Συντάκτης: 2 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΝΕΑΣ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ

Καθημερινά όλοι μας αντιμετωπίζουμε την ανάγκη να λαμβάνουμε πολλές αποφάσεις σχετικά με διάφορες πτυχές της ζωής μας. Με τον όρο απόφαση εννοούμε τη διαδικασία επιλογής μιας κατεύθυνσης δραστηριοτήτων ανάμεσα σε έναν αριθμό εναλλακτικών λύσεων. Οι αποφάσεις μας επηρεάζονται κυρίως από τον εαυτό μας, δηλαδή από τις αξίες, τις προσδοκίες, τη συναισθηματική μας κατάσταση αλλά και από το κοινωνικό περιβάλλον, τις προοπτικές μας.

Κάποιες αποφάσεις αφορούν θέματα για τα οποία είναι δυνατόν να αποφασίζουμε αυτόματα, χωρίς πολλή σκέψη (για παράδειγμα, τι θα φάμε, με ποιους θα βγούμε κ.τ.λ). Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα θέματα για τα οποία χρειάζεται ιδιαίτερη ενασχόληση προκειμένου να καταλήξουμε σε μια απόφαση (για παράδειγμα, η επιλογή επαγγέλματος). Σε αυτές τις περιπτώσεις καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε διλήμματα, καθώς η επιλογή της μιας ή της άλλης κατεύθυνσης θα έχει διαφορετικές συνέπειες στη ζωή μας. Έτσι, η κρισιμότητα και η σοβαρότητα που έχουν οι επιπτώσεις των αποφάσεων, η διάρκεια των συνεπειών και η δυσκολία που θα συναντήσουμε να τις διορθώσουμε, αν κάποια στιγμή αλλάξουμε γνώμη, κάνουν τις αποφάσεις αυτές να είναι σημαντικές. Σημαντικές, επομένως, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι αποφάσεις που αφορούν στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές μας επιλογές.

Η διαδικασία που θα ακολουθήσουμε προκειμένου να οδηγηθούμε στη λήψη απόφασης για τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές μας επιλογές προϋποθέτει αρχικά να θέσουμε συγκεκριμένους στόχους, να συγκεντρώσουμε πληροφορίες, να σκεφτούμε και να αξιολογήσουμε τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν και στη συνέχεια, συσχετίζοντας όλα τα παραπάνω, να επιλέξουμε τη λύση που είναι προσφορότερη. Πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τις επαγγελματικές μας επιλογές. Αυτοί μπορεί να είναι: α) οι αξίες και οι προτεραιότητές μας, β) οι επιθυμίες και οι προσδοκίες μας, γ) το φύλο, δ) το οικογενειακό μας περιβάλλον, ε) γενικότερα το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε και κινούμαστε, στ) η διαμόρφωση της αγοράς εργασίας στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο κ.τ.λ. Η έγκυρη και αξιόπιστη πληροφόρηση του ατόμου στους παραπάνω τομείς σηματοδοτεί τη λήψη ορθών αποφάσεων.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αρκετοί τρόποι λήψης απόφασης. Είναι δυνατόν κάποιος να αποφασίζει αυθόρμητα, χωρίς σκέψη ή διαισθητικά, χωρίς λογική αιτιολόγηση. Άλλος θέτει ως κριτήριο την επιδίωξη αυτού που επιθυμεί περισσότερο ή την αποφυγή καταστάσεων που δημιουργούν άγχος, αναβάλλοντας διαρκώς τη λήψη μιας απόφασης, διστακτικά. Άλλος πάλι μπορεί να καταλήξει σε μια επιλογή με βάση τις επιθυμίες και τις προσδοκίες άλλων ατόμων. Τέλος, κάποιος μπορεί να οδηγηθεί στη λήψη απόφασης ορθολογικά, με βάση τη διερεύνηση των αναγκών του και την εκτίμηση των προσφερόμενων εναλλακτικών λύσεων.

Οι ικανότητες και οι δεξιότητες αποτελούν το δυναμικό του κάθε ανθρώπου. Οι δύο όροι, ικανότητα και δεξιότητα, αλληλοκαλύπτονται, αλλά γενικά η έννοια της ικανότητας θεωρείται ευρύτερη από την έννοια της δεξιότητας. Είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο κρίνεται επαρκές ή αρκετά ικανό να επιτελέσει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Οι ικανότητες πηγάζουν από τις σωματικές, ψυχολογικές, προσωπικές ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά του ατόμου και αναπτύσσονται ανάλογα με τις ευκαιρίες που παρέχει το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται.

