Σκοπός του μαθήματος:

• Να γνωρίσετε τις πτυχές του ρεμπέτικου τραγουδιού: Χοροί, θέματα, μουσικά όργανα, εποχή.
• Να αναγνωρίσετε μουσικά θέματα του ρεμπέτικου σε άλλα είδη μουσικής.
• Να συνειδητοποιήσετε την πορεία του είδους μέσα στο χρόνο.

Το μάθημα περιλαμβάνει 3 ασκήσεις με επιμέρους ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες έχουν και υπο-ερωτήματα.  

 

Άσκηση 1: Χοροί, θέματα και μουσικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Δείτε εδώ τις σελίδες του σχολικού βιβλίου στο κεφάλαιο “Το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι” (σελ.54-62)

Όπως μάθαμε σε προηγούμενο μάθημα το ρεμπέτικο τραγούδι ήρθε στην Ελλάδα με τους 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Μ. Ασία μετά το 1922. Πέρασε από πολλά στάδια ώσπου εξελίχθηκε και κατέληξε στο λαϊκό τραγούδι. Όμως τα ρεμπέτικα τραγούδια μέχρι τη δεκαετία του 1950 έχουν ένα ξεχωριστό χρώμα. Η λέξη «ρεμπέτης»  έχει  3 πιθανές σημασίες: -Επαναστάτης (ιταλικά), -Αυτός που περιπλανιέται (αρχ. Ελλην: ρέμβομαι= περιφέρομαι, είμαι άστατος ή αβέβαιος), -Αλήτης, άνθρωπος κατώτερης τάξης (Μ. Ασία). (Σελ. 55 του σχολ. Βιβλίου)

Χοροί του ρεμπέτικου: –ζεϊμπέκικος (από φυλή πολεμιστών της Θράκης) –χασάπικος (από τους Χασάπηδες της Κων/λης) –τσιφτετέλι (μικρασιάτικος γυναικείος χορός που συνοδευόταν από δίχορδο βιολί) (Σελ. 56 του σχολ. Βιβλίου)

Θέματα του ρεμπέτικου τραγουδιού:  της μελαγχολίας, της ταβέρνας, της ξενιτιάς, της φτώχειας, της μάνας, εξωτικά, του χωρισμού, της φυλακής, των ναρκωτικών, κλπ.. (Σελ. 57 του σχολ. Βιβλίου).

Μουσικά όργανα του ρεμπέτικου, τουλάχιστον αρχικά: μπουζούκι, (Σύνδεσμος ακρόασης: Μάρκος Βαμβακάρης- σόλο μπουζούκι) τουμπελέκι, (Σύνδεσμος ακρόασης: Σόλο τουμπελέκι) ξύλινα κουτάλια, (Βίντεο εκμάθησης παιξίματος) κομπολόι όπου έτριβαν πάνω στις μπίλιες του ένα ρακοπότηρο, τα ποτηράκια του κρασιού, τα ζίλια (μεταλλικά μικρά πιατίνια) το ντέφι. (Σελ. 61-62 σχολ. Βιβλίου)

 

Ακούστε παρακάτω τρία γνωστά ρεμπέτικα τραγούδια:

 

Ερώτηση 1: Στο πρώτο τραγούδι εντοπίστε δύο μουσικά όργανα που ξεχωρίζετε, στο δεύτερο εντοπίστε ποιο είναι το θέμα του και στο τρίτο ποιος χορός είναι.

Ερώτηση 2: Συνηθίζεται σε πολλά ρεμπέτικα να υπάρχει μια μεγάλη εισαγωγή στην αρχή του τραγουδιού, όπου τα όργανα μπορούν να αυτοσχεδιάζουν (ονομάζεται «ταξίμι»). Σε ποιο από τα παραπάνω τραγούδια παρατηρείτε μία τέτοια εισαγωγή;

 

 

1.«Αργοσβήνεις μόνη» Βασίλης Τσιτσάνης (1947)

2.«Συννεφιασμένη Κυριακή» του  Βασίλη Τσιτσάνη (1948)

3.«Φραγκοσυριανή» του Μάρκου Βαμβακάρη (1935) (εδώ με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση)

 

Η πρώτη ρεμπέτικη κομπανία το 1934 με τους Μάρκο Βαμβακάρη, Ανέστη Δελιά, Στράτο Παγιουμτζή, Γεώργιο  Μπάτη.

 

Άσκηση 2. Ταινία animation για την εποχή του ρεμπέτικου.

Παρακολουθήστε την παρακάτω ταινία animation  «Δεν λες κουβέντα» η οποία αποτυπώνει πολύ όμορφα τι συμβαίνει ένα βράδυ σε μία ταβέρνα ρεμπέτηδων της δεκαετίας του 30. Δείτε την ταινία και απαντήστε στην ερώτηση 3.

Αν δεν φορτώνει η ταινία μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ.

Ερώτηση 3.

Α) Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται σε ένα ρεμπέτικο τραγούδι του οποίου οι στίχοι λένε: «Δεν λες κουβέντα, κρατάς κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα». Γιατί χρησιμοποιείται ο τίτλος του τραγουδιού πιστεύετε για τον τίτλο της ταινίας παρόλο που δεν ακούγεται το τραγούδι;

Β) Τι συναίσθημα σας αφήνει η ταινία;

Γ) Ποιο τραγούδι από τα τρία παραπάνω ακούγεται στην ταινία;

Ενδεικτικά ρεμπέτικα τραγούδια:

” Ο πασατέμπος” – Μ. Χιώτη, Γ. Γιαννακόπουλου

“Με σκλάβωσε η αγάπη σου” – Γρ. Ασίκη

“Ο μήνας έχει εννιά” – Μ. Σουγιούλ, Γ. Τζαβέλλας

“Πίνω και μεθώ” – Σπ. Περιστέρης

“Θα κάνω ντου βρε πονηρή”- Β. Τσιτσάνης

Άσκηση 3. Η γυναίκα από την Αίγυπτο.

Η Μισιρλού (Μισρ=Αίγυπτος, άρα Μισιρλού=η γυναίκα από την Αίγυπτο) είναι ένα αργό ζεϊμπέκικο, που πρωτακούστηκε στην Αθήνα γύρω στο 1927 με τους στίχους και την κομπανία ενός σμυρνιού μουσικού (Δημήτρης Πατρινός), που ήρθε στην πρωτεύουσα με το κύμα των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ο Πατρινός έγραψε το τραγούδι για τον έρωτα ενός χριστιανού για μια μουσουλμάνα, θέμα – ταμπού για εκείνη την εποχή και όχι μόνο.

Μισιρλού μου, η γλυκιά σου η ματιά
φλόγα μου `χει ανάψει μες στην καρδιά,
αχ γιαχαμπίμπι, αχ γιαλελέλι, αχ
τα δυο σου χείλη στάζουνε μέλι, οϊμέ.

Αχ, Μισιρλού, μαγική ξωτική ομορφιά,
τρέλα θα μου `ρθει, δεν υποφέρω πια,
αχ, θα σε κλέψω μέσ’ απ’ την Αραπιά.

Μαυρομάτα Μισιρλού μου τρελή
η ζωή μου αλλάζει μ’ ένα φιλί,
αχ γιαχαμπίμπι, μ’ ένα φιλάκι, αχ
απ’ το δικό σου το στοματάκι, οϊμέ.

Ακούστε το τραγούδι “Μισιρλού” όπως ηχογραφήθηκε τότε στην Αμερική (πολλά τραγούδια της εποχής πριν το 1940 ηχογραφούνταν σε στούντιο της Αμερικής).

 

 

Το τραγούδι έχει γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο καθώς έχει λάβει πολλές διασκευές όπως αυτή του συγκροτήματος “The Black Eyed Peas” και με τον τίτλο “Pump it”. Προηγούμενως είχε γίνει διάσημο το ίδιο τραγούδι από την ταινία “Pulp Fiction” του 1994.

 

Ερώτηση 4.

Α)Σε τι είδος μουσικής έχει μετατραπεί εδώ το ρεμπέτικο τραγούδι;

Β)Πιστεύετε ότι  έτσι όπως ξεκίνησε το θέμα του τραγουδιού ως ταμπού, βρήκε την αποδοχή που του άξιζε τελικά και μόνο από τη μουσική του;

 

 

Περιηγηθείτε στο εικονικό αρχείο Αργύρη Κουνάδη όπου θα βρείτε πολλές πληροφορίες, ακροάσεις και παιχνίδια για το ρεμπέτικο τραγούδι εδώ.

 

*Η εικόνα αναφοράς του μαθήματος προήλθε από την ιστοσελίδα:

https://www.o-klooun.com/time-machine/misirlou-to-tragoudi-pou-ehei-diakeskevastei-ekatontades-fores