Terra…byte by Περικλής

Τα μαθηματικά προς το τέλος του 16ου και τις αρχές του 17ου αιώνα ήταν μια ενασχόληση των ευγενών, των ευπόρων και των ανθρώπων που ουσιαστικά δεν αγωνιούσαν για την εξασφάλιση του επιούσιου άρτου. Ο Τζον Νάπιερ (John Napier) (ήταν ένας από αυτούς. Γεννήθηκε το 1550, γόνος πλούσιας σκοτσέζικnς οικογενείας, διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα κατ’ οίκον, και σε ηλικία μόλις 13 ετών οι δικοί του τον έστειλαν στο πανεπιστήμιο. Δεν πήρε πτυχίο, αλλά μάλλον δεν του χρειαζόταν. Σπούδασε και στο εξωτερικό, επέστρεψε για να πάρει στα χέρια του την όχι ευκαταφρόνητη πατρική περιουσία, παντρεύτηκε και ενδιαφέρθηκε για τα προβλήματα που εμφανίζονταν στο μέτρημα των χωραφιών και της σοδειάς κάθε χρόνο. Η ασχολία αυτή προκάλεσε και το ενδιαφέρον για τα προβλήματα στους υπολογισμούς με μεγάλους αριθμούς, στους πολλαπλασιασμούς και στην εύρεση των τετραγωνικών και των κυβικών ριζών τους. Όλα όσα επινόησε στη συνέχεια ο Τζον Νάπιερ στηρίζονται στην αντίληψη ότι στην περίπτωση που είσαι υποχρεωμένος να κάνεις έναν πολλαπλασιασμό, κάνε μία πρόσθεση στη θέση του, μπορείς. Στο σχολείο μαθαίνεις βέβαια από την πρώτη τάξη ότι ο πολλαπλασιασμός είναι μια σύντομη πρόσθεση, αλλά στην εποχή του Νάπιερ ο μόνος τρόπος για να βρει κανείς το αποτέλεσμα ενός πολυψήφιου πολλαπλασιασμού ήταν να καταφύγει στη ραβδολογία, να χρησιμοποιήσει δηλαδή κάποιες ράβδους που είχε επινοήσει ο ίδιος, ενώ οι σύγχρονοί του τις αποκαλούσαν «κοκαλάκια του Νάπιερ». Γύρω στο 1610 εκδόθηκε το βιβλίο «Mirifici Logarithmorum Canonis Descriptio», Authore ac Inventore loanne Nepero, ήτοι «Περιγραφή του θαυμαστού Κανόνοs των Λογαρίθμων». Ο Σκότος μαθηματικός πρόσεξε ότι αν έχουμε να πολλαπλασιάσουμε το 81 με το 9, επειδή το πρώτο γράφεται και με τη μορφή 3 υψωμένο στην 4n δύναμη και το δεύτερο με τη μορφή 3 υψωμένο στη 2n δύναμη, ο πολλαπλασιασμός 81 Χ 9 ανάγεται στην πρόσθεση 4+2=6, ενώ μετά μπορούμε από ένα σχετικό πίνακα να βρούμε πόσο κάνει το 3 όταν υψωθεί στην 6η δύναμη. Τον αριθμό που υψώνεται σε μια δύναμη τον ονομάζουμε βάση. Αντιστρόφως ανάλογη προς τη χρησιμότητά της είναι η κάπως φευγαλέα έννοια του λογάριθμου για μερικούς ανθρώπους. Όταν, λοιπόν, λέμε ότι «Χ είναι ο λογάριθμος ενός αριθμού Α με βάση έναν άλλο αριθμό β», εννοούμε απλά ότι ακολουθήσαμε την εξής συνταγή: Παίρνουμε τον β και τον πολλαπλασιάζουμε χ φορές με τον εαυτό του, δηλαδή όσες μας λέει ο λογάριθμος, και έτσι προκύπτει ο Α. Προφανώς, αν αλλάξουμε τη βάση, τότε για τον ίδιο αριθμό Α αλλάζει και ο λογάριθμός του. Αυτό έκανε ο Χένρι Μπριγκς μόλις διάβασε το 1615 το πόνημα του Νάπιερ. Ταξίδεψε μάλιστα μέχρι το Εδιμβούργο για να τον πείσει ότι είναι καλύτερα να χρησιμοποιήσει ως βάση το 10. Στον Μπριγκς τελικά οφείλουμε τους δεκαδικούς λογάριθμους, δηλαδή αυτούς που συμβολίζονται με το Log, υπολογίστηκαν με βάση το 10 και ήδη το 1624 δίνονταν σε πίνακες με την τρομακτική για τότε ακρίβεια των 14 ,δεκαδικών ψηφίων. Έναν ολόκληρο αιώνα μετά επενέβη ένας εικοσάχρονος για να δώσει νέα ώθηση στην υπόθεση των λογάριθμων. Ασχολήθηκε επί τέσσερα χρόνια με τον αριθμό που ο δεκαδικός του λογάριθμος είναι το 1 και κατέληξε να βρει τα 18 πρώτα δεκαδικά του ψηφία. Ο μαθηματικός που θεώρησε ότι αξίζει να ασχοληθεί κανείς με τον άρρητο αριθμό που κατά προσέγγιση η τιμή του είναι 2,72 ήταν ο Euler. Τελικά, το 2,72… ονομάστηκε αριθμός του Euler και συμβολίζεται με το γράμμα e. Ο Γερμανός μαθηματικός υπολόγισε ξανά τους λογάριθμους με βάση το e και αυτοί είναι σήμερα οι αποκαλούμενοι νεπέρειοι λογάριθμοι, αν και ο Σκότος ευγενής δεν τους γνώρισε ποτέ από κοντά. Συμβολίζονται με το In και υπάρχει η σχέση InA=2.3xLogA. Οι νεπέρειοι ονομάζονται και φυσικοί λογάριθμοι. Γιατί; Διότι σε διάφορα φυσικά φαινόμενα όπου έχουμε διαδικασίες αύξησης ή ελάττωσης πληθυσμών καταλήγουμε να τις περιγράφουμε αρκετά αξιόπιστα με τη βοήθεια των λογάριθμων με βάση το e. Για παράδειγμα, ο πληθυσμός Α των βακτηριδίων σε μια καλλιέργεια όπου στην αρχή ήταν Α1, αυξάνεται καθώς περνά ο χρόνος t με βάση τη σχέση: Α=Α1χ e^08t από την οποία προκύπτει ότι t = 1.25χlπ(Α/Α1), ενώ η ραδιενεργός φυσική διάσπαση υπακούει σε μια περίπου ανάλογη σχέση: t = 2500χlπ(Α1/Α). Ο Τζον Νάπιερ έκλεισε τα μάτια του το 1617 ως φανατικός προτεστάντης, αφού διακρίθηκε και στο θρησκευτικό πόλεμο με τους καθολικούς, τον Φίλιππο της Ισπανίας, τον πάπα και τα όσα είναι γραμμένα στη Βίβλο. Έγραψε κοπιωδώς κείμενα που ήταν πολύ περισσότερα από όσα άφησε σχετικά με τα μαθηματικά, αλλά σίγουρα λιγότερο σημαντικά.

Πηγή: ένθετο στο περιοδικό PC Magazine

Σημείωση: υπάρχει και πανεπιστήμιο στο Εδιμβούργο της Σκωτίας που φέρει το όνομά του Napier University

Στις 25 Ιανουαρίου παρουσιάστηκε σε εκδήλωση του ΣΕΠΕ μελέτη που αποκάλυπτε ότι η Χώρα μας βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά την επαγγελματική και οικιακή Χρήση του Internet. Μήπως σε αυτό έχουν συνεισφέρει και τα ΜΜΕ;

Αυτό φυσικά δεν είναι έκπληξη, όπως δεν αποτελεί έκπληξη και το γεγονός ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της χρήσης του Διαδικτύου επιβραδύνεται αντί να επιταχύνεται. Αυτό οφείλεται κυρίως στα προβλήματα της οικονομίας καθώς και στις απαράδεκτα υψηλές τιμές σε σχέση με τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Από εκεί και πέρα υπάρχουν και άλλοι πολύ γνωστοί λόγοι που αναφέρθηκαν και στην εκδήλωση, όπως η έλλειψη πραγματικού ανταγωνισμού, το εκπαιδευτικό σύστημα, η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας, η έλλειψη κατάλληλων υποδομών, υπηρεσιών και περιεχομένου, καθώς και η κοινωνική άγνοια. Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος. Στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ίδιου καναλιού, στο οποίο παρουσιάστηκε η μελέτη του ΣΕΠΕ, πρόσφατα αναφέρθηκε το περιστατικό αυτοκτονίας με παρότρυνση μέσω email, ενώ το ίδιο διάστημα στο δελτίο ειδήσεων αλλού καναλιού μαθαίναμε για ζιγκολό που διαφήμιζαν τις υπηρεσίες τους μέσω κάποιας ιστοσελίδας. Παλαιότερα είδαν το φως της δημοσιότητας ρεπορτάζ για απάτες με πιστωτικές κάρτες, παιδική πορνογραφία,. απαγωγές, ομαδικές αυτοκτονίες, κλοπή στοιχείων, που όλα είχαν ως κοινό συνδετικό κρίκο το Internet. Οι ειδήσεις που αφορούν σε θέματα που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με το Διαδίκτυο είναι πολύ συχνές τους τελευταίους μήνες. Δυστυχώς, οι περισσότερες από αυτές καταδικάζουν το συγκεκριμένο μέσο, ενώ πολλές είναι παραπλανητικές ή εντελώς ψεύτικες. Ο κύριος όγκος των πληροφοριών που λαμβάνει ο μέσος Έλληνας για το Internet είναι μάλλον αρνητικές. Το Διαδίκτυο είναι γι’ αυτόν ένα μυστηριώδες μέρος γεμάτο πορνογραφία, σκάνδαλα, απατεώνες, εγκληματίες και hackers. Ίσως έχει ακούσει ότι θα μπορούσε να είναι χρήσιμο γι’ αυτόν, την οικογένειά του, τη δουλειά του ή την επιχείρησή του, ωστόσο κανείς δεν του έχει πει με ποιο τρόπο είναι δυνατόν να συμβεί αυτό, ούτε ξέρει πού θα βρει περισσότερες πληροφορίες. Έχει δει τις διαφημίσεις και θέλει ενδεχομένως να αγοράσει μια σύνδεση, αλλά ακούει ότι έτσι θα φέρει την πορνογραφία μέσα στο σπίτι του, ότι παιδεραστές θα απαγάγουν τα παιδιά του. Ίσως να γνωρίζει ότι μπορεί να κάνει και φτηνές αγορές μέσω Internet, όμως κάθε τρεις και λίγο μαθαίνει για υποκλοπές αριθμών πιστωτικών καρτών και για ηλεκτρονικά καταστήματα που ανήκουν σε απατεώνες. Σκέφτεται ότι είναι πιθανόν να ωφελούσε την επιχείρησή του, αλλά του λένε συνεχώς ότι hackers θα επιτεθούν στο δικτυακό του τόπο, ότι τα στοιχεία τις εταιρείας του θα πωλούνται σε πάγκους στο Μοναστηράκι, ότι στις συναλλαγές με υπηρεσίες e-government γίνονται λάθη εξαιτίας των οποίων θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας, ότι διαφημίζοντας την επιχείρησή του στο Internet ουσιαστικά θα τη δυσφημήσει. Θυμάστε κάποια ενημερωτική καμπανιά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την προώθηση της χρήσης του Internet; Η επέκταση της χρήσης των νέων τεχνολογιών από τους απλούς πολίτες και τις επιχειρήσεις είναι θέμα ζωής και θανάτου γι’ αυτή τη Χώρα και φαίνεται να αντιμετωπίζεται ως περιττή πολυτέλεια. Το κράτος θα μπορούσε να είχε φροντίσει να κάνει συνεχείς εκστρατείες στην τηλεόραση και στα άλλα μέσα για την προώθηση της χρήσης του Internet εδώ και χρόνια όμως, αντί για το συνεχή βομβαρδισμό του Έλληνα πολίτη από τα ΜΜΕ για τα πλεονεκτήματα των νέων τεχνολογιών, επικρατεί μια περίεργη σιωπή. Αυτή η σιωπή, που αφορά σε έναν από τους πιο νευραλγικούς τομείς για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, μοιάζει σχεδόν ύποπτη ιδιαίτερα όταν υπάρχει αυτός ο παράλογος θόρυβος που προέρχεται από ανεύθυνα αρνητικά δημοσιεύματα. Το Internet σίγουρα έχει πολλά σκοτεινά σημεία, τα οποία δεν γνωρίζουμε. Δυστυχώς όμως τα ελληνικά ΜΜΕ τα προσεγγίζουν όχι για να ενημερώσουν αλλά για να εξάψουν τη φαντασία του κοινού και να προβάλουν μια αίσθηση απειλής και φόβου προκειμένου να αυξήσουν την τηλεθέαση. Η έμμονη όμως με την οποία καταπιάνεται τον τελευταίο καιρό με τις αρνητικές πτυχές του θέματος η ελληνική ιδιωτική τηλεόραση μαρτυρεί κάτι παραπάνω από απλή ανευθυνότητα. Ίσως ασυναίσθητα έχει αρχίσει να φοβάται το νέο μέσο. Το Internet είναι μια πολύ μεγάλη απειλή για τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Η τεράστια γκάμα εναλλακτικής ενημέρωσης (Weblogs, Internet communities) που παρέχει το καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικό και η περαιτέρω επέκταση της χρήσης του θα μειώσει σταδιακά το κοινό, κυρίως, των τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων. Βέβαια, δεν είναι σίγουρο αν αυτό το έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως οι άνθρωποι της ελληνικής τηλεόρασης, ωστόσο διαισθάνονται την απειλή. Το αν με αυτό τον τρόπο η τηλεόραση θα καταφέρει να διατηρήσει τη θέση της, είναι πολύ αμφίβολο το σίγουρο όμως είναι ότι μπαίνει ένα περαιτέρω εμπόδιο στην πορεία της ελληνικής οικονομίας προς το μέλλον.

Πηγή: περιοδικό RAM, αρχείο Περικλή Χρήστου

Το ότι το Web είναι απέραντο το γνωρίζουμε όλοι. Ωστόσο, καθημερινά ζούμε με την ιδέα ότι με την εμπειρία μας και με τη βοήθεια των μηχανών αναζήτησης ή ? σπανιότερα ? των δικτυακών πυλών θα καταφέρουμε να ανακαλύψουμε τις πληροφορίες που μας ενδιαφέρουν μέσα σε αυτή τη χαοτική απεραντοσύνη. Δυστυχώς, όμως, η ιδέα αυτή είναι απατηλή. Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο μέρος του Web βρίσκεται έξω από την εμβέλεια ακόμη και της πανίσχυρης Google και για τους περισσότερους από εμάς είναι σαν να μην υπάρχει. Σαν το ψάρεμα στην επιφάνεια της θάλασσας, που αφήνει ανεκμετάλλευτο τον πλούτο που υπάρχει στα βάθη της, η τυπική αναζήτηση περιορίζεται ακόμη και σήμερα από τεχνικά και άλλα φράγματα σε ένα υποσύνολο του Web, το λεγόμενο «Επιφανειακό Ιστό» (Surface Web), αυτόν με τον οποίο συνήθως ερχόμαστε σε επαφή στο καθημερινό μας σερφάρισμα. Υπάρχει όμως και ένας μεγαλύτερος και πιο περίπλοκος «Βαθύς Ιστός» (Deep Web), ο οποίος χωρίς συστηματική αναζήτηση μένει σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητος, αν και περιέχει πολλές από τις πιο αξιόπιστες και συνεπώς πολύτιμες πληροφορίες που μπορούμε να βρούμε στο Διαδίκτυο. Αν και όχι αποκλειστικά, ο Βαθύς Ιστός έχει κυρίως να κάνει με online βάσεις δεδομένων, των οποίων το περιεχόμενο παίρνει τη γνώριμη μορφή μιας ιστοσελίδας με δυναμικό τρόπο, όταν εμείς το ζητήσουμε (on-the-fly), συμπληρώνοντας, για παράδειγμα, κάποιο ερώτημα (query). Σε αυτό το περιεχόμενο συνήθως έχουμε πρόσβαση μέσα από την εσωτερική μηχανή αναζήτησης που διαθέτει ο συγκεκριμένος δικτυακός τόπος και όχι μέσα από τις γνωστές μηχανές αναζήτησης που παραδοσιακά δεν μπορούν να προσπελάσουν άμεσα πληροφορίες που «κρύβονται» πίσω από passwords, logins, queries ή άλλα «εμπόδια». Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτει ένας τεράστιος όγκος περιεχομένου με πολυποίκιλο χαρακτήρα: δημόσια έγγραφα, επιστημονικές εργασίες, ιατρικές και νομικές πληροφορίες, δεδομένα δορυφόρων, αρχεία ήχου, εικόνας και video, ψηφιοποιημένα βιβλία και βιβλιογραφίες, κατάλογοι προϊόντων, αγγελιών ή υπηρεσιών, αλλά και κατάλογοι βιβλιοθηκών, συλλογών ή μουσείων. Ένα ποσοστό αυτού του περιεχομένου είναι διαθέσιμο επί πληρωμή ή σε περιορισμένο αριθμό χρηστών (π.χ. η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη ενός πανεπιστημίου). Ωστόσο, το μεγαλύτερο τμήμα του διατίθεται δωρεάν και χωρίς περιορισμούς, αρκεί κανείς να γνωρίζει την ύπαρξή του και τον τρόπο για να οδηγηθεί σε αυτό.

