'... με το λύχνο του άστρου στους ουρανούς εβγήκα ...'

cropped sxedio

Ετικέτα: εθιμα

μάρτης

Εικόνα3299

“Ήλιος κόκκινος ζεστός στάθηκε στην κάμαρά μου
Ξύπνησε όλη η πολιτεία κάτω απ’ τα παράθυρά μου”

Ήλιος κόκκινος ζεστός ξύπνησε την πολιτεία μας χθες, πρώτη μέρα του Μάρτη. Ένα μικρό πουλί κελάηδησε στο λευκό λουλούδι της αμυγδαλιάς, που σε πείσμα των δελτίων καιρού, επιμένει να ανθίζει πριν την ώρα της.

“Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη” λέει ο ποιητής.

Η μαγεία είναι εξόριστη από το σχολειό μας, όχι όμως και το μαγικό. Μαγικό είναι για μας το θαυμαστό γέννημα της φαντασίας, το ποιητικό. Μάγεμα κι όνειρο ο πρώτος ήλιος του Μάρτη. Ο ήλιος που κυρίαρχος, έσπαγε πάντα τους φράχτες των συνόρων και ένωνε τους λαούς, έλληνες, αλβανούς, βούλγαρους, ρουμάνους, μολδαβούς… Ο ήλιος που έκλωθε τις ίδιες παραδόσεις στη λαϊκή συνείδηση.

Κόκκινη κλωστή, σαν τη φωτιά του ήλιου, δεμένη πλάι στη λευκή, την ομορφιά και την αγνότητα. ‘Μάρτης’: το κόκκινο και το λευκό χορεύουν πάνω στον αριστερό καρπό μας το χορό της άνοιξης, που εξευμενίζει το κακό.

Εικόνα3302

Μαρτιά, Μάρτινκα, Βερόρε, Μαρτενίτσα ή Μαρτιζόρ, όπως και αν τον ονόμαζαν οι λαοί, ίδιος είναι ο ‘μάρτης’, το έθιμο που θέλει να φοράμε μια κόκκινη και λευκή κλωστή στο χέρι, για να μη μας κάψει ο ήλιος ή για να φύγει κάθε κακό, προλήψεις δεμένες με μύθους και λαϊκή σοφία. Αυτή τη λαϊκή σοφία αγαπάμε στο νηπιαγωγείο μας, μια σοφία που έρχεται από παλιά για να μας ενώσει με όσους ζήσανε κάποτε εδώ.

Γι αυτό φορέσαμε και φέτος ‘μάρτη’. Κι όταν περάσει ο Μάρτης, θα κρεμάσουμε τους ‘μάρτες’ μας στα δέντρα της αυλής, για να τους πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τις φωλιές τους.

Καλή άνοιξη!

Σημειώσεις:

1ο παράθεμα: από το τραγούδι σε στίχους και μουσική του Διονύση Σαββόπουλου: “Ήλιε, ήλιε αρχηγέ” (για να ακούστε το τραγούδι πατήστε εδώ).

2ο παράθεμα: από το β΄σχεδίασμα των ‘Ελεύθερων πολιορκημένων’ του Διονυσίου Σολωμού (όλο το έργο εδώ).

Σύνδεσμοι:

Πολύ καλά αφιερώματα στην ιστορία του εθίμου από την ‘εκπαιδευτική κλίμακα’ και το ‘σαν σήμερα‘.

χαρταετοί

Φτιάξαμε τους δικούς μας αετούς από χαρτί (=χαρταετούς). Άλλους εξάγωνους και άλλους τετράπλευρους.  Άλλους από χαρτόνι για να τους πετάμε οι ίδιοι, κι άλλους ζωγραφισμένους σε χαρτί μαζί με το τοπίο στο οποίο πετάνε.

έθιμα αποκριάς

Επί τη ευκαιρία της Αποκριάς (Καρναβαλιού) αποφασίσαμε να ταξιδέψουμε σε δύο πόλεις που έχουν χαρακτηριστικά, αλλά και διαφορετικά έθιμα.

Πρώτα θα ταξιδέψουμε στη Νάουσα, μία πόλη της Βόρειας Ελλάδας και συγκεκριμένα της Μακεδονίας. Εκεί έχουν το έθιμο της «Μπούλας».

Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, οι άνδρες ντύνονται Γενίτσαροι και Μπούλες (γυναίκες). Φοράνε ενδυμασίες προηγούμενης εποχής (τέλη 19ου αιώνα) και μάσκες.

Οργανώνονται σε ομάδες (μπουλούκια) και πιάνουν το χορό, γυρνώντας στους δρόμους της Νάουσας, από τα χαράματα μέχρι το βράδυ. Όλα αυτά γίνονται πάντα με τη συνοδεία του ζουρνά και του νταουλιού.

Τελείως διαφορετικό είναι το Καρναβάλι της Βενετίας, μιας πόλης της βόρειας Ιταλίας. Εκεί το έθιμο έχει τις ρίζες του, κάπου στην αναγέννηση.

Τα ρούχα του καρναβαλιού στη Βενετία είναι εμπνευσμένα από την εποχή των δόγηδων και έχουν πάντα πολύ έντονα χρώματα (μονόχρωμα ή πολύχρωμα).

Πολύ χαρακτηριστική είναι η βενετσιάνικη μάσκα. Τεχνίτες με εξαιρετική επιδεξιότητα, φαντασία και μεράκι κατασκευάζουν τις μάσκες αυτές, που πολλές φορές είναι έργα τέχνης.

Κλείνοντας, πρέπει να σημειώσουμε ότι το πιο γνωστό καρναβάλι στην Ελλάδα γίνεται στην Πάτρα, όπως και το πιο γνωστό στον κόσμο γίνεται στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας (μπορείτε να διαβάσατε για αυτά στους συνδέσμους μας).

Σύνδεσμοι:

Μπούλες: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%80%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B5%CF%82

Βενετσιάνικο Καρναβάλι: http://www.clickatlife.gr/story/taksidi/karnabali-benetias-2012-i-zoi-einai-ena-theatro!?id=2126069

Ιστορία του Καρναβαλιού: http://12dim-athin.att.sch.gr/5_ergasies_mathiton_to_efimeridaki_3_karnavali_istoriki_anadromi.htm

Ιστορία του Πατρινού Καρναβαλιού: http://www.westnet.gr/carnival97/hist.htm

Ιστορία Καρναβαλιού Βενετίας και Ρίο: http://newsfree.pblogs.gr/2008/02/h-istoria-toy-karnabalioy.html

όταν το δέντρο συνάντησε το καράβι

Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου ήρθε στην Ελλάδα από τη Βαυαρία, όταν το 1833, ο τότε βασιλιάς Όθωνας στόλισε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα.

Οι έλληνες υιοθέτησαν το έθιμο, όχι μόνο από την τάση μιμητισμού ενός δυτικοευρωπαϊκού και ως τέτοιου, πιο ‘εξευγενισμένου’ στοιχείου, αλλά γιατί ήταν όμορφο και λειτουργικό (το δέντρο ορίζει ένα κέντρο στο χώρο, γύρω από το οποίο στήνεται το χριστουγεννιάτικο σκηνικό).

Το δέντρο υπήρχε ήδη ως στοιχείο στην παράδοσή μας. Τα Χριστούγεννα (κυρίως στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας) έβαζαν στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο από άγρια κερασιά, πεύκο ή ελιά, και έκαιγε για όλες τις γιορτές. Το κούτσουρο αυτό λεγόταν Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος και σύμφωνα με την παράδοση έφερνε καλοτυχία και προστάτευε το σπίτι από τους καλικάντζαρους.

Την ίδια περίοδο στα νησιά μας, στα οποία η σχέση με τη θάλασσα είναι καθοριστικό στοιχείο της ζωής, τα μικρά παιδιά συνήθιζαν να φτιάχνουν (με ξύλο ή χαρτί) ένα καράβι και να λένε με αυτό τα κάλαντα. Εκεί έχει τις ρίζες του το έθιμο στολισμού του καραβιού, που επινοήθηκε αργότερα.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 συζητήθηκε το ζήτημα της κατάργησης του εθίμου του ‘ξενόφερτου’ δέντρου και αντικατάστασής του από το ‘ελληνικότερο’ καράβι. Όμως τα έθιμα δεν επιβάλλονται (ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να επιβάλλονται) εκ των άνω με νόμους και διατάγματα. Βάσει της δυναμικής και της απήχησής τους στη λαϊκή συνείδηση υιοθετούνται ή καταργούνται μέσα στο χρόνο. Η παράδοση του κάθε λαού δεν είναι ξενοφοβική, υιοθετεί στοιχεία άλλων λαών, είναι ανοιχτή και μεταλλάσσεται στην πορεία του χρόνου. Έτσι μόνο παραμένει ζωντανή. 

Αν θέλετε λοιπόν να ακολουθήσετε την παράδοση, είσαστε ελεύθεροι να επιλέξετε μεταξύ του δέντρου ή του καραβιού, ή ακόμη να στολίστε και τα δύο, συνθέτοντας τη δική σας χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. 

Σημειώσεις:

1. Ο πίνακας είναι του ζωγράφου Χένρι Μόσλερ (Henry Mosler)

2. Τα στοιχεία για τα έθιμα τα πήραμε από τους ακόλουθους συνδέσμους. Αν γνωρίζεται ότι τα στοιχεία που αναφέρουμε για κάποιο έθιμο είναι ψευδή, παρακαλούμε να μας ενημερώσετε.

http://fhmeslenepanteion.blogspot.com/p/blog-page_8082.html

http://www.rizovouni.gr/xristougenna.html

Σύνδεσμοι:

Έθιμα σχετικά με το δέντρο σε διάφορες χώρες: http://www.eimastegynaikes.gr/various/826-ta-xristoygenna-ston-kosmo21.html

Υποστηριζόμενο από blogs.sch.gr & Θέμα βασισμένο στο Lovecraft από τον Anders Norén

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση