Μήνας: Απρίλιος 2020

  ΧΑΝΣ ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΑΝΤΕΡΣΕΝ

Στις 2 Απριλίου, ημέρα γενεθλίων του Δανού παραμυθά Χανς
Κρίστιαν Άντερσεν (1805-1875), γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα
Παιδικού Βιβλίου με σκοπό να τονώσει την αγάπη για το διάβασμα
και να στρέψει την προσοχή στα παιδικά βιβλία. Αλλά ποιος ήταν αυτός ο παραμυθάς ; 

  Το παραμύθι της ζωής του

  Ο Δανός λογοτέχνης Κρίστιαν Άντερσεν γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1805 σε μια μικρή πόλη της Δανίας , την Οντένσε , που βρίσκεται κοντά στην Κοπεγχάγη. Καταγόταν από πολύ φτωχή οικογένεια . Ο πατέρας του ήταν παπουτσής και η μητέρα του Αν Μαρί ήταν πλύστρα . Ο πατέρας του μην μπορώντας ν’ αντέξει στη φτώχεια, πέθανε πολύ νέος, αφήνοντας το γιο του το Χανς ορφανό, με τη μητέρα του για μόνο στήριγμα.

       Ορφανός από μικρός και είχε πολλές δυσκολίες να αντιμετωπίσει. Ο μικρός Χάνς πήγε στο σχολείο της πόλης του , όπου έμαθε γραφή και ανάγνωση. Ο μικρός όμως αγαπούσε πολύ τη λογοτεχνία και άρχισε να διαβάζει οποιοδήποτε βιβλίο έπεφτε στα χέρια του.  Ο Χανς ήταν ένα περίεργο παιδί με εξαιρετική φαντασία. Πολλές φορές τον έβλεπαν να περπατά στο δρόμο σαν ονειροπαρμένος και το μυαλό του δεν το είχε πουθενά αλλού, παρά μόνο στα ποιήματα και στο διάβασμα.

       Προσπάθησε άδικα να μάθει την τέχνη του πατέρα του. Όταν τέλειωσε το σχολείο των άπορων παιδιών, μπήκε σε ένα ραφτάδικο, για να μάθει την τέχνη, αλλά ούτε και εκεί τα κατάφερε. Το ενδιαφέρον του κέρδισε το θέατρο , όπου αποστήθιζε ολόκληρες σκηνές από τα έργα που έβλεπε. Όταν ήταν με τους φίλους του, του άρεσε να απαγγέλλει και να τραγουδά.  

       Ήταν δεκατεσσάρων χρονών, όταν, κυνηγώντας μια καλύτερη τύχη, έφθασε στην Κοπεγχάγη, με μόνη του περιουσία 30 φράγκα με σκοπό να γίνει ηθοποιός. Έδωσε εξετάσεις στη Βασιλική Σχολή θεάτρου, αλλά ήταν τόσο άσχημος και αδύνατος, που δεν τον δέχτηκαν.

        Έτσι άρχισε να γράφει ποιήματα. Κάποιοι διέγνωσαν το ταλέντο του και τον έστειλαν στο γυμνάσιο, ενώ σε ηλικία 23 ετών κατάφερε και γίνεται δεκτός το 1828 στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης για να σπουδάσει φιλολογία . Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύει τα πρώτα του θεατρικά έργα που σημειώνουν μεγάλη επιτυχία . Όλοι αναρωτιούνται ποιος ήταν αυτός ο νέος συγγραφέας που κατάφερε από τις φτωχογειτονιές της πόλης Όντενσε να ταράξει τη σκηνή του θεάτρου της Κοπεγχάγης.

        Έγινε γνωστός και επιβλήθηκε με τα βιβλία του. Κάποιοι τον θαυμάζουν και άλλοι τον ζηλεύουν. Αρχίζει να γράφει και τα πρώτα του παραμύθια .

       Οι ιστορίες που άκουγε μικρός από τον πατέρα του , οι μύθοι που κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα στην πόλη του αλλά και οι ιστορίες που από μικρός συνήθιζε να σκαρώνει στο μυαλό του αποτέλεσαν σημαντική πηγή της έμπνευσης του.

     Ταξίδεψε στην Ευρώπη και την Ανατολή. Μελέτησε, είδε και έζησε κοντά σε πολλούς ανθρώπους. Το χειμώνα του 1873 αρρώστησε βαριά . Ήταν ευτυχισμένος και ένιωθε πλούσιος με όσα είχε ζήσει . Πέθανε στις 4 Αυγούστου το 1875 .

       Πενήντα τόμοι αποτελούν το περίσσευμα της καρδιάς του. 168 είναι οι ιστορίες που τον ανέδειξαν σε ένα από τους μεγαλύτερους συγγραφείς παιδικών ιστοριών . Μια γλυκιά μελαγχολία διαποτίζει τα έργα του ως και τα παραμύθια για μικρούς αλλά που τα χαίρονται και οι μεγάλοι. Τα έργα του «Ασχημόπαπο», «Ο γιος του μπαλωματή», «Ο βιολιστής», «Το κορίτσι με τα σπίρτα», «Το βιβλίο των εικόνων χωρίς εικόνες», «Η ιστορία της μητέρας», «Ο μολυβένιος στρατιώτης», «Η Τοσοδούλα» , «Ο χοιροβοσκός» , « Η βασίλισσα του χιονιού», « Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα»   και άλλα, είναι από αυτά που δεν ξεχνιούνται.

