Οι ελληνικές ευχετήριες κάρτες, που αποστέλλονται με την ευκαιρία της μεγαλύτερης και «λαμπρότερης» γιορτής της Χριστιανικής Ορθοδοξίας, του Πάσχα, είναι νεώτερη επινόηση της βιομηχανικής παραγωγής. Η καταγωγή τους μπορεί, ωστόσο, να συσχετισθεί με την πρώτη εμφάνιση της χριστουγεννιάτικης κάρτας (1846: Μεγάλη Βρετανία), αλλά η σχεδίαση και κυκλοφορία τους είναι ασφαλώς μεταγενέστερη (τέλη 19ου αι. – αρχές 20ου).
Στις πασχαλινές κάρτες απεικονίζονται συνήθως η Ανάσταση του Χριστού, άγγελοι και εκκλησίες, καμπάνες, αναμμένα κεριά, κόκκινα (και πολύχρωμα) αβγά, οβελίας, πλαισιωμένος από σκίτσα χορευτών με εθνικές ενδυμασίες και φύλλα ημερολογίου με τον Χριστό να ευλογεί τον συμβολικό αμνό. Υπάρχουν ακόμη κάρτες – φωτογραφίες βυζαντινών εικόνων με την Ανάσταση και άλλες, που εικονογραφούν, λόγω εποχής, όψεις της ανοιξιάτικης φύσης με ταπεινά ξωκκλήσια, ανθισμένα κλαδιά ή δέντρα, τα οποία δίνουν και το συμβολικό στίγμα της μεγάλης γιορτής: το Πάσχα είναι κατ’ εξοχήν γιορτή της υπαίθρου. Εκεί ο Έλληνας, πλάι στη φύση, που είναι στην πιο «καλή και γλυκειά της ώρα», θα γιορτάσει την Ανάσταση και θα ψήσει τον παραδοσιακό αμνό. Παλαιότερες κάρτες εικονογραφούσαν ακόμη πλοία ή τρένα, συγκοινωνιακά μέσα με ιδιαίτερο συμβολισμό: αυτά θα έφερναν στην πατρίδα τους ξενιτεμένους, για να γιορτάσουν όλοι μαζί το Πάσχα.
Οι πιο συνηθισμένες έντυπες ευχές στις κάρτες αυτές είναι: «Καλό Πάσχα», «Χαρούμενο Πάσχα και καλή αντάμωση», «Χριστός Ανέστη», «Καλή Ανάσταση», «Θερμές πασχαλιάτικες ευχές». Τα τελευταία χρόνια, όμως, βρίσκουμε και ευχετικά πασχαλινά (μικρό)κείμενα, που αποτυπώθηκαν με χιούμορ, οικειότητα, αλλά και πρακτική σκέψη και στοχαστική διάθεση. Δίνω μερικά τέτοια παραδείγματα: α) «Καλό Πάσχα! Η ίδια οικεία ευχή, τίποτα το διαφορετικό, τίποτα το νέο, αλλά… υπάρχει ένα ωραίο νόημα μέσα σ’ αυτή, όταν είναι από μένα για σένα!… Καλή Ανάσταση», β) «Τι σημαίνει Πάσχα; Σημαίνει αγάπη, ευτυχία, χαρά και όνειρα που θα γίνουν πραγματικότητα! Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!», γ) «Η κάρτα αυτή, εκτός απ’ τις ευχές που σου δίνει, είναι και ένα χρήσιμο πασχαλιάτικο δώρο! (και προτρέπει: Κόψε στη διακεκομμένη γραμμή και πέρνα τη λαμπάδα σου απ’ την τρύπα για να μη στάζει!) Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!».
Ιδιαίτερα ευρηματική μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή πασχαλινής κάρτας, η οποία, αφού προτάσσει το ευχετικό μήνυμα, σημειώνει δίπλα σε μικρά λευκά τετραγωνάκια τα είδη της συγγένειας και διάφορες επαγγελματικές ή άλλες ιδιότητες και χαρακτηρισμούς ανθρώπων. Όλοι αυτοί λογίζονται ως πιθανοί παραλήπτες και ο αποστολέας πρέπει μόνο να σημειώσει ένα X στο αντίστοιχο τετραγωνάκι που επιθυμεί και αντιπροσωπεύει το πρόσωπο, στο οποίο προορίζει την κάρτα. Το συγκεκριμένο κείμενο απευθύνει: «Ζεστές πασχαλιάτικες ευχές για.. πατέρα, μητέρα, αγάπη, αδελφό, παππού, γιαγιά, εγγονό, γιο, κόρη, θείο, νονά, βαφτιστήρι, φίλο, γείτονα, κουμπάρο, φανταράκι, δάσκαλο, καθηγητή, διευθυντή, περίπτερα, συγχωριανό (sic), πρόεδρο, σουβλατζή, υδραυλικό, ηλεκτρολόγο, γιατρό, δικηγόρο, λογιστή, γυναίκα που γουστάρω, παίδαρο που γουστάρω» και πολλά άλλα. Η κάρτα αυτή έχει το πλεονέκτημα να εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο στους (ακόμη και εδώ επειγόμενους…) αποστολείς.
Οι παραλήπτες (προπάντων στην ελληνική επαρχία) τοποθετούν εθιμικά τις κάρτες αυτές σε περίοπτες θέσεις του σπιτιού (παράθυρα, κεντρικό τραπέζι, ράφια, βιβλιοθήκες, τηλεόραση) ή τις αναρτούν στους τοίχους, ενωμένες σε διάφορα (επίκαιρα) σχήματα (π.χ. αβγό, εκκλησία). Έτσι, δημιουργούν ανάλογη (συμπληρωματική) γιορταστική ατμόσφαιρα και παράλληλα έχουν τη δυνατότητα να θυμηθούν (και να προλάβουν) αγαπημένα συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα «τέτοιες χρονιάρες μέρες».
Αν οι (ελληνικές) χριστουγεννιάτικες κάρτες και οι κάρτες των ερωτευμένων ενδέχεται, κατά ένα μέρος, να είναι απομιμήσεις ξένων (με μεταφρασμένα κείμενα), αυτό δεν συμβαίνει, νομίζω, με τις αντίστοιχες κάρτες του Πάσχα. Οι τελευταίες απεικονίζουν ελληνικά πασχαλινά θέματα και σύμβολα, που σχετίζονται με το κορυφαίο γεγονός της Χριστιανοσύνης στην ελληνική παράδοση.
Πηγή: Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης [In(telligent) Deep Analysis ], Ομότιμος Καθηγητής Λαογραφίας | Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ
