Φιλοσοφία – Σκοπιμότητα προγράμματος
Το δάσος είναι ένα ολόκληρο οικοσύστημα με ανυπολόγιστη αξία για τη ζωή και τον άνθρωπο, συντελεστής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, πηγή υγείας, χαράς και ομορφιάς. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου φυσικών καταστροφών, όπως πλημμύρες, ξηρασίες, κατολισθήσεις και άλλα ακραία γεγονότα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα δάση μετριάζουν την κλιματική αλλαγή μέσω δέσμευσης άνθρακα, συμβάλλουν στην ισορροπία οξυγόνου, διοξειδίου του άνθρακα και υγρασίας στον αέρα.
Η μείωση των δασικών εκτάσεων τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και κατανόηση των σοβαρών απειλών που αντιμετωπίζουν τα δάση όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η υποβάθμιση του εδάφους, ο αυξανόμενος αριθμός δασικών πυρκαγιών καθώς και η κακή διαχείριση της δασικής κληρονομιάς μας
Είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων για τον περιορισμό των καταστρεπτικών επεμβάσεων και την διατήρηση των δασών και γενικότερα των φυσικών πόρων.
(πηγή εικόνας: :http://kpe- kastor-old.kas.sch.gr/secrets_forest/contents.htm, Κ.Π.Ε. Καστοριάς, Εκπαιδευτικό Υλικό από τον δημιουργό του πρωτότυπου, κ. Δημήτριο Γκότζο)
Βασική επιδίωξη του προτεινόμενου προγράμματος ήταν η ευαισθητοποίηση των μαθητών/-τριών σχετικά με το δασικό οικοσύστημα και τα περιβαλλοντικά προβλήματα που συνδέονται με αυτό και η ανάληψη δράσης για την προστασία του. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα ζητήματα των απορριμμάτων στο δάσος καθώς και των δασικών πυρκαγιών.
Επίκεντρο κατά τον σχεδιασμό του προγράμματος ήταν η επίσκεψη στο δάσος της Νυμφαίας και η υλοποίηση δραστηριοτήτων στο πεδίο. Ωστόσο, λόγω, καιρικών συνθηκών και τεχνικών ζητημάτων οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Πάνδροσο και στο φιλόξενο χώρο του τα παιδιά συμμετείχαν στο διαδραστικό πρόγραμμα του.
Ένα εργαστήριο υλοποιήθηκε εκτός σχολικής τάξης, στο χώρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας και τα υπόλοιπα εργαστήρια που προηγήθηκαν και ακολούθησαν επιχειρήθηκαν να συνδεθούν με αυτό.
Μέσα από τα εργαστήρια οι μαθητές/τριες καλλιέργησαν τις κοινωνικές δεξιότητες της ενσυναίσθησης και ευαισθησίας, της πολιτειότητας, της υπευθυνότητας καθώς και της επικοινωνίας και συνεργασίας.
Διάρκεια: 15 Μαρτίου 2022 – 15 Απριλίου 2022
Σύντομη ανασκόπηση των Εργαστηρίων
1ο Εργαστήριο
Τίτλος: Γνωριμία με το δάσος
Τα παιδιά παρακολούθησαν βίντεο από το YouTube με τίτλο: <ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ> (πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=50TR_M_jpeQ&t=5s) και συμμετείχαν σε μια συζήτηση για όσα είδαν και άκουσαν. Στη συνέχεια, διερευνήθηκαν οι υπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες τους για το θέμα θέτοντας ερωτήσεις του τύπου: Τι είναι το δάσος; Έχετε επισκεφτεί ποτέ ένα δάσος; Τι είδατε; Τι κάνατε εκεί; Τι είδους φυτά συναντήσατε; Είδατε ζώα; κ.α. Καταγράψαμε όσα μας είπαν σ’ ένα χαρτόνι και δημιουργήθηκε ο αρχικός εννοιολογικός χάρτης με κεντρική έννοια «ΔΑΣΟΣ», ο οποίος αναρτήθηκε σε ένα εμφανές σημείο σε κάθε τάξη.
Παράλληλα, τα παιδιά ζωγράφισαν σε ατομικό επίπεδο τις πρώτες αναπαραστάσεις τους για το δάσος.
