Διονύσιος Σολωμός

Διονύσιος Σολωμός

1.Πού γεννήθηκε ο ποιητής;
__________________________________________________________
2. Πόσα αδέλφια είχε; Ποιες διαφορές είχαν μεταξύ τους οι γονείς του;
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Πού σπούδασε; Ποιος ήταν ο δάσκαλός του;
______________________________________________________________________________________________________________________
4. Ποιο κείμενο διάβαζε στους περιπάτους του προσπαθώντας να γίνει ο ποιητής των Ελλήνων;
___________________________________________________________
5. Ποιο ήταν το κυριότερο έργο της ζωής του;
_________________________________________________________
6. Ποιος ήταν ο δικός του πόλεμος; Τι ήθελε να πετύχει; Τι έπρεπε να θεωρεί «εθνικό» το έθνος;
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7. Ποιον μουσικό γνώρισε στην Κέρκυρα; Ποιο βασικό του έργο μελοποίησε;
______________________________________________________________________________________________________________________
 
8. Γιατί έκανε δίκη κατά της μητέρας του;
____________________________________________________________________________________________________________________
9. Γλυκιά η ζωή…. (συμπλήρωσε το στίχο)
_________________________________________________________
10.  Ποια η σχέση του Σολωμού με τη δημοτική γλώσσα;
____________________________________________________________________________________________________________________
 11. Ποια είναι τα θέματα της ποίησής του;
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
 12. Σε ποια ποίηση επιστρέφει στο τέλος της ζωής του;
____________________________________________________________________________________________________________________
13.  Από τι πέθανε; Πότε; Ποιος ήταν ο τελευταίος στίχος που είπε;
___________________________________________________________________________________________________________________

Το πολιορκημένο Μεσολόγγι

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Στο πρώτο απόσπασμα από το Β’ Σχεδίασμα της ποιητικής σύνθεσης του Διονύσιου ΣολωμούΕλεύθεροι Πολιορκημένοι αποτυπώνεται η τραγική κατάσταση των κατοίκων και των υπερασπιστών του Μεσολογγίου, που υποφέρουν από την πείνα και την έλλειψη πολεμοφοδίων. Στο δεύτερο απόσπασμα, που υμνεί τη χαρά της φύσης τον Απρίλη, οι άνθρωποι απουσιάζουν. Στον τελευταίο μόνο στίχο δηλώνεται η δραματική αντίθεση ανάμεσα στην απόφαση των Μεσολογγιτών να θυσιαστούν και στην οργιαστική χαρά της ζωής, που κορυφώνεται δίπλα τους.

*σπυρί: σπόρος *μνέει: ορκίζεται *Αγαρηνός: μωαμεθανός *κλειούνε: κλείνουν, περικυκλώνουν *εσύσμιξε: έσμιξε, ένωσε *μ’ ασπούδα: με σπουδή, με βιασύνη *κρένει: μιλάει

Ενδεικτικές απαντήσεις:

(Από τον Αλέξανδρο του Γ1)

1. 1.      Στους δυο από τους έξι στίχους του αποσπάσματος ο ποιητής αναφέρεται στη μάνα. Γιατί επιλέγει και πώς αντιμετωπίζει αυτό το πρόσωπο ο ποιητής;

Ο πρώτος στίχος που γίνεται η αναφορά της λέξης μητέρα είναι ο ακόλουθος: «λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει». Σ΄ αυτόν το στίχο σταματάει η απόλυτη σιωπή του α΄ στίχου με τη δράση, κίνηση ενός πουλιού, το οποίο έχει να φάει σε αντίθεση με τη μητέρα, η οποία δεν έχει τις απαραίτητες πρώτες ύλες για να ταΐσει την οικογένειά της. Στον αμέσως επόμενο στίχο («τα μάτια η πείνα εμαύρισε – στα μάτια η μάνα μνέει») η μητέρα ορκίζεται ότι θα προσπαθήσει να κάνει τα πάντα για να καταπολεμήσει την πείνα, η οποία έχει δημιουργήσει μαύρες κηλίδες στα μάτια, γεγονός που αποδεικνύεται από την οπτική εικόνα και τη μεταφορά.

Ο Διονύσιος Σολωμός επιλέγει αυτό το πρόσωπο ως σημείο αναφοράς γιατί η μητέρα σε κάθε εποχή προβάλλεται ως σύμβολο στοργής, αγάπης και ανιδιοτέλειας. Με άλλα λόγια, μια μητέρα η οποία δεν είναι σε θέση να παρέχει στα παιδιά της τρόφιμα, καθιστά το έργο δραματικό και την κατάσταση που επικρατεί στο Μεσολόγγι δυσχερέστερη. Άλλωστε ένα από τα χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής είναι η εξύμνηση της γυναικείας μορφής.

 Γενικότερα η μητέρα εκπροσωπεί τον άμαχο πληθυσμό, ο οποίος νιώθει έρμαιο των συνθηκών λόγω της εξαθλίωσης και της πείνας  και δεν έχει πλέον την απαραίτητη δύναμη για να συνεχίσει. Τέλος η μητέρα όπως συμπεραίνεται από τα παραπάνω χάνει την ιδιότητά της ως τροφός και ως βασικός φορέας της οικογενειακής θαλπωρής.

1. 2.      Στο δεύτερο απόσπασμα κυριαρχεί η δραματική αντίθεση ανάμεσα στη φύση και στον άνθρωπο. Τι δηλώνει η αντίθεση αυτή και πώς τη βιώνουν οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου;

Στο δεύτερο απόσπασμα απεικονίζεται η ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης με τη χρήση παρομοιώσεων στους δυο πρώτους στίχους. Ο ανοιξιάτικος μήνας Απρίλης εκπροσωπεί την αναγέννηση που προσφέρει η ζωή στη φύση, ενώ ο Έρωτας τη χαρά. Τα ρήματα χορεύουν και γελούνε ενισχύουν ολοένα και περισσότερο τη γιορτινή ατμόσφαιρα. Μέσω παραστατικών εικόνων, οι οποίες κορυφώνονται από την πιο σημαντική ως την πιο ασήμαντη, ο ποιητής επιβεβαιώνει την ομορφιά της ζωής την Άνοιξη. Στην πρώτη οπτικοακουστική εικόνα προβάλλεται ένα προσωποποιημένο βουνό αποτελούμενο ως επί το πλείστον από άσπρα πρόβατα, το οποίο κινείται και βελάζει. Παράλληλα καθρεφτίζεται τόσο στη θάλασσα όσο και τον ουρανό με αποτέλεσμα να φαντάζει πελώριο. Η επόμενη οσφρητική και οπτική εικόνα δείχνει μια πανέμορφη γαλάζια πεταλούδα, η οποία κοιμόταν σε έναν ευωδιαστό κρίνο και τώρα τρεμοπαίζει καθρεφτιζόμενη στα νερά της λίμνης. Έπειτα ακολουθεί η προβολή ενός ασήμαντου, μηδενικής αξίας σκουλικιού, που ζει στιγμές ευχάριστες και τέλος μια πέτρα και κάτι ξερά χόρτα που ο ποιητής παρουσιάζει πανέμορφα, να χρυσίζουν.

 Γενικότερα, όπως γνωρίζουμε,  ο ποιητής εξυμνεί τη φύση, σύμφωνα με το αντίστοιχο χαρακτηριστικό της Επτανησιακής Σχολής και θεωρεί το καθετί υπέροχο με ξεχωριστή σημασία. Επομένως γίνεται κατανοητή μια έντονη αντίθεση μεταξύ της φύσης και των πολιορκημένων Μεσολογγιτών. Με άλλα λόγια, όσο αυτοί ζουν εξαθλιωμένοι, πεινασμένοι και αμύνονται εναντίον των Τούρκων, η φύση παράγει ποικίλα πανέμορφα όντα, όπως λουλούδια, καρπούς, ζώα και άλλα. Άλλωστε αυτό γίνεται αντιληπτό στο δεύτερο στίχο του β΄ αποσπάσματος όπου συγκρίνονται τα άνθη και οι καρποί με τα άρματα και τα όπλα. Η διαφορά αυτή δηλώνει ότι ο άνθρωπος όταν έχει συγκεντρωμένη την ψυχή του σε σημαντικές αξίες, όπως η ελευθερία, δεν το βάζει εύκολα κάτω, αλλά αγωνίζεται μέχρι τέλους για επιτυχή έκβαση.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι πολιορκημένοι Μεσολογγίτες βρίσκονται σ΄ ένα βαθύτατο συναισθηματικό δίλημμα. Απ΄ τη μία να συνθηκολογήσουν και να χαρούν τις ομορφιές της ζωής, όπως ακριβώς τους το επιβάλει η φύση και από την άλλη να συνεχίσουν να αγωνίζονται για μια καλύτερη ζωή. Σύμφωνα με την προσωποποιημένη φύση, την Άνοιξη η ζωή είναι χίλιες φορές πιο ωραία, άρα οποιοσδήποτε πεθαίνει είναι σα να βρίσκει τραγικό θάνατο χίλιες φορές.   Μάλιστα ο τελευταίος στίχος που επικαλείται η φύση, με τη χρήση των επαναλήψεων της λέξης «πεθαίνει», προβάλλει το μέγεθος της θυσίας και την αξία που θα έχει για τη μετέπειτα ζωή των Μεσολογγιτών , όπως και για την τύχη ολόκληρου του Αγώνα για ελευθερία.