Υπόγεια αλλαγή. Για να κατανοήσουμε πως περιήλθαμε σε αυτή την άβολη κατάσταση, θα πρέπει να ανατρέξουμε στα μέσα της δεκαετίας του ?90, λίγο μετά τη γέννηση του Web, όταν αυτό άρχισε να αποκτά μια «κρίσιμη μάζα» και να γίνεται δημοφιλές. Εκείνη την εποχή οι δικτυακοί τόποι ήταν σχετικά ολιγάριθμοι, μικροί και απλοί στη δομή τους. Περιείχαν μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες σελίδες, οπότε ήταν εύκολο αυτές να έχουν τη μορφή στατικών σελίδων που συνδέονταν μεταξύ τους με σταθερούς συνδέσμους (links). Οι παραδοσιακές μηχανές αναζήτησης ? τόσο οι παλαιότερες, όπως ο Lycos ή η Altavista, όσο και οι μεταγενέστερες, όπως η Google ? ουσιαστικά δημιουργήθηκαν για να αντεπεξέλθουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Η βασική λογική τους είναι απλή: Επιστρατεύοντας αυτοματοποιημένα προγράμματα, γνωστά ως spiders (ή crawlers ή robots ή πιο απλά bots), ξεκινούν από κάποιες αρχικές ιστοσελίδες και στη συνέχεια σαρώνουν το web ακολουθώντας κάθε σύνδεσμο που θα βρουν. Όταν εντοπιστεί μια ιστοσελίδα, η μηχανή τη «διαβάζει», συλλέγει πληροφορίες γι? αυτή και στο τέλος την αρχειοθετεί σε μια τεράστια βάση δεδομένων που ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και ουσιαστικά περιέχει ένα αντίγραφο από κάθε σελίδα που έχει εντοπίσει ο spider. Όταν εμείς ζητάμε από τη μηχανή να κάνει μια αναζήτηση, αυτή ουσιαστικά ψάχνει τη δική της βάση δεδομένων και όχι το ίδιο το Web σε πραγματικό χρόνο.

Αυτή η μέθοδος, βέβαια, λειτουργεί εξαιρετικά αποτελεσματικά σε ένα περιβάλλον με στατικές σελίδες. Ωστόσο, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα το Web γνώρισε μια ποσοτική αλλά και ποιοτική αλλαγή, καθώς ο αριθμός των δικτυακών τόπων και παράλληλα ο όγκος του περιεχομένου αυξανόταν εκθετικά. Το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του ?90 ήταν η εποχή που σημαδεύτηκε από την εμφάνιση του ηλεκτρονικού εμπορίου, των βάσεων δεδομένων και άλλων σχετικών τεχνολογιών (π.χ., τεχνολογίες δυναμικού περιεχομένου, όπως η ASP, η PHP ή η ColdFusion). Όσοι διέθεταν ή παρήγαγαν μεγάλο όγκο περιεχομένου ? μεγάλες εταιρείες, δημόσιοι οργανισμοί, εκπαιδευτικά ιδρύματα ? εγκατέλειψαν τη δομή με τις στατικές ιστοσελίδες και ? τόσο για πρακτικούς λόγους όσο και για οικονομικούς ? υιοθέτησαν την αρχιτεκτονική των βάσεων δεδομένων και της δυναμικής ανάσυρσης και παρουσίασης της πληροφορίας. Ήταν όμως μια υπόγεια, σταδιακή αλλαγή, όχι εύκολα ορατή στους περισσότερους από εμάς, παρά μόνο στις κραυγαλέες περιπτώσεις, όπως είναι η αναζήτηση κάποιου προϊόντος στον κατάλογο ενός ηλεκτρονικού καταστήματος. Εξίσου δυσδιάκριτο ήταν το ότι η αλλαγή αυτή ξεπέρασε τις γνωστές μηχανές αναζήτησης, καθώς η νέα προσέγγιση με το στιγμιαία παραγόμενο περιεχόμενο ήταν πολύ «εξωτική» για την τεχνολογία τους. Με απλά λόγια, χωρίς σταθερούς συνδέσμους δεν μπορούσαν να σαρώσουν αποτελεσματικά το περιεχόμενο των βάσεων δεδομένων.

Το πρόβλημα πήρε τις μεγαλύτερες διαστάσεις του στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας. Κάποιες εκτιμήσεις τότε υποστήριζαν ότι το περιεχόμενο του Βαθέους Ιστού ήταν περίπου 500 φορές μεγαλύτερο από τον κατάλογο του Google, που εκείνη την εποχή περιλάμβανε γύρω σε ένα δισεκατομμύριο σελίδες! Αν και ποτέ κανείς δε μπορεί να είναι σίγουρος με τους αριθμούς στο Web, το βέβαιο είναι ότι από τότε το χάσμα αυτό έχει μικρύνει σημαντικά και σε πολλές περιπτώσεις τα όρια μεταξύ Επιφανειακού και Βαθέους Ιστού έχουν γίνει δυσδιάκριτα, καθώς όλες οι γνωστές μηχανές αναζήτησης πασχίζουν καθημερινά να βρουν τρόπους διείσδυσης στον τελευταίο. Ένα γνωστό σε όλους δείγμα αυτής της προσπάθειας είναι το γεγονός ότι σήμερα περιλαμβάνουν και τύπους αρχείων που παλαιότερα δεν «διάβαζαν», όπως .pdf, .doc, ή .ps (postscript), τα οποία τότε αποτελούσαν μια υποκατηγορία του Βαθέους Ιστού. Παράλληλα, η Google, η Microsoft και άλλες μεγάλες εταιρείες έχουν ρίξει κάποια άλλα φράγματα με ειδικούς δικτυακούς τόπους, όπως το Google Scholar (http://scholar.google.com) ή το Live Search Academic (http://academic.live.com), οι οποίοι, σε συνεργασία συνήθως με εκδότες και βιβλιοθήκες, επιτρέπουν τουλάχιστον την αναζήτηση και σε ορισμένες περιπτώσεις και την πρόσβαση σε ένα κομμάτι της βιβλιογραφίας, που επίσης κάποτε ανήκε στο Βαθύ Ιστό. Ένα σημαντικό τμήμα του τελευταίου, τέλος, έχει αποκαλυφθεί με πρωτοβουλία είτε των υπευθύνων σχετικών δικτυακών τόπων είτε των επισκεπτών τους, οι οποίοι διευκολύνουν το έργο των μηχανών αναζήτησης παραθέτοντας τις δυναμικές διευθύνσεις (URL) ορισμένων ή και όλων των περιεχομένων μιας βάσης δεδομένων σε κάποια στατική σελίδα, πρακτική που επιτρέπει στη μηχανή αναζήτησης να τα ανακαλύψει και να τα καταλογογραφήσει.

Πάντως, παρ? όλες τις προσπάθειες, το πρόβλημα του Βαθέος Ιστού παραμένει και δεν περιορίζεται μόνο στις ποικίλες βάσεις δεδομένων. Για παράδειγμα, σε αυτόν περιλαμβάνεται επίσης ένας μεγάλος αριθμός ιστοσελίδων, τις οποίες οι ιδιοκτήτες των κατά τα άλλα ανοιχτών δικτυακών τόπων κρατούν σκόπιμα κρυφές. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να γίνει κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη ενός αρχείου «robots.txt» σε ένα δικτυακό τόπο, το οποίο καθοδηγεί τις μηχανές αναζήτησης να αγνοήσουν κάποια αρχεία ή και ολόκληρους καταλόγους. (Τελευταία μάλιστα έχει δημιουργηθεί σχετικό θέμα, καθώς οι μεγάλοι ειδησεογραφικοί οργανισμοί θέλουν να διευρύνουν το συγκεκριμένο πρωτόκολλο για να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στη χρήση του περιεχομένου τους?)

