η ανακάλυψη της φωτιάς

Η δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη που έκανε ο άνθρωπος (μετά την ανακάλυψη του εργαλείου – της πέτρας), ήταν η ανακάλυψη της φωτιάς.
Μα γιατί μιλάμε για την ανακάλυψη της φωτιάς; Δεν υπήρχε πάντα φωτιά στην επιφάνεια της Γης; Ναι υπήρχε. Τη δημιουργούσαν είτε οι κεραυνοί που έπεφταν στη Γη, είτε η λάβα των ηφαιστείων. Όταν όμως μιλάμε για την ανακάλυψη της φωτιάς, εννοούμε τον έλεγχο και τη χρήση της από τον άνθρωπο.

Και οι πέτρες υπήρχαν πάντα. Έγιναν όμως εργαλεία μόνο όταν ο άνθρωπος τις χρησιμοποίησε για να κάνει κάτι με αυτές, για να παράγει ένα έργο.
Αναλόγως με τις πέτρες, όταν ο Χόμο Χάμπιλις έβλεπε τη φωτιά, το μόνο που έκανε, ήταν να φοβάται και να τρομάζει, να απομακρύνεται και να κρύβεται. Αντιθέτως, από ένα σημείο στην εξέλιξη του ανθρώπου και μετά, πιθανότατα από την εποχή του Χόμο Ερέκτους (οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη τα στοιχεία για να ορίσουν με ακρίβεια το χρόνο ανακάλυψης της φωτιάς), ο άνθρωπος σκέφτηκε πως η φωτιά, όσο κι αν τον τρόμαζε, θα μπορούσε να του φανεί χρήσιμη. Έτσι προσπάθησε να την κρατήσει αναμμένη, να την μεταφέρει στη σπηλιά του, και στη συνέχεια να την ανάψει μόνος του.

Όλες οι ανακαλύψεις προϋποθέτουν δύο παράγοντες: ετοιμότητα της σκέψης για να κάνει την ανακάλυψη (ο καθοριστικός παράγοντας) και τυχαία συμβάντα. Έτσι μπορούμε να στήσουμε ένα φανταστικό σενάριο για την ανακάλυψη της φωτιάς.

Κάποτε ένας κεραυνός έπεσε σε ένα δέντρο και το δέντρο άρχισε να καίγεται. Κάποιες ώρες μετά, είχαν μείνει μόνο κάποια κλαδιά στο έδαφος που καίγονταν. Την ίδια στιγμή ένα άγριο ζώο κυνηγούσε έναν Χόμο Ερέκτους για να τον φάει. Ο Ερέκτους έτρεχε φοβισμένος, έτρεχε, έτρεχε, μέχρι που έφτασε στο σημείο που καίγονταν τα κλαδιά. Μόλις τα είδε τρόμαξε. Δεν ήξερε τι να κάνει. Μπροστά του ήταν η φωτιά και από πίσω ερχόταν το ζώο. Έμεινε λοιπόν ακίνητος. Ήταν σίγουρος ότι το ζώο θα ορμούσε να τον φάει. Τότε με έκπληξη διαπίστωσε πως το ζώο στεκόταν ακίνητο και δεν τον πλησίαζε. Ο Ερέκτους κατάλαβε πως η φωτιά που τον τρόμαζε, τρόμαζε και το άγριο ζώο. Έτσι σκέφτηκε: «Εάν μπορούσα να έχω κοντά μου τη φωτιά, δεν θα κινδύνευα από τα άγρια ζώα. Αλλά πώς θα μπορούσα να κρατήσω αναμμένη τη φωτιά και να μην σβήνει;»

Πέρασαν τα χρόνια. Κάποιος άλλος Ερέκτους ήταν κοντά σε μία φωτιά που έσβηνε. Ένα κλαδί που κρατούσε στα χέρια του, έπεσε πάνω στη φωτιά και εκείνη άναψε και πάλι δυνατά. Έτσι κατάλαβε πως για να συντηρήσει τη φωτιά έπρεπε να την τροφοδοτεί με ξύλα. Στη συνέχεια άλλοι Ερέκτους βρήκαν τον τρόπο να μεταφέρουν τη φωτιά, από το σημείο όπου έκαιγε τυχαία, μέσα στη σπηλιά τους.

Το επόμενο βήμα ήταν να βρουν τον τρόπο να ανάβουν μόνοι τους μία φωτιά. Πέρασαν ακόμη περισσότερα χρόνια (αιώνες). Τον Ερέκτους διαδέχθηκε ο Νεάντερνταλ. Εκεί που έτριβε λοιπόν ο Νεάντερνταλ δυο ξύλα, προσπαθώντας να φτιάξει ένα εργαλείο, είδε έκπληκτος ότι τα ξύλα πήραν φωτιά. Αυτό ήταν. Ο Άνθρωπος είχε ανακαλύψει τη φωτιά!

Η φωτιά ήταν πολύ χρήσιμη για τον Άνθρωπο. Του προσέφερε ζέστη, φως (μάλιστα από τη λέξη ‘φως’ πήρε και το όνομά της: φως-φωτιά) και προστασία. Ο Νεάντερνταλ ανακάλυψε και κάτι άλλο: Το κρέας γινόταν πιο μαλακό όταν ψήνονταν στη φωτιά. Από τότε έψηνε πάντα το κρέας του. Έτσι η τροφή του έγινε πιο μαλακή και δεν χρειαζόταν τόσο μεγάλα και κοφτερά δόντια και μεγάλες σιαγόνες. Οι σιαγόνες του άρχισαν να μικραίνουν και απελευθερώθηκε χώρος στο κεφάλι του για να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο ο εγκέφαλός του. Όσο περισσότερα πράγματα ανακάλυπτε ο άνθρωπος, τόσο πιο έξυπνος γινότανε, αλλά και όσο πιο έξυπνος γινόταν τόσο ανακάλυπτε περισσότερα πράγματα. Η πράξη του έθρεφε τη σκέψη και η σκέψη του την πράξη.

Σύνδεσμοι:

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathglobal_1_28/09/2003_1282433

http://www.enet.gr/?i=news.el.episthmh-texnologia&id=271419

Ο μύθος του Προμηθέα: http://www.theogonia.gr/iroes/hpi/promitheas.htm