Καραθανάση Άννα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Βελλοπούλου, Α.(2000) Εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την εξοικείωση των παιδιών με τις έννοιες της φυσικής. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

2. Θάνου, Α. (2001) Πειράματα στο Νηπιαγωγείο. Αθήνα: Καστανιώτης

3. Κωνσταντίνου, Κ. – Φερωνύμου, Γ. – Νικολάου Χρ. – Κυριακίδου, Ε. (2002) Οι φυσικές επιστήμες στο Νηπιαγωγείο. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου.

4. Ραβάνης, Κ. (2003) Δραστηριότητες για το Νηπιαγωγείο από τον κόσμο της Φυσικής. Αθήνα: Δίπτυχο

5. Κληρονόμου, Φ. Φύσα αεράκι, φύσα με….. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ. 40, Ιούλιος – Αύγουστος 2004. Αθήνα: Δίπτυχο.

6. Παπαδημητρίου, Ευ. – Παπαδοπούλου, Ι. – Παπαθανασοπούλου, Στ. – Χατζηανδρέου, Μ., Δραστηριότητες των φυσικών επιστημών με θέμα τον αέρα . Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τ. 34, Ιούλιος – Αύγουστος 2003. Αθήνα: Δίπτυχο

7. Απλά πειράματα από την παιδική βιβλιοθήκη των εκδόσεων Αλκυών.

8. Χατζηγεωργίου, Γ. (2001) Ήχος φως  νερό και αέρας Αθήνα: Γρηγόρη.

9. Sharon MacDonald ( 2001)Ανακαλύπτοντας το φυσικό κόσμο ( (Μετάφραση:  Λαμπρέλλη Ρ. , Εισαγωγή- επιμέλεια: Κουτσουβάνου Ε.)Αθήνα: Πατάκης.

10. Brown, E. S. (1995) Σαπουνόφουσκες, ουράνια τόξα & σκουλήκια.(Μετάφραση: Χρησίμου Σ., Επιμέλεια:Μαμαλίγκα Μ.) Αθήνα: Τυπωθήτω.

11. Chauvel, D. και Michel, V. (1998) Δραστηριότητες, διερευνήσεις, ανακαλύψεις για παιδιά του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού (Μετάφραση Δαπόντες, Ν.) Αθήνα: Τυπωθήτω.

12. Μπαγάκης, Γ. (2000) Δραστηριότητες από τις Φυσικές Επιστήμες για το Νηπιαγωγείο. Πάτρα: Πανεπιστημιακές Σημειώσεις.

13. Βαφία, Α. Κάνω πειράματα. Αγροτικές Συνεταιριστικές εκδόσεις

14. Γαβαλά, Λ. – Λαυρεντάκη – Μπούκα, Φ. Εμπειρίες και δραστηριότητες από τις Φυσικές Επιστήμες. Αθήνα: Gutenberg.

15. Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού,«13 φεγγάρια………..μετά», τ. 31 (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2005), σελ.57.

16. Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, «Φως»,τ. 40(Ιούλιος – Αύγουστος 2006), σελ.56.

17.Πρόγραμμα δραστηριοτήτων για διαφανή και αδιαφανή σώματα. (Παράθυρο, τ.44, Μάρτιος – Απρίλιος 2007, σελ. 156)

18.Παιχνίδια με σκιές. (Παράθυρο, τ.45, Μάιος – Ιούνιος 2007, σελ.284)

19.Anita Van Saan ,365 πειράματα, ένα κάθε μέρα Εκδόσεις: Πατάκη

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

1. Το νερό. Δραματοποίηση. Εικαστικά – Λία Αγαπητού (Τεύχος 1)

2. Αέρας – Λία Αγαπητού (Τεύχος 2)

3. Μαγνήτες – Λία Αγαπητού (Τεύχος 3)

4. Φως και Σκιές – Λία Αγαπητού (Τεύχος 4)

5. Πειράματα – Βαρύτητα – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 5)

6. Ηλεκτρισμός (Μέρος Α) – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 6)

7. Ηλεκτρισμός (Μέρος Β’) – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 7)

8. Ήχος – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 8)

9. Φως – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 9-10)

10. Πειράματα με το νερό – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 11)

11. Απλές Μηχανές – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 12)

12. Άνοιξη – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 14)

13. Ενέργεια – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 15)

14. Ενέργεια … που προκαλείται από την κίνηση του αέρα – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 16)

15. Ενέργεια που παράγεται με την κίνηση του νερού – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 17)

16. Μη ανανεώσιμες  μορφές ενέργειας – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 18)

17. Καιρός – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 23)

18. Το σώμα μας – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 24)

19. Η Ζύμωση – Φρόσω Νικηταΐδου (Τεύχος 29)

20. 13 φεγγάρια …μετά – Φρόσω Νικηταϊδου (Τεύχος 31)

21. Ο αέρας – Σπύρος Σπυράτος (Τεύχος 36)

22. Ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων για το φως – Μαρία Παπανδρέου (Τεύχος 40)

23. Ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων για τα διαφανή – διαφανή σώματα – Μαρία Παπανδρέου (Τεύχος 44)

24. Παιχνίδια με τις σκιές – Μαρία Παπανδρέου (Τεύχος 45)

25. Παίζοντας με το νερό (Παράθυρο, τ. 53, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2008, σελ. 140)