Βοηθητικό υλικό:

Σημειώσεις – σχόλια, ανάλυση από το 6ο γυμνάσιο Ηρακλείου

ΚΙ εδώ χρήσιμα στοιχεία και ενδιαφέρουσα οπτική / αντιμετώπιση…

φύλλο εργασίας:

Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (σχολικό βιβλίο) (Κεφάλαιο 5, ενότητα 2)

1. Τι ήταν ο Ρομαντισμός; Δώστε τα βασικά χαρακτηριστικά του.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Συμπληρώστε τα κενά:

      Γενάρχης της Επτανησιακής Σχολής είναι ο εθνικός μας ποιητής _______________________. Οι ποιητές που προετοίμασαν το δρόμο του και έζησαν πριν από αυτόν, στην εποχή του Διαφωτισμού, ονομάστηκαν,_______________________ (Αντώνιος Μαρτελάος, Νικόλαος Κουτούζης). Μια δεύτερη κατηγορία αποτελούν οι __________________ ποιητές που είναι σύγχρονοι ή μεταγενέστεροι από το Σολωμό και υιοθέτησαν το πρότυπό του. Οι ποιητές αυτοί αποτελούν την κυρίως Επτανησιακή Σχολή (Αντώνιος Μάτεσις, Γεώργιος Τερτσέτης, Ιούλιος Τυπάλδος, Ιάκωβος Πολυλάς, Γεράσιμος Μαρκοράς, Γεώργιος Καλοσγούρος, Λορέντζος Μαβίλης). Τέλος μια τρίτη κατηγορία είναι οι __________________________, λογοτέχνες δηλαδή οι οποίοι, αν και είναι Επτανήσιοι και ανήκουν στην ίδια εποχή, βρίσκονται έξω από την επίδραση του Σολωμού (Ανδρέας Κάλβος, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης).

Ο Διονύσιος Σολωμός (1798-1857) γεννήθηκε στη ____________ και πέθανε στην _____________, όπου είχε στο μεταξύ μετοικήσει. Η γέννησή του συμπίπτει χρονικά με το θάνατο του _____________ στο Βελιγράδι, όπως παρατήρησε ο Κωστής Παλαμάς προλογίζοντας τα Άπαντα του Σολωμού (1901). Ο Ρήγας αγωνίστηκε, μαρτύρησε και άνοιξε το δρόμο για την ελευθερία. Ο Σολωμός ύμνησε την ___________, το _____________, τα _____________________________ και τις __________ των Ελλήνων στη διάρκεια του _____________________ αγώνα. Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώθηκε στα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ______________________________________________________. Στα ποιήματά του η ελευθερία θριαμβεύει ενάντια στη φύση και η θρησκεία ενάντια στο θάνατο. Στην ποίησή του συνδέονται ο θάνατος με τον έρωτα, ο οποίος στη σολωμική ποίηση είναι πάντα αγνός. Ο Σολωμός ήταν ο πρώτος που ανέδειξε τη _________________________ ως μοναδική για την έμμετρη δημιουργία.

Η ζωή του

Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Σολωμός θα μεταβεί στην ___________, όπου κατ’ αρχάς θα φοιτήσει στο Λύκειο της ____________ και έπειτα θα σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο της ___________. Στη Ζάκυνθο θα επιστρέψει το 1818 και από το 1828 θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Κέρκυρα. Η ποιητική δημιουργία του Σολωμού κατανέμεται σε δύο περιόδους: τη ___________, από την επιστροφή στο νησί του μέχρι το 1828, και την _____________, που περιλαμβάνει την ώριμη δημιουργία του και τελειώνει με το θάνατό του στην πρωτεύουσα των Ιονίων νήσων.

3. Πού γνώρισε το ρομαντισμό ο Σολωμός;

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Τι τον βοήθησε να αποκαταστήσει τη σχέση του με τη μητρική του γλώσσα;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ο Σολωμός μελέτησε σε βάθος τη δημοτική ποίηση και χρησιμοποίησε την εικονοπλαστική της στη δική του ποίηση. Επιπλέον τα μεγαλύτερα έργα του είναι γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο, ένα δεκαπεντασύλλαβο που από τεχνική άποψη ο Σολωμός τον έφτασε στην τελειότητα.

