοι, πέθαναν οι σαρκοφάγοι). Η δεύτερη υπόθεση υποστηρίζει ότι αιτία της εξαφάνισης ήταν ένα είδος ζώου που έτρωγε τα αυγά των δεινοσαύρων (εξαφανίστηκαν γιατί δεν κατάφεραν να έχουν απογόνους). Η τρίτη υπόθεση υποστηρίζει ότι η μετακίνηση των ηπείρων έφερε εκρήξεις ηφαιστείων, σκόνη και δηλητηριώδη αέρια που προκάλεσαν την εξάλειψη των δεινοσαύρων.

Για να βιώσουν τα παιδιά τη σχέση και την αλληλεξάρτηση των όντων, παίξαμε έναν αυτοσχεδιασμό στον οποίο χωρίστηκαν σε σαρκοφάγους και φυτοφάγους δεινόσαυρους. Οι φυτοφάγοι έτρωγαν φυτά (για φυτό βάλαμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας) και οι σαρκοφάγοι τους φυτοφάγους. Όταν όμως κρύφτηκε ο ήλιος, τα φυτά ξεράθηκαν, έχοντας ως αποτέλεσμα να πεινάσουν οι φυτοφάγοι και να αρχίσουν να πεθαίνουν. Αυτό οδήγησε  στο θάνατο και τους σαρκοφάγους.

Τα παιδιά κατάλαβαν τη σχέση αλληλεξάρτησης που υπάρχει σε κάθε ζωντανό οργανισμό στη Γη. Κατάλαβαν ότι η επιβίωση των σαρκοφάγων εξαρτάται από την επιβίωση των φυτοφάγων, των οποίων η επιβίωση εξαρτάται από τα φυτά. Είναι λοιπόν σαν να υπάρχει μία αλυσίδα (τροφική αλυσίδα) η οποία δένει κάθε ζωντανό οργανισμό πάνω στη γη και εάν κοπεί έστω και ένας κρίκος αυτής της αλυσίδας, τότε όλοι οι οργανισμοί θα έχουν πρόβλημα. Μέσω της συνειδητοποίησης αυτής της σχέσης αλληλεξάρτησης, περάσαμε στο σήμερα, στα προστατευόμενα είδη και την καρέτα-καρέτα.

Σημείωση: Οι φωτογραφίες είναι από τους δεινόσαυρους που έφτιαξαν τα παιδιά.

Αυτή είναι μία σελίδα από το σημειωματάριο του Δαρβίνου (Ιούλιος 1837) στην οποία ο Δαρβίνος κάνει το πρώτο γνωστό σκίτσο του δέντρου της εξέλιξης που αποτυπώνει τις σχέσεις μεταξύ ειδών έμβιων όντων. Είναι η πρώτη φορά που ο Δαρβίνος καταγράφει την ιδέα του για την καταγωγή των ειδών, ένα μήνα αφότου άρχισε να κρατάει οργανωμένες σημειώσεις. Πάνω από το δέντρο  έγραψε: «Σκέφτομαι».

«Σκέφτομαι άρα υπάρχω» είχε πει ο Ντακάρτ, ένας μεγάλος φιλόσοφος και επιστήμονας.

«Σκέφτομαι, για αυτό και συνεχίζω να υπάρχω» θα μπορούσε να έχει πει ο Δαρβίνος. Ποιος ήταν όμως ο Δαρβίνος;

Ο Κάρολος Δαρβίνος (αγγλ. Charles Robert Darwin) (1809 – 1882) ήταν Βρετανός φυσιοδίφης, συλλέκτης και γεωλόγος ο οποίος έμεινε διάσημος στην ιστορία ως ο θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης, καθώς και ως εισηγητής του μηχανισμού της φυσικής επιλογής μέσω του οποίου συντελείται η εξέλιξη. Η θεωρία της εξέλιξης αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο μέρος της βιολογίας.

από μικρός ο Δαρβίνος έκανε συλλογές από σκαθάρια, αχιβάδες, πεταλούδες κ.ά.

Ο Δαρβίνος, που ήταν πέμπτο από έξι παιδιά στην οικογένεια, ήθελε να γίνει χημικός (σήμερα θα λέγαμε βιολόγος). Άρχισε να σπουδάζει Ιατρική σε ηλικία 16 ετών, λόγω επιμονής του πατέρα του, αλλά μετά από 2 χρόνια την εγκατέλειψε, για να σπουδάσει τελικά Θεολογία στο Κέμπριτζ, πάλι με πίεση του πατέρα του. 

