Ο θεσμός των ετήσιων διεθνών Μαθητικών Ολυμπιάδων (Ολυμπιάδα Αστρονομίας, Βιολογίας, Μαθηματικών, Πληροφορικής, Φυσικής, Χημείας, κ.α.) θεσπίσθηκε για να ενισχυθεί η βασική εκπαίδευση νέων σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και για να συσφιχθούν οι σχέσεις μεταξύ μαθητών από διάφορα κράτη. Στις Ολυμπιάδες αυτές, οι οποίες διεξάγονται υπό την προστασία του Υπουργείου Παιδείας της οργανώτριας χώρας, συμμετέχουν εθνικές αποστολές μαθητών που έχουν επιλεγεί από εθνικούς μαθητικούς διαγωνισμούς κι έχουν στη συνέχεια προετοιμαστεί και καταλλήλως εκπαιδευθεί, ώστε να μπορούν με αξιώσεις να διεκδικήσουν κάποιο μετάλλιο ή τιμητική διάκριση, τιμώντας και προβάλλοντας τη χώρα τους διεθνώς.
Η Ολυμπιάδα Αστρονομίας και Αστροφυσικής (IOAA) θεσπίσθηκε με σημαντική πρωτοβουλία του Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Α.Π.Θ., κ. Γιάννη Σειραδάκη, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, που διεξήχθη στην Πράγα της Τσεχίας, τον Αύγουστο 2006, συνέβαλλε στη δημιουργία του νέου αυτού διεθνούς θεσμού.
Σκοπός της διοργάνωσης είναι να εμφυσήσει στους μαθητές την αγάπη για τις επιστήμες του ουρανού και να προάγει τη γνώση τους σε θέματα Αστρονομίας και Αστροφυσικής. Επιπλέον η συνεργασία των μαθητών σε εκπαιδευτικό επίπεδο προσφέρει την ευκαιρία μελλοντικών συνεργασιών σε ερευνητικό επίπεδο.
Σύμφωνα με το καταστατικό της Ολυμπιάδας οι συμμετέχουσες χώρες υποχρεούνται να αναλάβουν τουλάχιστον μια φορά τη διοργάνωση της Ολυμπιάδας. Το 2010, μετά από αξιολόγηση, η Ελλάδα προτάθηκε να αναλάβει τη διοργάνωση της Ολυμπιάδας Αστρονομίας του 2013. Στις διεθνείς Ολυμπιάδες Αστρονομίας η κάθε χώρα συμμετέχει με δύο καθηγητές-εκπαιδευτές και πέντε μαθητές. Επιτρέπεται επίσης η συμμετοχή παρατηρητών και συνοδών. Στις 6 Ολυμπιάδες που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα, ο μέσος όρος των συμμετεχουσών χωρών ήταν περίπου 25, με αυξανόμενο ρυθμό.
Η 7η ΙΟΑΑ θα διεξαχθεί φέτος στο Βόλο, 27 Ιουλίου έως και 5 Αυγούστου 2013. Την έναρξη της Ολυμπιάδας έχει προσκληθεί να κηρύξει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κ. Κάρολος Παπούλιας, καθόσον η Ολυμπιάδα τελεί υπό την αιγίδα του. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης, από τα παλαιά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αναλαμβάνει τη διοργάνωση της Ολυμπιάδας. Είναι η πρώτη φορά που διοργανώνεται Διεθνής Μαθητική Ολυμπιάδα στην Περιφέρεια Θεσσαλίας (όσες Μαθητικές Ολυμπιάδες διεξήχθησαν στο παρελθόν στην Ελλάδα διοργανώθηκαν στην Αθήνα).
Η διοργάνωση επίσης αναμένεται να συμβάλει σε μία διαφορετική μορφή Επιστημονικού Τουρισμού. Οι ομάδες που θα συμμετάσχουν στην διοργάνωση προέρχονται από διαφορετικές ηπείρους και η γνωριμία τους με τη μυθική, ιστορική και φιλόξενη περιοχή της Θεσσαλίας αναμένεται να προσφέρει άμεσα οφέλη στην περιοχή αλλά και τουριστικές προσδοκίες για το μέλλον. Συνολικά αναμένεται να συμμετάσχουν περί τις 35-40 χώρες με 170 – 200 μαθητές και περί τους 70-100 αρχηγούς αποστολών.
Για πρώτη φορά σε διοργάνωση Ολυμπιάδας έχει προταθεί από τον Πρόεδρο της Διεθνούς Επιτροπής της Ολυμπιάδας, κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης, να δοθεί η δυνατότητα επίσκεψης των γονέων των μαθητών που θα συμμετάσχουν. Προφανώς η επίσκεψη των γονέων θα γίνει με δικά τους έξοδα, αρκεί να τους προσφερθούν ελκυστικά τουριστικά πακέτα διακοπών.
Σκοπός του διαγωνισμού είναι η περαιτέρω ενασχόληση και εμβάθυνση των μαθητών στην επιστήμη της Αστρονομίας και της Διαστημικής, η εξοικείωσή τους με τις θαυμαστές τελευταίες ανακαλύψεις στην Αστρονομία και Αστροφυσική και η επιβράβευση της προσπάθειάς τους.
Οι μαθητές που παίρνουν μέρος στην Ολυμπιάδα διαγωνίζονται σε 3 φάσεις.
Η πρώτη φάση περιλαμβάνει το Θεωρητικό Μέρος με 15 μικρές ασκήσεις και 2 μεγάλης ανάπτυξης προβλήματα Αστροφυσικής και Αστρονομίας (διάρκεια εξέτασης: 5 ώρες).
Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει 2-3 προβλήματα Ανάλυσης Δεδομένων. Στη φάση αυτή οι μαθητές προσπαθούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις αστροφυσικής και αστρονομίας με μόνη βοήθεια τα δεδομένα από πραγματικές παρατηρήσεις (διάρκεια εξέτασης: 5 ώρες).
Η τρίτη φάση είναι η Παρατηρησιακή φάση, κατά την οποία οι μαθητές βρίσκονται κάτω από τον νυκτερινό ουρανό (ή μέσα σε ένα Πλανητάριο, αν ο καιρός δεν επιτρέπει την παρατήρηση) και απαντούν σε ερωτήσεις σχετικά με αστερισμούς, με αστέρες, με πλανήτες, τη Σελήνη και άλλα ουράνια σώματα.
Πέραν αυτού, η Ολυμπιάδα θα προβάλει τη χώρα μας στους επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς κύκλους του εξωτερικού και θα προσελκύσει υψηλού επιπέδου τουρισμό (εκπαιδευτές, αρχηγοί αποστολών, παρατηρητές, συνοδοί). Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.ioaa2013.gr