Κάθε έργο του διακρίνεται για την αριστουργηματική του αφήγηση και τη βαθύτατη ικανότητα για κατανόηση από τους μικρούς αναγνώστες. Ένα στοιχείο που τον έκανε να ξεχωρίσει από τους άλλους συγγραφείς είναι ότι απέφευγε συστηματικά την κάθε είδους ακρότητα ως προς τις αναφορές σε τρομακτικές σκηνές, ενώ φρόντιζε να κυριαρχεί παντού η απλότητα, το χιούμορ και τα μηνύματα. Ο ίδιος άλλωστε έλεγε « η ζωή είναι το πιο θαυμαστό παραμύθι».

Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου είναι μια εορτή που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου. Καθιερώθηκε από την Ι.Β.Β.Υ., τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα, ημέρα των γενεθλίων του γνωστού Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (2 Απριλίου 1805) και σκοπός της είναι να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και να κατευθύνει την προσοχή των μεγαλυτέρων στο παιδικό βιβλίο . Φέτος το 2020 υπεύθυνο για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα της Σλοβενίας . Το φετινό μήνυμα γράφτηκε από τον Σλοβένο συγγραφέα Peter Svetina , μεταφράστηκε στα ελληνικά, όπως κάθε χρόνο, από τη συγγραφέα Λότη Πέτροβιτς ενώ η αφίσα φιλοτεχνήθηκε από τον Σλοβένο εικονογράφο Damijan Stepančič.

Το υπέροχο μήνυμα του Peter Sventina:

                   Πείνα για λέξεις

“Εκεί που μένω, οι θάμνοι πρασινίζουν αργά τον Απρίλη ή νωρίς τον Μάη και σύντομα γεμίζουν με κουκούλια από πεταλούδες. Αυτά τα κουκούλια μοιάζουν με μπαλίτσες από βαμβάκι ή με κουφέτα και οι νύμφες τους καταβροχθίζουν φύλλο το φύλλο μέχρι που οι θάμνοι απογυμνώνονται. Όταν όμως οι νύμφες γίνουν πεταλούδες και πετάξουν, οι θάμνοι δεν είναι κατεστραμμένοι. Καθώς πλησιάζει το καλοκαίρι, ξαναγίνονται πράσινοι πάλι και πάλι’’

Έτσι μοιάζει ο συγγραφέας, έτσι μοιάζει ο ποιητής. Κατασπαράζονται, μένουν κατάστεγνοι από ιστορίες και ποιήματα, που, όταν ολοκληρωθούν, πετούν μακριά, μπαίνουν μέσα σε βιβλία και βρίσκουν τους αναγνώστες τους. Αυτό γίνεται πάλι και πάλι.Και τι συμβαίνει μ΄ εκείνα τα ποιήματα και τις ιστορίες;

Ξέρω ένα αγόρι που έπρεπε να κάνει κάποια εγχείρηση στο μάτι του. Για δύο εβδομάδες μετά την εγχείρηση, έπρεπε να ξαπλώνει μόνο από τη δεξιά πλευρά και μετά δεν έπρεπε να διαβάζει τίποτα για έναν μήνα. Όταν τελικά ξαναπήρε στα χέρια του ένα βιβλία έπειτα από ενάμιση μήνα, ένιωσε σαν να κατάπινε λέξεις μ’ ένα κουτάλι από μια γαβάθα. Σαν να τις έτρωγε. Πραγματικά τις έτρωγε.

Ξέρω κι ένα κορίτσι που, όταν μεγάλωσε, έγινε δασκάλα. Μου είπε: “Τα παιδιά που οι γονείς τους δεν τους διάβασαν παραμύθια έχουν στερηθεί κάτι σημαντικό”.

Οι λέξεις στα ποιήματα και στις ιστορίες είναι τροφή. Όχι τροφή για το σώμα, όχι τροφή που μπορεί να γεμίσει το στομάχι σου. Τροφή όμως για το πνεύμα και τροφή για την ψυχή.

Όταν πεινάει κάποιος ή διψάει, το στομάχι του γουργουρίζει και το στόμα του στεγνώνει. Οι πεινασμένοι γυρεύουν να φάνε κάτι, ένα κομμάτι ψωμί, ένα πιάτο ρύζι ή δημητριακά, λίγο ψάρι ή μια μπανάνα. Όσο περισσότερο πεινούν, τόσο στενεύει ο οπτικός τους ορίζοντας, ώσπου παύουν να βλέπουν ό,τι δεν είναι τροφή για να τους χορτάσει.

Η πείνα για λέξεις εκδηλώνεται διαφορετικά. Μοιάζει με θλίψη, με λήθη, με αυθάδεια. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τέτοιου είδους πείνα δε νιώθουν πως η ψυχή τους τρέμει από το κρύο κι ότι προσπερνούν τους εαυτούς τους χωρίς να το προσέχουν. Ένα μέρος του κόσμου τους εξαφανίζεται χωρίς να το γνωρίζουν.

Αυτού του είδους η πείνα χορταίνεται με ποίηση και ιστορίες.

Υπάρχει όμως ελπίδα για όσους δεν έχουν ποτέ αφεθεί ν’ απολαύσουν  τις λέξεις, για να χορτάσουν αυτή την πείνα;

Υπάρχει! Το αγόρι που είπαμε διαβάζει κάθε μέρα. Το κορίτσι έγινε δασκάλα και διαβάζει στους μαθητές της. Κάθε Παρασκευή. Κάθε βδομάδα. Αν κάποια φορά το ξεχάσει, της το θυμίζουν τα παιδιά.

Και τι γίνεται με τον συγγραφέα και τον ποιητή; Καθώς έρχεται το καλοκαίρι, θα πρασινίσουν πάλι. Και πάλι θα στεγνώσουν από ιστορίες και ποιήματα, που θα πετάξουν μακριά προς κάθε κατεύθυνση. Πάλι και πάλι.

Η αφίσα που φιλοτέχνησε  ο Σλοβένος εικονογράφος Damijan Stepančič.