Στην ευρύτερη κατηγορία των κρυφών σελίδων θα πρέπει να περιλάβουμε και τις στατικές ιστοσελίδες που ? είτε ηθελημένα είτε όχι ? δεν συνδέονται με συνδέσμους με τον υπόλοιπο ιστό και είναι προσβάσιμες μόνο σε εκείνους που γνωρίζουν τη διεύθυνσή τους. Επίσης, οι μηχανές αναζήτησης δεν συμπαθούν ιδιαίτερα τις τόσο δημοφιλείς σε πολλούς τεχνολογίες Flash και AJAX καθώς καθιστούν δύσκολη ή και αδύνατη τη σάρωση ενός δικτυακού τόπου, αν δεν υλοποιηθούν σωστά. (Από αυτή την άποψη, ο χρυσός κανόνας παραμένει: Εμπλουτίστε το δικτυακό σας τόπο με αυτές τις τεχνολογίες, ωστόσο βασιστείτε στην παλιά καλή HTML για την πλοήγηση σε αυτόν και για τη δημοσιοποίηση του περιεχομένου που θεωρείτε κρίσιμο?)

Πρόσφατες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το μέγεθος του Βαθέος Ιστού εξακολουθεί να ξεπερνά αυτό του Επιφανειακού, ίσως και με μια σχέση 50 προς 1. Αν σκεφτούμε ότι οι ιστοσελίδες που έχουν καταλογογραφηθεί από τις μηχανές αναζήτησης υπολογίζονται γύρω στα 20 με 30 δισεκατομμύρια, η διαφορά αυτή γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή. Ωστόσο, το όλο ζήτημα δεν έχει μόνο ποσοτική διάσταση. Με σημαντικό κομμάτι του να προέρχεται από αξιόπιστες πηγές ? δημόσιους οργανισμούς, επιστημονική κοινότητα, βιβλιοθήκες κ.α. -, ο Βαθύς Ιστός απευθύνεται κυρίως στους πιο απαιτητικούς χρήστες, που είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στην αναζήτηση για να έχουν όσο το δυνατόν πιο έγκυρη πληροφόρηση. Επιπλέον σε αντίθεση με τις «χύμα» πληροφορίες πολλών δικτυακών τόπων, ο Βαθύς Ιστός περιέχει σε μεγάλο βαθμό δομημένη πληροφορία, που συνοδεύεται συνήθως από πολύτιμα Metadata. Γι? αυτό, αποτελεί ιδανική «πρώτη ύλη» για το Σημασιολογικό Ιστό (Semantic Web), την πολυσυζητημένη «νοήμονα» μετενσάρκωση του Παγκόσμιου Ιστού, στην οποία η πληροφορία δεν θα είναι κατανοητή μόνο από τους ανθρώπους αλλά και από τους υπολογιστές?

«Κατάδυση» στο Βαθύ Ιστό. Το ότι ο Ιστός έχει και «βαθιά νερά» δεν σημαίνει πάντως ότι δεν μπορούμε να «ψαρέψουμε» σε αυτά ή τουλάχιστον σε κάποια από αυτά. Αντίθετα, μάλιστα, η έρευνα στο Βαθύ Ιστό είναι επιβεβλημένη σε μια διεξοδική αναζήτηση, ιδιαίτερα αν ζητάμε κάτι εξειδικευμένο, όπως υλικό για μια επιστημονική εργασία ή αρχειακό υλικό. Ο πιο απλός τρόπος για να επιχειρήσουμε την είσοδό μας στο Βαθύ Ιστό είναι να περιλάβουμε τη λέξη «database» στους όρους της αναζήτησής μας στο Google ή σε κάποια άλλη μηχανή: π.χ. «medical plants database». Αν μη τι άλλο, μια τέτοια αναζήτηση είναι πολύ πιθανόν να φέρει στις αρχικές θέσεις των αποτελεσμάτων πιο εξειδικευμένους ? και πιθανώς πιο σχετικούς με την αναζήτησή μας ? δικτυακούς τόπους, απαλλάσσοντάς μας από την ανάγκη να «φυλλομετρήσουμε» κατεβατά από σελίδες αποτελεσμάτων. Δεν πρέπει επίσης να διστάζουμε ? ή να βαριόμαστε ? να εξερευνήσουμε δικτυακούς τόπους που διαθέτουν δωρεάν πληροφορίες, απαιτούν όμως να συμπληρώσουμε κάποια φόρμα, να θέσουμε κάποιο ερώτημα ή να εγγραφούμε σε αυτούς για να μας επιτρέψουν την είσοδο. Οι μηχανές αναζήτησης ίσως να μην μπορούν να μας οδηγήσουν σε αυτές τις πληροφορίες.

Όσοι ενδιαφέρονται για βιβλία ή για επιστημονική βιβλιογραφία θα πρέπει να αξιοποιήσουν τα χρήσιμα σχετικά εργαλεία που προσφέρουν οι μεγάλοι του Διαδικτύου, τα οποία συχνά παραβλέπουμε, όπως το Google Book Search, το Amazon Search Inside the Book, το Google Scholar ή το Live Search Academic. Χρειάζεται, όμως, πάντα να έχουμε υπόψη μας τους περιορισμούς τους: Κατ? αρχάς, επιτρέπουν την αναζήτηση και όχι απαραίτητα την πρόσβαση, καθώς το υλικό στο οποίο παραπέμπουν συχνά βρίσκεται υπό copyright. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, και αυτά τα εργαλεία, αν και εξειδικευμένα, περιέχουν πρόσβαση σε μικρό κομμάτι των εκδόσεων που υπάρχουν Online ? συνήθως στο Βαθύ Ιστό. Είναι ενδεικτικό ότι σε μια σχετική έρευνα που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο του Berkley διαπιστώθηκε ότι το Google Scholar έχει πρόσβαση μόλις στο 10% των βάσεων δεδομένων με εξειδικευμένη επιστημονική βιβλιογραφία (επιστημονικά περιοδικά, συγγράμματα και άλλες εκδόσεις σε ηλεκτρονική μορφή), στις οποίες έχει συνδρομή το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο.

Για μια πιο επισταμένη έρευνα στο Βαθύ Ιστό, θα πρέπει, τέλος να καταφύγουμε σε δικτυακούς τόπους που έχουν δημιουργηθεί γι? αυτόν το σκοπό. Σε γενικές γραμμές αυτοί έχουν τις γνώριμες μορφές που συναντάμε και στον Επιφανειακό Ιστό. Συγκεκριμένα, κάποιοι είναι συλλογές σχετικών συνδέσμων που έχουν επιλεγεί από άτομα ή φορείς, άλλοι είναι κατάλογοι που παίζουν το ρόλο «πύλης» στο Βαθύ Ιστό, άλλοι μας προσφέρουν εξειδικευμένες μηχανές αναζήτησης και άλλοι κάποιο συνδυασμό των προηγούμενων. Υπάρχει, όμως, μια σημαντική διαφορά: Σε αντίθεση με την Google, τη Yahoo! και τις άλλες μηχανές αναζήτησης του Επιφανειακού Ιστού, που ουσιαστικά ψάχνουν ό, τι υπάρχει ήδη καταλογογραφημένο στη βάση δεδομένων τους, αυτές του Βαθέος Ιστού υιοθετούν μια διαφορετική μέθοδο αναζήτησης, τη λεγόμενη federated search. Σε αυτή, η μηχανή αναζήτησης υποβάλλει τους όρους της αναζήτησής μας ταυτόχρονα σε διάφορες συνεργαζόμενες βάσεις δεδομένων, οι οποίες ψάχνουν τις καταχωρίσεις τους σε πραγματικό χρόνο και επιστρέφουν τα αποτελέσματα, που παρουσιάζονται σε εμάς σε ενιαία μορφή. (Μια γνωστή μορφή federated search είναι οι metasearch engines του Επιφανειακού Ιστού.) Η μέθοδος αυτή παρέχει ένα εμφανές πλεονέκτημα: Εξασφαλίζει ότι τα δεδομένα που σαρώνονται είναι ενημερωμένα. Υπάρχουν διάφορες τέτοιες εξειδικευμένες μηχανές αναζήτησης, η καθεμιά από τις οποίες προσφέρει πρόσβαση σε ένα διαφορετικό υποσύνολο ? άλλοτε μικρό και άλλοτε μεγάλο ? του Βαθέος Ιστού.

Πηγή: Άρθρο του Αλέξη Πετίδη στο περιοδικό RAM, σελ. 37 ? 40

Σημείωση: Ο τίτλος της ανάρτησης δεν είναι ο τίτλος του άρθρου στο περιοδικό

Ακολουθεί λίστα από συνδέσμους του Βαθέους Ιστού

Librarians Index to the Internet (http://lii.org). Πύλη με θεματικούς καταλόγους. Δικτυακοί τόποι επιλεγμένοι και σχολιασμένοι από βιβλιοθηκάριους

Virtual Library (http://vlib.org). Ο Παλαιότερος θεματικός κατάλογος του Web, που ξεκίνησε από τον Tim Berners-Lee.

OAIster (http://www.oaister.org). Με 935 πηγές (ψηφιακές βιβλιοθήκες, ηλεκτρονικές εκδόσεις κ.α.) από δεκάδες διαφορετικές χώρες και πάνω από 15.000.000 καταχωρίσεις δεδομένων που κατά κύριο λόγο διατίθενται δωρεάν, αυτή η υπηρεσία, η οποία προσφέρεται από τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, αποτελεί ένα πραγματικό θησαυρό πληροφορίας.

INFOMINE (http://infomine.ucr.edu). Άλλο ένα προϊόν συνεργασίας βιβλιοθηκάριων από διαφορετικά αμερικάνικα πανεπιστήμια. Πρόκειται για μια κεντρική ψηφιακή βιβλιοθήκη διαδικτυακών πηγών, που απευθύνεται κυρίως την πανεπιστημιακή κοινότητα και παρέχει πρόσβαση σε ποικίλο περιεχόμενο.

Office Of Science and Technical Information του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ (http://osti.gov). Κεντρική πύλη και federated search για έναν τεράστιο όγκο έγκυρης και δωρεάν διαθέσιμης επιστημονικής πληροφορίας που παράγεται από αμερικανικές κρατικές υπηρεσίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι «υποσύνολο» του OSTI είναι και το πιο γνωστό Science.gov (http://www.science.gov) το οποίο καλύπτει 12 ομοσπονδιακές επιστημονικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, 16 διαφορετικούς οργανισμούς, 1800 δικτυακούς τόπους και πάνω από 50 εκατομμύρια ιστοσελίδες. Επίσης το OSTI βρίσκεται πίσω και από το WorldWideScience (http://worldwidescience.org) μια federated search engine με διεθνές βεληνεκές, καθώς συνεργάζεται με επιστημονικές βάσεις δεδομένων.

Directory of Open Access Journals (http://doaj.org), Scirus.com (http://www.scirus.com/srsapp/) και EEVL Xtra (http://www.eevlxtra.ac.uk/spp/portal/) Τρεις πύλες πρόσβασης σε εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά και άλλες σχετικές εκδόσεις.

Medical Library (http://medem.com/MedLB/medlib_entry.cfm), US Department of Health and Human Services (http://www.hhs.gov), και National Library of Medicine (http://www.nlm.nih.gov/). Καθετί που έχει σχέση να κάνει με την υγεία. Θησαυρός έγκυρης και αξιόπιστης ιατρικής πληροφορίας, που καλύπτει τις ανάγκες τόσο των απλών ανθρώπων όσο και των ειδικών.

Intute (http://www.intute.ac.uk) Μηχανή αναζήτησης και πύλη με ιδιαίτερα καλό τμήμα για τις τέχνες και τα γράμματα.

Pipl-People Search (http://www.pipl.com/). Αν ψάχνετε για κάποιον, τότε αυτή η εξειδικευμένη μηχανή αναζήτησης μπορεί να σας βοηθήσει, καθώς εξορύσσει ονόματα και από το Βαθύ Ιστό.

BusinessResearch (http://business.exploritnow.com/index.php). Federated search engine προσανατολισμένη στον κόσμο των επιχειρήσεων.

Internet Archive (http://www.archive.org/index.php) Τεράστια βάση δεδομένων με χιλιάδες ταινίες, κείμενα, αρχεία ήχου και παλιό λογισμικό

Των Χαραλαμπου Μουτσοπουλου – Χαριδημου Κ. Τσουκα*

Από το 1974 και μετά η ελληνική κοινωνία ζει στον αστερισμό του «εκδημοκρατισμού». Αίτημα ιστορικά κατανοητό, νοηματοδότησε αρχικά κοινωνικούς αγώνες και συμπύκνωσε ελπίδες για μια ανοιχτή, πολυφωνική, διαβουλευτική κοινωνία, με σεβασμό σε κανόνες και θεσμούς. Με την πάροδο του χρόνου το νόημα του «εκδημοκρατισμού» μεταλλάχθηκε. Οι έννοιες, άλλωστε, δεν είναι μεταφυσικές ουσίες, αλλά αποκτούν το νόημά τους από τη χρήση τους στα εκάστοτε κοινωνικά συμφραζόμενα.

Στη χώρα μας, μετά το 1974, ο κοινωνικός «εκδημοκρατισμός» απέκτησε, μεταξύ άλλων, το νόημα της επίσημης συμμετοχής εκπροσώπων των διοικούμενων στη λήψη αποφάσεων. Για να σταθεί, όμως, ο «εκδημοκρατισμός» ως ιδεολογική κατασκευή, έπρεπε να κατασκευάσει το αντίθετό του ?τον «αυταρχισμό»? η αντιπαλότητα με τον οποίο τροφοδοτεί την ύπαρξή του. Η μακρά παράδοση αυταρχισμού στη συμπεριφορά του ελληνικού κράτους κατέστησε εύκολη την κατασκευή αυτή. Αίφνης, η ιεραρχία απέκτησε αρνητικό πρόσημο, η πειθαρχία θεωρήθηκε «αυταρχισμός», η επαγγελματική συναδελφικότητα εκφυλίστηκε σε «ομερτά», ο σεβασμός μεταξύ των μελών της κοινότητας εξελίχθηκε σε ισοπεδωτική θρασύτητα, ο διάλογος μετατράπηκε σε «δικαίωμα» βέτο, και η συντεταγμένη «λήψη αποφάσεων» μεταποιήθηκε σε αναζήτηση ομοφωνίας από τους συμμετέχοντες.

Η απαίτηση για «συμμετοχή» δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστα τα πανεπιστήμια. Η αντιδραστικά συντηρητική νοοτροπία του πανεπιστημίου μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, αντικαταστάθηκε με ένα «προοδευτικό» ιδεολόγημα, σύμφωνα με το οποίο το καθοριστικό στοιχείο για τη βελτίωση των πανεπιστημίων είναι η «δημοκρατική συμμετοχή». Πάνω σε αυτό το «προοδευτικό» ιδεολόγημα στηρίχθηκε, μεταξύ άλλων, η υψηλότατη συμμετοχή φοιτητών στα διοικητικά όργανα των πανεπιστημίων (η μεγαλύτερη στην Ευρώπη), η θέσπιση του πανεπιστημιακού ασύλου (μοναδική περίπτωση στον ανεπτυγμένο κόσμο), και η γενικότερη κουλτούρα της «δημοκρατίας» στα πανεπιστήμια. Από τον δεσποτισμό των ολίγων περάσαμε στη μετριοκρατία των συνδικαλιστικών ολιγαρχιών.

Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση λίγοι έχουν την τόλμη να αναγνωρίσουν ότι το αίτημα για «δημοκρατία» στα πανεπιστήμια εκφυλίστηκε στο κατ? εξοχήν ιδεολόγημα για την προάσπιση της μετριότητας, του συντεχνιασμού και, ενίοτε, της φαυλότητας. Η φοιτητική «συμμετοχή» βαθμιαία υποκαταστήθηκε από τη συνδικαλιστική αντιπροσώπευση, η οποία με τη σειρά της υποκαταστήθηκε από τις κομματικοποιημένες συνδικαλιστικές παρατάξεις με πελατειακή λειτουργία. Τα απαιτητικά κριτήρια αριστείας που πρέπει να χαρακτηρίζουν τη λειτουργία κάθε οργανωμένης κοινότητας χαλάρωσαν, υπό την πίεση του αιτήματος για «δημοκρατία», προς όφελος της μετριοκρατίας ? όλοι δικαιούνται να εκπληρώνουν τις επιθυμίες τους, δίχως να χρειαστεί να αποδείξουν την αξία τους· οι κρίσεις των αρμοδίων είναι «αυταρχικές», τα αιτήματα των πολλών είναι «δίκαια».

Το εμφανές στην κοινή γνώμη σημάδι της παρακμής των πανεπιστημίων είναι ο εκφυλισμός της έννοιας του «ασύλου» και η καταστροφική βία που έχει διεισδύσει στα πανεπιστήμια. Λιγότερο εμφανής είναι η νοοτροπία που συστηματικά διαβρώνει την αριστεία, υπό το μανδύα του «εκδημοκρατισμού». Τούτο συμβαίνει διότι ένα από τα κύρια γνωρίσματα του «εκδημοκρατισμού» είναι η ελαστικότητά του, προσφέρεται σε αυτο-εξυπηρετική ανα-σημασιοδότηση κατά βούληση.

Ελάχιστα πανεπιστήμια έχουν συντάξει αυτοβούλως εσωτερικούς κανονισμούς, αφού, εξ ορισμού, τέτοιοι κανονισμοί θεσπίζουν, μεταξύ άλλων κυρώσεις. Στο μεταπολιτευτικό ιδεολογικό σύμπαν, όμως, οποιαδήποτε κύρωση συνιστά «αυταρχισμό», γι? αυτό και αποφεύγεται. Η εξασθένηση της ιεραρχίας και η συναδελφική «ομερτά» οδήγησαν στη λαθρεπιβασία και την απουσία λογοδοσίας: δεν είναι άγνωστο φαινόμενο καθηγητές να χρησιμοποιούν, ατιμώρητα, το πανεπιστήμιο ως πάρεργο σε σχέση με το κύριο έργο των ιδιωτικών ασχολιών τους. Δεν είναι ασυνήθιστο τα αξιοκρατικά κριτήρια επιλογής και εξέλιξης των πανεπιστημιακών να διηθούνται μέσα από κομματικά, «κοινωνικά», πελατειακά, ή παρεϊστικα φίλτρα, ή αυτά κάποιας άτυπης επετηρίδας. Εχει συχνά συμβεί λ.χ., πανεπιστημιακοί με ελάχιστο ερευνητικό έργο να προάγονται ως «αναγνώριση» της πολιτικής τους δράσης, της παλαιότητάς τους, ή διότι κατέχουν υπουργικούς θώκους, ή ισχυρή θέση (και άρα μεγάλη ισχύ) σε πολιτικά κόμματα ή μεγάλες κρατικές ή ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ολοι «δικαιούνται» να γίνουν καθηγητές!

Εξίσου θλιβερή είναι η παράλληλη χαλάρωση των σπουδών και η μετατροπή των πανεπιστημίων σε εξεταστικά κέντρα. Οι φοιτητικές συνδικαλιστικές ολιγαρχίες πιέζουν τις αρχές των πανεπιστημίων για συνεχείς διευκολύνσεις στις εξετάσεις, και οι συνήθως ασπόνδυλοι επικεφαλής, των οποίων η κύρια έγνοια είναι ο προσπορισμός των φοιτητικών ψήφων και η «ομαλή» λειτουργία του πανεπιστημίου, τείνουν να ενδίδουν. Ιδού ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι επί πτυχίω φοιτητές δικαιούνται 4 εξεταστικές περιόδους ετησίως ανά μάθημα. Το ακαδημαϊκό έτος 2007-8, στα μαθήματα Παθολογική Φυσιολογία Ι και ΙΙ, με εντολή της Σχολής, διενεργήθηκαν όχι μόνον 8 (4 συν 4) εξετάσεις όπως προβλέπεται, αλλά 20 (αύξηση 150%)! Ολοι «δικαιούνται» ένα πτυχίο! Τα προβλήματα των ελληνικών πανεπιστημίων προέρχονται από μια βαθιά εννοιολογική σύγχυση μεταξύ της αντι-αυταρχικής κουλτούρας που, εν ψήγματι τουλάχιστον, εγγενώς υπάρχει στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, και της «δημοκρατίας». Η αντι-αυταρχική κουλτούρα χαρακτηρίζει ώριμες κοινότητες μάθησης, με εμπιστοσύνη και αλληλοσεβασμό, γνώση ρόλων και ορίων από όλους, αίσθηση μετοχής σε μια ευρύτερη κοινότητα με κανόνες και κριτήρια αριστείας, και αποδοχή τόσο της εμπειρίας των διδασκομένων όσο και της αυθεντίας (authority) των δασκάλων να καθοδηγούν τους νεοφώτιστους στις αξίες της κοινότητας μάθησης. Μια τέτοια κουλτούρα συνιστά ένα δυναμικό επίτευγμα και έχει τόση σχέση με τον μετριοκρατικό «εκδημοκρατισμό» όση σχέση έχει η δημαγωγία με τη δημοκρατία, ο λαϊκισμός με το δημόσιο συμφέρον, και η επιστημονική πρόβλεψη με την προφητεία.

* Ο κ. Χαράλαμπος Μουτσόπουλος είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας είναι καθηγητής στο ALBA και στο University of Warwick

Πηγή: άρθρο στην Καθημερινή της Κυριακής, 19/10/2008

Η αύξηση του όγκου των ηλεκτρονικών εγγραφών είναι εκρηκτική, καθώς αφενός οι παραδοσιακές μορφές εντύπων (περιοδικά, εφημερίδες κ.λπ) κυκλοφορούν πλέον και ηλεκτρονικά και αφετέρου αναπτύσσονται αρκετές online εκδόσεις, οι οποίες δεν κυκλοφορούν σε συμβατική μορφή. Η αποθήκευση και διατήρηση των πληροφοριών αυτών αποτελεί θέμα μείζονος σημασίας. Βεβαίως, υπάρχουν οι κλασσικές μορφές των συστημάτων μόνιμης αποθήκευσης, όπως, για παράδειγμα, οι ψηφιακές οπτικές βιβλιοθήκες.
Τα συστήματα αυτά, αν και χρησιμοποιούνται με επιτυχία για τη διατήρηση κρίσιμων επιχειρησιακών και άλλων δεδομένων, δεν μπορούν να επεκταθούν στις παραπάνω εφαρμογές, γιατί έχουν υψηλό κόστος αγοράς, αλλά κυρίως συντήρησης και διαχείρισης. Το σύστημα LOCKSS, το οποίο σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο του Stanford με την υποστήριξη κορυφαίων εταιρειών πληροφορικής, αφορά έναν μοντέρνο τρόπο αποθήκευσης και διατήρησης, ο οποίος απευθύνεται κυρίως σε βιβλιοθήκες και στην αποθήκευση των επιστημονικών εκδόσεων. Περιλαμβάνει στοιχεία τεχνολογίας peer to peer, ενώ διακρίνεται για το συνολικά χαμηλό κόστος του αναφορικά με τη διαχείριση και τη διατήρηση του περιεχομένου. Η βασική ιδέα περιλαμβάνει την εγκατάσταση ενός πλήθους δικτυωμένων συστημάτων αποθήκευσης με τη μορφή δικτύου peer to peer. Σε κάθε βιβλιοθήκη ένας κόμβος του συστήματος ? ένας υπολογιστής με σκληρό δίσκο ? πραγματοποιεί τις παρακάτω διαδικασίες:

• Συλλέγει το υλικό των εκδόσεων από τα Web sites των εκδοτών με αυτοματοποιημένες διαδικασίες.
• Λειτουργεί ως proxy server για τους χρήστες της βιβλιοθήκης στην οποία ανήκει.
• Διασφαλίζει την εγκυρότητα του περιεχομένου του μέσω ελεγκτικών μηχανισμών που αναπτύσσει στο δίκτυο.

Για την αποθήκευση των δεδομένων χρησιμοποιούνται σκληροί δίσκοι. Οι τελευταίοι αποτελούν ένα μέσο που συνδυάζει την τεχνολογία ανάγνωσης και εγγραφής σε μια μονάδα (δεν χρειάζεται ειδικό drive για να διαβάσουμε τα περιεχόμενα ενός σκληρού δίσκου, όπως, για παράδειγμα, σε ένα οπτικό μέσο αποθήκευσης).
Το κόστος είναι χαμηλό, ενώ τα τελευταία χρόνια η αξιοπιστία τους έχει αυξηθεί. Μολονότι απέχει από το να χαρακτηριστεί το ιδεώδες αποθηκευτικό μέσο για μόνιμη αποθήκευση, στην παραπάνω τοπολογία μπορεί να εξασφαλίσει τα επιθυμητά χαρακτηριστικά διαχείρισης του περιεχομένου. Το σύστημα LOCKSS εκτιμά ότι η ζωή ενός σκληρού δίσκου είναι περίπου 5 έτη. Σε μια βιβλιοθήκη ανά 4-5 έτη προστίθεται ένας καινούργιος κόμβος, στον οποίο αντιγράφεται το περιεχόμενο του προηγούμενου δίσκου.
Η ταυτόχρονη αποθήκευση πολλαπλών αντιγράφων του ίδιου περιεχομένου από αρκετές βιβλιοθήκες διασφαλίζει ότι ακόμα και αν ένας ολόκληρος σκληρός δίσκος καταστραφεί, τα δεδομένα μπορούν να ανακτηθούν από άλλα σημεία του δικτύου.
Το σύστημα ήδη χρησιμοποιείται σε πιλοτική φάση από 50 περίπου βιβλιοθήκες, ενώ μπορεί να επεκταθεί και στη διαχείριση περιεχομένων άλλων μορφών, όπως, για παράδειγμα, τα κυβερνητικά έγγραφα. Στις άμεσες επεκτάσεις του ανήκει επίσης η λειτουργία του με τη χρήση δικτυακών αποθηκευτικών μονάδων τύπου NAS.

Πηγή: περιοδικό RAM, αρχείο Περικλή Χρήστου

Γιατί η ακτινοβολία terahertz αποτελεί το νέο χρυσό παιδί του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος

Τα μικροκύματα χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα, οι ακτίνες Χ βοηθούν τους γιατρούς στην εξέταση σπασμένων οστών και η υπεριώδης ακτινοβολία μας δίνει τη δυνατότητα να βλέπουμε μέσα στη νύχτα με ειδικά κιάλια. Όσο για την ακτινοβολία terahertz, η οποία στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα βρίσκεται μεταξύ της υπεριώδους και των μικροκυμάτων, είναι μόνο λόγια. Οι ακτίνες t, όπως αποκαλούνται, έχει αποδειχθεί ότι δύσκολα δημιουργούνται, ανιχνεύονται και κατευθύνονται προς ένα στόχο. Τώρα, όμως, ο Daniel Mittleman, φυσικός στο Πανεπιστήμιο Rice, και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν έναν απλό τρόπο για να τις τιθασεύουν μια ανακάλυψη που μπορεί να ωθήσει την τεχνολογία από το θεωρητικό σε πρακτικό επίπεδο.

Όπως και οι ακτίνες χ, οι ακτίνες t μπορούν να διεισδύσουν μέσα από μη μεταλλικά υλικά, όπως χαρτόνια και πλαστικά, χωρίς όμως τη βλαβερή ιοντίζουσα ακτινοβολία. Αυτό τις κάνει ιδανικές για την απεικονιστική εξερεύνηση του εσωτερικού των εντέρων ή ενός ύποπτου δέματος. Για πολλά χρόνια, οι ακτίνες t θεωρούνταν εμπορικά άχρηστες, καθώς κανείς δεν μπορούσε να βρει τρόπο να τις ελέγξει. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μεταλλικούς σωλήνες που λειτουργούσαν καλά με τα μικροκύματα, καθώς και οπτικές ίνες που λειτουργούσαν καλά για τις υπέρυθρες ακτίνες, που όμως απέτυχαν στις ακτίνες t. Η λύση του Mittleman είναι απλή: μία μεταλλική ράβδος λαμβάνει σήμα ακτινών t στο ένα της άκρο και εκπέμπει το ίδιο σήμα από το άλλο της άκρο. Η έρευνα, η οποία μπορεί σύντομα να οδηγήσει στο πρώτο ενδοσκόπιο ακτινών t, έχει εγείρει πλήθος ερωτηματικών. «Μόλις 5 χρόνια πριν», λέει ο πρωτοπόρος στις ακτίνες t καθηγητής Charles Schmuttenmaer του Πανεπιστημίου Yale, «οι άνθρωποι έλεγαν ?Τerahertz – σιγά το πράγμα!?. Όμως βλέπουμε ότι υπάρχουν πλέον πολλά πράγματα που μπορείς να κάνεις με αυτές τις ακτίνες, που δεν μπορούν να γίνουν με κανένα άλλο τρόπο». Όπως για παράδειγμα; Ρίξτε μία ματιά στον οδηγό που ακολουθεί.

Άρθρο της NICOLE DAVIS στο Popular Science

Από το 1985 και για δέκα χρόνια – τουλάχιστον ήταν ένα από τα πιο προχωρημένα μηχανήματα για παιχνίδια, καταφέρνοντας να προσελκύει και «Ψαγμένα» άτομα από το χώρο της Πληροφορικής. Τα σφάλματα που έγιναν όμως από όσες εταιρείες διαχειρίστηκαν το προϊόν αυτό αξίζει να γίνουν αντικείμενο σεμιναρίου στις οικονομικές σχολές.

Ποιά ήταν όμως τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά της Amiga; Είχε καταπληκτικά γραφικά και πάνω στο μηχάνημα έβρισκες όσα θα έβαζαν οι κατασκευαστές στα PC τη δεκαετία του ’90. Χρειάστηκε επί 20 περίπου χρόνια να γίνουν τερατώδη σφάλματα διαχείρισης για να φτάσουν να γράφουν στο Internet οι φανατικοί «υπάρχουν πια οπαδοί της Amiga;» και άλλοι να απαντούν «Ο αδερφός μου είχε μια 500 με Tower και ΗD και την πουλούσε, αλλά κανείς δεν την αγόραζε και την παράτησε στο δρόμο. Τώρα μετάνιωσα που τον άφησα να κάνει έτσι» (www.wintotal-forum.de 3/2/2005). Στην αρχή δεν τους άρεσε το όνομα του καινούργιου παιδιού. «Αμίγα», δηλαδή φιλενάδα, στα ισπανικά, χμ. κάποιος όμως παρατήρησε ότι αλφαβητικά, τουλάχιστον, το νεογέννητο θα ήταν σε όλους τους καταλόγους πιο μπροστά από την Atari και την Apple. Μετά ήταν και το γεγονός ότι όλο αγόρια ασχολούνταν τότε με την πληροφορική και τελικά το ίδιο το κοινό με την ανταπόκρισή του έδειξε πως καλοδέχτηκε το εξαιρετικό για την εποχή του μηχάνημα. Πώς γεννήθηκε; Ήταν καρπός της πλήξης και του ανήσυχου πνεύματος ενός μηχανικού που δούλευε στην Atari το1980 και έβλεπε ότι τα οκτάμπιτα συστήματα, όπως το 2600, για τον ήχο και τα γραφικά είχαν περιορισμένες πλέον δυνατότητες. Είχε ενθουσιαστεί και εκείνος όπως και πολλοί άλλοι με τον εξαιρετικό πραγματικά επεξεργαστή της Motorola, τον 68000, και ήθελε να δημιουργήσει με αυτόν. Η Atari, καλά καθισμένη πάνω στα κέρδη της, σαν σουλτάνος που φτάνουν όλα στα χέρια του χωρίς κόπο, αρνιόταν να δει λίγο πιο μακριά. Έτσι, ο ανήσυχος μηχανικός Τζέι Μάινερ έφυγε και το 1982, ανταμώνοντας με έναν άλλο που (δι)έφυγε από την Atari, αποφάσισαν να κάνουν κάτι για την αγορά παιχνιδιών που άρχιζε να μην πηγαίνει και πολύ καλά. Τα χρήματα (επτά εκατομμύρια δολάρια) τα έδωσαν τρεις οδοντίατροι που έψαχναν αντικείμενο για να επενδύσουν, και η επιχείρηση στη Σάντα Κλάρα τns Καλιφόρνιας στήθηκε. θα φτιαχνόταν μια παιχνιδομηχανή με οδηγό δισκέτας 3,5″ και πληκτρολόγιο, που θα έκανε μπαμ γιατί, εκτός των άλλων, θα επέτρεπε, αντίθετα από την πολιτική της Atari σε όποιο σχεδιαστή ήθελε να φτιάξει πάνω σε αυτή κάποια πράγματα όπως αυτός θα τα ήθελε. Ύστερα από διάφορες προσκλήσεις ενδιαφέροντος και δραματικές εξελίξεις, με τους μηχανικούς να βάζουν μέχρι και τα σπίτια τους υποθήκη για να συνεχιστεί η εξέλιξη της παιχνιδομηχανής, την Amiga ήρθε να σώσει η Cοmmοdοre, που μπήκε δυναμικά δίνοντας 27 εκατομμύρια δολάρια. Έτσι, τον Ιούλιο του 1985 πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του μηχανήματος, με τον Άvτι Γουόρχολ στην τελετή να τονίζει την ποιότητα των χρωμάτων και την Ντέμπι Χάρι των Blondie να δίνει έμφαση στον ήχο αλλά και στην εμφάνιση (προφανώς). Η τιμή της Commodore – Amiga ήταν 1500 λίρες Αγγλίας, αλλά εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο μπροστά από Apple και PC, ενώ -για σκεφτείτε- πριν από 20 χρόνια ο ιδιοκτήτης της Amiga μπορούσε να κάνει μοντάζ να έχει μηχάνημα με πολυεπεξεργασία και δυνατότητα σύνδεσης στην τηλεοπτική οθόνη. Ταυτόχρονα το Atari προσφερόταν στη μισή τιμή. Έτσι, οι άνθρωποι άρχισαν να χωρίζονται στους φανατικούς της Amiga και τους άλλους. Φτάνοντας στο 1990, τα λάθη διαχείρισης άρχισαν να πληθαίνουν. Η Commodore, πιστεύοντας ότι ο μόνος εχθρός της ήταν η Atari, άφησε τις Microsoft και Apple να μεγαλώνουν χωρίς εκείνη να κάνει κάτι. Έφτασε μάλιστα σε σημείο να απορρίψει προσφορά της Sun για το Α3000UX, έναν ολόκληρο σταθμό εργασίας με UNIX! Έβγαλε βέβαια το CDTV, που είχε και οδηγό CD με 699 λίρες. Μόνο στην Αγγλία όμως πήγαινε καλά. Το 1994 η Cοmmοdore έκλεισε και το1995 πλέον η Amiga ήταν ένα μηχάνημα χωρίς εταιρεία. Όχι όμως και χωρίς φίλους ή χωρίς μηχανικούς που προσπαθούσαν να τη βελτιώνουν συνεχώς. Όλοι όμως φαίνεται ότι ήθελαν να κινούνται περιθωριακά. Ανατρίχιασαν και με το δίκιο τους όταν αισθάνθηκαν την καυτή ανάσα της Microsoft να πλησιάζει, αλλά αντέδρασαν άσχημα όταν έγινε συζήτηση για σύνδεση με Linux, αν και από μακριά τουλάχιστον θα έλεγε κανείς ότι θα έκαναν αρκετά καλή παρέα τα … δυο τους. Τα λάθη πληρώνονται καμία φορά και με νεκρούς.

Πηγή: RAM,  φωτογραφία copyright Image, Bill Bertram

Αυτή είναι η επίσημη ονομασία που έχει δοθεί από τους ψυχολόγους στο συναίσθημα ενόχλησης ή άγχους όταν κάποιος δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στις πληροφορίες που θέλει.

Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι το στρες που προκαλεί στους χρήστες του Διαδικτύου η αδυναμία σύνδεσης είναι το ίδιο με αυτό που προκαλείται όταν κάποιος αργήσει μισή ώρα σε ραντεβού, ή ετοιμάζεται να γράψει εξετάσεις, ή απολυθεί από τη δουλειά.

Αν οι σχέσεις βιντεοπαιχνιδιών και κινηματογράφου ποτέ δεν διένυσαν γόνιμη φάση, το ίδιο δε φαίνεται να ισχύει για τα βιβλία και τα βιντεοπαιχνίδια, ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί ένα νέο τύπο εμπειρίας για τους χρήστες – αναγνώστες. Επιμέλεια: Παναγιώτης Αθανάσαινας
patha@kathimerini.gr

Όταν ο συγγραφέας PJ Haarsma έγραψε το πρώτο του βιβλίο, μία νουβέλα επιστημονικής φαντασίας για εφήβους, δεν μπορούσε να βρει τον ακριβή τρόπο για να περιγράψει τον Όρμπις, το πλανητικό σύστημα που εκτυλίσσεται η ιστορία του βιβλίου. Σκέφτηκε επίσης ότι το βιβλίο του θα ήθελε να έχει τα χαρακτηριστικά ενός βιντεοπαιχνιδιού.

Το διαδικτυακό παιχνίδι που προέκυψε, σχεδιάστηκε όχι μόνο για να επεκτείνει τον φανταστικό κόσμο που περιγράφει το βιβλίο, επιτρέπει ταυτόχρονα στους αναγνώστες του βιβλίου να ζήσουν οι ίδιοι στον κόσμο του. Ταυτόχρονα, ο Haarsma έδωσε ερείσματα στους παίκτες που δεν είχαν διαβάσει το βιβλίο, αφού για να προχωρήσουν σε διάφορα σημεία του παιχνιδιού θα έπρεπε να απαντήσουν σε ερωτήσεις των οποίων οι πληροφορίες βρισκόταν στις σελίδες του μυθιστορήματος.

Ο Haarsma δεν είναι ο μόνος που χρησιμοποιεί τα βιντεοπαιχνίδια ως μέσο πρόκλησης ενδιαφέροντος για ένα βιβλίο. Όλο και περισσότεροι συγγραφείς, δάσκαλοι και εκδότες ασπάζονται τον ταχέως αναπτυσσόμενο κόσμο της ψηφιακής εικόνας με την ελπίδα ότι τα παιχνίδια θα ωθήσουν τα παιδιά στο διάβασμα.

Παράλληλα, οι εκδότες σπεύδουν να αναλάβουν δράση. Η Scholastic, εκδότρια εταιρεία της σειράς «Χάρι Πότερ», πρόσφατα κυκλοφόρησε τον «Λαβύρινθο των Οστών», το πρώτο από τα δέκα συνολικά βιβλία μυστηρίου, που συνδέεται με διαδικτυακό παιχνίδι. Ταυτόχρονα, ο εκδοτικός οίκος Random House, ανέπτυξε και κυκλοφόρησε ένα διαδικτυακό παιχνίδι βασισμένο στην τρίτη συνέχεια του βιβλίου φαντασίας «Inheritance», στο οποίο έχουν ήδη συμμετάσχει 51.000 χρήστες για να παίξουν και να συμμετάσχουν στις συζητήσεις του site.

Ένας νέος τρόπος αφήγησης

Πρόσφατη δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Pew έδειξε ότι 97% των παιδιών 12 έως 17 ετών στις ΗΠΑ ασχολούνται με τα βιντεοπαιχνίδια και τις κονσόλες, τα οποία αν και φαίνεται να μην συνδέονται με τα βιβλία, κάποιοι βλέπουν ξεκάθαρη σχέση μεταξύ τους.

«Νομίζω ότι οι gamers και οι αναγνώστες ψάχνουν το ίδιο πράγμα», δήλωσε ο Ρικ Ριόρνταν, συγγραφέας διάσημης σειράς βιβλίων στις ΗΠΑ. «Και οι δύο θέλουν μία δυνατή ιστορία της οποίας θα είναι ο κεντρικός χαρακτήρας». Αρκετοί θεωρούν ότι τα βιντεοπαιχνίδια είναι ένα αναπτυσσόμενο μέσο που δεν έχει ακόμη πραγματοποιήσει την επανάστασή του. «Δεν θα μου προκαλούσε καμία έκπληξη αν σε δέκα ή είκοσι χρόνια τα βιντεοπαιχνίδια δημιουργούν φανταστικούς κόσμους τόσο πολύπλοκους όπως αυτοί του Ντίκενς ή του Ντοστογιέφσκι» ανέφερε ο Τζέι Παρίνι, καθηγητής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Μίντλμπερι.

Από την άλλη, και κάποιοι συγγραφείς έχουν ξεκινήσει να υιοθετούν χαρακτηριστικά των βιντεοπαιχνιδιών όπως ο ρυθμός εξέλιξης της ιστορίας, προκαλώντας με αυτό τον τρόπο ενδιαφέρον σε gamers που συναρπάζονται από τον νέο τρόπο αφήγησης στα βιβλία.

Πολλοί ερευνητές που έχουν ξεκινήσει να μελετούν τις μαθησιακές επιδράσεις των βιντεοπαιχνιδιών, έχουν συμπεράνει ότι, σε συνθήκες εργαστηρίου, οι παίχτες βιντεοπαιχνιδιών έχουν καλύτερους χρόνους αντίδρασης και συγκέντρωσης σε εργασίες αγνοώντας άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα. «Τα παιχνίδια έχουν τη δυνατότητα να διδάξουν κριτική σκέψη και αίσθηση του βάρους των επιλογών που κάνει ο παίκτης» αναφέρει ο Τζέιμς Πολ Γκι, σε σχετικό του βιβλίο.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες New York Times