Με αφορμή τη μεγάλη πυρκαγιά στη ΒΑ Αττική στα τέλη Αυγούστου 2009 θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε πιθανές επιπτώσεις και κινδύνους για τα νερά της περιοχής. Η συγκεκριμένη πυρκαγιά έκαψε έκταση 183.000 στρεμμάτων και προφανώς επιβαρύνει τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά, όμως σπάνια βλέπουμε αναφορές για τις επιπτώσεις στα υγροτοπικά οικοσυστήματα που υπάρχουν δίπλα στα καμένα. Πρόκειται για εκτεταμένη υποβάθμιση της περιοχής τροφοδοσίας των ρεμάτων και υγροτόπων και πρέπει να μας απασχολήσει η διατήρηση της βιοποικιλότητάς τους. ΠΟΙΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ;

Η περιοχή που κάηκε έχει αλλάξει πολύ τις τελευταίες δεκαετίες και σήμερα σχεδόν περικυκλώνεται από διάσπαρτους οικισμούς. Ορισμένα σημεία ήδη μοιάζουν σαν μια μεγάλη περιαστική επέκταση της Αθήνας. Προφανώς σε αυτό το τοπίο ό,τι φυσικό και άγριο έχει απομείνει αποκτά ιδιαίτερη αξία αλλά είναι και εξαιρετικά ευάλωτο σε ανθρωπογενείς απειλές. Χαρακτηριστικοί πυρήνες άγριας ζωής είναι οι μικροί υγρότοποι. Ιδιαίτερα στις ξηροθερμικές κλιματικές περιοχές της νότιας Ελλάδας, αυτοί οι υδάτινοι σχηματισμοί λειτουργούν σαν οάσεις. Στην περιοχή που κάηκε υπάρχουν τέσσερεις σημαντικοί υδάτινοι σχηματισμοί, που δυνητικά μπορούν να επηρεαστούν από αλλαγές που προκάλεσε η πυρκαγιά.

ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΣΧΙΝΙΑ -ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Διάσημος πλέον υγρότοπος όπου υπάρχει θεσμοθετημένη υποχρέωση αποκατάστασης ( κωπηλατοδρόμιο-Μεγάλο Έλος). Ο υγρότοπος σήμερα καλύπτει περίπου 7 τ.χλμ και τροφοδοτείται από πηγαίες εκφορτίσεις, όπως από τη Μακαρία Πηγή καθώς και από την απορροή της βροχής. Ως ένας από τους μεγαλύτερους υγρότοπους της Νότιας Ελλάδας είναι βιοτικά πλούσιος: 235 καταγεγραμμένα είδη πουλιών, 320 είδη φυτών και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα υδρόβια ζωή ( ψάρια, ασπόνδυλα κ.α.). Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι οικότοποι στο παράλιο πευκοδάσος και η αβαθής θαλάσσια έκταση. Πρόσφατα έγινε και πρόταση ένταξης της περιοχής σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας ( ΖΕΠ) που περιλαμβάνει και μια μεγαλύτερη έκταση γύρω από το θεσμοθετημένο Εθνικό Πάρκο. Η πυρκαγιά έφθασε πολύ κοντά στο παράλιο πευκοδάσος, όμως δεν το άγγιξε. Έκαψε σχεδόν όλο το λοφώδες τοπίο γύρω από τη Μακαρία Πηγή καθώς και μια έκταση που προτείνεται να συμπεριληφθεί στη νέα ΖΕΠ.

ΛΙΜΝΗ ΜΑΡΑΘΩΝΑ-ΛΕΚΑΝΗ ΟΙΝΟΗΣ

Ένα από τα ομορφότερα τοπία της Αττικής. Παρόλο που τυπικά δεν επιτρέπεται η προσέγγιση στην ίδια τη λίμνη λόγω της σχέσης της με την ύδρευση των Αθηνών, γνωρίζουμε καλά ότι έχει εξαιρετικό οικολογικό ενδιαφέρον. Είναι παλιός ταμιευτήρας σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο, με ομαλό δασικό ανάγλυφο και έτσι έχει αποκτήσει ιδιαίτερα πλούσια βιοποικιλότητα. Πολλές θέσεις στους μικρούς όρμους και στις εκβολές ρεμάτων φιλοξενούν σπάνια υγροτοπική βλάστηση, πολλά πουλιά και άλλα τοπικά σπάνια είδη πανίδας. Μέσα στο φαράγγι της Οινόης , απέναντι από το φράγμα υπάρχει σημαντική πηγή διαρκούς ροής με εντυπωσιακή πανίδα και υγρόφιλη χλωρίδα.

ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΜΠΡΕΞΙΖΑ

Μικροσκοπικός και άγνωστος υγρότοπος στα σύνορα Ν. Μάκρης και Μαραθώνα, που περιλαμβάνει τμήματα της πρώην αμερικανικής βάσης. Ο υγρότοπος αποτελεί κομμάτι της αρχαίας λιμνοθάλασσας του Μαραθώνα όπως και ο Σχινιάς και έχει αντίστοιχη γεωμορφολογική εξέλιξη. Διασχίζεται από τρια μικρά ρέματα-κανάλια, ένα από τα οποία δημιουργείται από λιμνοπηγή. Μεγάλο μέρος της έκτασης δεν κάηκε ( περιοχή Αγριλίκι), όμως δεν γνωρίζουμε την υδρολογία της περιοχής και πιθανότατα να τροφοδοτείται από υδροφορέα που βρίσκεται στην ευρύτερη καμμένη έκταση.

ΜΕΓΑΛΟ ΡΕΜΑ ΡΑΦΗΝΑΣ

Ένα από τα μεγαλύτερα ρέματα της Αττικής, τμήματα του οποίου ρέουν όλο το έτος. Σημαντική όαση γραμμικής μορφής και τμήμα του μοναδικού παλαιοντολογικού γεωτόπου στο Πικέρμι. Η ορνιθοπανίδα των εκβολών ξεπερνά τα 130 είδη και περιλαμβάνει εντυπωσιακή πανίδα. Πολλά τμήματ του ρέματος έχουν εγκιβωτιστεί και έχουν παράνομα αλλοιωθεί οι προστατευόμενες παρόχθιες ζώνες. Υπάρχει ήδη σχέδιο διευθέτησης του κάτω ρού για αντιπλημμυρικούς και άλλους λόγους. Προφανώς εδώ το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει η πολιτεία είναι να ευθυγραμμίσει ή και να σκεπάσει το ρέμα.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

-Ρύπανση των επιφανειακών νερών και ιδιαίτερα της λίμνης του Μαραθώνα από την τέφρα.

– Αύξηση πλημμυρικών φαινομένων

-Υποβάθμιση εδαφών ( δεν απορροφούν αλλά απωθούν το νερό της βροχής).

-Μείωση εμπλουτισμού φυσικών υδροφορέων και πιθανή μείωση παροχών ή και ρύπανση πηγαίων νερών.

-Μικροκλιματικές αλλαγές ( αύξηση θερμοκρασιών, πιθανόν λιγότερες βροχές, κίνδυνος αποξήρανσης υγροτόπων).

-Αύξηση αιωρούμενων σωματιδίων, κάποια από τα οποία είναι βλαβερά για τον άνθρωπο και τα υδάτινα συστήματα.

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Υπάρχουν σοβαροί λόγοι ανησυχίας μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά διότι συχνά προωθούνται δαπανηρά και καταστροφικά έργα στο όνομα της αντιπλημμυρικής προστασίας. Τέτοιες προτάσεις για έργα μετά τις πυρκαγιές διακινούν εργολάβοι, μελετητές ή πολιτικοί που δεν γνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά της φυσικής μετα-πυρικής αποκατάστασης και δε γνωρίζουν πώς λειτουργούν οι πλημμύρες σε μεσογειακούς χείμαρρους και ποταμούς.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

-Προσοχή στην αδειοδότηση σε έργα αποκατάστασης που μπορούν να επηρεάσουν τους ευάλωτους υδάτινους σχηματισμούς.

– Άμεση παρακολούθηση των μεταβολών της ποιοτικής σύστασης του νερού που προορίζεται για την υδροδότηση αλλά και την υποστήριξη τοπικών οικοσυστημάτων.

-Αποτύπωση -οριοθέτηση ευάλωτων υγροτοπικών και παρόχθιων σχηματισμών.

– Απογραφή και παρακολούθηση της βιοποικιλότητας στα ρέματα και τους υγροτόπους.

-Παρακολούθηση και φρούρηση των σημαντικότερων βιοτόπων, δηλαδή των σημαντικών φυσικών περιοχών μέσα και γύρω από τα καμένα.

-Ενημέρωση του κοινού σε θέματα διαφύλαξης του τοπίου μετά την πυρκαγιά και έμφαση στα ζητήματα της προστασίας της φυσικής απορροής, των παρόχθιων ζωνών και υγροτόπων.

-Ολοκληρωμένη διαχείριση αυτών των λεκανών απορροής με σεβασμό στην περιβαλλοντική ακεραιότητα των υδάτινων συστημάτων.

ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΩΝΗ ΠΕΡΡΑΚΗ ( Γ΄ΤΑΞΗ) , ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΚΑΛΗ