Με την υπουργική απόφαση Κεραμέως σύμφωνα με την οποία απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών μπορούν να έχουν μόνο οι ετερόθρησκοι, ετερόδοξοι και άθεοι μαθητές θα ξεκινήσει και εφέτος η σχολική χρονιά ύστερα από το τριπλό όχι του Συμβουλίου της Επικρατείας (αποφάσεις 1534-1535-1536/2023) στην Ένωση Αθέων και σε άλλους πολίτες που προσέφυγαν σε αυτό ζητώντας η απαλλαγή να παρέχεται σε όποιον το ζητά χωρίς καμία αιτιολόγηση.
Ουσιαστικά δηλαδή δικαίωμα στην απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών θα έχουν μόνο ετερόθρησκοι, ετερόδοξοι και άθεοι μαθητές οι γονείς των οποίων θα πρέπει να επικαλεστούν «λόγους θρησκευτικής συνείδησης», που δεν επιτρέπουν στο παιδί τους την συμμετοχή του στο συγκεκριμένο μάθημα.
Εννοείται πως γονείς που δηλώνουν Χριστιανοί Ορθόδοξοι δεν μπορούν να ζητήσουν απαλλαγή από το μάθημα.
Oυσιαστικά δηλ. για την παροχή της απαλλαγής ισχύουν επακριβώς οι προϋποθέσεις που περιγράψαμε στο ‘Εγγραφο των οδηγιών και διευκρινίσεων που απευθύναμε προς τους/τις Διευθυντές/-τριες των σχολείων (Γυμνασίων και Λυκείων) της επιστημονικής αρμοδιότητάς μας (Ν. Φθιώτιδος – Καρδίτσας – Ανατ. Αττικής) μέσω διαβιβαστικού της ΔΔΕ Φθιώτιδος (με Α.Π. 5040/05-09-2023). Βλ. την σχετική ανάρτησή μας: Απαλλαγή υπό προϋποθέσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών – Οδηγίες και διευκρινίσεις περί της ακολουθητέας διαδικασίας (2023-2024)
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η υπουργική απόφαση Κεραμέως βάσει της οποίας θα λειτουργήσουν και εφέτος τα σχολεία στο συγκεκριμένο ζήτημα, εκδόθηκε στις 2.9.2022 μετά από την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) κατά της Ελλάδας που εκδόθηκε στις 31.10.2019. Η απόφαση του ΕΔΔΑ εἰχε κρίνει ότι οι προβλέψεις της προϊσχύουσας Εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας-Θρησκευμάτων (23.1.2015) παραβίαζαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, επειδή υποχρέωναν τους γονείς των απαλλασσόμενων μαθητών να εξειδικεύουν με υπεύθυνη δήλωση του νόμου 1599/1986 αν είναι άθεοι, ετερόθρησκοι ή ετερόδοξοι, προέβλεπαν εξουσία ελέγχου της υπεύθυνης δήλωσης από τον διευθυντή της σχολικής μονάδας, οπότε σε περίπτωση ψευδούς δήλωσης μπορούσαν να επιβληθούν ακόμα και ποινικές κυρώσεις.
Οι προσφεύγοντες ζήτησαν να επιτρέπεται απαλλαγή χωρίς καμία αιτιολογία και επικαλέστηκαν σχετικά την γνωμοδότηση 2/2022 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία είχε γνωμοδοτήσει ότι από μόνη της η υποβολή δήλωσης απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών ξεχώριζε τους μη ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές από τους ορθόδοξους μαθητές, αναιρώντας έτσι την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, οπότε ήταν νομικά αχρείαστη η υποχρέωση να αναγράφεται στη δήλωση απαλλαγής ότι συντρέχουν «λόγοι θρησκευτικής συνείδησης».
Επίσης επανέλαβαν ότι κατά το σκεπτικό της γνωμοδότησης 2/2022 της Αρχής πρέπει να αναγνωρίζεται δικαίωμα ακόμα και σε ορθόδοξους χριστιανούς γονείς να απαλλάξουν το παιδί τους από το μάθημα, όχι για λόγους θρησκευτικής συνείδησης, αλλά επειδή μπορεί να μην επιθυμούν την παροχή θρησκευτικής εκπαίδευσης από το σχολείο. Κατά την άποψη της παραπάνω γνωμοδότησης της Αρχής, την οποία χρησιμοποίησαν οι προσφεύγοντες, θα πρέπει αφενός να έχουν κατά το άρθρο 13 του Συντάγματος (θρησκευτική ελευθερία) δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών και οι ορθόδοξοι χριστιανοί μαθητές και αφετέρου οι δηλώσεις απαλλαγής των μαθητών να είναι αναιτιολόγητες, χωρίς καμία επίκληση λόγων συνείδησης, ώστε να μην είναι εμφανές ποιος μαθητής δεν είναι ορθόδοξος και να προστατεύεται η διαφορετικότητά του.
Ειδικά η Ένωση Αθέων υποστήριξε επιπλέον στην αίτηση ακύρωσής της ότι κακώς η υπουργική απόφαση του 2022 επιτρέπει μόνον στον γονέα ή κηδεμόνα του ανήλικου μαθητή να υποβάλει δήλωση απαλλαγής και ότι με βάση τη διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού δικαιούται ο ανήλικος μαθητής να αποφασίζει μόνος του την υποβολή δήλωσης απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, ακόμα και εάν οι γονείς του διαφωνούν και επιθυμούν να συμμετέχει στο μάθημα.
Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας αποδέχθηκε τα αντίθετα επιχειρήματα του Υπουργείου Παιδείας – Θρησκευμάτων, και της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Εκκλησίας της Κρήτης, οι οποίες άσκησαν παρεμβάσεις κατά της Ένωσης Αθέων και υπέρ του Υπουργείου θεωρώντας ότι η Ένωση Αθέων επιδιώκει να καταργήσει την υποχρεωτικότητα του μαθήματος και για τους ορθόδοξους μαθητές.
Το ΣτΕ έκρινε ότι στην περίπτωση ανήλικων μαθητών το δικαίωμα δήλωσης απαλλαγής ανήκει στους γονείς ή κηδεμόνες τους και ότι η διεθνής Σύμβαση δικαιώματα του παιδιού δημιουργεί υποχρεώσεις μεταξύ των συμβαλλόμενων Κρατών και μπορεί να τύχει επίκλησης σε δίκες μεταξύ ιδιωτών και Κράτους.
Επίσης η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι η αιτιολογία που θέσπισε η Υπουργική Απόφαση του 2022 είναι σύμφωνη με προηγούμενη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ και ότι δεν παραβιάζονται τα προσωπικά δεδομένα των μη ορθόδοξων χριστιανών μαθητών, επειδή υποχρεούνται οι γονείς ή κηδεμόνες τους να δηλὠσουν ότι έχουν γενικά λόγους θρησκευτικής συνείδησης να μην παρακολουθούν το μάθημα, διότι οφείλουν να επικαλεστούν τουλάχιστον την νομική βάση που επιτρέπει την απαλλαγή τους ειδάλλως θα επιτρεπόταν η χωρίς σοβαρό λόγο και επιπόλαιη απαλλαγή από το μάθημα. Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του μαθήματος των θρησκευτικών προκύπτει από το Σύνταγμα και δεν παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Επιπλέον το δικαστήριο θεώρησε ως αλυσιτελή την επίκληση από τους αιτούντες της γνωμοδότησης 2/2022 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων που είχε προτείνει την επίκληση «λόγων συνείδησης» αντί της επίκλησης «λόγων θρησκευτικής συνείδησης», διότι οι αιτούντες ζητούσαν από το δικαστήριο την απαλλαγή από το μάθημα χωρίς καμία αιτιολογία εν γένει (πρότειναν μάλιστα να μπορούν ασχέτως θρησκεύματος οι μαθητές να επιλέγουν μεταξύ του μαθήματος των θρησκευτικών και του εναλλακτικού μαθήματος που είχε κρίνει παλαιότερα το ΣτΕ ότι υποχρεούται να θεσπίσει το Υπουργείο για τους μη ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές).
* Πηγή: Οrthodoxia.info