Μεσαίωνας

Και μετά τη Ρώμη τι; Το τέλος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (της ενιαίας δυτικής και ανατολικής), ορίζει και το τέλος του αρχαίου κόσμου. Όμως στην ιστορία δεν υπάρχει τέλος. Η ιστορική εξέλιξη είναι μια συνεχής πορεία και όχι μια διαδοχή ασυνεχών σταδίων. Οι διακρίσεις είναι σημαντικές γιατί μόνο διακρίνοντας και κατηγοριοποιώντας γνωρίζουμε, αλλά θα πρέπει να ξέρουμε ότι δεν είναι απόλυτες.

Η περίοδος λοιπόν που ακολούθησε την αρχαιότητα και κράτησε περίπου χίλια χρόνια, ονομάστηκε από τους ιστορικούς Μεσαίωνας, ως ο μεσαίος αιώνας, η μεσαία δηλαδή περίοδος μεταξύ Αρχαιότητας και Αναγέννησης. Ο Μεσαίωνας αρχίζει από την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (476 μ.Χ.) και τελειώνει με την κατάλυση του Ανατολικού ρωμαϊκού κράτους, την κατάληψη δηλαδή της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453 μ.Χ.), όπως και την εφεύρεση της τυπογραφίας και την ανακάλυψη της Αμερικής (1492 μ.Χ.) από τον Κολόμβο.

Το Ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε Δυτικό (με επίσημη γλώσσα τα λατινικά) και Ανατολικό (με επίσημη γλώσσα από τον 7^ο αιώνα, τα ελληνικά), μέχρι που το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος καταλύθηκε από διάφορα φύλα. Το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος (αυτοκρατορία), το μόνο δηλαδή Ρωμαϊκό κράτος την περίοδο του Μεσαίωνα, με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, μετονομάστηκε πολύ αργότερα σε Βυζάντιο (τον 16^ο αιώνα από Φράγκους).

Όπως αναφέραμε και αλλού εμείς κάνουμε αυτό το ταξίδι για να δούμε πώς εξελίχθηκε ο πολιτισμός στο πέρασμα των αιώνων, και πάντα υπό το πρίσμα του Διαφωτισμού. Ακόμη και αν λάβουμε υπ’ όψιν τα στοιχεία που φέρνουν στο φως οι σύγχρονες μελέτες για το Μεσαίωνα (ότι δηλαδή η Αναγέννηση έχει τις ρίζες της στον ύστερο Μεσαίωνα), δεν παύει να είναι σκοτεινή περίοδος, υπό το πρίσμα της ανόδου του μυστικισμού και της ανελευθερίας της σκέψης, του λόγου, της αναζήτησης και της αμφισβήτησης.

Μπήκαμε λοιπόν στη χρονομηχανή και πληκτρολογήσαμε στα προσωπικά μας λαπ τοπ τη λέξη ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ. Πώς γράφεται άραγε; Ο Σπύρος αυτοπροτάθηκε για να γράψει τη λέξη στον τοίχο, σε ένα χαρτί. Όλα τα παιδιά αναζήτησαν τους φθόγγους της λέξης και του υπαγόρευσαν τα γράμματα. Αφού έγραψε τη λέξη ΜΕΣΕΟΝΑΣ, αναζητήσαμε την ετυμολογία της, για να βρούμε και την ορθογραφία.

Συζητήσαμε με τα παιδιά για την ελευθερία των ιδεών, της σκέψης και του λόγου. Έχει κάποιος δικαίωμα να μου απαγορεύσει να σκέφτομαι και να εκφράζω τις σκέψεις και τις ιδέες μου, ακόμη κι αν οι ιδέες μου είναι διαφορετικές από τις ιδέες των άλλων;

Πώς κρίνουμε και βάσει ποιων κριτηρίων αποδεχόμαστε κάτι; Αποδεχόμαστε χωρίς κριτήρια τη θέση της αυθεντίας ή αποδεχόμαστε μόνο τις θέσεις τις οποίες κρίνουμε με τη λογική και την εμπειρία μας (τις αισθήσεις μας);

1^η Δράση, ‘αμφισβήτηση της αυθεντίας’:

Είπα στα παιδιά ότι έξω από την τάξη μας υπάρχει ένα Λαμπαλίκι (κάπως αλλιώς το ονόμασα, αλλά τώρα δεν θυμάμαι). Ο διάλογός μας ήταν ο ακόλουθος:
«Τι είναι το Λαμπαλίκι;»
«Είναι ένα τεράστιο, γιγάντιο έντομο που μοιάζει με κατσαβίδι»
«Μα δεν υπήρχε όταν ήρθαμε»
«Ήρθε αργότερα»
«Ούτε όταν βγήκαμε για την τουαλέτα»
«Ήρθε πριν από λίγο. Μάλιστα μίλησε με την κυρία Τζένη, τη φύλακα, που το καλωσόρισε.»
«Μα εμείς δεν έχουμε δει ποτέ ένα Λαμπαλίκι»
«Δεν έτυχε, αλλά υπάρχει»
«Δεν το είδαμε ούτε στα βιβλία, ούτε σε φωτογραφίες»
«Δεν έτυχε, αλλά υπάρχει στα βιβλία»
«Αν υπάρχει να μας το δείξεις.»

