Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου ήρθε στην Ελλάδα από τη Βαυαρία, όταν το 1833, ο τότε βασιλιάς Όθωνας στόλισε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα.

Οι έλληνες υιοθέτησαν το έθιμο, όχι μόνο από την τάση μιμητισμού ενός δυτικοευρωπαϊκού και ως τέτοιου, πιο ‘εξευγενισμένου’ στοιχείου, αλλά γιατί ήταν όμορφο και λειτουργικό (το δέντρο ορίζει ένα κέντρο στο χώρο, γύρω από το οποίο στήνεται το χριστουγεννιάτικο σκηνικό).

Το δέντρο υπήρχε ήδη ως στοιχείο στην παράδοσή μας. Τα Χριστούγεννα (κυρίως στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας) έβαζαν στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο από άγρια κερασιά, πεύκο ή ελιά, και έκαιγε για όλες τις γιορτές. Το κούτσουρο αυτό λεγόταν Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος και σύμφωνα με την παράδοση έφερνε καλοτυχία και προστάτευε το σπίτι από τους καλικάντζαρους.

Την ίδια περίοδο στα νησιά μας, στα οποία η σχέση με τη θάλασσα είναι καθοριστικό στοιχείο της ζωής, τα μικρά παιδιά συνήθιζαν να φτιάχνουν (με ξύλο ή χαρτί) ένα καράβι και να λένε με αυτό τα κάλαντα. Εκεί έχει τις ρίζες του το έθιμο στολισμού του καραβιού, που επινοήθηκε αργότερα.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 συζητήθηκε το ζήτημα της κατάργησης του εθίμου του ‘ξενόφερτου’ δέντρου και αντικατάστασής του από το ‘ελληνικότερο’ καράβι. Όμως τα έθιμα δεν επιβάλλονται (ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να επιβάλλονται) εκ των άνω με νόμους και διατάγματα. Βάσει της δυναμικής και της απήχησής τους στη λαϊκή συνείδηση υιοθετούνται ή καταργούνται μέσα στο χρόνο. Η παράδοση του κάθε λαού δεν είναι ξενοφοβική, υιοθετεί στοιχεία άλλων λαών, είναι ανοιχτή και μεταλλάσσεται στην πορεία του χρόνου. Έτσι μόνο παραμένει ζωντανή. 

Αν θέλετε λοιπόν να ακολουθήσετε την παράδοση, είσαστε ελεύθεροι να επιλέξετε μεταξύ του δέντρου ή του καραβιού, ή ακόμη να στολίστε και τα δύο, συνθέτοντας τη δική σας χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. 

Σημειώσεις:

1. Ο πίνακας είναι του ζωγράφου Χένρι Μόσλερ (Henry Mosler)

2. Τα στοιχεία για τα έθιμα τα πήραμε από τους ακόλουθους συνδέσμους. Αν γνωρίζεται ότι τα στοιχεία που αναφέρουμε για κάποιο έθιμο είναι ψευδή, παρακαλούμε να μας ενημερώσετε.

http://fhmeslenepanteion.blogspot.com/p/blog-page_8082.html

http://www.rizovouni.gr/xristougenna.html

Σύνδεσμοι:

Έθιμα σχετικά με το δέντρο σε διάφορες χώρες: http://www.eimastegynaikes.gr/various/826-ta-xristoygenna-ston-kosmo21.html