26. Δημιουργώ και παίζω μ’ ένα ηλεκτρικό κύκλωμα (Παράθυρο, τ. 56, Μάρτιος – Απρίλιος 2009, σελ.153)

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

• Γνωριμία με τις Φυσικές επιστήμες
  http://www.clab.edc.uoc.gr/physics/front_1.htm
  Στις ιστοσελίδες αυτές θα βρείτε ενδιαφέροντα πειράματα και πληροφορίες από το μαγικό κόσμο των Φυσικών Επιστημών. Αναφέρεται στις ενότητες Φως, Ήχος, Θερμότητα, Ύλη και Ενέργεια και σε θέματα Χημείας. Κάθε κεφάλαιο είναι δομημένο με το θέμα, το αντίστοιχο πείραμα και ερωτήσεις. Τα πειράματα δίνονται περιγραφικά και γενικά παρουσιάζει μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Η αξία του βρίσκεται στη περιγραφή των πειραμάτων η οποία είναι αρκετά αναλυτική και προσφέρεται για εφαρμογή είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι από τους μαθητές.
• http://9dim-rethymn.reth.sch.gr Ιστοσελίδα του 9^ου Δημοτικού σχολείου Ρεθύμνου, η οποία έχει σχετικά θέματα.
• http://ekfe.chan.sch.gr/Prosxoliki/prosxoliki.html

Η ιστορία με τα τρία γουρουνάκια

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.Στόχοι: Να εμπλουτίσουν τις επιστημονικές γλωσσικές τους γνώσεις για τις δυνατότητες των υλικών, να παρατηρούν, να περιγράφουν.

– Έχουν σε σακούλα άχυρο και ξυλαράκια

– Παρατηρούν το κάθε υλικό το σπάζουν, φυσούν πάνω του

-Παίρνουν τούβλα, τα τοποθετούν το ένα πάνω στο άλλο, φυσούν πάνω σε αυτά

-Περιγράφουν ότι παρατηρούν.

– Επέκταση: Παίρνουν τρία διαφορετικά είδη χαρτιού: αλουμινόχαρτο, χαρτί υγείας, σκληρό χαρτόνι. Τα περιεργάζονται, προσπαθούν να τα νοιώσουν και να τα περιγράψουν. Πειραματίζονται να τυλίξουν με αυτά ένα πορτοκάλι, ένα κομμάτι πάγου, προσπαθούν να μεταφέρουν νερό. Δοκιμάζουν , συζητούν , εξάγουν συμπεράσματα.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ

Στα τρία γουρουνάκια η μαμά τους έδωσε από ένα σακουλάκι για το νέο τους σπίτι. Στο πρώτο έδωσε ζάχαρη, στο δεύτερο απορρυπαντικό σκόνη για να πλένουν τα ρούχα τους και στο τρίτο Φασόλια. Όμως τα γουρουνάκια χρειάστηκε να περάσουν ένα ποτάμι. Μόλις φτάσαν στο νέο τους σπίτι, το πρώτο γουρουνάκι διαπίστωσε ότι το σακουλάκι του ήταν άδειο. Το δεύτερο ήταν γεμάτο με σαπουνάδα αλλά άδειο το σακουλάκι του. Το τρίτο όμως είχε ακόμη τα φασόλια. Τα γουρουνάκια δεν ήξεραν τι να πουν. Γιατί άραγε άδειασαν τα σακουλάκια τους; Θέλετε παιδιά να δοκιμάσουμε κι εμείς για να τους εξηγήσουμε τι συνέβη;;;

( Υλικό  που χρησιμοποιήθηκε στα ΠΕΚ Μυτιλήνης κατά τη διάρκεια της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Νεοδιόριστων Νηπιαγωγών, με επιμορφώτρια τη νηπιαγωγό Καραθανάση Άννα)

Η αφόρμηση για την ενασχόλησή μας με τον αέρα, μπορεί να είναι ένα ποίημα ή η αφήγηση μιας ιστορίας.

Η ΘΥΕΛΛΑ

Μαύρα τα βουνά

καταχνιά τα θάφτει.

Θύελλα περνά

και βροντά κι αστράφτει.

Άνεμος φυσά η καλύβα τρίζει,

ο γιαλός λυσσά, κυματεί κι αφρίζει.

Γλάρος που πετά για φαγί γυρεύει.

Βάρκα στ’ ανοιχτά, ναύτης κινδυνεύει.

Αχ! Παρακαλώ, κάμε, Πλάστη, χάρη!

Σώσε τον καλό,

το φτωχό βαρκάρη!

(Ποίημα του Γ. Βιζυινού από το Ανθολόγιο για παιδιά του Δημοτικού, μέρος δεύτερο, σελ.271)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.Στόχοι: Βιωματική προσέγγιση του αέρα, ενεργοποίηση των αισθήσεων (όραση, ακοή, αφή), εξάσκηση της ικανότητας παρατήρησης, ανάπτυξη του προφορικού λόγου, εξάσκηση της ικανότητας ακρόασης και διαλόγου.

