1ο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ 2010 – 11. Βασικές Αρχές Διαχείρισης της Σχολικής Τάξης – Σύγχρονες Μέθοδοι Διδασκαλίας (Ζητήματα συμπεριφοράς. Εναλλακτικά περιβάλλοντα μάθησης). ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΙΟΥΡΤΣΗΣ (kkiourtsis@sch.gr)
ΣΤΟΧΟΙ:
Οι επιμορφούμενοι να βελτιώσουν την ικανότητά τους στη διαπραγμάτευση ζητημάτων της σχολικής τάξης.
ΜΕΘΟΔΟΣ:
Θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης (Jack Mezirow)
ΤΕΧΝΙΚΕΣ:
(α) τα έξι καπέλα της σκέψης (Edward de Bono)
(β) εργασία σε ομάδες
(γ) μελέτη περίπτωσης.
1η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΓΝΩΡΙΜΙΑ – ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ – ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Οι επιμορφούμενοι γνωρίζονται, εκφράζουν τις προσδοκίες τους η συνάντηση και συμφωνούν στις αρχές ενός μαθησιακού «συμβολαίου»
2η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗ
2.1 Οι διαστάσεις της σκέψης και οι ομάδες των συναισθημάτων.
2.2 Γνωριμία με την τεχνική των έξι καπέλων της σκέψης
2.3 Οι φάσεις της Μετασχηματίζουσας Μάθησης
3η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ
Σε όλες τις περιπτώσεις που ακολουθούν ζητείται από τους επιμορφούμενους να εργαστούν σε μικρές ομάδες και να δώσουν συμβουλές στους εκπαιδευτικούς που εμπλέκονται. Η εκπαιδευτική διεργασία ακολουθεί τα στάδια της μετασχηματίζουσας μάθησης.
3.1 Η περίπτωση της Δήμητρας
Η Δήμητρα, μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου, έχει καλή επίδοση στα μαθήματα. Ζει με τους γονείς της που είναι δάσκαλοι και την μικρότερη αδελφή της που είναι μαθήτρια της Δ΄ Δημοτικού. Είναι συνεπής και συνεργάσιμη. Κάποιες φορές όμως δεν τα καταφέρνει. Ειδικά στα γραπτά τεστ ιδρώνουν οι παλάμες της και κάθε τόσο ζητάει να βγαίνει έξω για να πάρει αέρα. Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο καθηγητής με τον πατέρα της Δήμητρας, αυτός του είπε ότι ως γονείς επιθυμούν η Δήμητρα να έχει ένα δημιουργικό άγχος που θα τη βοηθήσει να γίνει άριστη.
3.2 Η περίπτωση του Βαγγέλη
Ο Βαγγέλης, είναι μαθητής της Β΄ Λυκείου. Η καθηγήτριά του έχει σημειώσει ότι σε όλες τις προηγούμενες τάξεις ήταν άριστος, αλλά φέτος οι επιδόσεις του είναι μέτριες και ότι μειώνονται συνεχώς. Παρόλα αυτά ο Βαγγέλης δεν απουσιάζει από το σχολείο του και η γενικότερη συμπεριφορά του είναι σταθερή. Όπως πάντα είναι ευχάριστος και αγαπητός στις παρέες του. Επίσης σταθερή είναι και η κατάσταση της οικογένειάς του.
3.3 Η περίπτωση της Νίκης
Σε μια χαλαρή στιγμή της διδακτικής ώρας, η καθηγήτρια έχει μια χαλαρή συζήτηση με μια ομάδα μαθητών, οπότε ακούγεται λίγο πιο δυνατή η φωνή της Νίκης, η οποία ρωτάει την καθηγήτρια: «Κύρια, εγώ γιατί να έρχομαι στο σχολείο; Κάνω ιδιαίτερα μαθήματα και τα μαθαίνω καλύτερα. Νομίζω ότι χάνω το χρόνο μου στο σχολείο, χωρίς λόγο». Στο άκουσμα αυτής της ερώτησης, όλοι οι συμμαθητές της Νίκης σιωπούν και κατευθύνουν τα βλέμματά τους προς την καθηγήτρια περιμένοντας να ακούσουν την απάντησή της.
3.4 Η περίπτωση του μαθητή Γ.Κ.
