Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλά σεμινάρια και ημερίδες που ενημερώνουν γονείς, εκπαιδευτικούς και κάθε άλλο ενδιαφερόμενο για το πώς πρέπει να διδάξουμε αποτελεσματικά τους αυτιστικούς μαθητές. Τα περισσότερα από αυτά δεν ενημερώνουν σωστά αυτούς τους ανθρώπους. Η ενημέρωση σχετικά με την εκπαίδευση του αυτιστικού παιδιού περιλαμβάνει αποκλειστικά «θεραπευτικές» προσεγγίσεις. Αυτές οι προσεγγίσεις έχουν καθαρά κερδοσκοπικό χαρακτήρα.
Η εκπαίδευση του αυτιστικού παιδιού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τις στάσεις των γονέων, των συμμαθητών και των εκπαιδευτικών. Οι αρνητικές στάσεις απέναντι στα αυτιστικά παιδιά δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα στην αποτελεσματική σχολική και κοινωνική ένταξη του παιδιού. Ένας άλλος παράγοντας είναι η εκπαιδευτική εμπειρία του εκπαιδευτικού και κατά πόσο είναι σωστά ενημερωμένος για τον αυτισμό. Το πώς θα διδάξουμε ένα αυτιστικό παιδί δεν είναι απλό. Είναι μια πρόκληση. Έτσι λοιπόν, πρέπει να κάνουμε τη διδασκαλία με βάση τον τρόπο σκέψης του, αλλά και με τον τρόπο που λειτουργεί γενικά. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά βήματα-συμβουλές:
- Αρχικά, κανονίζεται μια συνάντηση γονέων-εκπαιδευτικών. Οι γονείς ενημερώνουν τους εκπαιδευτικούς για το αυτιστικό παιδί τους. Θα πρέπει να φτιάχνουν έναν φάκελο, όπου πρέπει να αναφέρεται η επίσημη διάγνωση του παιδιού, οι αδυναμίες και οι δυνατότητές του, τι τον αγχώνει, τι τού προκαλεί επιθετικότητα, αυτοτραυματική συμπεριφορά και ποια είναι τα ειδικά ενδιαφέροντά του. Όλα αυτά θα πρέπει να τα δώσει σε φωτοτυπίες ξεχωριστά στους εκπαιδευτικούς για να τα μελετήσουν προσεκτικά.
- Να ζητήσουν οι γονείς από τους εκπαιδευτικούς καθαρές φωτογραφίες τους, χωρίς να φαίνεται ότι είναι σε περιβάλλον με πολλά ερεθίσματα. Κάτω από κάθε φωτογραφία να υπάρχει με μεγάλα γράμματα το ονοματεπώνυμο του κάθε εκπαιδευτικού. Το ίδιο να ζητήσει και από τους γονείς των άλλων παιδιών. Δηλαδή να δώσουν στους γονείς του αυτιστικού παιδιού τις φωτογραφίες των παιδιών τους. Έπειτα οι γονείς θα πρέπει να τραβήξουν καθαρές φωτογραφίες εντός και εκτός του σχολείου. Επίσης, να δίνεται από νωρίς το πρόγραμμα του σχολείου, ώστε να ξέρει ο αυτιστικός πότε γίνεται το κάθε μάθημα (μέρα και ώρα). Σε περίπτωση που αυτιστικός μαθητής/φοιτητής/σπουδαστής είναι σε γυμνάσιο ή λύκειο ή ΑΕΙ ή ΤΕΙ θα πρέπει να δίνεται από την αρχή η ύλη των μαθημάτων και το πρόγραμμα των εξετάσεων. Σκοπός αυτών είναι να μπορέσει το παιδί να έχει μια ομαλή ένταξη στο σχολείο/ΑΕΙ/ΤΕΙ και να ξέρει τι θα επακολουθήσει, καθώς και να μην εκδηλώσει τυχόν αρνητικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Το ίδιο γίνεται σε περίπτωση που το παιδί αλλάξει σχολικό περιβάλλον.
- Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να χρησιμοποιούν την παραπάνω διαδικασία σε περιπτώσεις εκδρομών ή επίσκεψης σε κάποιο μουσείο.
- Θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί να δομήσουν κατάλληλα την τάξη και σε κάθε τι να υπάρχει μια ταμπέλα για το τι είναι, ώστε να μπορεί ο αυτιστικός μαθητής να ξέρει.
- Οι εκπαιδευτικοί κάνουν μια περιήγηση μέσα στην τάξη με το αυτιστικό παιδί, ενημερώνοντάς το με χαλαρή φωνή και με απλές και κατανοητές λέξεις πώς έχει δομηθεί η αίθουσα διδασκαλίας. Ύστερα γνωρίζει έναν-έναν τους συμμαθητές του. Τονίζεται πώς οι συμμαθητές του θα πρέπει να ρωτάνε στον αυτιστικό μαθητή «μπορώ να σου δώσω το χέρι μου;». Αν ο αυτιστικός μαθητής δεν θέλει, τότε δεν πρέπει να τον πιέζουν.
- Ο εκπαιδευτικός μαζί με το αυτιστικό παιδί και τους υπόλοιπους μαθητές κανονίζουν τους κανόνες της τάξης. Οι κανόνες πρέπει να είναι απλοί και κατανοητοί. Δηλαδή να βγάζουν μια λογική εικόνα στον αυτιστικό μαθητή.
- Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να ελαχιστοποιεί τυχόν διασπαστικά ερεθίσματα, ώστε να μπορεί να συγκεντρώνεται ο μαθητής. Επίσης, αιχμηρά αντικείμενα να αποφεύγονται να υπάρχουν μέσα στην τάξη.
- Να γίνεται τροποποίηση του μαθήματος και να παρέχεται περισσότερη βοήθεια στον αυτιστικό. Π.χ. αν ο αυτιστικός κουράζεται να διαβάζει μακροσκελή κείμενα, τότε ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει έναν άλλο τρόπο ώστε ο μαθητής να διαβάζει, να αποθηκεύει και να ανακαλεί αποτελεσματικά τις πληροφορίες του βιβλίου.
- Να καλλιεργεί ο εκπαιδευτικός το ειδικό ενδιαφέρον του αυτιστικού με πολλούς τρόπους. Π.χ. αν τού αρέσουν τα μαθηματικά, βρίσκουμε διάφορους και ευχάριστους τρόπους για να καλλιεργήσουμε τις δυνατότητές του και ταυτόχρονα τις αδυναμίες του, αλλά και να αυξήσει τη νοημοσύνη του. Σκοπός της ανάπτυξης του ειδικού ενδιαφέροντος δεν είναι μόνο να βοηθήσει τον αυτιστικό μαθητή, αλλά και τον ίδιο τον εκπαιδευτικό να κατανοήσει πώς λειτουργεί ο μαθητής, καθώς και αναπτύξει μια σχέση εμπιστοσύνης βασισμένη στην αγάπη, στο σεβασμό και στην αποδοχή.
- Πριν κάνει ο, τιδήποτε ο εκπαιδευτικός με το αυτιστικό παιδί, πρέπει να ρωτάει εκείνο αν θέλει να κάνουν αυτό που προτείνει ο ίδιος. Αν δεν θέλει, τότε πρέπει να δίνει επιλογές στο παιδί.
- Οι λεκτικές οδηγίες του εκπαιδευτικού θα πρέπει να είναι απλές, κατανοητές και μεμονωμένες για αποφυγή άγχους. Επειδή ο αυτιστικός είναι οπτικός τύπος, μπορεί ο εκπαιδευτικός να τού δίνει τις οδηγίες οπτικοποιημένες.
- Δεν πρέπει ο εκπαιδευτικός να κουράζει πολύ τον αυτιστικό μαθητή, διότι υπερφορτώνεται αισθητηριακά και αυτό μπορεί να προκαλέσει άγχος, αυτοτραυματική συμπεριφορά και επιθετικότητα.
- Σε περίπτωση που νιώσει αισθητηριακή υπερφόρτωση και εκδηλώσει αυτές τις συμπεριφορές, θα πρέπει να το απομονώσει μακριά από τα αισθητηριακά ερεθίσματα για λίγη ώρα, ώστε να ανακτήσει την αυτοκυριαρχία του.
- Όταν θέλει να μιλήσει ο αυτιστικός δεν πρέπει ο εκπαιδευτικός να τον διακόπτει.
- Αν ο εκπαιδευτικός ρωτάει κάτι στον αυτιστικό και εκείνος δεν απαντάει αμέσως, σημαίνει ότι ο αυτιστικός σκέφτεται την ερώτηση του εκπαιδευτικού με την απάντησή του, για να δει αν βγάζουν μια λογική εικόνα και τότε απαντάει.
- Οι μαθητές δεν θα πρέπει να κάνουν φασαρία εντός της αίθουσας διδασκαλίας ή να κάνουν υπερκινητικές κινήσεις. Ο αυτιστικός έχει αυξημένη ακουστική αντίληψη και όσα περισσότερα ακούει τόσο περισσότερο δημιουργείται μια εγκεφαλική «έκρηξη» λόγω των ακουστικών και οπτικών πληροφοριών.
- Η τάξη δεν θα πρέπει να είναι γεμάτη με έντονα χρώματα ή να έχει έντονες μυρωδιές ή έντονο φως. Αυτά εμποδίζουν το αυτιστικό παιδί να συμμετάσχει στο μάθημα.
- Αν ο αυτιστικός μαθητής δεν παράγει λόγο, τότε εκπαιδευτικός οφείλει να βρει εναλλακτικούς και αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας.
- Η δημιουργικότητα για το αυτιστικό παιδί είναι πολύ σημαντική, διότι τον βοηθάει να επιτύχει σε αυτό που κάνει. Αν ο αυτιστικός θέλει με βάση τα μαθηματικά να φτιάξει κάτι, τότε ο εκπαιδευτικός τον ενθαρρύνει να το κάνει. Υπενθυμίζουμε ότι η δημιουργικότητα στην εκπαίδευση είναι αυτή που κρατάει τους μαθητές στο δρόμο της μάθησης.
- Αν ο αυτιστικός δεν θέλει να παίξει με τους συνομηλίκους του, τότε δεν υπάρχει λόγος να ασκηθεί πίεση. Θέλει το χρόνο του να συνηθίσει. Αν όμως βρει κάποιον με κοινά ενδιαφέροντα, τότε θα κάνει την κίνηση.
Σε τελική ανάλυση, η εκπαίδευση του αυτιστικού παιδιού είναι μια δύσκολη πρόκληση. Για αυτό λοιπόν πρέπει ο εκπαιδευτικός να έχει θετικές στάσεις και αντιλήψεις για τον αυτισμό. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τους μαθητές. Οι παραπάνω προτάσεις θα βοηθήσουν στο να εκπαιδευτεί αποτελεσματικά ο αυτιστικός μαθητής. Απαραίτητο για μια αποτελεσματική εκπαίδευση είναι η αγάπη, ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη, και η αποδοχή. Χωρίς αυτά τα τέσσερα βασικά πράγματα δεν πρόκειται να χτιστεί μια καλή σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή. Επιπλέον, η συνεργασία εκπαιδευτικών και γονέων είναι και αυτή το κλειδί για μια επιτυχημένη εκπαίδευση. Η διαρκής ενημέρωση των εκπαιδευτικών τόσο από αυτιστικούς ενήλικες όσο και από επιστήμονες που πιστεύουν ότι ο αυτισμός δεν είναι πάθηση, αποτελεί βασικό συστατικό τόσο για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους αυτιστικούς μαθητές.
Πηγή: “Εκπαιδευτικός“, άρθρο του Κώστα Μαντζίκου, Ειδικός Εκπαιδευτικός του Παιδαγωγικού Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συγγραφέας