Ειδικά στο πλαίσιο του επαγγέλματος, ικανότητα είναι ένα ορισμένο σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που μπορεί να μετρηθεί και ένα άτομο κατέχει ή πρέπει να αποκτήσει, με στόχο να εκτελέσει αποτελεσματικά μια δράση μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ο όρος ικανότητες σημαίνει τα τυπικά προσόντα που χρειάζεται για να καταλάβει κάποιος μια επαγγελματική θέση αλλά και τη δυνατότητα μεταφοράς δεξιοτήτων και γνώσεων σε ένα νέο επαγγελματικό περιβάλλον. Οι ικανότητες μπορεί να είναι εξειδικευμένες (π.χ. χειρισμός Η/Υ), μεθοδολογικές (δυνατότητα σκέψης, λήψης απόφασης, εφεύρεσης) ή κοινωνικές (δυνατότητες επικοινωνίας, ομαδικής εργασίας).

Ο όρος δεξιότητες αναφέρεται στα χαρακτηριστικά εκείνα των ανθρώπων -γνώσεις, ικανότητες, εμπειρίες, τρόπος σκέψης και άλλα παρόμοια- τα οποία όταν χρησιμοποιούνται μεμονωμένα ή σε ποικίλους συνδυασμούς, συμβάλλουν στην επιτυχή επίδοση. Κάθε επάγγελμα απαιτεί ορισμένες δεξιότητες, δηλαδή προϋποθέτει σχετικές γνώσεις και εμπειρία για την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης εργασίας, οι οποίες είναι δυνατόν να προέρχονται από την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία και που συνδυαζόμενες με το σχετικό know how (γνώση του πώς εκτελείται μια εργασία), προσδιορίζουν την ύπαρξη τεχνικών γνώσεων.

Το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί μια γεννήτρια δεξιοτήτων, η οποία ανατροφοδοτείται διαρκώς με την έννοια ότι οι δεξιότητες ενός ατόμου εξελίσσονται και τροποποιούνται συνεχώς, λόγω γνώσεων και εμπειριών που αποκτώνται από το προσωπικό και επαγγελματικό του περιβάλλον και λόγω συμμετοχής του σε προγράμματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Οι δεξιότητες που αποκτώνται ακόμα και από τις ίδιες πηγές δεν είναι κατ’ ανάγκη όμοιες από άτομο σε άτομο, γιατί διαφέρουν οι δυνατότητες πρόσκτησης του κάθε ατόμου.

Γενικά, παρατηρείται μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ της επαγγελματικής εμπειρίας και των δεξιοτήτων, γιατί η επαγγελματική εμπειρία δημιουργεί δεξιότητες, και παράλληλα οι δεξιότητες αποτελούν και το ζητούμενο για την άσκηση ενός επαγγέλματος. Σύμφωνα με προσεγγίσεις που έχουν γίνει τόσο από ευρωπαϊκούς φορείς όσο και από εκπαιδευτικά-ερευνητικά ιδρύματα οι απόψεις συγκλίνουν ότι προκειμένου ένας εργαζόμενος να επιτύχει στις σημερινές εργασιακές συνθήκες, θα πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο κομβικών δεξιοτήτων ή δεξιοτήτων-κλειδιών.

Λήψη αρχείου

Πηγή: Σχεδιάζω το μέλλον μου, Σ.Ε.Π. Α΄ΕΠΑ.Λ.

Οι αξίες αποτελούν έναν από τους παράγοντες οι οποίοι θεωρούνται σημαντικοί και καθοριστικοί για τις επιλογές που κάνει κάθε άτομο, τόσο στην προσωπική, όσο και στην κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Οι αξίες μας συνδέονται στενά με τη γενική εικόνα τους εαυτού μας και μας βοηθούν να προσδιορίσουμε τους στόχους που θέλουμε να πετύχουμε. Επομένως, ο προβληματισμός μας σχετικά με το θέμα των αξιών μας είναι μια απόφαση ενασχόλησης με τον εαυτό μας και συμβάλλει στη βελτίωση της γνώσης μας γι’ αυτόν.

