…για το Μάθημα των Θρησκευτικών

Συγγραφείς:   Ευγένιος Ιονέσκο

Θέμα:  Θέατρο

Εκδότης: Κέδρος

Μετάφραση:  Ερρίκος Μπελιές

Σελίδες:  110

Ημ. Έκδοσης: 03/12/2009

Γ. Καπετανάκης

Λκ 12:18: Κατόπιν τους είπε: «Να προσέχετε και να φυλάγεστε από κάθε είδους πλεονεξία, γιατί η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται από τα υπάρχοντά του, όσα παραπανίσια πλούτη κι αν αποκτήσει».

Ο βασιλιάς πεθαίνει… Μόνος του. Δηλαδή γίνεται αυτόχειρας ή δεν έχει άλλους ανθρώπους δίπλα του; Ο βασιλιάς πεθαίνει γιατί επέλεξε να μην έχει  κάποιον δίπλα του κι έτσι γίνεται αυτόχειρας. Όλη του η ζωή είναι  ένα εγωκεντρικό κλείσιμο στον εαυτό. Οι άλλοι μόνο χρηστική αξία έχουν. Όλες οι σχέσεις του πρέπει να αποφέρουν κέρδος στον ίδιο. Ο λαός, η υπηρέτρια κι ο φρουρός, δεν είναι πρόσωπα. Μόνο για την τακτοποίηση των του οίκου του είναι χρηστικά εργαλεία. Οι σύζυγοι, δύο κι αυτές, για την ικανοποίηση του εγώ  αλλά  και τη σωματικής του ανάγκης συχνά χάνουν το όνομά τους και γίνονται απρόσωπα όντα, εξαρτήματα προς χρήση και με συγκεκριμένη χρηστικότητα που ακόμη κι αυτήν ο ίδιος ο βασιλιάς τη μπερδεύει. Οι θεραπευτές του, ο ιατρός και η πιανίστρια, βρίσκονται στη ζωή του ο πρώτος για να του εξασφαλίζει τη μακροβιότητα κι η δεύτερη το ευ ζειν. Αυτός είναι ο περίγυρός του, ο τόπος του, ο χώρος του.

Ο θεράπων ιατρός του ανακοινώνει το τέλος. Του  χρόνου, της διάρκειας, της ζωής του. Μετά από μια ζωή που κράτησε αιώνες ολόκληρους φτάνει το τέλος του χρόνου. Η διάρκεια έχει τέλος και μάλιστα συγκεκριμένο και ακόμη χειρότερα πολύ κοντινό. Η πιανίστρια με σκόρπιες νότες του θυμίζει το Mozart και σιγά σιγά γίνεται το μέλος, η ομορφιά, το κάλλος που ο βασιλιάς δεν είχε στη ζωή του. Πεθαίνει αμελής. Δεν φρόντισε αλλά και δεν απόλαυσε την ολότητα των σχέσεων. Κομάτια κι αποσπάσματα η ζωή του χωρίς την αναγκαία σύνθεση. Μια σύνθεση που χαμηλώνει και χάνεται ώσπου δεν την ακούει πια. Το κάλλος της σύνδεσης με τον άλλον χάνεται και μόνο φωνές ακούει πια ο βασιλιάς και βλέπει σκιές. Οι σύζυγοι μπερδεύονται στο νου και την καρδιά του. Σκιές και ήχοι διάσπαρτοι από την ανατολίτικη ομορφιά και το δυτικό ηδονισμό μπερδεύουν τα πρόσωπά τους στο μυαλό του βασιλιά. Τάγματα ανώνυμων στρατιωτών σκοτώνονται σε πολέμους και νέοι στρατιώτες παίρνουν σειρά για την επικράτηση του θελήματος του βασιλιά. Κι η υπηρέτρια που σίγουρα έχει όνομα, αλλά ο βασιλιάς ποτέ δεν το έμαθε. Δεν είχε το χρόνο να μάθει γι αυτή και τον τόπο της, τον περίγυρό της. Δεν είχε το χρόνο γιατί ασχολούταν μόνο με τον εαυτό του.

Ο χρόνος και ο χώρος του βασιλιά τελειώνουν. Τον τόπο του τον είχε ήδη κάψει και το χρόνο του τον είχε σπαταλήσει. Σε και με πράξεις ανούσιες. «Γιατί, τι είναι στην πραγματικότητα η ζωή σας; Ατμός είναι, που για λίγο μόνο φαίνεται κι έπειτα εξαφανίζεται!» (Ιακ. 4:14) Και παρά τη γνωστοποίηση του τέλους του καμιά διάθεση για αλλαγή, για μετάνοια, για συγχώρεση. Κι αν για λίγο ενδιαφέρεται για τους άλλους και τα πρόσωπά τους και τη σχέση του μαζί τους, μικρές αναλαμπές  είναι που τις αφήνει στην άκρη για την ικανοποίηση ξανά των εγωιστικών του αναγκών. Κι ο βασιλιάς είμαι εγώ, είσαι εσύ. Κι η ζωή μου κι η ζωή σου δεν είναι μόνο το εδώ και τώρα. Είναι το εδώ και το τώρα αλλά και το επέκεινα. «Μακάριος όποιος θα φάει ψωμί στη βασιλεία του Θεού». (Λκ 14:15)

Το έργο “Ο βασιλιάς πεθαίνει” σημαδεύει την είσοδο του Ιονέσκο σ΄ ένα καινούργιο επίπεδο, κλασικής σχεδόν κυριαρχίας πάνω στη φόρμα. Ο Μπερανζέ (το θεατρικό πρόσωπο που συναντάμε και σε μια σειρά έργων του Ιονέσκο: Ρινόκερος, Ο βασιλιάς πεθαίνει, Ο πεζός στον αέρα) εδώ είναι ένας βασιλιάς μ’  εξασθενημένη δύναμη, το βασίλειό του καταρρέει -μαθαίνει πως θα πεθάνει μέσα σε μιάμιση ώρα. Έτσι, το έργο ολόκληρο γίνεται αδυσώπητο, προκαθορισμένο τελετουργικό της κατάπτωσης και του θανάτου του βασιλιά  Μπερανζέ. Όταν δεν μπορεί πια να επιβληθεί στο φύλακα, τον τελευταίο εναπομείναντα στρατιώτη, στην παραμάνα, και στις δυο του γυναίκες, ο κόσμος γύρω του γκρεμίζεται, μέχρι και τα έπιπλα εξαφανίζονται. Και τέλος καθισμένος στο θρόνο του, μένει μόνος, στο κενό. Ύστερα, κι αυτή η εικόνα διαλύεται και γίνεται σκόνη.

Ο βασιλιάς Μπερανζέ, εγώ, εσύ, πεθαίνει. Απλά αυτός ξέρει το χρόνο. Πρέπει να βρει τη δύναμη, το σθένος, τη ρώμη,  να χειριστεί τη ζωή του, όλη τη ζωή του, σε πολλαπλά επίπεδα .

Στον οργανικό τομέα να χειριστεί, να κάνει δηλαδή ότι περνά από το χέρι του, τη βιολογική του υπόσταση, να της δώσει την κατάλληλη τροφή και να διαχειριστεί τον πιθανό πόνο. Τα σωθικά του βασιλιά σαπίζουν «…τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀνώδυνα, ἀνεπαίσχυντα, εἰρηνικά…»

Η ασφάλεια και η αυτονομία της ύπαρξης μέσα στην καθημερινότητα εξασφαλίζουν την αυτοεκτίμηση και προσφέρουν ψυχολογική υποστήριξη. Το σκήπτρο του, το σύμβολο της εξουσίας του, γίνεται η βακτηρία του. Μάλιστα συχνά παραμορφώνεται, λυγίζει, χάνει η μορφή του, το θέατρο του παραλόγου του Ιονέσκο θυμίζει πίνακα του Dalı. «…Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης,…Τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν…»

Οι σχέσεις, ο περίγυρός του, αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν, δίνουν μορφή δηλαδή, στο κοινωνικό του περιβάλλον και σιγά σιγά γίνεται ιστός που παγιδεύει ή και ελευθερώνει. Γίνεται το φτάσιμο, το τέλος. Οι άλλοι γίνονται η κόλαση ή ο παράδεισος.   «…Μνήσθητι, Κύριε, τῆς πόλεως ταύτης, ἐν ᾖ παροικοῦμεν καὶ πάσης πόλεως καὶ χώρας καί τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς. Μνήσθητι, Κύριε, πλεόντων, ὁδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αἰχμαλώτων καί τῆς σωτηρίας αὐτῶν. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν καρποφορούντων καὶ καλλιεργούντων…»

Όλα αυτά αποκτούν νόημα, παίρνουν αξία από την προσωπική επιθυμία, τη διάθεση, την επιλογή για πνευματική προοπτική, αφού πρώτα σκύψει στην πηγή. Η μουσική που ικανοποιούσε το βασιλιά μετατρέπεται σε ήχους , παράσιτα, βοή, σιωπή, απουσία. Απουσία σύνθεσης. «…καὶ καλὴν ἀπολογίαν τὴν ἐπί τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ αἰτησώμεθα»

Ο βασιλιάς, εγώ, εσύ, πεθαίνει. Πρέπει να διαχειριστεί τη στιγμή του θανάτου. Το σημείο δηλαδή της μετάβασης από το εδώ και τώρα στο επέκεινα. Το οριακό σημείο  της όγδοης ημέρας.

Ο βασιλιάς αρνείται να πιστέψει ότι έφτασε το τέλος. Αρνείται κάθε είδηση φθοράς και αλλοίωσης. Δικής του ή του βασιλείου του. Ακόμη κι οι ρωγμές του παλατιού, οι τρύπες στη γη από τους σεισμούς δεν έχουν θέση στην ύπαρξή του.

Ο βασιλιάς θυμώνει με τους στρατιώτες του που έχασαν τον πόλεμο και χάθηκαν. Με τις συζύγους του που πια δεν του προκαλούν ερωτικά ρίγη και τον αφήνουν στα ρίγη του πυρετού και στη ψύχρα της ψυχής του.

Ο βασιλιάς διαπραγματεύεται με τον ίδιο το βασιλιά για μια παράταση της παράστασης. Τελευταίες αναλαμπές του μεγαλείου του και επίδειξη της ρώμης του ρίχνονται στο ζύγι για μερικές στιγμές ανάπαυσης.

Ο βασιλιάς θλίβεται για την κατάστασή του. Οίηση και εγωισμός δεν βοηθούν. Τον εγκαταλείπουν όλες του οι δυνάμεις, κι η ταπεινότητα δεν έρχεται. Η συγνώμη δεν ακούγεται.

Ο βασιλιάς αποδέχεται το τέλος  μόνο που πια δε μιλά. Δεν εκφράζεται. Ο λόγος  του χάνεται. Ο Λόγος της ύπαρξής του χάνεται. Η ζωή κύλησε ανάμεσα στα ακροδάχτυλά του. Η μουσική έσβησε. Ο λόγος χάθηκε.

Ο βασιλιάς, εγώ, εσύ θα χαθεί; «…Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ καὶ ἐλέησόν με… Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν. Καὶ ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν».

Κάτω από : θεολογωντας | Με ετικέτα: γ.δ.καπετανάκης