Ανακοίνωση του Θανάση Καλλιανιώτη στην Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών την 16η Οκτωβρίου 2011, ώρα 11:30΄ στην παρουσίαση του βιβλίου της Εταιρίας Το Μεγάλο Συναξάρι: Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι (1903 -1913), University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2011. Πρόλογοι Ιωάννη Κολιόπουλου και Νικολάου Μέρτζου, χορηγία Νικολάου Μάνου κι επιμελητεία Α. Καλλιανιώτη, Κ. Παπανικολάου, Α. Σπυριδόπουλου
Αγαπητοί κύριοι και κυρίες, είναι μεγάλη μου τιμή που το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΜΣ με επέλεξε ως έναν από τους παρουσιαστές του βιβλίου Το Μεγάλο Συναξάρι: Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι (1903 -1913), το οποίο τυπώθηκε πρόσφατα από το University Studio Press με τη χορηγία του Νικολάου Μάνου και την επιστασία της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Το έργο προλογίζουν ρωμαλέα ο πρόεδρος Νικόλαος Μέρτζος κι ο Έφορος Βιβλιοθήκης Ιωάννης Κολιόπουλος. Ο δεύτερος είχε και την επιστημονική επιμέλειά του πονήματος, ενώ την ερευνητική ανέλαβαν οι υποψήφιοι διδάκτορες Ιστορίας του ΑΠΘ Κωνσταντίνος Παπανικολάου κι Αριστοτέλης Σπυριδόπουλος –προς επικουρίαν των κι ο εκφωνών.
Η συνεισφορά του παρόντος έργου είναι τριπλή: πλουτίζει ονομαστικά κι οπτικά την πρώτη έκδοση, τους Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχους (1903 -1913), αποδομεί στερεότυπα περί της Μακεδονίας και του Μακεδονικού Αγώνα και τέλος δεικνύει ότι ο Ελληνισμός διαθέτει σε δύσκολες περιστάσεις τεράστια δύναμη.
Επεκτάσεις του χρόνου
Η αφετηρία και η λήξη του Μακεδονικού Αγώνα (οριοθετείται συνήθως μεταξύ των ετών 1903 -1908) θίχθηκε εν μέρει στον πρόλογο του βιβλίου που παρουσιάζεται σήμερα. Μήπως όμως σε μία επόμενη έκδοσή του, προφανώς περισσότερο επίπονη, θα ήταν πρόσφορο να προστεθούν όσοι πρόσφεραν με όπλο ή χωρίς στην υπόθεση της Μακεδονίας και μετά το 1913 κι άλλοι εντόπιοι, όπως π.χ. δύο υιοί Μακεδονομάχων, ο δίγλωσσος (ελληνικά -βλάχικα) υπολοχαγός Παύλος Τσάμης από το Πισοδέρι, στρατιωτικός διοικητής του 1/28 τάγματος του ΕΛΑΣ το 1943 -45 κι ο επίσης δίγλωσσος (ελληνικά, σλαβομακεδονικά) συνταγματάρχης Ιωάννης Παπαπέτρου από το Ξινό Νερό, αξιωματικός των παράνομων οργανώσεων ΥΒΕ/ΕΚΑ/ΠΑΟ την ιδία περίοδο;