Αξίες ονομάζουμε ένα σύνολο πεποιθήσεων στις οποίες αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία. Οι αξίες επηρεάζουν τη συμπεριφορά, τις αποφάσεις και τις επιλογές μας και κατά συνέπεια και την επαγγελματική μας κατεύθυνση.

Το σύστημα των αξιών του καθενός περιλαμβάνει τις προσωπικές και τις επαγγελματικές του αξίες. Οι επαγγελματικές ή εργασιακές μας αξίες συνδέονται στενά με το είδος της εργασίας που θέλουμε να κάνουμε. Είναι τα στοιχεία που προσδοκούμε να βρούμε και κατά συνέπεια αναζητούμε στις επαγγελματικές μας δραστηριότητες. Βέβαια, οι αξίες όπως και τα ενδιαφέροντα αλλάζουν και εξελίσσονται καθώς το άτομο μεγαλώνει. Οι αξίες μας επηρεάζονται τόσο από τα στοιχεία της προσωπικότητας και τις εμπειρίες μας όσο και από εξωτερικούς παράγοντες, όπως τις εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, την κουλτούρα που κυριαρχεί σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο κ.ά.

Οι εργασιακές αξίες είναι κεντρικού ενδιαφέροντος για την επαγγελματική πορεία και ανάπτυξη των ατόμων, ειδικά των νέων, οι οποίοι προσπαθούν να προσδιορίσουν τη μελλοντική επαγγελματική τους δραστηριότητα.

Οι 9 εργασιακές αξίες και η ανάλυσή τους:

Ελεύθερος χρόνος. Μερικά άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους επιτρέπει να έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους. Αυτό σημαίνει ότι ενδιαφέρονται για επαγγέλματα που έχουν ένα σταθερό ωράριο, το οποίο να μην απαιτεί επιπρόσθετη εργασία (είτε στο σπίτι είτε στο χώρο εργασίας) και να τους αφήνει πολύ ελεύθερο χρόνο και για άλλες δραστηριότητες (π.χ. κοινωνικές, οικογενειακές, ψυχαγωγία κ.ά.). Είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτά τα άτομα η εργασία τους να απορροφά όσο το δυνατό λιγότερο χρόνο από την προσωπική τους ζωή και να τους επιτρέπει να ξεκουράζονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Περιβάλλον Εργασίας. Κάποια άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους προσφέρει έναν καθαρό και τακτοποιημένο χώρο εργασίας, οργανωμένο με όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό για τη διεκπεραίωση της δουλειάς τους, και γενικότερα τέτοιον που τους κάνει να νιώθουν ασφάλεια και ηρεμία. Επιπρόσθετα, ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα στο οποίο να επικρατούν καλές σχέσεις ανάμεσα στους συναδέλφους, να μην προκαλούνται συχνές προσωπικές συγκρούσεις και να νιώθουν ότι γύρω τους υπάρχουν φιλικά πρόσωπα, με τα οποία να μπορούν να αναπτύξουν και σχέσεις πέρα από τις στενές εργασιακές.

Επαφή με ανθρώπους. Υπάρχουν άτομα που ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους δίνει τη δυνατότητα να έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους, να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν γνωριμίες με καινούργια άτομα, να τους κάνει να νιώθουν χρήσιμοι σε άλλους ανθρώπους και γενικότερα να νιώθουν ότι μπορούν να προσφέρουν βοήθεια και να εξυπηρετούν τους άλλους. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των ατόμων είναι η ανάγκη τους να βρίσκονται και να εργάζονται σε ομάδες, ενώ σε περίπτωση που το περιεχόμενο της εργασίας τους απαιτεί ατομική απασχόληση νιώθουν αρκετά άβολα. Αντίθετα, η ομαδική εργασία τα κάνει να αισθάνονται άνετα και να βγάζουν τον καλύτερό τους εαυτό

Οικονομικές απολαβές. Μερικά άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους επιτρέπει να κερδίζουν πραγματικά πολλά χρήματα. Πιστεύουν στη δύναμη του χρήματος να κινεί τα πάντα στον κόσμο και γι’ αυτό θέλουν το επάγγελμα που θα επιλέξουν να τους εξασφαλίζει μια άνετη από οικονομική άποψη ζωή, με αρκετά χρήματα και πολλές πρόσθετες αμοιβές (π.χ. δώρα, αυτοκίνητο κ.λ.π.). Τα άτομα αυτά θεωρούν ότι όταν κάνουν καλά τη δουλειά τους θα πρέπει να ανταμείβονται και ανάλογα, γι’ αυτό και δεν διστάζουν να αφιερώνουν πολύ χρόνο σε αυτή.

