Συνεχίζοντας με την Καθαρά Δευτέρα εξηγήσαμε στα παιδιά ότι την ημέρα αυτή ξεκινάει η περίοδος της Σαρακοστής.

Τι είναι η Σαρακοστή;

“Σαρακοστή είναι μια χρονική περίοδος που έχει καθοριστεί από την Εκκλησία σαν περίοδος νηστείας.

Λέγεται αλλιώς και Τεσσαρακοστή ή Μεγάλη Σαρακοστή και είναι η νηστεία που κάνουμε πριν από το Πάσχα.

Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο”.

Είδαμε τον πίνακα ζωγραφικής του Σπύρου Βασιλείου, “Το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας“.

Παρατηρήσαμε τον πίνακα και σχολιάσαμε τα φαγητά που έχει επάνω. Ρωτήσαμε τα παιδιά αν αναγνώρισαν κάποια από αυτά.

Αυτά τα φαγητά τα λέμε σαρακοστιανά ή νηστίσιμα.

Τι όμως σημαίνει η νηστεία; Τι δεν πρέπει να τρώει όποιος νηστεύει και τι επιτρέπεται;

“Στη νηστεία της Σαρακοστής απαγορεύονται κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, λάδι και κρασί. Μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπονται το λάδι και το κρασί, εκτός φυσικά από το Μεγάλο Σάββατο. Στις 25 Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων όσοι νηστεύουν τρώνε ψάρι.”

“Επιτρέπονται όσπρια, φρούτα , λαχανικά, μακαρόνια, ρύζι και θαλασσινά κ.ά.”

Είδαμε το παρακάτω βίντεο που μας μιλάει για την Καθαρά Δευτέρα και το έθιμο της Κυρίας Σαρακοστής. Ποια φαγητά επιτρέπονται να φάμε και ποια όχι.

Με αφορμή τον παραπάνω πίνακα του Βασιλείου κάναμε το παρακάτω φύλλο εργασίας  όπου τα παιδιά έπρεπε να παρατηρήσουν τα φαγητά με τις ονομασίες τους και να τοποθετήσουν την καρτέλα με το όνομα στη σωστή θέση.

Μέσα από το παραπάνω βίντεο μάθαμε για…

“Την κυρά Σαρακοστή που ‘ναι έθιμο παλιό οι γιαγιάδες μας τη ΄φτιάχναν  με αλεύρι και νερό. Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι ένα σταυρό μα το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό. Και τις μέρες τις μετρούσαν με τα πόδια της τα επτά ‘κόβαν ένα τη βδομάδα μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά”.

Δείξαμε στα παιδιά τη φιγούρα της Κυρίας Σαρακοστής σε δύο εκδοχές  τις οποίες  είχαμε φτιάξει προηγούμενες χρονιές.

Μία με αλεύρι, αλάτι και νερό και μία χάρτινη.

Παρατήρησαν και συνειδητοποίησαν:

• ότι δεν είχε στόμα και αυτιά.
• Είχε χέρια σταυρωμένα
• και πόδια εφτά, τα οποία και μετρήσαμε.

 Διαβάσαμε το ποίημα και καταλάβαμε γιατί ήταν έτσι φτιαγμένη.

Πως έφτιαχναν την Κυρά Σαρακοστή; Λίγα λόγια για το έθιμο.

“Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας η κυρά Σαρακοστή ήταν µια χάρτινη ζωγραφιά που απεικόνιζε µια γυναίκα, µε επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της Σαρακοστής, µε σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται και µε κλειστό στόµα γιατί νηστεύει, δεν λέει άσχημες κουβέντες και δεν κατακρίνει. Το ημερολόγιο αυτό συνόδευε µικρούς και µεγάλους στην νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι κι έτσι ήξεραν πόσες εβδοµάδες νηστείας απέµεναν µέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο χάρτινο πόδι, το οποίο δίπλωναν και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν έπειτα το σύκο αυτό µαζί µε άλλα και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι. Σε άλλες περιοχές τοποθετούσαν το πόδι στο ψωµί της Αναστάσεως. Όποιος έβρισκε στο κομμάτι του το πόδι ήταν ο τυχερός”.

Αποφασίσαμε να κάνουμε τη χάρτινη Κυρία Σαρακοστή.

Κόψαμε το περίγραμμα του σώματος και το κολλήσαμε σε ένα πιάτο όπου είχαμε κόψει επτά πόδια.

Στη συνέχεια πήραμε ένα φύλλο που είχε εικόνες με φαγητά σαρακοστιανά και μη.

Τα παιδιά έπρεπε επάνω στο πιάτο να διαλέξουνε και να κολλήσουνε τα φαγητά που επιτρέπονται να τρώμε την περίοδο αυτή.

Διανείουμε την τελευταία εβδομάδα των Αποκριών και φυσικά δεν θα μπορούσαμε να μη μιλήσουμε για την Καθαρά Δευτέρα.

Γιατί την Δευτέρα αυτή την λέμε Καθαρά;

Ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί “καθαρίζονταν” πνευματικά και σωματικά…

Προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως “ημέρα κάθαρσης”. Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας..

Βλέποντας δύο πίνακες ζωγραφικής με θέμα την Καθαρά Δευτέρα εστιάσαμε σε αυτόν με τους χαρταετούς.

( για την Κυρία Σαρακοστή και το σαρακοστιανό τραπέζι δείτε Εδώ)

Γιατί πετάμε χαρταετό; Είναι έθιμο της Καθαράς Δευτέρας.

Για να μάθουμε περισσότερα είδαμε το παρακάτω βίντεο.

Αναγνωρίσαμε τα σχήματα που έχουν οι χαρταετοί: τρίγωνο, εξάγωνο και ρόμβο και αποφασίσαμε να φτιάξουμε το δικό μας χαρταετό.

Χρωματίσαμε, κόψαμε, στολίσαμε και έτοιμοι να πετάξουν ψηλά στον ουρανό.