Τη Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου, και μετά από οδηγία-προτροπή του Συμβούλου Εκπαίδευσης Φυσικών Επιστημών κ. Γ. Κουντουριώτη, πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας η εκπαιδευτική δράση «Το Πείραμα του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της ακτίνας της Γης». Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να υπολογίσουν την περιφέρεια της Γης, επαναλαμβάνοντας το διάσημο πείραμα του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού, αστρονόμου και φιλόσοφου Ερατοσθένη. Με βασικές γνώσεις μαθηματικών, φυσικής και γεωγραφίας και με τη χρήση ενός χάρακα μέτρησαν το μήκος της σκιάς μίας ράβδου, το μεσημέρι του Σαββάτου, ημέρα της ισημερίας. Στη συνέχεια τη Δευτέρα, αφού παρακολούθησαν το σχετικό βίντεο, με βάση τις μετρήσεις τους, υπολόγισαν τη γωνία που σχηματίζουν οι ηλιακές ακτίνες με τη ράβδο ώστε να υπολογίσουν την περιφέρεια της Γης. Η δράση ανέδειξε το πείραμα ως αναπόσπαστο συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μέσα από βιωματικές και συνεργατικές δραστηριότητες. Τη δράση σχεδίασαν και υλοποίησαν οι εκπαιδευτικοί Κελεπίρη Ζωή (εκπαιδευτικός φυσικών επιστημών) και Σουλιώτης Γιώργος (εκπαιδευτικός μαθηματικών).
Τι είναι το πείραμα του Ερατοσθένη.
Το «πείραμα του Ερατοσθένη» αποτελεί μια ιστορική μέθοδο για τον υπολογισμό της περιφέρειας της Γης, που πραγματοποιήθηκε από τον σπουδαίο μαθηματικό τον 3ο αι. π.Χ. Μια μέθοδος στην οποία ο Ερατοσθένης χρησιμοποίησε ως μόνα εργαλεία μια ράβδο, «βηματιστές» της εποχής για τη μέτρηση αποστάσεων, βασικές αρχές της τριγωνομετρίας και καθαρή σκέψη.
Ο Ερατοσθένης βρήκε έναν πάπυρο ο οποίος ανέφερε ότι μια συγκεκριμένη ημερομηνία του έτους, και συγκεκριμένα κατά το μεσημέρι του θερινού ηλιοστασίου, σε ένα πηγάδι κοντά στην αρχαία Συήνη (το σημερινό Ασσουάν) ο Ήλιος «ρίχνει» τις ακτίνες του κάθετα και φωτίζει τον πυθμένα ενός πηγαδιού. Με λίγα λόγια στο σημείο αυτό εκείνη τη χρονική στιγμή κανένα αντικείμενο δεν σχηματίζει σκιά. Ο Ερατοσθένης σκέφθηκε να πραγματοποιήσει το πείραμα αυτό την ίδια μέρα του επόμενου έτους αλλά στην Αλεξάνδρεια. Υποστήριξε ότι αν η ράβδος δεν δημιουργούσε σκιά τότε οι ακτίνες της Γης θα χτυπούσαν κάθετα την επιφάνεια της Γης και στις δύο τοποθεσίες και επομένως η Γη θα ήταν επίπεδη. Αν όμως η ράβδος δημιουργούσε σκιά τότε ο χώρος μεταξύ των δύο τοποθεσιών δε θα μπορούσε να είναι επίπεδος αλλά καμπύλος. Με λίγα λόγια, η Γη θα είχε σφαιρικό σχήμα.
Από την υλοποίηση του πειράματος στην Αλεξάνδρεια βρέθηκε πως οι ακτίνες του ηλίου σχηματίζουν μια γωνία 7,2° με την κατακόρυφο του τόπου. Κατόπιν λέγεται πως ο προσέλαβε βαδιστές, ειδικούς της εποχής στη μέτρηση των αποστάσεων σε στάδια, οι οποίοι υπολόγισαν για αυτόν την απόσταση Αλεξάνδρεια-Συήνη ίση περίπου με 800 Km. Κατόπιν με τη χρήση βασικών θεωρημάτων της γεωμετρία ο Ερατοσθένης υπολόγισε την ακτίνα και την περιφέρεια της Γης ίση με 40000 Km, με σφάλμα δηλαδή της τάξεως του 0,3%.