αλλά και ομαδικά όπως φαίνεται παρακάτω:
Σε επόμενη δραστηριότητα τέθηκε η ερώτηση στους μαθητές/-τριες αν γνωρίζουν σε ποια μέρη της χώρας μας υπάρχουν δάση και αν έχουν επισκεφθεί κάποιο από αυτά. Ακολούθησε συζήτηση, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε προβολή και επεξεργασία του δασικού χάρτη της Ελλάδας (σύνδεσμος: https://www.geogreece.gr/dasos.php).
Παρατηρώντας τον συγκεκριμένο χάρτη το ενδιαφέρον όλων εστίασε στο δάσος που υπάρχει στην περιοχή που βρίσκεται το σχολείο μας, δηλαδή στο περιαστικό Δάσος Νυμφαίας, που είναι ο πνεύμονας οξυγόνου και πηγή πρασίνου της Κομοτηνής.
Δάσος Νυμφαίας (πηγή: https://www.google.com/maps/place/)
Επιθυμία και πρόταση όλων των παιδιών ήταν να πραγµατοποιήσουµε µια εκδροµή στο γειτονικό µας δάσος. Υπήρχαν, όμως, κάποια σοβαρά ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε, όπως οι άστατες καιρικές συνθήκες του μήνα, ο εξοπλισµός που θα έπρεπε να εφοδιαστούµε κατάλληλα, κ.τ.λ.. Ακολούθησε συζήτηση µε όλη την τάξη να συµµετέχει και να κάνει προτάσεις προς διευθέτηση των προβληµάτων. Καταλήξαµε, κατόπιν προτάσεως ενός νηπίου, να επισκεφτούμε έναν άλλο χώρο περισσότερο ασφαλή, που βρίσκεται κοντά στο δάσος και έχει ιδιαίτερη σχέση με αυτό. Η ιδέα αφορούσε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Πάνδροσο.
Μαζί µε όλα τα παιδιά αναζητήσαµε το Μουσείο με τη χρήση της εφαρμογής Χάρτες Google και εντοπίσαμε τη θέση του στον τοπικό χάρτη. Οι 3 κύριες φάσεις, που αφορούν στην προετοιμασία των μαθητών στο σχολείο για την επίσκεψή τους στο μουσείο, τις δράσεις κατά την διάρκεια και μετά την επίσκεψη, αναφέρονται σε επόμενα εργαστήρια.
Παρόλα αυτά, τα παιδιά παρακολούθησαν βίντεο από το YouTube με τίτλο: <Ανακαλύπτοντας τον τόπο μας – Επεισόδιο #02 – Δάσος Νυμφαίας | xronos.gr> (πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=sXqTeVZE1R8, Σκηνοθεσία: Φάνης Τσέκος, Παρουσίαση: Διονύσης Βοργιάς) και περιπλανηθήκαμε στα μονοπάτια του δάσους μας.
Οι παύσεις στο βίντεο ήταν αρκετές, καθώς τα παιδιά θυμήθηκαν και ήθελαν να μοιραστούν εμπειρίες τους στην ολομέλεια. Ενδεικτικά, σχεδόν όλα είχαν να πουν για τη διαδρομή και το τουριστικό περίπτερο που βρίσκεται κοντά στο Βυζαντινό κάστρο (ή φρούριο) Νυμφαίας.
Ακόμη, μέσα από παρουσιάσεις που βρήκαμε στο διαδίκτυο, όπως:
Συζητήσαμε για τις παροχές των δασών αλλά και για τις απειλές ή τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Ακόμη, παρατηρήσαμε τα δέντρα του δάσους και την υπόλοιπη χλωρίδα του, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις των παιδιών θέτοντας κατάλληλα ερωτήματα όπως: Τι δέντρα μπορούμε να συναντήσουμε σε ένα δάσος; Μοιάζουν μεταξύ τους; Πώς φύτρωσαν εκεί; Υπάρχουν και άλλα φυτά σε ένα δάσος; κ.α. Την ίδια πρακτική εφαρμόσαμε και για τα ζώα του δάσους με ερωτήσεις του τύπου: Ποιο ζώο είναι αυτό; Το έχετε δει εσείς ποτέ; Τι τρώει; Γεννάει αυγά ή μωρά; κ.α. συμπληρώνοντας ακολούθως σχετικά φύλλα εργασίας σε ατομικό επίπεδο.
-
-
πηγή εικονιζόμενου φύλλου εργασίας: http://dreamkindergarten.blogspot.com/2013/02/blog-post_13.html
-
Οι δραστηριότητες με αφορμή τα ζώα του δάσους συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια των αγγλικών όπου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα ονόματα κάποιων ζώων στην εν λόγω γλώσσα και να λάβουν μέρος σε ένα μουσικοκινητικό παιχνίδι αναφορικά με τους ήχους και τις κινήσεις τους.