• Στην αυλή ακούμε τον αέρα, τον νοιώθουμε κλείνοντας τα μάτια μας, κοιτάμε προσεκτικά τι βλέπουμε όταν φυσάει.
• Εντοπίζουμε σημεία που δείχνουν ότι φυσάει (φύλλα δέντρων, μαλλιά που ανεμίζουν κ.τ.λ.)
• Με παντομίμα τα παιδιά αναπαριστούν τον αέρα που φυσάει πάνω του και γίνονται δέντρα, φυτά, αφίσα κ.τ.λ.
• Πρόκληση συζήτησης για τις εμπειρίες τους και προσπάθεια ερμηνείας της δύναμης του αέρα.

2. Στόχοι: Να κατανοήσουν την άπνοια, τον αέρα, τις συνέπειες αυτών στην κίνηση των αντικειμένων, να αποκτήσουν και να χειρίζονται νέες λέξεις, να εξασκήσουν την παρατηρητικότητα, την ικανότητα σύγκρισης, ταξινόμησης και ομαδοποίησης, να αναπτύξουν την ικανότητα διατύπωσης ερωτήσεων – απαντήσεων και να καλλιεργήσουν το πνεύμα συνεργασίας.

– Ξεχωρίζουν εικόνες που δείχνουν αέρα και εικόνες που δείχνουν άπνοια

– Διαβάζουμε το ποίημα, αναζητούμε τις εικόνες τους, το ζωγραφίζουμε.

-Δραματοποιούμε το ποίημα.

– Συζητούμε για τη διαβάθμιση της έντασης του αέρα και τις συνέπειες του πάνω στα αντικείμενα αλλά και στη φύση γενικότερα( καταστροφές, τρικυμίες, ναυάγια κ.τ.λ.)

3. Στόχοι: Να προβλέψουν τα παιδιά την αντίδραση των αντικειμένων στη δική τους δράση, να ερευνήσουν και να πειραματιστούν, να παρατηρήσουν και να διατυπώσουν τα συμπεράσματά τους, να συνειδητοποιήσουν τη βιολογική λειτουργία(εκπνοή), να οικοδομήσουν μία σχέση αιτίας – αιτιατού, να προβούν σε συγκρίσεις.

– Παίρνουν βαθιές εισπνοές και φυσούν εκπνέοντας στην παλάμη τους για να νοιώσουν τη δύναμη του αέρα.

– Φυσούν ο ένας τα μαλλιά του άλλου.

– Διατυπώνουν τα συμπεράσματά τους και κάνουν προβλέψεις σχετικά με αντικείμενα που μπορούν  να μετακινήσουν με την εκπνοή τους.

– Πειραματίζονται με αντικείμενα ( χαρτοπετσέτα, όσπρια, μαρκαδόροι κ.τ.λ.)

– Ζωγραφίζουν αντικείμενα που μετακινήθηκαν και αντικείμενα αμετακίνητα.

– Φυσούν με καλαμάκι φασόλια, κάνοντας αγώνα και διασκεδάζοντας.

ΟΙ ΑΝΕΜΟΙ

Η νύχτα κρατούσε ένα σακούλι και είχε μέσα όλους τους ανέμους. Από την πιο μικρούλα αύρα, ως τον πιο μεγάλο νοτιά και ως τον πιο άγριο βοριά. Φωνάζανε εκεί μέσα, μαλώνανε, μα η νύχτα είχε γερά το σακούλι δεμένο με σπάγκο.

– Άσε με να βγω! Είπε ο Βοριάς. Ένα καραβάκι είναι στο γιαλό και βιάζεται να πάει στο κάτω λιμάνι. Άσε με να πάω να το σπρώξω….

– Να πας, είπε η Νύχτα και άνοιξε σιγά-σιγά το σακούλι.

Πετάχτηκε ο Βοριάς και έτρεξε να σπρώξει το καραβάκι προς το κάτω λιμάνι.

– Άσε με να βγω! είπε σε λίγο ο Νοτιάς.. Ένα καραβάκι είναι στη Θάλασσα και βιάζεται να πάει στο πάνω λιμάνι. Άσε με να πάω να το σπρώξω….

– Να πας, είπε η Νύχτα και άνοιξε σιγά-σιγά το σακούλι.

Μεμιάς τινάχτηκε ο Νοτιάς και έτρεξε να σπρώξει το καραβάκι στο πάνω λιμάνι.

Τα καραβάκια βρέθηκαν κοντά κοντά. Το ένα ανέβαινε και το άλλο κατέβαινε. Μα η θάλασσα ήταν μία και οι άνεμοι ήταν δύο….Ο ένας φυσούσε προς τα κάτω και ο άλλος προς τα επάνω, στάθηκαν τα καραβάκια.

– Τώρα τι γίνεται; Είπε ο Βοριάς, σταμάτα να φυσάς να κατεβάσω το καραβάκι.

– Τώρα τι γίνεται; Είπε ο Νοτιάς, σταμάτα να φυσάς να ανεβάσω το καραβάκι.

Μα κανένας δε σταματούσε.

– Κοίτα, κοίτα…είπαν τα άστρα από ψηλά. Τα καραβάκια σταμάτησαν στο γιαλό……

– Κοίτα, κοίτα, είπε το φεγγάρι…. Τα καραβάκια σταμάτησαν στο γιαλό……

Και μια και δυο κατέβηκαν στη Νύχτα.

– Λάθος, λάθος έκανες, κυρα – Νύχτα και τους έβγαλες μαζί και τους δυο.

– Ελάτε πίσω….φώναξε η νύχτα. Ελάτε πίσω…..

