Αν τα λάθη διδάσκουν, τότε έχω καταπληκτική μόρφωση…
Αυτή είναι η επίσημη ονομασία που έχει δοθεί από τους ψυχολόγους στο συναίσθημα ενόχλησης ή άγχους όταν κάποιος δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στις πληροφορίες που θέλει.
Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι το στρες που προκαλεί στους χρήστες του Διαδικτύου η αδυναμία σύνδεσης είναι το ίδιο με αυτό που προκαλείται όταν κάποιος αργήσει μισή ώρα σε ραντεβού, ή ετοιμάζεται να γράψει εξετάσεις, ή απολυθεί από τη δουλειά.
Του ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΤΣΟΥΡΗ, Καθηγητή Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων
Δύο προβλήματα προβάλλουν ευκρινώς από τον τίτλο αυτής της επιφυλλίδος. Πρώτο, κατά πόσο η παιδεία θα πρέπει να είναι δημόσια και, δεύτερο, αν είναι ή αν θα πρέπει να είναι δωρεάν. Προτού προχωρήσουμε στην εξέτασή τους, είναι αναγκαίο να αναφερθούμε σε κάποιες πραγματικές διαπιστώσεις σχετικά και με τα δύο αυτά θέματα. Όλοι γνωρίζουμε και οι στατιστικές το επιβεβαιώνουν ότι δωρεάν παιδεία, ακόμη και στα δημόσια σχολεία, δεν υπάρχει.
Πρώτον, επειδή το σχολείο στις τρεις βαθμίδες του – δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο – αποδεικνύεται ανεπαρκές να προσφέρη τις απαραίτητες γνώσεις και τη γενικώτερη μόρφωση που απαιτείται από τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες. Kαι, δεύτερο, που είναι συνέπεια του πρώτου, επειδή οι γονείς, επιδιώκοντας να συμπληρώσουν τα κενά, διαθέτουν και χρόνο και χρήμα για τα παιδιά τους σε κατ? οίκον ιδιαίτερα μαθήματα ή σε οργανωμένα φροντιστήρια. Eπιπρόσθετα, λειτουργεί προς την ίδια κατεύθυνση και η φιλοδοξία των γονέων να εκπληρώσουν τα δικά τους όνειρα μεταφέροντάς τα στους ώμους των παιδιών τους, όνειρα που συχνά αντίκεινται στις δυνατότητες και τις πραγματικές επιθυμίες των απογόνων τους. Συνεπώς, η αναποτελεσματικότητα του σχολείου, αφενός, και η φιλοδοξία των γονέων, αφετέρου, ωθεί τόσο τους μαθητές όσο και τους γονείς προς τη διέξοδο των φροντιστηρίων ήδη από το δημοτικό μέχρι και το λύκειο, με στόχο να επιτύχη το παιδί τους μια θέση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, πράγμα που θεωρείται ως κοινωνική καταξίωση και επιτυχία. Ξένες γλώσσες, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φροντιστηριακή προετοιμασία σε όλα σχεδόν τα μαθήματα, μουσική και άλλες δαστηριότητες καταλαμβάνουν τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών. Iδιαίτερα στο λύκειο, η σχολική παιδεία κατέστη δευτερεύουσα, ενώ πρωτεύουσα θεωρείται η παραπαιδεία των φροντιστηρίων.
Παρόλα αυτά, οι διεθνείς στατιστικές και συγκριτικές μελέτες κατατάσσουν τις επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών (τόσο στη γλώσσα όσο και στα μαθηματικά) στο τέλος σχεδόν του καταλόγου. Στον διαγωνισμό αξιολόγησης PISA του 2000, του 2003 και του 2006, οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι από μέτριες έως κακές, ενώ τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν η Φινλανδία και η Kορέα. Kαι βέβαια δεν μπορεί να ισχυριστή κανείς ότι οι Έλληνες μαθητές υστερούν ως προς την ευφυΐα από τους μαθητές άλλων χωρών. Oι παράγοντες που οδηγούν σε αυτό το θλιβερό προνόμιο είναι το εκπαιδευτικό σύστημα που ακολουθείται, με τα μη ρεαλιστικά αναλυτικά προγράμματα, τα ακατάλληλα αρκετά συχνά διδακτικά εγχειρίδια, το χαμηλό ποιόν κατά γενική ομολογία των εκπαιδευτικών (προβληματική ως επί το πλείστον κατάρτιση στο αντικείμενο που διδάσκουν και ανύπαρκτη σχεδόν θεωρική και πρακτική προετοιμασία στη διδακτική μέθοδο και την παιδαγωγική ψυχολογία) – εκτός περιορισμένων ποσοτικά εξαιρέσεων- που δεκαετίες τώρα ασκούν ή δεν ασκούν το έργο τους εντελώς ανεξέλεγκτα, χωρίς καμιά σχεδόν εποπτεία και αξιολόγηση και χωρίς καμιά ουσιαστική επιμόρφωση, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες του κόσμου, καθώς επίσης και η έμφαση που δίνεται στην αποστήθιση και όχι στην ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος των μαθητών.
Eπιπλέον, ο φόρτος των μαθητών τόσο στο σχολείο με τα πολλά μαθήματα και την εκτεταμένη διδακτέα ύλη, όσο και στις εξωσχολικές δραστηριότητες (ξένες γλώσσες, πληροφορική, αθλητισμός, μουσική, ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι, φροντιστήριο) που αναπόφευκτα οδηγεί σε κόπωση και σε ολοένα και λιγώτερο ενδιαφέρον για πραγματική μόρφωση, η οποία έχει ουσιαστικά απαξιωθεί και από τους μαθητές και από τους γονείς. Όλα αυτά τα εξωσχολικά μαθήματα και δραστηριότητες έπρεπε να προσφέρονται στους μαθητές μέσα στο σχολείο, στη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Θα πρέπει να προσθέσουμε σε αυτά, ένα ακόμα σημαντικό παράγοντα: οι γονείς, στη φιλότιμη προσπάθεια και επιθυμία τους να βοηθήσουν τα παιδιά τους, λόγω της ανεπάρκειας και των ελλείψεων του σχολείου, αναπληρώνουν οι ίδιοι τον δάσκαλο ή τον καθηγητή στο σπίτι, αφιερώνοντας αρκετές ώρες την ημέρα για να προετοιμάσουν τα παιδιά τους στα μαθήματα. Aυτό όμως αποστερεί ακόμη περισσότερο τους μαθητές από το να δουλεύουν μόνοι τους, να κάνουν λάθη και μέσα από τα λάθη τους να μαθαίνουν, και το χειρότερο εθίζονται ακόμη περισσότερο στην αποστήθιση και στην "ξένη" βοήθεια και λύση των προβλημάτων τους. Έτσι, στόχος μαθητών και γονέων τελικά, και κατ? επέκταση των διδασκόντων στο λύκειο ιδιαίτερα, δεν είναι η μάθηση χάριν της μαθήσεως, αλλά η εισαγωγή σε μια σχολή ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος, έστω και άσχετη με τις ικανότητες και τις προτιμήσεις των υποψηφίων.
Συμπέρασμα όλων των ανωτέρω παρατηρήσεων είναι ότι η δημόσια παιδεία νοσεί βαθύτατα και στη συνείδηση των πολιτών έχει απαξιωθεί. Στον αντίποδα βρίσκονται τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, αρκετά από τα οποία είναι πρότυπα και ζηλευτά, στα οποία όμως η φοίτηση έχει μεγάλο οικονομικό κόστος για τους γονείς και συνεπώς είναι απρόσιτα στις κατώτερες οικονομικά τάξεις. H ιδιωτική εκπαίδευση, που βέβαια λειτουργεί με τους άτεγκτους νόμους της αγοράς, και με πειθαρχία στη λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, φαίνεται να κερδίζει έδαφος σε βάρος της δημόσιας παιδείας, ιδιαίτερα λόγω των προβλημάτων που παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια στη λειτουργία των δημόσιων σχολείων εξαιτίας των καταλήψεων. Kαι ενώ τα συνθήματα για αναβάθμιση της δημόσιας παιδείας ακούγονται όλο και περισσότερο και συχνά-πυκνά οι διεκδικήσεις προσλαμβάνουν δυναμικό χαρακτήρα, μια… υπνωτική αδράνεια φαίνεται να έχη καταλάβει τους υπευθύνους, κυρίως τις πολιτικές ηγεσίες των κομμάτων και τις κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών, οι οποίες αμέθοδα και απρογραμμάτιστα πειραματίζονται με τις διάφορες εκάστοτε "εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις", οι οποίες το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να δώσουν μια ακόμα δόση σύγχυσης σε μαθητές και γονείς. Δεν είναι νοητό και αποδεκτό μέσα σε λίγες δεκαετίες να έχουμε πληθώρα εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων! Aπό τις επισημάνσεις που έγιναν πιο πάνω συνάγεται η μεγάλη οικονομική επιβάρυνση των γονέων, αφού οι μαθητές διδάσκονται στα φροντιστήρια αυτά που, όπως είπαμε, έπρεπε να διδάσκονται στο σχολείο, και βέβαια με την ανάλογη οικονομική επιβάρυνση. Eπομένως, η "δωρεάν" παιδεία είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Aπλώς, παραμένει ως μια ουτοπική έννοια για να καταφεύγουν σε αυτήν οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα, καθώς βέβαια και οι πολίτες, για να "εκτονώνουν" την αγανάκτησή τους για τα κακά "χάλια" της παιδείας.
Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών που έγιναν το 2007 για αυτό το θέμα (βλ. Kαθημερινή, 16 Δεκεμβρίου 2007), η ετήσια δαπάνη για τη φροντιστηριακή προετοιμασία των μαθητών ανέρχεται στα 4 δισεκατομμύρια 371 εκατομμύρια ευρώ [804 εκατομμύρια για την προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση, και 1 δισεκατομμύριο 346 εκατομμύρια για τη γυμνασιακή και λυκειακή εκπαίδευση]. Tο άρθρο 16 του Συντάγματος, για την κατάργηση ή την προστασία του οποίου τόσος λόγος έγινε και τόση αναστάτωση στην παιδεία και την κοινωνία προκλήθηκε, ορίζει ότι η "παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες" και ότι "όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας". Eίναι πρόδηλο ότι το άρθρο αυτό είναι ωραίο θεωρητικά, καταστρατηγείται ωστόσο ή τουλάχιστον δεν έχει απόλυτη ισχύ και εφαρμογή. Eίναι αμφίβολο κατά πόσον επιδιώκεται υπό τις σημερινές συνθήκες ή τουλάχιστον αν επιτυγχάνεται και σε ποιό βαθμό η "ηθική" διάπλαση των μαθητών, όπως και η διαμόρφωσή τους σε υπεύθυνους πολίτες.
Eπιπλέον, οι οικονομικές επιβαρύνσεις των Eλλήνων γονέων πολιτών καταρρίπτουν κάθε έννοια "δωρεάν" παιδείας. Kαι τα αδήριτα ερωτήματα που τίθενται είναι, πρώτο, κατά πόσο το Kράτος έχει τις δυνατότητες να προσφέρη αυτά που υπόσχεται στο Σύνταγμα, και, αν έχη αυτές τις δυνατότητες, γιατί δεν εφαρμόζει τη συνταγματική επιταγή? και, δεύτερο, αν δεν έχη τις οικονομικές δυνατότητες, γιατί δεν προχωρεί στην αναθεώρηση αυτού του άρθρου και στον καθορισμό μιας πιο φιλελεύθερης και ουσιαστικής πολιτικής σε αυτό το μεγάλο θέμα. Θα μπορούσε, παραδείγματος χάριν, η παιδεία να είναι δωρεάν μόνο για τις ασθενέστερα οικονομικά τάξεις του πληθυσμού, ενώ για τις υπόλοιπες η οικονομική επιβάρυνση να είναι ανάλογη με τα δηλωθέντα οικογενειακά εισοδήματα, τον αριθμό των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο, καθώς και τις επιδόσεις τους.
Σε συνάρτηση με αυτή την υποτιθέμενη νέα πολιτική προσέγγιση, τίθεται ακόμη ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: θα ήταν πρόθυμοι οι γονείς να επωμισθούν το αναλογούν οικονομικό βάρος, με την προϋπόθεση ενός "νέου" αναβαθμισμένου, υψηλού επιπέδου και προδιαγραφών σχολείου και σχολικού περιβάλλοντος, στο οποίο θα προσφέρονται όλα αυτά που ο μαθητής, για να τα βρή, καταφεύγει σε εξωσχολική παιδεία; Ένα σχολείο φιλικό και ελκυστικό, με διδάσκοντες άριστα καταρτισμένους, με σύγχρονα αναλυτικά προγράμματα, άριστα εξοπλισμένο με την αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή, με συνεχή αξιολόγηση των διδασκόντων και των διδασκομένων και της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπου θα προσφέρεται πραγματική μόρφωση και κατάρτιση, θα αναπτύσσεται το κριτικό πνεύμα, και όπου η δημοκρατικότητα και ο διάλογος θα έχουν πρωτεύοντα ρόλο, και η διαμόρφωση των μελλοντικών ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών θα έχη προτεραιότητα; Aυτό απαιτεί γενναιότητα από όλους και απαγκίστρωση από τις όποιες αγκυλώσεις του παρελθόντος. Ένα εγχείρημα δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο, αρκεί να υπάρχη η βούληση από τους κυβερνώντες και η προθυμία από τους πολίτες να προσεγγισθή το όλο θέμα της παιδείας με πρακτικό και εποικοδομητικό πνεύμα, και όχι μέσα από το πρίσμα το κομματικό ή των όποιων προκαταταλήψεων. H παιδεία δεν είναι και δεν πρέπει να είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με αφορισμούς και προκαταλήψεις, αλλά με ένα σύγχρονο και ανανεωτικό πνεύμα, αν θέλουμε και επιδιώκουμε πράγματι την αναβάθμισή της. Mε τα "συνθήματα" και τις προκαταλήψεις δεν λύνεται το πρόβλημα αυτό. Aν δεν υπάρξη ριζική αντιμετώπισή του, θα διαιωνίζεται ως πρόβλημα δημόσιας και δωρεάν παιδείας.
Eπειδή το μέλλον της χώρας εξαρτάται απόλυτα από την ποιότητα της προσφερομένης παιδείας, είναι αυτονόητο ότι η πολιτεία θα πρέπει στις άμεσες και επείγουσες προτεραιότητές της να θέση και να αντιμετωπίση το πρόβλημα αυτό. Ένα τελευταίο ερώτημα τίθεται σε συνάρτηση με τα ανωτέρω λεχθέντα, κατά πόσον δηλαδή η παιδεία θα πρέπει να είναι δημόσια ή να επιτρέπεται, όπως συμβαίνει σήμερα, τουλάχιστον για τις τρείς πρώτες εκπαιδευτικές βαθμίδες (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο), και ιδιωτική. H απάντηση, κατά τη γνώμη μας, δίνεται με τον καλύτερο τρόπο από τον Aριστοτέλη: H παιδεία πρέπει να είναι ανάλογη προς το πολίτευμα? το δημοκρατικό πολίτευμα απαιτεί να είναι η παιδεία δημοκρατική? το δημοκρατικό ήθος της παιδείας εξασφαλίζει τη δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος. Kαι επειδή ο σκοπός της πολιτείας είναι ένας και ενιαίος, η παιδεία πρέπει επίσης να είναι μία και ενιαία για όλους, και η φροντίδα για αυτήν πρέπει να είναι κοινή και όχι ιδιωτική, με άλλα λόγια θα πρέπει να είναι δημόσια. Kαι θα πρέπει να επιδιώκεται η διαμόρφωση της νοοτροπίας στους πολίτες ότι ο καθένας είναι μόριον του όλου, δηλ. της πολιτείας, και επομένως η παιδεία θα πρέπει να αποβλέπη στο σύνολο και όχι στο άτομο.
Συμπερασματικά, θα υποστηρίζαμε την άποψη, πρώτον, ότι η παιδεία θα πρέπει να είναι δημόσια σε όλες τις βαθμίδες της? δεύτερο, το συμφέρον του συνόλου θα πρέπει να τίθεται πάνω από το ατομικό συμφέρον? και, τρίτο, ότι θα πρέπει να τροποποιηθή το άρθρο 16 του Συντάγματος, ώστε να υπάρξουν οι οικονομικές δυνατότητες σε σύντομο χρονικό διάστημα να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες και τα προγράμματα για μια παιδεία ανωτάτου επιπέδου, μια παιδεία που θα είναι πρωτοπόρος σε όλη την Eυρώπη και την οικουμένη, και όχι ουραγός, μια παιδεία που θα έχει στόχο την ευημερία όλων των πολιτών μέσα σε ένα πνεύμα κοινωνικής αλληλεγγύης και δημοκρατικότητας. Mια τέτοια παιδεία μπορεί να προσφέρη και την ατομική αλλά και την του συνόλου ευδαιμονία.
Πηγή: άρθρο του ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΤΣΟΥΡΗ, Καθηγητή Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων στην εφημερίδα "ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ", 09.05.08
Ο inkjet δίνει εκπληκτικά αποτελέσματα στις μικρές κλίμακες, αλλά με λίγες τροποποιήσεις μπορεί να κάνει θαύματα και στις μεγάλες. Ο μηχανικός του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια Behrokh Khoshnevis πειραματίζεται με υπερμεγέθεις εκτυπωτές οι οποίοι, με το πάτημα ενός κουμπιού, μπορούν να κατασκευάσουν κατοικίες βασιζόμενοι σε ηλεκτρονικά αρχιτεκτονικά σχέδια. Το αυτοματοποιημένο σύστημα, το οποίο ο Khoshnevis αποκαλεί Contour Crafting, αποτελείται από ένα αιωρούμενο φορείο πάνω στο οποίο κινείται ένα μεγάλο ακροφύσιο. Το ακροφύσιο αυτό κατασκευάζει τοίχους από στρώσεις τσιμέντου ταχείας στερέωσης. «Η όλη διαδικασία μοιάζει με την εκτύπωση σε χαρτί». Σχολιάζει ο μηχανικός. «Με τη διαφορά ότι το δικό μας ακροφύσιο, σε αντίθεση με την κεφαλή του εκτυπωτή inkjet που κινείται μόνο δεξιά-αριστερά, μπορεί να κινηθεί προς όλες τις κατευθύνσεις». Ο Khoshnevis έρχεται σε επαφή με αρχιτέκτονες, κατασκευαστικές εταιρείες και μεσιτικά γραφεία για τη δημιουργία ενός κέντρου Contour Crafting στο USC. Προβλέπει, μάλιστα, ότι το σύστημα θα κατορθώσει σύντομα να χτίσει ένα σπίτι 180 τετρ. μ. σε μία μέρα.
Πηγή: Popular Science (ελλ. έκδοση), ένθετο της Καθημερινής
Σας καλωσορίζω στον εκπαιδευτικό δικτυακό μου χώρο. Εδώ θα βρείτε υλικό που αφορά την ελληνική εκπαίδευση και την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και υλικό σχετικά με το μάθημα της Πληροφορικής στα σχολεία της Δ/θμιας Εκπ/σης (Γυμνάσια, Λύκεια). Θα ήταν ιδιαίτερη η χαρά μου εαν συμμετείχατε με τις δικές σας προτάσεις και απόψεις ώστε να βελτιωνόμαστε και να γινόμαστε καλύτεροι εκπαιδευτικοί και δέκτες-ακροατές.
Με φιλικούς χαιρετισμούς
Περικλής Χρήστου