2ο Εργαστήριο
Τίτλος: Ποιος άλλος μένει εδώ;
Τα παιδιά συμμετείχαν στην αφήγηση και επεξεργασία του παραμυθιού «Ποιος άλλος μένει εδώ;» (πηγή: http://kpekastor-old.kas.sch.gr/secrets_forest/contents.htm)
Με αφορμή την ανάγνωση του παραμυθιού τα παιδιά ξαναθυμήθηκαν τα μέρη του δέντρου, δημιουργώντας ατομικά πανέμορφες αμυγδαλιές και ανακάλυψαν τις τροφικές αλυσίδες, δηλαδή τις τροφικές σχέσεις μεταξύ των οργανισμών.
πηγή εικονιζόμενου φύλλου εργασίας: http://kpe-kastor-old.kas.sch.gr/secrets_forest/worksheets/fe%2016ab%20foodchain.pdf / http://kpe-kastor-old.kas.sch.gr/secrets_forest/contents.htm
Κατά την περιήγησή μας στην ιστοσελίδα του ΚΠΕ Καστοριάς (http://kpe-kastor-old.kas.sch.gr/secrets_forest/contents.htm), τα παιδιά εξέφρασαν την επιθυμία ενασχόλησης και με ένα ακόμη φύλλο εργασίας που αφορούσε μέρη και υλικά, τα οποία είναι χρήσιμα για να φτιάξουν τα ζώα τη φωλιά τους στο δάσος.
Από τα υλικά που απεικονίζονται στο εν λόγω φύλλο εργασίας, αυτό που τράβηξε την προσοχή των παιδιών ήταν οι συσκευασίες και αναρωτήθηκαν: «Πώς βρέθηκαν τα σκουπίδια εκεί και τι κινδύνους δημιουργούν στο δάσος;», θέμα που συζητήθηκε αρκετά και συνδέθηκε με την ανακύκλωση που κάνουν στο νηπιαγωγείο.
3ο Εργαστήριο
Τίτλος: “Φύγαμε για το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας”
Μετά τη συγκατάθεση των γονέων διοργανώσαμε εκπαιδευτική επίσκεψη με τα παιδιά στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Πάνδροσο.
Αφού παρακολουθήσαμε ένα επεισόδιο «Εκδρομή με το σχολικό» https://www.youtube.com/watch?v=hxPLki_XyGc&t=265s με την αγαπημένη όλων Πέππα το γουρουνάκι, οι μαθητές/-τριες ενημερώθηκαν μέσω εποπτικού υλικού για τα πρακτικά ζητήματα της επίσκεψης, όπως η εξασφάλιση της κατάλληλης ενδυμασίας και η προμήθεια νερού, φαγητού κλπ.
Παράλληλα, έγινε συζήτηση για την ασφαλή μετακίνηση μας ως πεζοί και ως επιβάτες λεωφορείου και επιχειρήθηκε η συνδιαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς στον εκθεσιακό και τον υπαίθριο χώρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας.
Τέλος έγινε ο εντοπισμός του Μουσείου στον διαδραστικό πίνακα και σε υπολογιστή με τη χρήση της εφαρμογής Χάρτες Google.
Οι μαθητές/τριες επισκέφτηκαν το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Πανδρόσου, όπου μας περίμενε ο κ. Σωκράτης, ο υπεύθυνος του Μουσείου, για να μας ξεναγήσει. Τα παιδιά ετοίμασαν και μία ομαδική εργασία, η οποία έγινε δωρεά στο Μουσείο:
Αρχικά, μας ενημέρωσε για τα στοιχεία που αποτελούν το περιβάλλον και μας πρόβαλε μια ταινία κινουμένων σχεδίων σχετική με την ρύπανση του περιβάλλοντος, όπου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις προσωπικές τους απόψεις και εμπειρίες για το θέμα αυτό.
Συζητώντας και παίζοντας, τα παιδιά γνώρισαν την πλούσια πανίδα και χλωρίδα της περιοχής μας, είδαν πως κατασκεύαζαν παλιά τις κυψέλες, αναγνώρισαν τους ήχους, τα ίχνη και τα χαρακτηριστικά των άγριων ζώων της οροσειράς της Ροδόπης.
Ακόμη, ενημερώθηκαν για τις τροφικές αλυσίδες στο θαλάσσιο περιβάλλον και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με βιωματικές δραστηριότητες σχετικά με την ανακύκλωση των υλικών και την προστασία του περιβάλλοντος.
Τέλος ευχαριστηθήκαμε παιχνίδι στην παιδική χαρά δίπλα στο μουσείο.
Ήταν προγραμματισμένο κατά την επίσκεψη τα παιδιά να φυτέψουν τον δικό τους σπόρο σε γλαστράκι για να το φροντίσουν και να το μεγαλώσουν στο σπίτι τους. Λόγω όμως χρονικού περιορισμού, η δραστηριότητα αυτή πραγματοποιήθηκε στην αυλή του νηπιαγωγείου μας την επόμενη ημέρα. Επιπλέον, τα παιδιά μπήκαν στις τάξεις τους και ψυτέψανε λουλούδια και όσπρια, τα οποία ποτίζανε κάθε μέρα και παρατηρούσαν την ανάπτυξή τους, αποδεικνύοντας έμπρακτα την αγάπη τους για τη Φύση και το Περιβάλλον.
5ο Εργαστήριο
Τίτλος: Από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο σχολείο
Τα παιδιά στην επόμενη συνάντηση συζήτησαν τις εμπειρίες τους από την επίσκεψή τους στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και δημιούργησαν, με τη βοήθεια των νηπιαγωγών, στον υπολογιστή μια παρουσίαση αξιοποιώντας σχετικό φωτογραφικό υλικό.
Στην οθόνη του υπολογιστή καθώς και στον διαδραστικό πίνακα εμφανιζόντουσαν με εξελικτική σειρά οι φωτογραφίες από την εξόρµησή µας και τα παιδιά προσπαθούσαν να δώσουν τους ανάλογους τίτλους. Αφού παρατήρησαν και αφηγήθηκαν όλα όσα βιώσαμε, το ενδιαφέρον τους εστίασε σε φωτογραφίες όπου απεικονίζονταν πινακίδες που συναντήσαμε κατά τη διαδρομή. Ιδιαίτερη εντύπωση τους έκανε η Ειδική πινακίδα ενημέρωσης Επικινδυνότητας Δασικών Πυρκαγιών, που ελήφθη σε δρόμο της Καρυδιάς. Στην αρχή θεώρησαν ότι σχετίζεται με το ουράνιο τόξο, μέσα όμως, από τη συζήτηση που ακολούθησε και την επεξεργασία της φωτογραφίας, κατάλαβαν ότι η παρουσία των πινακίδων αυτών αφορά στην πρόληψη φαινομένων εκδήλωσης πυρκαγιών.
Στην πινακίδα υπάρχουν 5 επίπεδα με συγκεκριμένες ενδείξεις ενημερώνοντας τον κάθε διερχόμενο, προς τον δασικό όγκο της Ροδόπης, για την πρόβλεψη κινδύνου πυρκαγιάς κάθε μέρα, μεριμνώντας έτσι να αποφεύγει συμπεριφορές που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο το δάσος.
Όπως διαπιστώσανε τα παιδιά παρατηρώντας την πινακίδα, από φωτογραφίες που ελήφθησαν, είχε επισημανθεί η σήμανση ως «Χαμηλή», δηλαδή την ημέρα που πραγματοποιήσαμε την εκδρομή μας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Πάνδροσο η πιθανότητα για εκδήλωση πυρκαγιάς δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλή.
Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή να θυμηθούμε τη φωτιά που εκδηλώθηκε μεσημέρι του Δεκαπενταύγουστου, το περασμένο καλοκαίρι, στη Νυμφαία της Κομοτηνής και έκαψε αρκετά στρέμματα δασικής έκτασης.