Κι όπως έτρεξαν κοντά της, τσάκωσε τον έναν και τον έβαλε στο σακούλι.

– Κάτσε μέσα παλιόπαιδο….είπε και έδεσε το σπάγκο τρεις φορές. Όσο να γυρίσει ο άλλος εδώ θα κάθεσαι εσύ.

Κι από τότε, άμα ο ένας τρέχει και φυσά, ο άλλος είναι μέσα στο σακούλι.

Καμιά φορά το τρυπά και βγαίνει και τότε τα καραβάκια χορεύουν στο γιαλό.

(Διήγημα: « Οι άνεμοι» της Χ. Χατζηγιαννιού από το Ανθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, μέρος πρώτο, σελ. 134-136)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1.Στόχοι: Να προβλέψουν και να πειραματιστούν τι θα συμβεί φυσώντας σε βαρκούλες που έχουν φτιάξει, μέσα σε μια λεκάνη με νερό, να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά της βαρκούλας, αυξομειώνοντας την ένταση της αναπνοής τους, να καταλήξουν σε συμπεράσματα, να συνεργασθούν, να ελέγξουν την ορθότητα ενός δεδομένου.

– Φτιάχνουν βαρκούλες με πανιά, χρησιμοποιώντας χαρτιά, πλαστικά καπάκια, πλαστελίνη, πλαστικά καλαμάκια ή ότι άλλο προτείνουν τα παιδιά

-Δοκιμάζουν να μετακινήσουν τη βαρκούλα με τη δύναμη της αναπνοής τους, φυσώντας σιγά ή δυνατά.

– Φυσούν με καλαμάκι ανά δύο αντίθετα, για να διαπιστώσουν το δίκιο της συγγραφέως.

( Υλικό  που χρησιμοποιήθηκε στα ΠΕΚ Μυτιλήνης κατά τη διάρκεια της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Νεοδιόριστων Νηπιαγωγών, με επιμορφώτρια τη νηπιαγωγό Καραθανάση Άννα)

ΣΚΙΕΣ

Ο ήλιος είναι τόσο μακριά στα παιδιά, αλλά και τόσο κοντά συγχρόνως. Τον απολαμβάνουν, τους καίει, παίζουν με τη σκιά τους όταν πέφτει επάνω τους το φως του, αλλά γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα γι’ αυτόν.

Θα προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε κάποιες δραστηριότητες, με θεματική μας προσέγγιση τον ήλιο και θα τις συνδέσουμε  με τις  φυσικές επιστήμες αλλά και με άλλα πεδία γνώσης, που μπορεί να προκύψουν από την ενασχόλησή μας.

ΣΤΟΧΟΙ

• Να γνωρίσουν τον πολύτιμο αυτό φίλο, που μπορεί να γίνει ο χειρότερος εχθρός.
• Να κατανοήσουν τις ιδιότητες και  τη χρησιμότητά του.
• Να κατανοήσουν τους κινδύνους, που μπορεί να προκαλέσει
• Να μάθουν να προστατεύονται από αυτόν.

Μία από τις ιδιότητες του ήλιου, είναι να σχηματίζει σκιές με τις φωτεινές του ακτίνες, όταν αυτές συναντήσουν ένα εμπόδιο.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΣΚΙΕΣ

ΣΤΟΧΟΙ

1. Να μάθουν να αναγνωρίζουν αντικείμενα από τις σκιές τους

2. Να μπορούν να αναγνωρίσουν τη θέση της φωτεινής πηγής όταν γνωρίζουν τη θέση της σκιά και του εμποδίου ή τη θέση της σκιάς, όταν γνωρίζουν τη θέση του εμποδίου και της φωτεινής πηγής.

3. Να μπορούν να προβλέπουν τον αριθμό σκιών που θα προκύψουν από συγκεκριμένο αριθμό φωτεινών πηγών.

4. Να μπορούν να συσχετίσουν τις μεταβολές του μεγέθους της σκιάς με τις μεταβολές της απόστασης της φωτεινής πηγής από το εμπόδιο και τις μεταβολές του σχήματος μιας σκιάς με την αλλαγή θέσης της φωτεινής πηγής ή του εμποδίου.

5. Να γνωρίσουν τους αντίστοιχους γλωσσικούς όρους και να τους χρησιμοποιούν σωστά.

6. Να επιλύουν καταστάσεις προβληματισμού που αφορούν στο μηχανισμό σχηματισμού της σκιάς.

Η αφόρμηση μπορεί να δοθεί με παιχνίδια στο κουκλοθέατρο.

