Στον απόηχο της μετονομασίας της πλατείας Θησείου στη μνήμη της μεγάλης Γαλλίδας ελληνίστριας Ζακλίν ντε Ρομιγί (1913-2010), κυκλοφόρησε στα ελληνικά το βιβλίο της «Τι πιστεύω» (μετάφραση Σώτης Τριανταφύλλου, εκδόσεις Πατάκη, σελίδες 184, τιμή: 9,50 ευρώ).
Συν τοις άλλοις συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση της Ζακλίν ντε Ρομιγί, αλλά ο λόγος της παραμένει διαχρονικός και δεν έχει την ανάγκη μίας επετείου για να τον φέρει στο προσκήνιο.
Το σύντομο αυτό βιβλίο αποτελεί ένα ανιδιοτελές εγκώμιο στη σκέψη και την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας, χωρίς ίχνος ακαδημαϊκού μυστικισμού και εξοπλισμένο με τη σαφήνεια του επιστημονικού λόγου, όταν δεν απευθύνεται σ’ έναν κύκλο ειδικών. Κι όταν ανοίγεται στο ευρύ κοινό, δεν προσπαθεί να το φέρει κοντά του μέσω του λαϊκιστικού δρόμου για να δημιουργήσει οπαδούς.
Γράφτηκε το 1974, έξι χρόνια μετά την εξέγερση του γαλλικού Μάη του ’68, και εκδόθηκε το 2010, μετά το θάνατο της Ζακλίν ντε Ρομιγί. Ετσι, λοιπόν, τα τέσσερα κεφάλαια αυτού του δοκιμίου πρέπει να διαβαστούν στα συμφραζόμενα μιας εποχής στην οποία διαρκώς επανερχόμαστε. Τα παρακάτω, λες και γράφτηκαν σήμερα κι ας έχουν περάσει κοντά σαράντα χρόνια! Επικαιροποιούνται κι ας μην είχε ακόμη τότε εγκαθιδρυθεί η παγκοσμιοποίηση:
«Ισως νομίζουμε ότι τα απότομα τινάγματα της Ιστορίας είναι λιγότερο συχνά στην εποχή μας όπου η πολιτική ολόκληρης της υφηλίου συνυφαίνεται σ’ ένα ενιαίο παιχνίδι. Οι εισβολές δεν γίνονται από άγνωστες φυλές -εκτός αν φανταστούμε εισβολή εξωγήινων!- και τα παθιασμένα γκρουπούσκουλα, όσο ισχυρό κι αν είναι το ιδεώδες τους, συντρίβονται, στις περισσότερες περιπτώσεις, απ’ όσους κατέχουν την παγκόσμια εξουσία.
»Και παρ’ όλα αυτά, χάρη στα σύγχρονα ΜΜΕ, ποτέ ο προσωπικός τόνος και οι προσωπικές προτιμήσεις δεν έπαιζαν μεγαλύτερο ρόλο. Περιέργως, η εποχή που θεωρείται, λανθασμένα κατά τη γνώμη μου, απαλλαγμένη από το βάρος των προσωπικοτήτων, είναι η εποχή του Χίτλερ, του Στάλιν, του Τσόρτσιλ, του Μάο και του Φιντέλ Κάστρο. Ο καθένας απ’ αυτούς άλλαξε την Ιστορία. Με όλα αυτά θέλω να πω ότι οι κινήσεις της Ιστορίας οφείλονται τόσο στις μάζες όσο και στις εξέχουσες προσωπικότητες: η πορεία της Ιστορίας είναι ανοιχτή στη συλλογική και στην ατομική δράση των ανθρώπων και καθορίζεται μέρα με τη μέρα.
»Οι δημοσκοπήσεις αναγγέλλουν συχνά την “τάση” της μελλοντικής ψήφου αλλά διαφέρουν από μέρα σε μέρα: γι’ αυτό είναι πιο αξιόπιστες όταν διενεργούνται λίγο πριν, και όχι πολύ πριν, από τις εκλογές. Η ψήφος είναι το αποτέλεσμα αρκετά προβλέψιμων αλλά ελεύθερων αποφάσεων, οι οποίες ωστόσο ωριμάζουν και εγκυμονούν εκπλήξεις: έτσι προχωρεί και η Ιστορία.
»Μας αρέσει να προβλέπουμε τα πάντα, όπως το τι καιρό θα κάνει αύριο. Οι ειδήσεις αφορούν συχνά περισσότερο το μέλλον παρά το παρόν και το παρελθόν. Ομως πρόκειται για ένα εγγύς μέλλον. Οι δημοσκοπήσεις αφορούν μια συγκεκριμένη ημερομηνία και η πορεία της Ιστορίας έχει ισχύ μέχρι την επόμενη στροφή».
Και πώς εξηγείται η πορεία της Ιστορίας μέσα από τα αρχαιοελληνικά κείμενα;
«Και σ’ αυτά υπάρχει η τάση να εξηγείται η πορεία της Ιστορίας ανάγοντας την ποικιλία της σε ένα και μοναδικό σύστημα αποκομμένο από τη δράση των ανθρώπων, οι αιτίες του οποίου αναλύονται εκ των υστέρων. Σε μερικά κείμενα, γίνεται αναφορά σε μια θεϊκή βούληση, η οποία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εύλογη, σε άλλες είναι σκέτη ιδιοτροπία. Επίσης ανακαλύπτουμε νόμους που διέπουν το μέλλον των ανδρών -όπως εκείνον που θέλει τους θεούς να τιμωρούν πάντα, αργά ή γρήγορα, τον εγωισμό και το θράσος, που θεωρούνται ασέβεια. Σε άλλα κείμενα, γίνεται αναφορά σε μια εσωτερική ανάγκη, η οποία, από έναν συνδυασμό παραγόντων, οικονομικών και ψυχολογικών, παρουσιάζει μια δεδομένη κατάσταση που καθορίζει την πολιτική. Και, με τη σειρά της η πολιτική αυτή παράγει, αναγκαστικά, ένα Α ή Β αποτέλεσμα».
Δημοσίευση http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes–politismos&id=387942 24.09.2013 ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