Απολαμβάνοντας καφέ στο χαρέμι, https://el.wikipedia.org/Οθωμανική_Αυτοκρατορία
Ένοπλες αιματηρές μάχες, βία και καταστροφές με κύριο πρωταγωνιστή από το 1300 μ.Χ. και μετά το Ανώτατο Οθωμανικό Κράτος (Davlet-i Âliyye-i Osmâniyye), το οποίο ονομάζεται σήμερα Δημοκρατία της Τουρκίας, δεν ήταν πρωτόγνωρες στον ελληνικό χώρο.
Πράγματι, ξεκινώντας από τη Μικρά Ασία για να επεκταθούν προς τη δύση μόνοι ή με τη βοήθεια κάποτε της Γαλλίας οι Οθωμανοί έφτασαν τα σύνορά τους ως την Αυστρία, τη βόρεια Αφρική και τον Ινδικό Ωκεανό κατόπιν συνεχών πολέμων με την Ισπανία, την Ιταλία και τη Ρωσία, ιδιαίτερα με τις δύο τελευταίες καθώς Γένουα και Βενετία διατηρούσαν ναυτικές βάσεις στην Ελλάδα, ενώ ο τσάρος επιθυμούσε να βρέξει τα πόδια του στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Στη διαμάχη των ξένων δυνάμεων για τα αγαθά της περιοχής με τους Οθωμανούς εμπλεκόταν και Έλληνες, ιδιαίτερα όσοι υπηρετούσαν στο στρατό και τον στόλο τους εξ επαγγέλματος είτε οι εντός της χώρας ένοπλοι, οι κλέφτες δηλαδή και οι αρματολοί, από υπερηφάνεια, ανάγκη ή συμφέρον. Επίσης οι ιερωμένοι που έβλεπαν εχθρικά την επιρροή του Ισλάμ όχι τόσο στην κοσμική ελίτ, που αλλαξοπιστούσε εν μια νυκτί για να μη χάσει τα προνόμιά της, αλλά και στον πενόμενο λαό με λαμπρό παράδειγμα τους Βαλαάδες των γειτονικών μας περιοχών Βέντζια, Βόιο και Γρεβενά που από χριστιανοί μετατράπηκαν σε μουσουλμάνους. Όταν όμως έπαυαν συνήθως κατόπιν διπλωματικών συμφωνιών οι πόλεμοι, οι Έλληνες έμεναν εκτεθειμένοι στα τρομερά αντίποινα των Οθωμανών.
Η πύκνωση των οικονομικών σχέσεων του Οθωμανικού Κράτους με την Δύση έφερνε γεγονότα και νέες ιδέες από όλον τον κόσμο στην Ανατολή. Η επανάσταση π.χ. των Αμερικανών εναντίον των Βρετανών και η δημιουργία ξεχωριστού των κράτους και η ανεξαρτησία της Αϊτής, νησιωτικής χώρας με μαύρους εργάτες, από τους Γάλλους επικυρίαρχους. Aκόμη οι ανατρεπτικές κινήσεις των Καρμπονάρων στην Ιταλία και η εξέγερση Μαρωνιτών -Δρούζων στο Λίβανο εναντίον της φεουδαρχίας. Κινήσεις που φόβιζαν τις ελίτ όλων των χωρών και τον τελευταίο αυλικό τους ανεξαρτήτως γλώσσας και θρησκείας, αλλά που συγκινούσαν την ελληνική μεσαία τάξη (εμπόρους, μικροαστούς και φοιτητές) που σταδιοδρομούσε επιτυχώς στην κεντρική κι ανατολική Ευρώπη -η συντριπτική πλειονότητα των αγροτών και ποιμένων του εγιαλετιού της Ρούμελης σπαταλούσε τη ζωή της με μοναδική έγνοια το φαγητό, το ποτό, τις γυναίκες και τις κρυφές ζημίες, ασκούμενη παράλληλα σε ασφαλείς λεονταρισμούς και θαυμάζοντας τα χρυσά τσαπράζια των ληστών.
Γι’ αυτό και η επαναστατική οργάνωση ονόματι Φιλική Εταιρία δημιουργήθηκε από τρεις άσημους μικρέμπορους στην Οδησσό της Ρωσίας. Πιθανότατα θα είχε παραμείνει στα χαρτιά, αν δεν είχε υποστηριχτεί οικονομικά και ηθικά από τον επιφανή πλοιοκτήτη Παναγιώτη Σέκερη κι ας φληναφούν όσοι προκρίνουν τον σπουδαίο ρόλο των ανώνυμων μαζών παραβλέποντας τη δύναμη του επώνυμου προσώπου. Χάρη σ΄ αυτόν τον ιδεολόγο επαναστάτη η Εταιρία απλώθηκε και στην κατεχόμενη Ελλάδα. Είχε όμως προηγηθεί ο γραμματέας Ρήγας Φεραίος, ειδικά με τον Θούριο, συγκινητικό εμβατήριο με εύληπτους στίχους -μαζί του δολοφονήθηκαν από τους Οθωμανούς νεαροί συνοδοιπόροι του από τη Σιάτιστα και την Καστοριά.
Το φιτίλι της επαναστατικής έκρηξης άναψε η απόφαση του Αλί Πασά, έδρα του τα Ιωάννινα αλλά η επιρροή του σε όλον σχεδόν τον κορμό της Πίνδου, να διαχωριστεί από το Οθωμανικό Κράτος. Η διπλωματική γλώσσα της αυλής του ήταν η ελληνική και σ΄ αυτήν είχαν μαθητεύσει στρατιωτικά χριστιανοί που θα έπαιζαν σημαίνοντα ρόλο μετά την θανάτωσή του.
Σοφά είχε επιλεγεί ως τόπος έναρξης της επανάστασης η Μολδαβία όντας μακριά από την Κωνσταντινούπολη και με την φρούδα ελπίδα ότι θα υποστηρίζονταν από την Ρωσία. Στον Ιερό Λόχο που καταπολεμήθηκε εκεί από τους Οθωμανούς υπηρετούσαν οι Γεώργιος Λάτσκος ή Λασσάνης από την Κοζάνη κι ο Βελβεντινός Σταμάτης Κλεάνθης. Δίπλα τους είχαν σηκώσει τα όπλα ο Γεωργάκης Ολύμπιος από το Λιβάδι Πιερίων κι ο Ιωάννης Φαρμάκης από τη Βλάστη -έζησαν οι δύο πρώτοι.
Σχεδόν αμέσως ήρθε η ώρα της φωτιάς για την Πελοπόννησο και τις άλλες περιοχές της χώρας, στις οποίες έλαβε μέρος κι ο Νικόλαος Κασομούλης, υιός κι αυτός εμπόρου γεννηθείς στην Κόζιανη. Ενέδρες, μάχες, ηρωισμοί σε στεριά και θάλασσα μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, αντιδικίες κι εμφύλιοι πόλεμοι ανάμεσα στο φίλιο στρατόπεδο οδήγησαν στον επίσημο σχηματισμό ανεξάρτητου ελληνικού κράτους το 1830.
Λέγεται ότι την ανεξαρτησία του το ελληνικό κράτος απέκτησε χάρη στις ξένες δυνάμεις. Αυτές υπέγραψαν γι’ αυτήν υπερασπιζόμενες τα ανταγωνιστικά συμφέροντά τους, αλλά διόλου δεν μπορεί να παραγνωριστεί ότι από το 1821 και μετά ένα αιματηρότατο χάσμα χώριζε χριστιανούς και μουσουλμάνους, το οποίο δεν επρόκειτο άμεσα κι εύκολα να γεφυρωθεί. Επιπροσθέτως οι εναπομείναντες ένοπλοι, ειδικά οι παράλιοι, αποτελούσαν εμπόδιο στις εμπορικές μεταφορές Δύσης κι Ανατολής κι ακόμη στο ευρωπαϊκό κι αμερικανικό κοινό είχε αναπτυχθεί, περισσότερο μάλλον εξ αιτίας της αρχαιολατρίας, αίσθημα συμπάθειας προς τον μαχόμενο ελληνισμό.
Έκτοτε πέρασαν δύο αιώνες, το ελληνικό κράτος επέκτεινε τμηματικά τα σύνορά του ως το 1946 που έλαβε τα Δωδεκάνησα. Οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι μεταξύ κρατών ανήκουν σήμερα στο παρελθόν ή, ορθότερα, άλλαξαν πρόσωπο: πεδίο άσκησής των είναι τώρα η Οικονομία. Η άμεση βία των παλαιότερων ετών, σωματική, ψυχολογική ή άλλη καταδικάζεται διαπρυσίως τη εξαιρέσει της οικονομικής η οποία θα υφίσταται μέχρι να ευρεθεί άλλος τρόπος ανοικείωσης μεταξύ λαού κι εξουσίας.
Τι μας διδάσκει το 1821; Ότι αν υπάρχει πίστη στον εαυτό μας και θάρρος στις αποφάσεις μας μπορούμε να ανατρέψουμε τις συνθήκες της ζωής προς το καλύτερο όσο αποτρεπτικές κι αν προβάλλουν, φαινομενικά ισχυρές, εξωγενείς δυνάμεις.
Υ.Γ. Συνοδευτική οπτική παρουσίαση ανοίγει εδώ.