Θα χρειαστούμε: κουκλοθέατρο με ρυζόχαρτο, δυνατό προβολέα και μαύρες χαρτονένιες φιγούρες. Για παράδειγμα μπορούμε να έχουμε τις φιγούρες: Ρούλα η ακριδούλα, Λίτσα η πασχαλίτσα, Σούλα η μελισσούλα, Βάγια η κουκουβάγια, Λέλος ο λαγός, Ρίτα η μαργαρίτα  ή ότι άλλο σκεφτεί ο καθένας. Παίζουμε στα παιδιά απλές ιστορίες, παρουσιάζοντας τις φιγούρες και τα αφήνουμε να μαντέψουν τι είναι πίσω από τη σκιά. Φροντίζουμε μέσα από τις ιστορίες να δώσουμε έμφαση στην αύξηση και τη μείωση των σκιών. Παράδειγμα: Σούλα: Αχ βρε Ρίτα είσαι πολύ μικρούλα, πρέπει να πάω και σε άλλα λουλούδια για να μαζέψω γύρη. Ρίτα: Τι λες καλέ; Εγώ θα μεγαλώσω πολύ γρήγορα, θα με βοηθήσει ο φίλος μου ο ήλιος. Στο τέλος συζητούμε για αυτά που είδαμε και δίνουμε τις φιγούρες στα παιδιά για να φτιάξουν τις δικές τους ιστορίες. Τα παροτρύνουμε να κρατούν τις φιγούρες έτσι ώστε να φαίνεται σωστά η σκιά.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Βγαίνουμε στην αυλή, μια ηλιόλουστη μέρα και παίζουμε με τις σκιές μας. Παροτρύνουμε τα παιδιά να παρατηρήσουν τις σκιές τους που σχηματίζονται στο τσιμέντο, στον τοίχο κ.τ.λ. Στη συνέχεια διαλέγουμε ένα σταθερό σημείο και βάζουμε ένα παιδί να σταθεί σε όποια στάση θέλει. Ένα άλλο παιδί σχεδιάζει με κιμωλία τη σκιά του στη γη. Μετά το παιδί φεύγει και προσπαθεί από τη θέση του κάποιο άλλο παιδί να γεμίσει με τη σκιά του το περίγραμμα με την κιμωλία. Κάνουμε ερωτήσεις του τύπου: Γιατί δεν ταιριάζει η μία σκιά με την άλλη;  Τι μπορούμε να κάνουμε; Η σκιά του δεύτερου παιδιού είναι πιο μεγάλη ή πιο μικρή; Μετά από 1 ώρα βγαίνουμε και πάλι στην αυλή και βάζουμε το ίδιο παιδί στην ίδια στάση, με τον ίδιο προσανατολισμό, να σταθεί στο ίδιο σημείο. Σχεδιάζουμε και πάλι το περίγραμμα της σκιάς και παρατηρούμε τις αλλαγές. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας ( αν είμαστε σε ολοήμερο). Η συζήτηση επικεντρώνεται στις αλλαγές του σχήματος, του μεγέθους και της θέσης. Παρατηρούμε κάθε φορά τη θέση του ήλιο στον ουρανό, τη θέση του παιδιού και τη θέση της σκιάς.
2. Τοποθετούμε ένα κοντάρι στην αυλή του σχολείου και παρακολουθούμε τη σκιά του κατά τη διάρκεια της ημέρας.
3. Φωτίζουμε με ένα φακό την υδρόγειο καθώς γυρίζει γύρω – γύρω, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τη μέρα και τη νύχτα.
4. Φτιάχνουμε μια μεγάλη ομπρέλα με πανιά ή χρησιμοποιούμε μία ομπρέλα θαλάσσης και ανοίγουμε στη μέση μια τρύπα. Τη βγάζουμε έξω στην αυλή και παρατηρούμε πως περνούν οι ακτίνες του ήλιου μέσα από την τρύπα, ενώ κάτω από το πανί έχουμε σκιά ( συζήτηση για την τρύπα του όζοντος και τις πόσο βλαβερές μπορεί να γίνονται ακτίνες του ήλιου)
5. Ζητάμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τον εαυτό τους, τον ήλιο και τη σκιά που σχηματίζεται. Ζητάμε από κάθε παιδί να σχολιάσει τη ζωγραφιά του και στη συνέχεια στον κύκλο προσπαθούμε να σχολιάσουμε, ο ένας τη ζωγραφιά του άλλου.( έχει ενδιαφέρον το χρώμα που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να φτιάξουν τη σκιά τους, αλλά και οι σχολιασμοί τους για τις θέσεις σκιών και εμποδίων)
6. Δίνουμε σε φύλλο εργασίας τη σκιά ενός παιδιού και τους ζητάμε να ζωγραφίσουν τον ήλιο. Ενδιαφέρον θα έχει οι σκιές να είναι σε διαφορετική θέση στο φύλλο κάθε παιδιού.
7. 7. Χρησιμοποιούμε μέσα στην τάξη, κατά προτίμηση σε έναν αρκετά σκοτεινό χώρο, φακούς και διάφορα αντικείμενα ή φιγούρες από το θέατρο σκιών και δημιουργούμε σκιές. Με διάφορα ερωτήματα θέτουμε προβληματισμούς που σχετίζονται με το μηχανισμό σχηματισμού της σκιάς, το μέγεθος της σκιάς και τον αριθμό των σκιών. Πως θα σχηματίσουμε τη σκιά; Που θα βάλουμε το εμπόδιο; Πως θα φτιάξεις σκιές στον τοίχο; Πως μπορείς να στείλεις τη σκιά στη Μαρία;  Πως θα φτιάξεις μια μικρή ή μια μεγάλη σκιά; Πως θα ξαπλώσει η σκιά; Πως θα πλησιάσουν οι σκιές; Πως μπορείς να φτιάξεις δύο ή τρεις ίδιες σκιές;
8. 8. Σε χαρτί του μέτρου ή ξεχωριστά στην αρχή κάθε παιδί, αποτυπώνουν τα περιγράμματα σκιών από διάφορα αντικείμενα ή άτομα. Στη συνέχεια συζητούμε για το χρώμα της σκιάς και δημιουργούμε διάφορες αποχρώσεις γκρι και μαύρου. Ζωγραφίζουν τα αποτυπώματα των σκιών και συνθέτουν ένα ομαδικό έργο.
9. 9. Σε ένα ζάρι έχουμε φτιάξει σε δύο πλευρές του μία σκιά, στις άλλες δύο σκιές, σε μία πλευρά τρεις σκιές και στην τελευταία τίποτε. Χωρίζουμε τα παιδιά σε ζευγάρια, ενώ θέτουμε στη διάθεσή τους διάφορα αντικείμενα και τρεις φακούς. Με τη σειρά το κάθε ζευγάρι ρίχνει το ζάρι. Ανάλογα με ότι τύχει πρέπει να σχηματίσει τις αντίστοιχες σκιές. Π.χ. αν τύχει η πλευρά με τις δύο σκιές, παίρνουν δύο φακούς και φτιάχνουν δύο σκιές, αν τύχει τρεις, καμία κ.ο.κ. Παίρνουν πόντους 1, 2, 3 ανάλογα με το αποτέλεσμα που σχετίζεται με τον αριθμό των σκιών που σχηματίζουν. Σε μία λίστα όπου αναγράφονται τα ζευγάρια που παίζουν καταγράφονται και οι πόντοι.
10. 10. Σχεδιάζουμε εικόνες που απεικονίζουν ήλιο, εμπόδιο και σκιά σε διάφορες διατάξεις σωστές και λάθος. Δίνουμε στα παιδιά ένα σακουλάκι με φακές και ζητάμε να σημαδέψουν  είτε σε ομάδες είτε ατομικά κάποια εικόνα και παίρνουν πόντους όταν βρουν αν η εικόνα είναι σωστή ή λάθος και εξηγήσουν την απάντησή τους.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