Σημείωση: Τα παιδιά κατάλαβαν αμέσως ότι αυτό που τους έλεγα ήταν στα πλαίσια ενός παιχνιδιού. Πέρα από το λεκτικό υπάρχει και το εξωλεκτικό πλαίσιο επικοινωνίας (η έκφραση του προσώπου, η χροιά της φωνής, οι κινήσεις) και τα παιδιά αποκωδικοποιούν άριστα τους κώδικες αυτού του πλαισίου. Κατάλαβαν ακόμη ότι οι όροι του παιχνιδιού ήταν να αμφισβητήσουν με επιχειρήματα αυτό που τους έλεγα ως δεδομένο.

2^η Δράση:

Είμαι ένας αρχαιολόγος, για την ακρίβεια ο πρώτος αρχαιολόγος που ανακάλυψε οστά (κόκκαλα) δεινοσαύρων. Πηγαίνω στην κοινότητα των επιστημόνων (τα παιδιά) και τους λέω ότι ανακάλυψα οστά ενός όντος που δεν γνωρίζαμε μέχρι σήμερα ότι υπήρχε.
«Πού τα ανακάλυψες;»
«Πολύ μακριά από εδώ»
«Ωραία, πάμε να μας τα δείξεις ή φέρ’ τα εδώ να τα εξετάσουμε»
«Γιατί να τα εξετάσετε;»
«Για να επιβεβαιώσουμε ότι είναι αληθινά. Μπορεί να είναι κόκκαλα από ένα ζώο που ήδη γνωρίζουμε ότι υπάρχει ή υπήρχε. Μπορεί να μοιάζουν με κόκκαλα αλλά να είναι κάτι άλλο. Μπορεί να είναι πλαστικά.»

Ο αρχαιολόγος φέρνει τα οστά, οι επιστήμονες τα εξετάζουν και συμφωνούν ότι μόλις ανακαλύφθηκαν τα οστά ενός περίεργου, τεράστιου όντος, που ζούσε εκατομμύρια χρόνια πριν. Ο αρχαιολόγος λοιπόν, πείθει τους επιστήμονες μέσω αποδείξεων (μέσω των οστών). Συνθέτουν τα κόκκαλα και αποφασίζουν να ονομάσουν αυτό το ον δεινόσαυρο. Όλοι μαζί, με τα ίδια κριτήρια, με τα μόνα κριτήρια που έχουμε οι άνθρωποι, αυτά της λογικής και της εμπειρίας μας, συμφώνησαν ότι τα οστά είναι μια αδιαμφισβήτητη μέχρι σήμερα απόδειξη ότι υπήρχαν δεινόσαυροι. Μέχρι σήμερα. Εάν αύριο γίνει μια νέα ανακάλυψη, τότε είμαστε έτοιμοι να τη δεχθούμε.

3^η Δράση :

Έρχεται ένας επιστήμονας και μας λέει ότι βάσει των υπολογισμών του η γη είναι πυραμιδοειδής. Τι του απαντάμε;

Έρχεται ένας επιστήμονας και μας λέει ότι βάσει των υπολογισμών του τα αντικείμενα πέφτουν προς τα επάνω. Τι του απαντάμε;

Στόχοι των ανωτέρω δράσεων:

Να καταλάβουν τα παιδιά ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα και υποχρέωση απέναντι στον εαυτό του να σκέφτεται, να κρίνει και να αποφασίζει ελεύθερα, ακόμη κι αν οι σκέψεις και οι ιδέες του διαφέρουν από τις ιδέες των άλλων.
Εάν κάποιος άνθρωπος θέλει να συμφωνήσουμε με την άποψη ή τις ιδέες του, θα πρέπει να μας πείσει μέσω επιχειρημάτων (λογική) και μέσω αποδείξεων (εμπειρία).
Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλει την άποψη και τις ιδέες του στους άλλους.
Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να μας απαγορεύσει να αμφισβητήσουμε, μέσω επιχειρημάτων και αποδείξεων, την άποψη ή την ιδέα του.