Μαρία Κρομμύδα

Μία από τις αγαπημένες μου ασχολίες είναι το διάβασμα.  Από μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου να διαβάζει  με μια σχετική επιμέλεια.  Τα σχολικά εγχειρίδια δεν τα αποχωριζόμουν εύκολα. Επίσης, με ενδιέφερε μια σειρά εικονογραφημένων βιβλίων σχετικών με την επανάσταση του εικοσιένα, τους ήρωές της και ειδικά το Σούλι.  Όμως είναι αλήθεια ότι μυθιστορήματα δε συνήθιζα να διαβάζω.

Αυτή η κατάσταση άλλαξε άρδην στο γυμνάσιο.  Και αυτό το οφείλω σε μια καθηγήτριά μου στο φροντιστήριο.  Θα πρέπει να πλησίαζαν μέρες διακοπών, οπότε και η Κατερίνα – αυτό ήταν το όνομα της καθηγήτριας – μας πρότεινε μια λίστα μυθιστορημάτων για να αποτελέσει τη συντροφιά τις μέρες που δε θα είχαμε σχολείο.  Ποια θα ήταν η αναμενόμενη αντίδραση μιας έφηβης σε μια τέτοια ιδέα;  Λογικά, απορριπτέα.  Ωστόσο, όλοι εκτιμούσαμε την Κατερίνα για τον ήπιο χαρακτήρα της και τον εύθυμο και απαλό τρόπο προσέγγισης.  Κατάφερνε να ακυρώνει τις όποιες αντιρρήσεις, πριν καλά – καλά αυτές διαμορφωθούν.

Ποιο ήταν, λοιπόν, το βιβλίο που μου δόθηκε;  Ναι, σωστά μαντέψατε. Η Αστραδενή της Ευγενίας Φακίνου.  Η υπόθεση του μυθιστορήματος με είχε καθηλώσει, αν και το τέλος του ήταν αρκετά θλιβερό.  Με δυο λόγια, το βιβλίο περιέγραφε με γλαφυρό τρόπο τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα προβλήματα ενός εντεκάχρονου κοριτσιού, της Αστραδενής, που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Σύμη και να ακολουθήσει τους γονείς της στην Αθήνα.  Για τη συνέχεια σας παραθέτω ένα απόσπασμα της περίληψης του βιβλίου από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών.

Η ζωή στην πρωτεύουσα είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη του νησιού. Εδώ κυριαρχούν η ένταση και η ψυχολογική πίεση, οι ρυθμοί είναι λίγο πολύ εξοντωτικοί, οι διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων σχεδόν ανύπαρκτες και η καθημερινότητα δεν έχει καμία σχέση με τη γαλήνη που επικρατούσε στο ακριτικό νησί. Με κάθε αφορμή η μικρή Αστραδενή φέρνει στο νου της σκηνές και πρόσωπα από τον αγαπημένο της τόπο.  Όλα τής γεννούν το αίσθημα της νοσταλγίας και της φυγής. Οι νοσταλγικές αναμνήσεις για τον παραδοσιακό τρόπο ζωής της Σύμης χρωματίζουν ακόμη πιο έντονα το μουντό περιβάλλον της Αθήνας. Η μικρή δεν βρίσκει χαρά ούτε στο σχολείο, καθώς και εδώ επικρατούν ο καθωσπρεπισμός και κανόνες που δεν επιτρέπουν στην παιδικότητα και στον αυθορμητισμό της να αναπνεύσουν.  Το τέλος του βιβλίου συμπίπτει με ένα σκληρό επεισόδιο για την αθώα Αστραδενή. Και το επεισόδιο αυτό θα σημάνει το τέλος της παιδικής της ηλικίας και την είσοδό της σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχούν ο πόνος, το συμφέρον και το μίσος.

Κάθε μέρα που περνά μας φορτίζει με αρνητικά συναισθήματα. Οι ειδήσεις για τα οικονομικά μεγέθη είναι μίζερες, οι διαπροσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις ακροβατούν σε ένα τεντωμένο σχοινί, μια ατμόσφαιρα πνιγηρή μας κατακλύζει. Αντιγράφω από το περιοδικό “Αγία Λυδία” (τεύχος 446, Απρίλιος 2010, σελ. 122) ορισμένα χαρακτηριστικά – και σχετικά με το θέμα αυτό – αποσπάσματα:

Νοιώθουμε όλοι τον κλοιό των δυσκολιών να σφίγγει αρνητικά γύρω μας. Να συνθλίβει την καθημερινότητά μας. Διαισθανόμαστε την επερχόμενη χιονοστιβάδα που απειλητικά κινείται εναντίον μας, έτοιμη να παρασύρει και να καταπιεί τα πάντα. Τα μηνύματα, που καθημερινά φθάνουν από όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής μας, καταβαραθρώνουν την αγωνιστική μας διάθεση, καθώς διαπιστώνουμε ότι η προσπάθειά μας δεν αποδίδει τα αποτελέσματα που προσδοκούμε. Όλα φαίνονται απαισιόδοξα και αρνητικά. Και όλοι πανικόβλητοι κοιτάζουν απεγνωσμένα γύρω τους αναζητώντας μια σανίδα σωτηρίας.

Πού μπορεί να βρεθεί όμως ένα αξιόπιστο και σωτήριο στήριγμα; Από πού ν’ αντλήσουμε ελπίδα;
Την απάντηση δίνει ο αρθρογράφος στη συνέχεια.

Η μεγάλη αγκαλιά της μητέρας μας Εκκλησίας είναι ανοιχτή διάπλατα για όλα τα παιδιά της. Τα περιμένει υπομονετικά και καρτερικά για να τα περιθάλψει από την αρρώστια της αμαρτίας, να ανακουφίσει τον πόνο, να καταπραΰνει τη δυσφορία, να επουλώσει στοργικά τις πληγές, όσο βαθειές κι αν είναι. Δεν έχουμε παρά να στρέψουμε τα βλέμματά μας με ελπίδα και αισιοδοξία προς Εκείνον που είπε: «Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς». Και να είμαστε σίγουροι ότι το φορτίο θα γίνει πιο ανάλαφρο. Ο ανηφορικός δρόμος θα είναι λιγότερο κουραστικός και μετά τον ανηφορικό Γολγοθά δε θα αργήσει η Λαμπροφόρος Ανάσταση.

Θεατρικών παραστάσεων συνέχεια. Τη σκυτάλη των εκδηλώσεων που διοργανώνονται από σχολικές μονάδες των Ιωαννίνων παίρνει το Γυμνάσιο Δουραχάνης. Τη Δευτέρα, στις 10 Μαΐου 2010 και ώρα 6 μ.μ. στην Αίθουσα τελετών του το ομώνυμο Γυμνάσιο παρουσιάζει το δημοτικό τραγούδι (παραλογή) “Του νεκρού αδελφού”. Η πρόσκληση είναι διαθέσιμη ηλεκτρονικά εδώ.

Μια ακόμη πρόσκληση για θεατρική παράσταση, αυτή τη φορά από το Γυμνάσιο Περάματος. Το σχολείο παρουσιάζει το έργο “ΚωμΟδύσσεια” της Μαρίας Κίτρα την Παρασκευή 7 Μαΐου 2010 στην αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας και ώρα έναρξης στις 8:30 μ.μ..

Το Γυμνάσιο Πεδινής και το Γραφείο Συμβουλευτικής και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Γρα.ΣΕΠ) του Γυμνασίου Πεδινής διοργανώνουν εκδήλωση – αφιέρωμα στους Ηπειρώτες Εθνικούς Ευεργέτες την Τετάρτη 5 Μαΐου 2010 στις 7 μ.μ., στην Αίθουσα Τελετών του Δημοτικού Σχολείου Πεδινής. Η εκδήλωση περιλαμβάνει θεατρική παράσταση με θέμα: “Ζώης Καπλάνης” και έκθεση Ηπειρωτών Εθνικών Ευεργετών και Ευεργετημάτων τους και εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος Αγωγής Σταδιοδρομίας του Γρα.ΣΕΠ του Γυμνασίου Πεδινής με τίτλο: “Η κοινωνική διάσταση της εργασίας: Το φαινόμενο των Ηπειρωτών Ευεργετών”.

Δείτε την πρόσκληση για την εκδήλωση.

Τί γλυκιά ευωδία αναδύεται σε χώρους όπου στις συναναστροφές των ανθρώπων επικρατεί πνεύμα ειρήνης και ενότητας. Και τί ζοφώδης κατάσταση κυριαρχεί εκεί που διχόνοια και διαίρεση διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Στον ένα τόπο ευφραίνεσαι να διαμένεις, στον άλλο δυσφορείς ακόμη και με την φευγαλέα παραμονή. Στον έναν δίνει πλούσια ευλογία ο Θεός, στον έτερο, φυγαδεύεται η Χάρις Του.

Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να χαρακτηρίσεις ευτυχή – τί ευτυχή, λέω; μακάριο – τον άνθρωπο που ζει στο πρώτο περιβάλλον. Ατυχής – τουλάχιστον – θα ήταν εκείνος που θα αναγκαζόταν να υποστεί το μαρτύριο της συνύπαρξης με ανθρώπους ανειρήνευτους.

Αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις στάθηκαν τα λόγια ενός συναδέλφου, ο οποίος συνηθίζει να με παροτρύνει να δίνω σημασία στο περιεχόμενο των επιχειρημάτων του και να αγνοώ τον γεμάτο ταραχή τρόπο του.

Νομίζω πως εδώ ταιριάζει απόλυτα ένα απόσπασμα από τις “Ιστορίες του κ. Κόυνερ” του Μπερτολτ Μπρεχτ με τίτλο “Σοφή στους σοφούς είναι η στάση”, το οποίο έχει ως εξής:

Σοφή στους σοφούς είναι η στάση

Κάποτε επισκέφτηκε τον κ. Κ. ένας καθηγητής της φιλοσοφίας κι άρχισε να του μιλάει για τη σοφία του. Μετά από λίγη ώρα ο κ. Κ. είπε στον καθηγητή: Κάθεσαι ενοχλητικά, μιλάς ενοχλητικά, σκέφτεσαι ενοχλητικά. Σαν τ’ άκουσε αυτό ο καθηγητής θύμωσε και του είπε: Δε
μ’ ενδιαφέρει τι σκέπτεσαι για το άτομό μου, μ’ ενδιαφέρει να μάθω τη γνώμη σου γι’ αυτά που λέω. Αυτά που λες δεν έχουν περιεχόμενο, αποκρίθηκε ο κ. Κ. Σε βλέπω να βαδίζεις αδέξια, και το βάδισμά σου δεν έχει προορισμό. Μιλάς σκοτεινά και η ομιλία σου δε φωτίζει τίποτα.
Βλέποντας τη στάση σου παύει να μ’ ενδιαφέρει ο στόχος σου.
(Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες του κ. Κόϋνερ: η διαλεκτική ως τρόπος ζωής).

(Πηγή: Οδηγός σπουδών του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων [γενικές οδηγίες 2009 – 2010] http://phedps.uoi.gr/spoudes/od_spoudon/3. Γενικές Oδηγίες 2009-2010.pdf – σελ.7)

Την πρώτη εβδομάδα των διακοπών των Χριστουγέννων – αλήθεια πόσο γρήγορα περνάει ο καιρός; – βρέθηκα στη Θεσσαλονίκη.  Νομίζω πως πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι δεν έχει μαγευτεί από την ομορφιά, τη θαλπωρή, τη βυζαντινή αύρα που αποπνέει αυτή η πόλη. Φιλόξενοι άνθρωποι οι κάτοικοί της, γλυκιά η αίσθηση της επικοινωνίας μαζί τους. Σε προσωπικό επίπεδο επιπρόσθετοι συνδετικοί κρίκοι με την πρωτεύουσα της Μακεδονίας μας είναι οι αναμνήσεις από τα χρόνια των σπουδών και ο αδερφός μου που ζει και εργάζεται εκεί.

Μίλησα όμως προηγουμένως για τη βυζαντινή αύρα της Θεσσαλονίκης και θέλω να σταθώ σ’ αυτό το σημείο. Αναρίθμητοι ναοί, μνημεία, σημεία ιδιαίτερου ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος υποστηρίζουν δυναμικά αυτή την μεγαλοπρέπεια. Σας μεταφέρω εδώ ορισμένα φωτογραφικά στιγμιότυπα από τον περικαλλή Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ως ένα απειροελάχιστο δείγμα της σπουδαίας – κατά τη γνώμη μου – αρχιτεκτονικής ενός ναού. Ελπίζω ο ερασιτεχνικός μου τρόπος, καθώς και η απουσία γνώσεων στη φωτογραφία να μη σταθούν εμπόδιο προκειμένου να θαυμάσετε ένα πραγματικό στολίδι στην καρδιά της Θεσσαλονίκης.

(Σημείωση: Μπορείτε να κάνετε κλικ επάνω σε κάθε φωτογραφία για να τη δείτε σε μεγαλύτερη διάσταση)

Σε κάθε εποχή ο άνθρωπος αναλίσκει δυστυχώς μεγάλο μέρος των δυνάμεων – για να μην πούμε, κάθε ικμάδα του – προκειμένου να αυξήσει την περιουσία του, να πολλαπλασιάσει τα χρήματα, να πλουτίσει θησαυρούς επί της γης.

Μια προσπάθεια που ούτε κορεσμό έχει, ούτε όριο γνωρίζει.

Οι Τρεις Ιεράρχες (Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος) επανειλημμένως ασχολήθηκαν με το ζήτημα του πλούτου. Αν και πλούσιοι οι ίδιοι, μοίρασαν τις περιουσίες τους στους φτωχούς και αφιέρωσαν τα χαρίσματά τους στην υπηρεσία του συνανθρώπου.

Στη συνέχεια παρατίθεται απόσπασμα άρθρου με τίτλο “Οι ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ για τον ΠΛΟΥΤΟ” που φιλοξενείται στις στήλες του Ορθόδοξου Χριστιανικού περιοδικού “Η Δράσις μας”, τεύχος Ιανουαρίου 2010. (Ολόκληρο το άρθρο είναι διαθέσιμο και ηλεκτρονικά εδώ).

Με εύγλωττο τρόπο οι Τρεις Οικουμενικοί Διδάσκαλοι στηλιτεύουν την έλλειψη αγάπης των πλουτούντων και καυτηριάζουν την πλεονεξία τους.

Τρεις βροντερές φωνές από το παρελθόν συνεχίζουν να ταράζουν τη συνείδησή μας.

[…] Η θάλασσα, έλεγε χαρακτηριστικά ο Μέγας Βασίλειος μιλώντας για τον πλεονέκτη πλούσιο, γνωρίζει «τα όριά» της, η νύχτα δεν «υπερβαίνει τας οροθεσίας» που της καθόρισε εξ αρχής ο Δημιουργός· ο πλούσιος όμως δεν χορταίνει με όσα έχει· «μιμείται του πυρός την βίαν», ο πόθος του να αυξήσει τα πλούτη του μοιάζει με την ορμητική ασταμάτητη πυρκαγιά (ΕΠΕ 6, 306).

Έχεις «τόσα και τόσα» κτήματα και άλλα αγαθά, ερωτά. Τι θα γίνει τελικά; «Ουχί τρεις σε πήχεις αναμένουσιν οι πάντες;». Τρεις πήχεις γης δεν περιμένουν και σένα -όλοι κι όλοι- όταν πεθάνεις; Ποιος θα σε υπερασπισθεί την ώρα της μελλούσης Κρίσεως; Όπου κι αν στρέψεις τότε το βλέμμα σου, θα βλέπεις τις όψεις εκείνων προς τους οποίους έδειξες ασπλαχνία· «ένθεν (από εδώ) του ορφανού τα δάκρυα, εκείθεν (από εκεί) της χήρας τον στεναγμόν, ετέρωθεν (από αλλού) τους οικέτας ους κατέξαινες (=που τους καταξέσκιζες και τους ταλαιπωρούσες στα έργα σου)» (ΕΠΕ 6, 308).

Παρόμοια εκφραζόταν για τον πλούτο και ο άγιος Γρηγόριος. Όχι μόνο δεν συγκινείται ο πλούσιος, έλεγε, από τη δυστυχία των πτωχών, αλλά φτάνει στο σημείο να μην υπολογίζει ούτε και «την του Θεού τιμωρίαν» (ΕΠΕ 9, 408). Γίνεται αναίσθητος. Διότι ο πλούτος, έλεγε, άλλοτε οδηγεί στην «ύβριν», δηλαδή στην υπερηφάνεια, η «ύβρις» όμως «απώλειαν φέρει», οδηγεί στην καταστροφή. Μοιάζει με φάρμακο «νόσου γέμον», που είναι γεμάτο με αρρώστια. Μπορεί να λύνει μερικά οικονομικά προβλήματα, δημιουργεί όμως άλλα φοβερά και τρομερά, που έχουν σχέση με τη σωτηρία της ψυχής μας (ΕΠΕ 9, 140+ 190).

Είναι πραγματικά «ολέθριον» το πάθος του πλουτισμού, έλεγε με τον χαρακτηριστικό του τρόπο και ο ιερός Χρυσόστομος (ΕΠΕ 23, 320). Διευκρίνιζε όμως ότι «ου κακόν ο πλούτος… όταν εις τους δεομένους αναλίσκωμεν (όταν τον διαθέτουμε και τον ξοδεύουμε βοηθώντας τους πτωχούς), αλλά κακόν η πλεονεξία» (ΕΠΕ 14, 248). Και αλλού τόνιζε ότι ούτε ο πλούτος είναι γενικά κάτι κακό ούτε η πενία γενικά κάτι καλό, αλλά ανάλογα προς «την προαίρεσιν των χρεωμένων εκάτερα ταύτα γίνεται». Ανάλογα με το πώς δηλαδή χρησιμοποιεί κανείς τον πλούτο ή την φτώχεια αποκτά το καθένα την κακή ή την καλή σημασία του (ΕΠΕ 32, 456). «Πλούσιόν σε εποίησεν ο Θεός», έλεγε άλλοτε, «ίνα τοις δεομένοις βοηθής» (για να βοηθείς όσους έχουν ανάγκη), «ίνα τα αμαρτήματα λύσης τα σαυτού διά της εις ετέρους δαψιλείας» (για να διαλύσεις και εξαλείψεις τα αμαρτήματά σου με τις πλούσιες ελεημοσύνες σου) (ΕΠΕ 31, 664). Και να θυμάσαι, πρόσθετε, ότι ο πλούτος είναι κάτι «ευρίπιστον», πολύ άστατο, γλιστρά και χάνεται γρήγορα (ΕΠΕ 36, 602). […]

Η πληροφόρηση για σπουδές και επαγγέλματα – που την παρούσα περίοδο ανήκει στα υπηρεσιακά μου καθήκοντα – προϋποθέτει τη μελέτη νόμων, εγκυκλίων, οδηγών σπουδών και άλλων συναφών κειμένων.

Τί ευχαρίστηση να αντλήσεις διαβάζοντας νόμους; Η αυστηρή τους δομή και γλώσσα δεν αφήνει πολλά περιθώρια στη φαντασία.

Οι εγκύκλιοι πάλι; Περιμένεις να σου επιφυλάσσουν εκπλήξεις; Είναι δυνατόν να βρεις κάτι το συνταρακτικά καινοφανές σ’ αυτές; Οχι, βεβαίως.

Σε έναν οδηγό σπουδών η καλύτερη προσδοκία σου είναι να βρεις λεπτομέρειες για τους τομείς μιας σχολής, τις ειδικεύσεις και τα προσφερόμενα μαθήματα.

Ωστόσο, έρχεται η μοναδική εκείνη στιγμή που συναντάς απροσδόκητα οάσεις μέσα στην έρημο τέτοιων ανιαρών κειμένων. Όπως ας πούμε στον οδηγό σπουδών του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (http://phedps.uoi.gr/).

Ανατρέχοντας στις σελίδες του εν λόγω οδηγού προσφέρονται στους αναγνώστες αποσπάσματα κειμένων του Μπέρτολτ Μπρεχτ “Ιστορίες του κ. Κόϋνερ: η διαλεκτική ως τρόπος ζωής”, που προβληματίζουν, προκαλούν μειδίαμα, διδάσκουν, αφυπνίζουν ή όλα αυτά μαζί.

Στέκομαι σε ένα μόνο από αυτά με τίτλο “Ο απαραίτητος υπάλληλος” που μαγνήτισε το βλέμμα και τη σκέψη μου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπολείπονται τα άλλα αποσπάσματα.

Ο απαραίτητος υπάλληλος
Ο κ. Κ. άκουσε να παινεύουν έναν υπάλληλο που δούλευε χρόνια
σε μια υπηρεσία λέγοντας ότι είναι απαραίτητος στη θέση του,
τόσο καλός υπάλληλος είναι. Και γιατί είναι απαραίτητος; Ρώτησε
θυμωμένος ο κ. Κ. Γιατί η υπηρεσία δε θα μπορούσε να σταθεί
δίχως αυτόν, αποκρίθηκαν αυτοί που τον παίνευαν. Τότε τι σόι
καλός υπάλληλος είναι, όταν η υπηρεσία δε στέκεται δίχως αυτόν;
Είπε ο κ. Κ. Είχε όλο τον καιρό να οργανώσει την υπηρεσία του
έτσι, που να πάψει να είναι απαραίτητος. Στ’ αλήθεια με τι
ασχολείται; Θα σας το πω εγώ: κάνει εκβιασμό.
(Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες του κ. Κοϋνερ: η διαλεκτική ως τρόπος ζωής).

(Πηγή: Οδηγός σπουδών του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων [κατεύθυνση Ψυχολογία] http://phedps.uoi.gr/spoudes/od_spoudon/13. Τομέας Ψυχολογίας.pdf – σελ. 184)

Πραγματικά εκπληκτικό!

Συνήθως στην αρχή κάθε ημερολογιακού έτους μας δίνεται η αφορμή να στοχαστούμε για την έννοια του χρόνου, κάνοντας απολογισμούς για το χθες και χτίζοντας όνειρα για το αύριο. Το κείμενο που ακολουθεί – ίσως για κάποιους λυπητερό – φωτίζει την έννοια του χρόνου από μία οπτική γωνία που αποφεύγουμε να αντικρύζουμε, αλλά αξίζει της προσοχής μας.

Πρόκειται για απόσπασμα από το εβδομαδιαίο φυλλάδιο “Φωνή Κυρίου” – αριθμός τεύχους 1 (2953), 3 Ιανουαρίου 2010 – την  έκδοση του οποίου επιμελείται η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ολόκληρο το κείμενο δημοσιεύεται εδώ.