• Ζητάμε από τα παιδιά να αιτιολογούν τις επιλογές τους , είτε είναι λύσεις που δίνουν, είτε διορθώνουν άλλα παιδιά ή τον εαυτό τους. Έτσι κινητοποιούνται μεταγνωστικοί μηχανισμοί.
• Ας μη βιαζόμαστε να απαντήσουμε στις ερωτήσεις των παιδιών. Ο προβληματισμός ιδιαίτερα όταν είναι έντονος και οι διαφωνίες είναι πηγή γνώσης, για τα παιδιά.
• Ας ψάξουμε για τα υλικά που θα προκαλέσουν προβληματισμό και διαφωνία.
• Διατυπώνουμε εναλλακτικές ερωτήσεις, όταν οι απαντήσεις των παιδιών δεν είναι επαρκείς.
• Αφήνουμε όλα τα παιδιά να μιλήσουν χωρίς να εκδηλώσουμε την άποψή μας από τις πρώτες απαντήσεις – λύσεις, ώστε να εκφραστούν όλα τα παιδιά.
• ( Υλικό  που χρησιμοποιήθηκε στα ΠΕΚ Μυτιλήνης κατά τη διάρκεια της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Νεοδιόριστων Νηπιαγωγών, με επιμορφώτρια τη νηπιαγωγό Καραθανάση Άννα)

ΔΙΑΦΑΝΗ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΑΝΗ ΣΩΜΑΤΑ

Ο ήλιος είναι τόσο μακριά στα παιδιά, αλλά και τόσο κοντά συγχρόνως. Τον απολαμβάνουν, τους καίει, παίζουν με τη σκιά τους όταν πέφτει επάνω τους το φως του, αλλά γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα γι’ αυτόν.

Θα προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε κάποιες δραστηριότητες, με θεματική μας προσέγγιση τον ήλιο και θα τις συνδέσουμε  με τις  φυσικές επιστήμες αλλά και με άλλα πεδία γνώσης, που μπορεί να προκύψουν από την ενασχόλησή μας.

ΣΤΟΧΟΙ

• Να γνωρίσουν τον πολύτιμο αυτό φίλο, που μπορεί να γίνει ο χειρότερος εχθρός.
• Να κατανοήσουν τις ιδιότητες και  τη χρησιμότητά του.
• Να κατανοήσουν τους κινδύνους, που μπορεί να προκαλέσει
• Να μάθουν να προστατεύονται από αυτόν.

Αυτό που κύρια χαρακτηρίζει τον ήλιο, είναι το έντονο φως του , το οποίο διαπερνά κάποια αντικείμενα και κάποια άλλα όχι. Έτσι βλέπουμε γύρω μας διαφανή και αδιαφανή αντικείμενα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΔΙΑΦΑΝΗ ΚΑΙ ΑΔΙΑΦΑΝΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

ΣΤΟΧΟΙ

1. Να μάθουν να ξεχωρίζουν τα σώματα που επιτρέπουν να περάσει το φως και εκείνα που δεν επιτρέπουν το φως να τα διαπεράσει.

2. Να  γνωρίσουν τους αντίστοιχους γλωσσικούς όρους και να τους χρησιμοποιούν σωστά.

3. Να επιλύουν καταστάσεις προβληματισμού που αφορούν διαφανή, ημιδιαφανή και αδιαφανή σώματα.