(πηγή εικόνων: https://www.xronos.gr/epikairotita/fotia-sto-dasos-tis-nymfaias)
(πηγή εικόνας: https://www.alfavita.gr/koinonia/355724_komotini-pano-apo-100-stremmata-dasoys-ekapse-i-fotia-sti-nymfaia)
Ακόμη, μέσα από μία παρουσίαση που βρήκαμε στο διαδίκτυο ( https://www.slideshare.net/ilstaurou/ss-20645147) για την καταστροφή του δάσους, μιλήσαμε για τις πυρκαγιές, τις αιτίες και τις συνέπειές τους καθώς και για την αναδάσωση, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο η συμπλήρωση ενός σχετικού φύλλου εργασίας (πηγή: http://dreamkindergarten.blogspot.com/2014/06/blog-post_27.html)
6ο Εργαστήριο
Τίτλος: Προστατεύω το Δάσος – Προστατεύω τον κόσμο που ζω
Στο συγκεκριμένο εργαστήριο η θεά Άρτεμις, ως προστάτιδα των δασών «επισκέφτηκε» τη τάξη μας μέσα από μία παρουσίαση powerpoint με τίτλο «Το δάσος & οι προστάτες του», που βρήκαμε στο ιστολόγιο του νηπιαγωγείου Λακκώματος ( http://nip-lakkom.chal.sch.gr/site/?p=6818) και μας μίλησε για τους βοηθούς της, τον Δασοφύλακα, τον Δασοπυροσβέστη, τον Δασοπόνο και τον Δασονόμο.
Άγαλμα της Αρτέμιδος στο Μουσείο του Λούβρου πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CF%82
Τα περισσότερα παιδιά αναγνώρισαν την Άρτεμις και θυμήθηκαν ότι ήταν η δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα. Ακόμη, τα νήπια, που συμμετείχαντην περσινή χρονιά σε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα αναφορικά με την ελληνική μυθολογία, ανέφεραν ότι πήρε μέρος και σ’ έναν από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή, αυτόν με το ελάφι της Κερύνειας: «Ο Ευρυσθέας ζήτησε από τον Ηρακλή να του φέρει το ιερό ελάφι της θεάς Άρτεμης. Το ελάφι αυτό ζούσε σε ένα βουνό της Πελοποννήσου, είχε χρυσά κέρατα, χάλκινες οπλές και έτρεχε πάρα πού γρήγορα. Ο Ηρακλής έπρεπε να το μεταφέρει ζωντανό στις Μυκήνες. Ένα χρόνο το κυνηγούσε για να μπορέσει να το πιάσει. Μια μέσα καθώς το ελάφι προσπαθούσε να περάσει τον ποταμό Λάδωνα, ο Ηρακλής το χτύπησε με το βέλος του στο πόδι και το μετέφερε στους ώμους του στις Μυκήνες. Αφού το έδειξε στον Ευρυσθέα, ο Ηρακλής το άφησε ελεύθερο.»
Ο Ηρακλής και το ελάφι της Άρτεµης.
(πηγή: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/1999/Istoria_G-Dimotikou_html-empl/index1_2.html)
Στη συνέχεια, τα παιδιά, μετά από έρευνα που πραγματοποίησαν με τη βοήθεια των γονέων τους, παρουσίασαν στην ολομέλεια πληροφορίες που συγκέντρωσαν για φορείς και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας των δασών, της φύσης και των ζώων, καθώς και συνοδευτικό υλικό όπως εκτυπωμένες εικόνες, μακέτες, κολάζ, κατασκευές και βιβλία (Συνεργασία σχολείου οικογένειας για Συλλογή πληροφοριών).
Οι πηγές εποπτικού υλικού, που αξιοποιήθηκε στην εικονιζόμενη κατασκευή δεν δύναται να αναφερθούν λόγω συγκέντρωσης τους από τους/τις μαθητές/τριες στα πλαίσια της Συνεργασίας σχολείου οικογένειας.
Από τη συγκέντρωση και την επεξεργασία του υλικού προέκυψαν κι άλλες δραστηριότητες όπως:
- η μελέτη μιας αφίσας από το εκπαιδευτικό υλικό του WWF Eλλάς «Η φωτιά σε αφορά» που παρουσιάζει τι πρέπει να κάνουμε και τι να μην κάνουμε ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο ξεσπάσματος πυρκαγιάς (https://contentarchive.wwf.gr/areas/forests/ifotia-se-afora).
- μια ατομική κατασκευή σε σχήμα δέντρου με στόχο την ευαισθητοποίηση των οικείων μας (Γονείς και κηδεμόνες) για την προστασία των δασών μας.
Εργαστήριο 7
Τίτλος: Σκέφτομαι για όσα έμαθα
Οι δραστηριότητες του συγκεκριμένου εργαστηρίου αφορούσαν στην συνολική αποτίμηση του προγράμματος και στην έκφραση θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, έτσι όπως βιώθηκαν από τα παιδιά. Επίσης, πραγματοποιήθηκε ένας αναστοχασμός-αξιολόγηση με τη συμπλήρωση σχετικού φύλλου.