Ο Δαρβίνος σε ηλικία επτά ετών

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του μελετούσε γεωλογία και βιολογία που τον ενδιέφεραν από τα σχολικά του χρόνια. Όταν ήταν τελειόφοιτος του δόθηκε η ευκαιρία να συνοδεύσει μια διετή εξερευνητική αποστολή στη νότια Αμερική που είχε στόχο να καταγράψει τα ζωικά είδη αυτής της ηπείρου. Το 1831 ξεκίνησε το ταξίδι με το πλοίο «Beagle» και πρώτος σταθμός ήταν η Βραζιλία. Ο Δαρβίνος συγκέντρωσε με μεθοδικότητα τεράστιο αριθμό δειγμάτων, πολλά από τα οποία ήταν καινούρια για την επιστήμη. Κρατούσε συστηματικά ημερολόγιο για κάθε μέρα έρευνας και έστελνε γράμματα σε φίλους του για την πορεία του ταξιδιού του, ώστε να μην χάνονταν οι μελέτες του αν συνέβαινε κάποιο ατύχημα.

Το ταξίδι που είχε προγραμματιστεί για δύο κράτησε τελικά πέντε χρόνια και έφερε τους ερευνητές, μέσω του στενού του Μαγγελάνου στον Ειρηνικό, στη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία. Στα νησιά του Αρχιπελάγους Γκαλαπάγκος ο Δαρβίνος κατέγραψε τα ζωικά είδη που είχαν απομονωθεί από τις ηπείρους και διαπίστωσε ότι υπήρχαν γιγάντιες χελώνες, ήρεμα και φιλικά προς τον άνθρωπο πτηνά, με διαφορετικά διαμορφωμένα ράμφη κ.ά. Μελέτησε επίσης τα πετρώματα από σχετικά πρόσφατες εκρήξεις ηφαιστείων και τις ιδιομορφίες στη μορφή και τη συμπεριφορά διάφορων ζώων. Η σημασία αυτών των μελετών ήταν θεμελιώδης για τα μεταγενέστερη θεωρία του. Όταν το 1836 (με διαδρομή νότια της Αφρικής και πάλι μέσω Βραζιλίας) η αποστολή επέστρεψε στην Αγγλία, ο Δαρβίνος είχε μαζί του έναν τεράστιο όγκο υλικού για μελέτη. 

Το 1859 δημοσίευσε τη μελέτη και τα πορίσματά του από το υλικό που συνέλεξε, στο βιβλίο «Η προέλευση των ειδών» (The Origin of Species). Εκεί ο Δαρβίνος υποστηρίζει  ότι τα είδη του ζωικού βασιλείου δεν παραμένουν αμετάβλητα, όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης, αλλά έχουν κοινή καταγωγή και εξελίσσονται με την πάροδο των χιλιετιών. Στη φύση επιβιώνουν μόνο εκείνα τα είδη του ζωικού και φυτικού βασιλείου, τα οποία προσαρμόζονται στο εκάστοτε περιβάλλον, όπως αυτό διαμορφώνεται από γεωλογικά, φυσικοχημικά και άλλα φαινόμενα.

Αυτή η θέση δημιούργησε αμέσως έντονες συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων αλλά και των θεολόγων, δεδομένου ότι προεκτάσεις των σκέψεων του Δαρβίνου οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος αποτελεί εξέλιξη κάποιων ειδών πιθήκου.

 Ο Δαρβίνος παίρνει μια θέση ισότιμα δίπλα στους Κοπέρνικο και Γαλιλαίο. Εκείνοι έδειξαν ότι η Γη είναι ένα κοινός πλανήτης μέσα σε ένα σύνολο άλλων πολλών. Ο Δαρβίνος έδειξε ότι ο άνθρωπος είναι ένα ακόμη είδος του ζωικού βασιλείου, που μέσω της εξέλιξης απέκτησε εξελιγμένο εγκέφαλο.

Παρά τις πολλαπλές αντιδράσεις, το βιβλίο του Δαρβίνου έγινε ανάρπαστο σε μερικές μέρες και ακολούθησαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.

«Ένα ζουζούνι παραπάνω. H ζωή και οι περιπέτειες του Δαρβίνου», Συγ.: Κ. Λάσκι, Εικ.: Μ. Τρούμαν, εκδ. Μεταίχμιο

Σήμερα, πάνω από ένα αιώνα μετά το θάνατο του Δαρβίνου, η επιστημονική κοινότητα έχει αποδεχτεί, με διάφορες βελτιώσεις και προσαρμογές, τις θέσεις αυτού του μεγάλου διανοητή, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν από πλήθος παρατηρήσεων και νεότερων ανακαλύψεων, αλλά και από σύγχρονες αναλύσεις και μελέτες του DNA των ζώων και του ανθρώπου.