Αφόρμηση: « Η Μάρα η μάγισσα αγοράζει γυαλιά ηλίου»

( Η ιστορία μας μπορεί να παιχτεί στο κουκλοθέατρο, ή και στον κύκλο, έχοντας 2 γυναικείες φιγούρες και 3 ζευγάρια γυαλιά: το πρώτο στη θέση των κρυστάλλων δεν έχει τίποτε, το δεύτερο έχει ζελατίνα σε χρώμα κόκκινο και το τρίτο μαύρο χαρτόνι)

Η Μάρα η μάγισσα, όταν έρχεται η Άνοιξη και έχει πολύ ήλιο, υποφέρει, γιατί πονάνε τα ματάκια της. Φέτος λοιπόν αποφάσισε να αγοράσει γυαλιά ηλίου, για να μην υποφέρει πια.

Μπαίνει λοιπόν σε ένα κατάστημα οπτικών.

ΜΑΓΙΣΣΑ: Καλημέρα σας! Άκουσα ότι ο ήλιος κάνει πολύ κακό στα μάτια και θα ήθελα ένα ζευγάρι γυαλιά.

ΠΩΛΗΤΡΙΑ:  Θέλετε να είναι πολύ προστατευτικά;

ΜΑΓΙΣΣΑ: Αχ, ναι. Πάρα πολύ προστατευτικά.

ΠΩΛΗΤΡΙΑ: Ωραία, θα σας δώσω τότε να δοκιμάσετε ( της δίνει τα σκέτα γυαλιά). Ορίστε, αυτά είναι πολύ ωραία και μοντέρνα γυαλιά, τα σχεδίασε η Μαντάμ Μαυρομάτα, διάσημη σχεδιάστρια.

(Η μάγισσα τα φοράει, κοιτάζεται στον καθρέφτη και θαυμάζει τον εαυτό της).

ΜΑΓΙΣΣΑ: Ω, ναι με κάνουν πού όμορφη. Για να βγω , τώρα και στον ήλιο. ( Βγαίνει έξω από το μαγαζί και κοιτάζει τον ήλιο). Ωχ! Με θάμπωσε ο ήλιος, πάνε κάηκαν τα ματάκια μου. Α πα, πα, πα, δε μου κάνουν αυτά καλύτερα να μου δείξετε κάποια άλλα, πολύ πολύ προστατευτικά.

ΠΩΛΗΤΡΙΑ: Εντάξει, θα σας δώσω τα πιο προστατευτικά, είναι η τελευταία ανακάλυψη του διάσημου οφθαλμίατρου Δόκτωρα Στραβέα. Είναι τα καλύτερα στο είδος τους.(Της δίνει τα γυαλιά με το μαύρο χαρτόνι. Η Μάγισσα τα φοράει και πάει να κοιταχτεί στον καθρέφτη, αλλά δεν βλέπει τίποτε)

ΜΑΓΙΣΣΑ: Ωχ! Στραβώθηκα, ωχ τα ματάκια μου, δεν βλέπω τίποτα, κάντε κάτι, σας παρακαλώ…να με πάτε στο νοσοκομείο, κάτι έπαθαν τα ματάκια μου.

ΠΩΛΗΤΡΙΑ: Μα μην κάνετε έτσι, αυτά είναι τα καλύτερα γυαλιά μας, ο Δόκτωρ Στραβέας είναι πολύ περήφανος για αυτήν την ανακάλυψη. Με αυτά τα γυαλιά τα ματάκια σας δεν κινδυνεύουν καθόλου. Είναι τα μοναδικά που δεν αφήνουν ούτε μια ακτίνα ήλιου να περάσει.

( Η μάγισσα διαμαρτύρεται και τελικά τα βγάζει)

ΜΑΓΙΣΣΑ: Επιτέλους, βλέπω!

ΠΩΛΗΤΡΙΑ: Καλά, θα σας δώσω ένα άλλο ζευγάρι να δοκιμάσετε, αλλά να ξέρετε ότι είναι από την περσινή κολεξιόν, δεν είναι και πολύ της μόδας. ( Της δίνει τα γυαλιά με την κόκκινη ζελατίνα)