Ανεξαρτησία. Κάποια άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους δίνει τη δυνατότητα να δουλεύουν ανεξάρτητα ως προς τον τρόπο και τον τόπο εργασίας τους. Επιθυμούν να μην έχουν συνέχεια κάποιον πάνω από το κεφάλι τους να καθορίζει το τι και το πώς πρέπει να γίνουν τα πράγματα στη δουλειά, αλλά να έχουν οι ίδιοι τον τελικό έλεγχο στο αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτούς να νιώθουν ελεύθεροι ως προς τη λήψη αποφάσεων και μάλιστα επιθυμούν να έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται με το ρυθμό και την ένταση που εκείνοι θέλουν χωρίς διαρκή και στενό έλεγχο.

Δημιουργικότητα.  Υπάρχουν άτομα που ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους δίνει τη δυνατότητα να μπορούν να χρησιμοποιούν την εφευρετικότητα και τη φαντασία τους, να μπορούν να δημιουργούν καινούργια και πρωτότυπα πράγματα μέσα από τις ευκαιρίες που τους δίνονται και να εφαρμόζουν τις προσωπικές τους δεξιότητες και ικανότητες. Δεν αντέχουν μια εργασία στην οποία να κυριαρχεί η ρουτίνα, ενώ αντίθετα ενθουσιάζονται όταν το περιεχόμενο της εργασίας τους περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων. Τέλος, ενδιαφέρονται το επάγγελμα που θα επιλέξουν να τους δίνει τη δυνατότητα να εξελίσσονται επαγγελματικά και να μην μένουν στάσιμοι.

Ηγεσία-Διοίκηση. Μερικά άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν υπό την εποπτεία τους άλλους εργαζόμενους, ώστε να ασκούν διοίκηση. Τους αρέσει να είναι υπεύθυνοι στο να προγραμματίζουν και να οργανώνουν τη δουλειά άλλων εργαζομένων, ενώ δεν φοβούνται να αναλαμβάνουν ευθύνες και να παίρνουν δύσκολες αποφάσεις. Πολλοί χαρακτηρίζουν αυτά τα άτομα ως ηγέτες και εύκολα τους αποδέχονται σε αυτό το ρόλο. Συνήθως, έχουν την επιθυμία να αποκτήσουν μια υψηλή και υπεύθυνη θέση στον οργανισμό στον οποίο εργάζονται.

Δόξα-Φήμη-Γόητρο. Κάποια άτομα ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους εξασφαλίζει μεγάλη αναγνωρισιμότητα και υψηλό κύρος στην κοινωνία καθώς και τη δυνατότητα να βρίσκονται στο προσκήνιο αρκετά συχνά. Είναι πολύ σημαντικό για τα άτομα αυτά να νιώθουν ότι οι άλλοι (συνεργάτες, κοινωνικό περιβάλλον κ.ά.) τους θαυμάζουν για τα επιτεύγματα που επιτυγχάνουν μέσω της εργασίας τους, ενώ γίνονται πραγματικά ευτυχισμένοι όταν καταφέρνουν να γίνουν διάσημοι στα πλαίσια τόσο του εργασιακού όσο και του ευρύτερου κοινωνικού τους περιβάλλοντος.

Μετακινήσεις-ταξίδια. Υπάρχουν άτομα που ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα που να τους δίνει τη δυνατότητα να πηγαίνουν σε διαφορετικά μέρη, να κάνουν συχνά ταξίδια, να αλλάζουν διαρκώς περιβάλλον και τόπο διαμονής. Είναι άτομα που δεν τους αρέσει η στασιμότητα, θέλουν διαρκώς να γνωρίζουν νέους τόπους και νέα άτομα, και γενικότερα, βλέπουν την εργασία ως ένα μέσο για να εμπλουτίζουν τις εμπειρίες τους. Τα άτομα αυτά δεν μπορούν με κανένα τρόπο να καθίσουν πίσω από ένα γραφείο και μάλιστα να έχουν ένα σταθερό ωράριο, αφού η μονοτονία και η στασιμότητα τα «σκοτώνει».