Πήτερ Μάκριτζ

5. Πότε άρχισε να γράφει στη μητρική του γλώσσα; Ποια προσωπικότητα τον επηρέασε;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Συμπληρώστε τα κενά:

Το έργο όμως της ζωής του Σολωμού ήταν οι ______________________, το μεγάλο ___________ ποίημα που το επεξεργάστηκε σε τρία διαφορετικά σχεδιάσματα (το πρώτο σχεδίασμα είχε ήδη συντεθεί γύρω στο 1830). Ο ποιητής εμπνεύστηκε το έργο αυτό από τη δεύτερη πολιορκία της «Ιεράς πόλεως» του_____________. Χρονικά αναφέρεται στις τελευταίες δεκαπέντε ημέρες της πολιορκίας και συγκεκριμένα από τη μάχη της Κλείσοβας μέχρι την ηρωική Έξοδο, όταν οι υπερασπιστές της πόλης, κατανικώντας όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες και περιφρονώντας τις χαρές της ζωής αποφασίζουν την _____________________ την παραμονή των __________ του 1826.

Ο Σολωμός δε θέλησε ποτέ να επισκεφθεί την _______________. Οι Έλληνες που αποχαιρετούσαν τον εθνικό ποιητή του Ύμνου εις την Ελευθερίαν δε γνώριζαν την ποίηση των ώριμων χρόνων του.

Στο έργο του Σολωμού θαυμάζουμε το _________________, την ______________ των ποιητικών ____________, την εξύψωση της ________________________ και ιδιαίτερα την ________________________________________. Σταθερός στόχος του ποιητή ήταν να έχει η ποίησή του τις ρίζες της στην _________ και τη _____________, που εκείνη δημιούργησε.

7. Να σημειώσετε πάνω στο κείμενο του βιβλίου σας τα παρακάτω εκφραστικά μέσα:

• Εικόνες (ηχητικές και οπτικές): ο κάμπος με τη νεκρική σιωπή, το πουλί που λαλεί και τρώει, η μάνα με τους μαύρους κύκλους  στα μάτια, ο Σουλιώτης που κλαίει και μιλάει στο τουφέκι του.

• Ο διάλογος του Σουλιώτη με το τουφέκι του (προσωποποίηση)

• Η μεταφορά: του τάφου, βασιλεύει, σκοτεινό

• Παρήχηση του λ και του ρ: λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί

• Επανάληψη: τα μάτια….στα μάτια

• Αντιθέσεις: α)Ο α΄ με τον β΄ στίχο, δηλ. η απόλυτη, νεκρική σιωπή και ακινησία με τη κίνηση, τη δράση και την ύπαρξη εμψύχων. β)το α΄ ημιστίχιο του β΄ στίχου, με το β΄ ημιστίχιο: το πουλάκι έχει να φάει εν αντιθέσει με τον άνθρωπο, ένα όν ανώτερο.γ)Η εικόνα του καλού Σουλιώτη έρχεται σε αντίθεση με την αναμενόμενη εικόνα του γενναίου πολεμιστή. δ) μπορούμε να αναφέρουμε και τον τίτλο του αποσπάσματος ελεύθεροι(εσωτερικά) αλλά πολιορκημένοι( από τον φυσικό εχθρό και τον πόθο για τη ζωή που οργιάζει έξω)

• Χρήση επιθετικών προσδιορισμών: άκρα σιωπή, Σουλιώτης ο καλός, τουφέκι σκοτεινό, αλλά και ελεύθεροι πολιορκημένοι (αντιφατικός)

8. Οι εικόνες της ανοιξιάτικης φύσης, να τις περιγράψετε στον πίνακα που ακολουθεί. (Αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι εικόνες δίνονται σε φθίνουσα κλίμακα: από το μεγάλο και το ευρύ στο μικρό και ασήμαντο: από τη εικόνα της θάλασσας και του ουρανού προχωρούμε σε μικρότερο οπτικό πεδίο, για να καταλήξουμε στην εικόνα με το σκουλήκι και με την χωρίς στοιχείο ζωής τελευταία εικόνα).

Εικόνα 1

Εικόνα 2

Εικόνα 3

Εικόνα 4

9. Γιατί Ελεύθεροι Πολιορκημένοι; Ο οξύμωρος τίτλος.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Λήψη αρχείου