ΜΑΓΙΣΣΑ: ( Φοράει τα γυαλιά) Α! Τι όμορφη που είστε, ξαφνικά κοκκινίσατε, ε….σας πάει πολύ το κόκκινο, να βάζετε περισσότερο ρουζ (λέει στην πωλήτρια) Όλα έγιναν κόκκινα. Και τώρα πως θα ξεχωρίζω τις ντομάτες από τις πιπεριές και τα λεμόνια; Μεγάλο μπέρδεμα. Και θα βλέπω και το γάτο μου το Μαρή, κόκκινο; Αχ λαχτάρα μου: Και τα μαγικά μου θα γίνουν κόκκινα; Τι  να κάνω τώρα; Ποια να αγοράσω;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Δίνουμε στα παιδιά να παρατηρήσουν και  να δοκιμάσουν τα τρία διαφορετικά ζευγάρια γυαλιών και ρωτάμε: Ποια γυαλιά είναι καλύτερα να αγοράσει η μάγισσα και γιατί; Τα γυαλιά της μαντάμ Μαυρομάτας, του Δόκτορα Στραβέα ή τα κόκκινα γυαλιά για να τα βλέπει όλα κόκκινα; Μήπως έχετε κάποια άλλη ιδέα; Μπορείτε να φτιάξετε άλλα γυαλιά; Με κατάλληλες ερωτήσεις επιδιώκουμε να διατυπώσουν τα παιδιά την κύρια διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη γυαλιών ( διαφανή και αδιαφανή)
2. Παιχνίδι: Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες και τους δίνουμε αντίστοιχα από ένα λούτρινο ζωάκι. Η κάθε ομάδα δίνει το δικό της όνομα στο ζωάκι που έχει. Παράλληλα δίνεται σε κάθε ομάδα μια σειρά από υλικά όπως: κουτιά, σακούλες, βιβλία, χαρτιά, γυαλί, γυάλινο βάζο, πλεξιγκλάς, καθρέφτης, πλαστικό συσκευασίας με φουσκάλες κ.τ.λ. Δίνεται η έναρξη και η νηπιαγωγός μετράει μέχρι το 10 και κάθε ομάδα προσπαθεί να κρύψει το ζωάκι της με τη βοήθεια κάποιου ή κάποιων υλικών. Στο τέλος γίνεται έλεγχος, παίρνει από έναν πόντο κάθε ομάδα που κατάφερε να κρύψει επιτυχώς το ζωάκι της, βγαίνουν από το παιχνίδι τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και συνεχίζουν για άλλη μια φορά. Κερδίζει η ομάδα που θα καταφέρει να κρύψει περισσότερες φορές το ζωάκι της. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνουν οικονομία στα αδιαφανή υλικά. Τα παιδιά εδώ μπορεί να αναπτύξουν λύσεις, οι οποίες εξαρτώνται από τα υλικά που τους δώσαμε. Π.χ. ίσως ανακαλύψουν ότι για να χρησιμοποιήσουν το βιβλίο για κρυψώνα να πρέπει να το ανοίξουν ή ότι αν τυλίξουν πολλές φορές το πλαστικό συσκευασίας με τις φουσκάλες, το ζωάκι δε θα φαίνεται. Τα παιδιά μπορεί να ανακαλύψουν και νέους κανόνες για το παιχνίδι.
3. Αξιολογούν και ταξινομούν διαφανή, ημιδιαφανή και αδιαφανή υλικά. Ενδιαφέρον θα έχει να πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα σε σχετικά σκοτεινό χώρο αφού βέβαια προμηθεύσουμε τα παιδιά με φακούς.
4. Δίνουμε στα παιδιά διάφορα υλικά όπως: χαρτόνια, σύρματα πίπας, ζελατίνες σε διάφορα χρώματα, σακούλες πλαστικές, υφάσματα διαφανή και μη κ.τ.λ. Προτείνουμε στα παιδιά να φτιάξουν τα δικά τους μαγικά γυαλιά και στη συνέχεια τα παρουσιάζουμε σε ομάδες: σαν της μαντάμ Μαυρομάτας, σαν του δόκτορα Στραβέα  ή διαφανή γυαλιά.
5. Έχουμε δύο καρτέλες που γράφουν αντίστοιχα: διαφανή και αδιαφανή υλικά, ένα σακουλάκι με φακές και ένα καλάθι με αντικείμενα διαφανή και αδιαφανή. Τα παιδιά σε ομάδες είτε ατομικά, σημαδεύουν την καρτέλα που θέλουν με το σακουλάκι και διαλέγουν από το καλάθι ένα αντικείμενο σχετικό. Στο τέλος γίνεται καταμέτρηση των αντικειμένων και κερδίζει η ομάδα ή ο παίχτης που συγκέντρωσε τα περισσότερα αντικείμενα. Επέκταση:  1. Να έχουμε πολλές καρτέλες με το όνομα ή και να τις αλλάζουμε θέση, για να μη τις βρίσκουν από τη θέση τους. 2. Βάζουμε στο πάτωμα τα αντικείμενα και όποιο πετυχαίνουν το ταξινομούν στη σωστή του θέση αιτιολογώντας το.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

• Ζητάμε από τα παιδιά να αιτιολογούν τις επιλογές τους , είτε είναι λύσεις που δίνουν, είτε διορθώνουν άλλα παιδιά ή τον εαυτό τους. Έτσι κινητοποιούνται μεταγνωστικοί μηχανισμοί
• Ας μη βιαζόμαστε να απαντήσουμε στις ερωτήσεις των παιδιών. Ο προβληματισμός ιδιαίτερα όταν είναι έντονος και οι διαφωνίες είναι πηγή γνώσης, για τα παιδιά.
• Ας ψάξουμε για τα υλικά που θα προκαλέσουν προβληματισμό και διαφωνία.
• Διατυπώνουμε εναλλακτικές ερωτήσεις, όταν οι απαντήσεις των παιδιών δεν είναι επαρκείς.
• Αφήνουμε όλα τα παιδιά να μιλήσουν χωρίς να εκδηλώσουμε την άποψή μας από τις πρώτες απαντήσεις – λύσεις, ώστε να εκφραστούν όλα τα παιδιά.
• ( Υλικό  που χρησιμοποιήθηκε στα ΠΕΚ Μυτιλήνης κατά τη διάρκεια της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Νεοδιόριστων Νηπιαγωγών, με επιμορφώτρια τη νηπιαγωγό Καραθανάση Άννα)