Πηγές: Σχεδιάζω το μέλλον μου, Σ.Ε.Π. Α΄ΕΠΑ.Λ.
ΕΟΠΠΕΠ

 

Μπορείς να κάνεις το Τεστ Επαγγελματικών Αξιών εδώ

Απαιτείται δημιουργία λογαριασμού

• Αυτογνωσία
• Αυτοαντίληψη
• Θετική και αρνητική αυτοαντίληψη
• Ιδιαίτερες ικανότητες
• Ανάγκες

Αυτογνωσία:  αναφέρεται στο βαθμό της επίγνωσης που έχουμε για τον εαυτό μας. Αφορά τα βαθύτερα και ιδιαίτερα αντικειμενικά γνωρίσματα της προσωπικότητάς μας, την ψυχοσυναισθηματική μας υπόσταση, αλλά και τις βαθύτερες επιθυμίες μας. Ποιος πραγματικά είμαι; Πόσο προσωπικές είναι οι αξίες μου; Πώς μπορώ να έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου; Πρόκειται για κάποια κεντρικά ερωτήματα που συναντάμε στην πορεία μας προς την αυτογνωσία.

Αυτοαντίληψη: αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας, αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο η αυτοαντίληψη να αλλάζει ανάλογα με τις περιστάσεις, εφόσον δεν έχουμε κατακτήσει έναν ικανοποιητικό βαθμό αυτογνωσίας. Ωστόσο, αν και είναι πιο υποκειμενική από την αυτογνωσία, αποτελεί ένα ουσιαστικό μέρος της επίγνωσης του εαυτού μας.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκτιμάμε και να αξιολογούμε θετικά τον εαυτό μας, να εμπιστευόμαστε τις δυνάμεις μας, χωρίς να τις υπερεκτιμάμε. Να αναγνωρίζουμε τις επιτυχίες μας, αλλά και να δεχόμαστε τα λάθη και τις αποτυχίες μας χωρίς να απογοητευόμαστε. Η θετική αυτοαντίληψη συνεπάγεται και υψηλό βαθμό αυτοεκτίμησης και μας οδηγεί στο να επιμένουμε για την κατάκτηση των στόχων μας, παρά τις δυσκολίες, να αναπτύσσουμε τις δυνατότητές μας και να διορθώνουμε τα λάθη μας. θετική αυτοαντίληψη σημαίνει θετική στάση, θετική προδιάθεση απέναντι στον εαυτό μας και τη ζωή γενικότερα.

Συχνά, όμως, μια επιφανειακά θετική (αλλά αρνητική στην πραγματικότητα) στάση απέναντι στον εαυτό μας μάς οδηγεί στο να καταπιανόμαστε με πράγματα τα οποία, ενώ μας ενδιαφέρουν, τα παρατάμε μπροστά στις πρώτες δυσκολίες. Επίσης, η υπεροψία και ο κομπασμός (όπως όταν κάποιος έχει «μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του») κρύβει συνήθως έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητές μας (δηλαδή χαμηλή αυτοεκτίμηση).

Ιδιαίτερες ικανότητες: είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις «ιδιαίτερες κλίσεις» μας, τα «ταλέντα» μας και τις ιδιαίτερες ικανότητές μας σε συγκεκριμένους τομείς. Η αξιοποίησή τους μπορεί να επηρεάσει δυναμικά τους προσανατολισμούς μας και το σχέδιο ζωής μας.

Ανάγκες: αφορούν ό,τι θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο, αναπόφευκτο ή υποχρεωτικό, εξαιτίας συγκεκριμένων καταστάσεων ή συνθηκών. Η αναγνώριση και η ορθή αξιολόγηση των αναγκών μας μάς βοηθάει να καταρτίσουμε ένα σχέδιο που να επιτρέπει και να προωθεί τη βελτίωση της ζωής μας. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που κάποιος ανήκει στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρίες Και εδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι έχουν σημαντική δυσκολία μάθησης και προσαρμογής εξαιτίας σωματικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων.

Πηγή: Σχεδιάζοντας το επαγγελματικό μου μέλλον, Σ.Ε.Π. Γ΄ Γυμνασίου