Αν η ειρηθείσα χρονολογική κατάταση φαίνεται τολμηρή, η επόμενη θεωρείται ίσως ηπιότερη, δηλαδή να συμπεριληφθούν όσοι έδρασαν για την ίδια υπόθεση πριν από το 1903, το 1878 παραδείγματος χάριν. Καθώς στόχος του βιβλίου είναι οι ανέλκυση των επί εκατονταετία αφανών στην επιφάνεια, ας μη θεωρηθεί ως αυτοέπαινος, αλλά σαν συγκεφαλαιωτικό συγκείμενο παρέκβαση περί του επωνύμου μας: το Καλλιανιώτης δόθηκε, όταν η οικογένειά μας μετοίκησε από το χωριό Κάλιανη (σημερινή Αιανή) στην Κοζάνη μία σκοτεινή βραδιά του 1878, υποβλεπόμενη από τους Οθωμανούς, επειδή ο αδελφός του παππού μου, ονόματι Γεώργιος, έλαβε μέρος ως οπλίτης στην επανάσταση του Ολύμπου το αυτό έτος. Στην Κοζάνη το πρώην επώνυμό μας Σολάκης μετετράπη σε Καλλιανιώτης και παρέμεινε, όταν με την απελευθέρωση το 1912 επιστρέψαμε στο χωριό. Ο παππούς μου κατετάγη εθελοντικά στον Ιερό Λόχο της Κοζάνης συνοδεύοντας Τούρκους αιχμαλώτους στην Αθήνα την ιδία χρονολογία. Ο θείος μου Λάζος, εθελοντής αντάρτης στο 3/27 τάγμα του ΕΛΑΣ, συνεπλάκη το 1944 με ενόπλους του ΣΝΟΦ στη μεθόριο της Γιουγκοσλαβίας. Συνεκτικός δεσμός των τριών περιπτώσεων η υπόθεση της Μακεδονίας.
Αριθμοί και εικόνες
Σε σχέση με την πρώτη έκδοση ο πλούτος της νέας είναι τεράστιος: οι Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι αυξήθηκαν αριθμητικώς τουλάχιστον στο διπλάσιο. Όμως χωρίς αμφιβολία ενεπλάκησαν στο Μακεδονικό Αγώνα περισσότεροι, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις παραλήφθηκαν από εμάς τους επιμελητές ονόματα που δεν διέθεταν ικανή τεκμηρίωση είτε άνδρες που δεν αναφέρονταν με ονομαστική ευκρίνεια. Επιπροσθέτως παρόλη την πολύμηνη έρευνα δυστυχώς διέφυγαν της καταγραφής πολλοί σημαντικοί μαχητές της Μακεδονίας όπως επί παραδείγματι ο διδάσκαλος Γεώργιος Βρέζας, η Ευαγγελία Τσιρόγκα, ιδιοκτήτρια καταφυγίων ή ο γραμματέας του Κέντρου Αμύνης Ευάγγελος Χατζητρύπκος, όλοι από την Έδεσσα. Θα προστεθούν στην τρίτη έκδοση, η οποία λόγω της σπουδαιότητας του εγχειρήματος είναι βέβαιο ότι δεν θα αργήσει.
Το πλήθος των εντοπίων Μακεδονομάχων δεικνύει το αυθόρμητο, το αυτοφυές, το αυτοθυσιαστικό του Μακεδονικού Αγώνα όπως ο πρόεδρος της ΕΜΣ ανέφερε στον πρόλογο. Θα ήταν αστείο, αν ισχυριζόταν κανείς, πως μία ή περισσότερες δεκάδες ενόπλων Κρητών ή Αθηναίων ήταν σε θέση να βαδίσουν, τροφοδοτηθούν, καταυλισθούν, επικοινωνήσουν και δράσουν χωρίς την ενεργή συμμετοχή του πληθυσμού, των μονόγλωσσων, δίγλωσσων ή τρίγλωσσων μερικές φορές κατοίκων της Μακεδονίας. Εκτός λοιπόν από τη λογική η συμμετοχή των εντοπίων τεκμηριώνεται ασφαλώς από τον αριθμό των έξι χιλιάδων καταγραφέντων Μακεδονομάχων για την περίοδο 1903 έως 1913. Προς δυσφορίαν δε των αποδομητών της Ιστορίας, παλαιών και σύγχρονων, από τα στατιστικά στοιχεία (τα οποία διεξήλθε η υπ. διδ. Ιστορίας Σωτηρία Βασιλείου) προκύπτει πως οι αλλόφωνοι εντόπιοι Μακεδονομάχοι ήταν ισάριθμοι με τους την ελληνικήν λαλούντες συναδέλφους των. Ο Αγώνας ανήκει σε όλους.
Πλούσια επίσης είναι και η εικονογράφηση του Μεγάλου Συναξαριού, καθώς προστέθηκαν πολλές ατομικές κι ολιγότερες ομαδικές φωτογραφίες Μακεδονομάχων. Ως προς τις οπτικές τώρα αξίες το εξώφυλλο του νέου έργου αποδεικνύεται εντυπωσιακότατο, διότι εκτός από την καθαρή ακτινοβολία των γραμμών, οι παριστάμενες μορφές με τις διάφορες στολές τους ανακεφαλαιώνουν το ποικίλο μωσαϊκό της εποχής, το οποίο συνέδεαν δύο κοινοί σκοποί, η ορθόδοξη πίστη και το ελληνικό σχολείο όπως καταθέτει στον πρόλογο ο Ιωάννης Κολιόπουλος. Από τη βασική μεταβλητή αυτή της ορθόδοξης πίστης αρύσθηκε προφανώς ο τίτλος του βιβλίου, Το Μεγάλο Συναξάρι.
Χωρικές επεκτάσεις
Νέο, εντελώς απαραίτητο στοιχείο, είναι οι βιογραφίες έξι εκατοντάδων Μακεδόνων, καταγομένων από περιοχές που κείνται σήμερα έξω από τα όρια της σημερινής Ελλάδας όπως η Γευγελή, η Κορυτσά, το Μορίχοβο, η Πελαγονία, ο Περλεπές και η Στρώμνιτσα. Από το Μοναστήρι π.χ. καταγόταν ο βλαχόφωνος καπετάν Στέφος, κατά κόσμον Στέφανος ή Πάκιας Γρηγορίου, που πρεσβύτης ων έχασε τη ζωή του από τον ΕΛΑΣ ως μέλος της οργάνωσης ΥΒΕ το 1943, ένας φόνος πολιτικών διαστάσεων άμεσα αρτώμενος εκ της υποθέσεως της Μακεδονίας. Η πλειάς αυτή των αλλοφώνων επί το πλείστον Μακεδονομάχων καταργεί παλαιότερες υποτιθέμενες γραμμές ορίων του ελληνισμού αρκετά νοτιότερα, στον Όλυμπο π.χ. και τα Πιέρια.
Μέθοδος εργασίας
Για το παρόν πόνημα εργαστήκαμε οι επιμελητές ως εξής: η πρώτη έκδοση ελέγχθηκε επιστάμενως από τον Κωνσταντίνο, ο οποίος συνέλεξε επιπλέον στοιχεία από τη ΔΕΠΑΘΑ. Κατευθυνθήκαμε έπειτα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ο Αριστοτέλης στην Ανατολική Μακεδονία κι ο εκφωνών στη Δυτική. Την Κεντρική όπως και τις έξωθεν της χώρας μας περιοχές μελετήσαμε και οι τρεις. Συχνές λοιπόν επισκέψεις σε ανά την Ελλάδα Αρχεία (ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται για όσους άνοιξαν στην Εταιρία τα ιδιωτικά τους αρχεία) και Βιβλιοθήκες για ανάγνωση αρίθμητων σελίδων κι αναγραφή αριθμητών γραμμών και φωτογραφιών. Πυκνή έπειτα μεταξύ μας επικοινωνία περί των πηγών και των μελετημάτων, προσθήκες, διορθώσεις. Συναντήσεις μας ενδιάμεσα στη Θεσσαλονίκη με τον επιστημονικό επόπτη Ιωάννη Κολιόπουλο ή σε έτερες πόλεις της Μακεδονίας όπου διαλεγόμασταν για την πορεία του έργου.
Καλό ταξίδι λοιπόν στο Μεγάλο Συναξάρι κι ελπίζουμε να φανεί οδηγός στους δύσκολους σημερινούς καιρούς.