Ένας καθηγητής Γυμνασίου κατά την έκτακτη συνεδρίαση του συλλόγου διδασκόντων που την προκάλεσε ο ίδιος, ζητάει την παραδειγματική τιμωρία του μαθητή Γ.Κ., επειδή τον υποψιάζεται ότι αυτός ανάρτησε ένα βίντεο στο youtube. Στο βίντεο αυτό εικονίζεται ο ίδιος μέσα στην τάξη να περιφέρεται ανάμεσα στα θρανία και να μιλάει με πολύ οργισμένο τρόπο προς τους μαθητές και τις μαθήτριες. Ανάμεσα στα λόγια του καθηγητή ακούγονται και οι φράσεις: «δείχνετε το ποιόν της οικογενείας σας», «θα σας διώξω από το σχολείο για πάντα», «είστε απροσάρμοστοι», «ξέρετε ποιος είμαι εγώ;», «μην μου τη βγαίνετε εμένα», «η κοινωνία δε σας χρειάζεται και πολύ-πολύ».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ «ΤΑ ΕΞΙ ΚΑΠΕΛΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ»
Πηγή 1: Edward de Bono (2006): Τα έξι καπέλα της σκέψης. Αθήνα: Αλκυών.
Πηγή 2: Βασίλης Κουλαϊδής, επιμέλεια (2007): Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη της δημιουργικής-κριτικής σκέψης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα: Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών . Διαθέσιμο και στην ιστοσελίδα: http://www.oepek.gr/download/Sygxrones_Didaktikes_B.pdf
Γενικά: Η σκέψη είναι μια νοερή γραμμική διεργασία, με αρχή και τέλος. Σκοπός της είναι η διερεύνηση μιας κατάστασης, η επίλυση ενός προβλήματος, η διευθέτηση μιας διαφωνίας, η λήψη μιας απόφασης κά. Η σκέψη είναι μία αλλά έχει έξι διαστάσεις, οι οποίες συμβολίζονται από έξι χρωματιστά καπέλα:
Λευκό Καπέλο: Πληροφοριακή σκέψη. Η διάσταση της σκέψης που συνδέεται με πληροφορίες (τεκμηριωμένες και μη).
Μαύρο Καπέλο: Επιφυλακτική σκέψη. Η διάσταση της σκέψης που υποδεικνύει τις αδυναμίες σε μια ιδέα.
Κίτρινο Καπέλο: Η κερδοσκοπική σκέψη. Η διάσταση της σκέψης που σχετίζεται με το κέρδος, την ελπίδα, το καινούριο, τη θετική πλευρά των πραγμάτων.
Πράσινο Καπέλο: Η καινοτόμα (παραγωγική) σκέψη. Η διάσταση της σκέψης που συνδέεται με τη δημιουργικότητα και τις νέες ιδέες.
Κόκκινο Καπέλο: Η πύλη προς τα συναισθήματα. Η διάσταση της σκέψης που επιτρέπει στα συναισθήματα να εκφραστούν.
Γαλάζιο Καπέλο: Η επιτελική σκέψη. Η διάσταση της σκέψης που συνδέεται με την οργάνωση της διεργασίας της σκέψης και τη χρήση των υπόλοιπων καπέλων.
ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Πηγή: Jack Mezirow (2007). Μετασχηματίζουσα μάθηση. Αθήνα: Μεταίχμιο
Οι μετασχηματισμοί με τους οποίους γίνεται κατανοητό ένα νόημα συχνά ακολουθούν κάποια από τις παραλλαγές των παρακάτω φάσεων:
1. Ένα αποπροσανατολιστικό δίλημμα.
2. Αυτοεξέταση των συναισθημάτων φόβου, οργής, ενοχής ή ντροπής
3. Κριτική αξιολόγηση των παραδοχών
4. Το άτομο αναγνωρίζει την πηγή της δυσαρέσκειάς του και μοιράζεται με τους άλλους τη διεργασία του μετασχηματισμού.
5. Διερεύνηση επιλογών για νέους ρόλους, σχέσεις και δράσεις.
6. Σχεδιασμός προγράμματος δράσης
7. Απόκτηση γνώσεων και ικανοτήτων για την υλοποίηση του σχεδίου.
8. Δοκιμή νέων ρόλων.
9. Οικοδόμηση ικανότητας και αυτοπεποίθησης για τους νέους ρόλους και τις σχέσεις.
10.Επανένταξη στη ζωή σύμφωνα με τις συνθήκες που έχουν πλέον διαμορφωθεί από τις νέες προοπτικές.