το γραφείο του Δαρβίνου

Σύνδεσμοι:

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%94%CE%B1%CF%81%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82 

http://www.alfavita.gr/epistimonikaartra/ep8_2_9_1031.php

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=114246

http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathciv_1_25/11/2009_309915

Μόλις φτιάξαμε τη χρονομηχανή και ολοκληρώσαμε όλες οι προετοιμασίες, μπορούσαμε να ξεκινήσουμε το ταξίδι στο χρόνο. Έτσι την Παρασκευή μπήκαμε στη χρονομηχανή μας, δέσαμε τις ζώνες μας και ξεκινήσαμε.

Πρώτα παρακολουθήσαμε τη μεγάλη έκρηξη (το μπιγκ μπαγκ). Μετά είδαμε πώς δημιουργήθηκε η γη. Στη γραμμή του χρόνου κολλήσαμε τη γη και κάτω από αυτήν γράψαμε 4.500.000.000 χρόνια. Στη συνέχεια παρακολουθήσαμε πώς άρχισε να δημιουργείται η ζωή πάνω στη γη. Έτσι φτάσαμε στους δεινόσαυρους στους οποίους θα κάνουμε μία μικρή στάση.

Η Μυρτώ Π.Κ., η Αλίκη, η Κριστίνα και ο Αλέξανδρος έφτιαξαν τρία μικρά δεινοσαυράκια και τα κολλήσαμε στη γραμμή του χρόνου. Κάτω από αυτά γράψαμε 250.000.000 – 70.000.000 χρόνια (την περίοδο κατά την οποία ζούσαν οι δεινόσαυροι).

Μιλώντας για την εξέλιξη των ειδών, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στον Δαρβίνο, τον επιστήμονα που για πρώτη φορά υποστήριξε αυτή τη θεωρία. Έτσι μιλήσαμε για το ταξίδι, και τις παρατηρήσεις που τον οδήγησαν στην υποστήριξη της  θεωρίας για την εξέλιξη των ειδών.

Μπορείτε να δείτε πώς γεννήθηκαν τα πρώτα έμβια όντα και πώς εξελίχθηκαν, στα ακόλουθα βίντεο:

Evolution Animated: From dinosaurs to man: http://www.youtube.com/watch?v=ZTPTAN3pgVw

Evolution: http://www.youtube.com/watch?v=tWMfDUMDaVQ&feature=related

Evolution In 5 Minutes: http://www.youtube.com/watch?v=CvrmZLGWfFs&NR=1&feature=endscreen

η 'εξέλιξη' όπως τη ζωγράφισε σήμερα ο Χρήστος

«Η ευγενέστερη απόλαυση είναι η χαρά της κατανόησης», Λεονάρντο Ντα Βίντσι

«Το φως λάμπει περισσότερο στο πιο σκοτεινό σημείο», Λεονάρντο Ντα Βίντσι

Ίσως αναρωτιέστε γιατί θα πάρουμε τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι στη Χρονομηχανή μας. Τι ζητάει ένας ζωγράφος στην παρέα κάποιων από τους σημαντικότερους επιστήμονες;

Ο Λεονάρντο δεν είναι μόνο ένας από τους πιο αγαπημένους μου ζωγράφους. Ο Λεονάρντο είναι σύμβολο: Συμβολίζει τον άνθρωπο που διψάει για γνώση και δημιουργία, τον ακούραστο, ευφάνταστο, ευφυή παρατηρητή, αναλυτή, εργάτη, καλλιτέχνη, επιστήμονα, ερευνητή, εφευρέτη, δημιουργό, μηχανικό, αρχιτέκτονα, κατασκευαστή.

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, εφευρέτης, ανατόμος, βοτανολόγος, ζωολόγος, μηχανικός, γεωμέτρης, φυσικός επιστήμονας. Γεννήθηκε το 1452 στο μικρό χωριό Ανκιάνο, κοντά στο Βίντσι, στην Τοσκάνη της Ιταλίας.

Θεωρείται αρχετυπική μορφή (εξιδανικευμένο πρότυπο) του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη, ή όπως αποκαλείται «χόμο γιουνιβερσάλις’ (Homo Universalis), που σημαίνει, πλήρης άνθρωπος, άνθρωπος με εύρος ενδιαφερόντων και γνώσεων, ερευνητικό και κριτικό πνεύμα, φιλοπεριέργεια, και κυρίως μία τάση για ενασχόληση με κάθε αντικείμενο της τέχνης και της επιστήμης.

Από τα έργα του Λεονάρντο επιλέξαμε και παρουσιάζουμε εδώ μόνο κάποια από τα σχέδια και τις μελέτες που αφορούν στη μηχανική και την αεροδυναμική.

Παιδιά, παρατηρήστε τα έργα, ένα ένα. Δείτε την κάθε σελίδα από τις σημειώσεις του, ακολουθείστε την κάθε γραμμή, κυλήστε στις καμπύλες, χαθείτε στις σκιές του, ακούστε τον ήχο των μηχανών του, φορέστε τα φτερά του, και ξεκινήστε τα δικά σας ταξίδια στη χώρα της δημιουργίας. Καλή διασκέδαση!

Ό,τι γράψαμε για τη γραφή αφορά και στην επιστήμη, όπως και στα μαθηματικά. Η επιστήμη και τα μαθηματικά δεν είναι και δεν πρέπει να παρουσιάζονται στα παιδιά ως τομείς ξεκομμένοι από τη ζωή και τις ανάγκες που αυτή δημιουργεί.

Ένα παράδειγμα δουλειάς που εντάσσει τα παιδιά στον επιστημονικό τρόπο σκέψης και τα μαθηματικά, μέσω της ζωής και της καθημερινότητάς τους, είναι το ακόλουθο.

Καθ΄ όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου τα παιδιά έφερναν στο σχολείο φύλλα δέντρων. Έτσι φτιάξαμε τη δική μας συλλογή φύλλων στη γωνιά της παρατήρησης.

Την ώρα των ελεύθερων δραστηριοτήτων τα παιδιά παρατηρούσαν, άγγιζαν, σύγκριναν, περιέγραφαν και αντέγραφαν σε χαρτί τα φύλλα της συλλογής.

Οι συλλογές φυσικών αντικειμένων που κάνουμε στη γωνιά της παρατήρησης είναι πολύ σημαντικές. Τα παιδιά μαθαίνουν να οργανώνουν το περιβάλλον τους, να παρατηρούν, να διακρίνουν, να συγκρίνουν. Μέσω της οργανωμένης παρατήρησης οδηγούνται σε ερωτήματα: Γιατί δεν είναι ίδια όλα τα φύλλα; Γιατί δεν έχουν το ίδιο χρώμα, σχήμα, πάχος, υφή; Γιατί στα ίδια φύλλα (τα φύλλα από το ίδιο δέντρο) άλλα είναι μεγάλα και άλλα μικρά; Γιατί ξεραίνονται; Τι γίνονται τα ξερά φύλλα; ‘Εξαφανίζονται’ ή μετατρέπονται σε κάτι άλλο;  

Στο τέλος του φθινοπώρου πήραμε τα φύλλα, όπως και κάποια μανταρίνια που είχε φέρει από το χωριό του ο Σπύρος, και κάναμε μία οργανωμένη δραστηριότητα.

Τα παιδιά χώρισαν τα φύλλα ανάλογα με το δέντρο ή το φυτό από το οποίο προέρχονταν, έκαναν δηλαδή ομαδοποίηση ανάλογα με ένα χαρακτηριστικό τους. Παρατήρησαν ομοιότητες και διαφορές στα φύλλα που προέρχονταν από διαφορετικά ή και από τα ίδια φυτά.

Η επόμενη δουλειά τους ήταν η σειροθέτηση (η ενέργεια μέσω της οποίας τοποθετούμε αντικείμενα στη σειρά, ως προς ένα χαρακτηριστικό).

Το χαρακτηριστικό αυτό στα φύλλα ήταν το μήκος, ενώ στα μανταρίνια ήταν το μέγεθος.

Σημειώνουμε ότι οι συγκρίσεις μεγεθών, η ομαδοποίηση  και η σειροθέτηση είναι οι ‘βάσεις’ πάνω στις οποίες δομείται η έννοια τους αριθμού.

Τέλος πήραμε τα φύλλα της μανταρινιάς και τα κολλήσαμε στο Φυτολόγιό μας, στη σειρά, ανάλογα με το μήκος τους. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η άσκηση αυτή (όπως και η προηγούμενη σειροθέτηση) είναι και άσκηση ανάγνωσης. Οι μαθησιακοί τομείς δεν είναι απόλυτα διακριτοί. Σε κάθε άσκηση, σε κάθε δραστηριότητα μας δίνεται η ευκαιρία να δουλέψουμε ταυτοχρόνως πολλούς τομείς.

Τι κάναμε λοιπόν στη σειροθέτηση; Τοποθετήσαμε πρώτο το μεγαλύτερο  φύλλο. Πρώτο σημαίνει αριστερά. Έτσι τα παιδιά έμαθαν εμμέσως ότι πάντα αρχίζουμε να ‘διαβάζουμε’ (μεταφορικά και κυριολεκτικά) από τα αριστερά και προχωρούμε προς τα δεξιά.

Σημείωση: Ανεβάζουμε αυτή την ανάρτηση ετεροχρονισμένα γιατί μόλις τώρα καταφέραμε να περάσουμε τις φωτογραφίες από το κινητό.