Κάθε λαός για να προχωρήσει μπροστά πρέπει
να γνωρίζει τις ρίζες του και το παρελθόν του.
«Από την προσφυγιά του χθες, στην προσφυγιά του σήμερα. Η ιστορία επαναλαμβάνεται…»
Η σύγχρονη οδύσσεια των Σύριων προσφύγων ξυπνά µνήµες της ελληνικής προσφυγικής τραγωδίας του 1920. Κάτω από τον ουρανό του Αιγαίου και των µικρασιατικών παραλίων, ξετυλίχθηκαν παρόµοιες ιστορίες, ανθρώπινα δράµατα Χριστιανών, Εβραίων και Μουσουλµάνων – µια «θάλασσα πρόσφυγες» που ακολουθούν διαχρονικά τα ίδια µονοπάτια του εκπατρισµού, της δίωξης και του µαρτυρίου.
Η ανάρτηση αυτή δημιουργήθηκε για να τιμήσουμε με τον δικό μας τρόπο τους Έλληνες της Μικράς Ασίας που πριν εκατό και πλέον χρόνια έζησαν με αξιοπρέπεια και υπομονή τα μεγαλύτερα εγκλήματα της σύγχρονης ιστορίας όχι γιατί έκαναν κάτι κακό αλλά γιατί απλά και μόνον ήταν Έλληνες και Χριστιανοί .
Ανασκαλεύω την ιστορία στον χρόνο.
Εγκλωβισμένη σε μία ζωή που αποφάσισαν «άλλοι».
Η προσφυγιά ένα αταίριαστο ρούχο.
Η θύμησή μου χαραγμένη ανεξίτηλα σ’ ένα μισοτελειωμένο καμβά…
Αναρωτιέμαι. Άφησα οριστικά τα ίχνη μου;
Φυγή χωρίς επιστροφή;
Ανίερες οι συμμαχίες των «δυνατών».
Έγινα πιόνι, έρμαιο στα εξουσιαστικά παιχνίδια τους.
«Επιτεύγματα» μίσους κι αιματοχυσίας
στον Πόντο , στην Μικρά Ασία , στην Καππαδοκία.
Ο αέρας βαρύς , πένθιμος χτυπά σκληρά το πρόσωπό μου.
Τρέχω πανικόβλητη σ’ ένα «ταξίδι» σωτηρίας,
«ταξίδι» εγκατάλειψης
με μια εικόνα στο χέρι μου.
Τρέμω… Πρέπει να φυλάξω την πατρογονική παρακαταθήκη.
Αμείλικτο , αιώνιο το δίλημμα
ένα δίλημμα ζωής-θανάτου:
Ν’αρνηθώ να εγκαταλείψω την μυρωμένη αγκαλιά της γενέθλιας γης μου; –
« Και ΄κει που νομίζεις πως όλα τελείωσαν, η ιστορία αρχίζει από την αρχή…»
Η 19η Μαΐου στην Τουρκία είναι εθνική γιορτή.
Για τους Έλληνες αντίθετα η 19η Μαΐου είναι μέρα πένθους γιατί πριν από 100 και πλέον χρόνια έγινε η μεγαλύτερη καταστροφή που γνώρισε ο Ελληνισμός. Οι Έλληνες ξεριζώθηκαν και διώχτηκαν από τις περιοχές της προποντίδας του ελλήσποντου και της Μαύρης θάλασσας στις οποίες ζούσαν εδώ και 3000 χρόνια περίπου.
Το κακό για τους Έλληνες ξεκίνησε το 1906 από τη περιοχή της Θράκης και ολοκληρώθηκε με την καταστροφή και την υποχρεωτική μετακίνηση των πόντιων σαν πρόσφυγες στην κυρίως Ελλάδα. Μετά το 1922, όταν τελείωσαν όλα έχει μείνει μόνο η κυρίως Ελλάδα όπως την ξέρουμε σήμερα και την βλέπουμε στον χάρτη μας. Το Γένος των Ελλήνων δεν έχασε τότε απλώς ένα κομμάτι του, αλλά στην κυριολεξία, έχασε τον μισό εαυτό του. Όμως πάντα στην ψυχή μας θα υπάρχει ο πόνος για τις μαγικές πολιτείες που χάθηκαν … ο θρήνος για τις αλησμόνητες πατρίδες…
Όμως, μπορούμε να την κάνουμε και μία ημέρα ελπίδας.
Μπορεί να έφυγαν άδικα τόσες εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές. Όμως, οι ιδέες τους είναι ακόμα ζωντανές. Οι πατρίδες του Πόντου δεν είναι ξεχασμένες.
Ο Ελληνισμός έχει περάσει από σαράντα κύματα. Όμως είναι ακόμα ζωντανός. Και θα μείνει όσο υπάρχουν άνθρωποι, γιατί είναι ίσως το μοναδικό νοητικό οικοδόμημα που έφθασε τόσο κοντά στον άνθρωπο, που εξύψωσε τόσο πολύ τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και δεν μπόρεσαν να τον σταματήσουν οι σφαγές, οι διωγμοί, ο ξεριζωμός.
Γιατί οι ρίζες μας δεν σε είναι σε χώματα. Είναι στις καρδιές και στα μυαλά των ανθρώπων.
Η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Ξεριζωμός: Οι μνήμες μένουν άσβεστες…..
Εκεί, στον Εύξεινο Πόντο, ξεκίνησε και μεγαλούργησε ο ελληνικός πολιτισμός. Εκεί, σταμάτησε για λίγο την πορεία του μέσα στο χρόνο. Η ιστορία κατέγραψε σελίδες τραγικές, γεμάτες πόνο, θλίψη, συμφορές, σκοτάδι και ερημιά.
Εκεί, που αιώνες πριν ο ελληνισμός γνώρισε δόξες λαμπρές, θρύλους και παραδόσεις μοναδικές, εκεί απλώθηκε η φρίκη, η δυστυχία, το αίμα των αθώων ψυχών. Η ελληνική από τα βάθη των αιώνων γη χτυπιέται και δέρνεται θρηνεί και οδύρεται απαρηγόρητα για την κατάντια της Ρωμιοσύνης που με τόση στοργή και αφοσίωση την δούλεψε και την διαφέντεψε τόσες χιλιάδες χρόνια. Βίαια και απάνθρωπα οι έλληνες της Ιωνίας ξεριζώθηκαν από τις λατρεμένες τους πατρίδες… και χέρια βέβηλα απλώθηκαν και μόλυναν τα ιερά τα άχραντα γκρεμίζοντας και καταστρέφοντας ολότελα τις πατρογονικές εστίες.. Το 1922 έγινε η Μικρασιατική καταστροφή. Το ξεθεμέλιωμα , ο χαλασμός του Ελληνισμού της Ιωνίας και της Θράκης και ο χαμός τους.
Ο ξεριζωμός και η προσφυγιά που ακολούθησε, ήταν το αποκορύφωμα της μεγάλης εθνικής συμφοράς.
Ας προσπαθήσουμε να αναπλάσουμε το δραματικό οδοιπορικό των Ελλήνων προσφύγων, κυρίως από το Ανατολικό Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα, που διέφυγαν µε μυθιστορηματικό τρόπο από την κατοχική Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν έως την Απελευθέρωση στις φιλόξενες πατρίδες της Κύπρου, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής και επαναπατρίσθηκαν µε ενέργειες του διεθνούς οργανισμού UNRRA αμέσως μετά τη συντριβή των δυνάμεων του Άξονα.
Δείτε το βίντεο της συναδέλφου Αντωνίας Κώνιου
Ένα ντοκιμαντέρ εκπαιδευτικού χαρακτήρα διάρκειας περίπου δέκα λεπτών, με θέμα τη Μικρασιατική Καταστροφή, δημιούργησε η Αντιδημαρχία Παιδείας Αθλητισμού Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης του Δήμου Καλαμαριάς, στο πλαίσιο του επετειακού προγράμματος Καλαμαριά 1922-2022, ” Μια θάλασσα μνήμες…και γινήκαμε όλοι ένα.” Πρόκειται για ένα τεκμηριωμένο επιστημονικά ντοκιμαντέρ, που περιλαμβάνει εκτός από animation στοιχεία ,και κάποια πολύ σπάνια ντοκουμέντα, φωτογραφίες και πληροφορίες και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων με σκοπό να παρουσιάσει με σύντομο, εύληπτο και τεκμηριωμένο τρόπο τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν την ιστορική περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής. “Επιλέγοντας αυτόν τον τρόπο παρουσίασης μιας δραματικής σελίδας της ιστορίας μας πιστεύουμε ότι συμβάλουμε στη γνώση και στη μάθηση με τρόπο αντικειμενικό και ψύχραιμο “εξήγησε ο Αντιδήμαρχος Παιδείας και συντονιστής του προγράμματος, Αθανάσιος Γιαννακός. Το Σενάριο και η Σκηνοθεσία είναι του Γιώργου Χατζηβασιλείου.
Όμορφή μου Ανατολή βίντεο
Το βίντεο επιμελήθηκε η δασκάλα: Ιατρίδου Αργυρώ
Μικρασιατική καταστροφή... ένα ανθρωπιστικό δράμα, μιας γενικότερης ευρωπαϊκής εμπειρίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ποίημα για τους πρόσφυγες
Μικρά Ασία Μικρασία, χάνεται από τα µάτι αλλά εκεί µένει στην άσπιλη ψυχή τους,
µαζί την κουβαλούν στην νέα γη
τυφλοί προχωρούν
έπεσαν άγρια απ’ τον παράδεισο στην µατωµένη ειρκτή
τους λιθοβόλησαν µε πέτρες χωρίς έλεος
τους έβαλαν αγκάθινο στεφάνι µα απ’ την πληγή ανέβλυζε νερό.
Κι αν έβλεπαν στα µάτια ζοφερό τον θάνατο
Στάθηκαν µαχόµενοι µπροστά του
και µε το χέρι στην καρδιά πήραν την άµµο
και έφτιαξαν ξανά σαν τα παιδιά, το κάστρο που γκρέµισε ο αφρός
µόνον έτσι αγγίζουν τον ήλιο εκεί που δεν έχει η ζωή.
Ατενίζουν το βαθύ γαλάζιο που γέµισε µε δάκρυα, δάκρυα απ’ τον παράδεισο, τον τόπο που σαν φωτιά έκαψε το έρεβος του θανάτου
καρφώνουν τα µάτια εκεί , στην αγαστή πατρίδα.
Μα να τες, σαν ζωγραφιές, χαιρετούν τραγουδώντας, χορεύοντας στον αθάνατο ρυθµό που στοίχειωσε την γη, ζουν οι ψυχές τους, λουσµένες από φως και ελπίδα αιώνια.
Στον Πόντο αν βρεθείς, ποτέ μη λησμονήσεις
Το νερό του είναι απ’ το αίμα σου, το χώμα απ’ το κορμί σου
και ο αέρας που φυσά απ’ την αναπνοή σου.
Απόσπασμα από το βιβλίο “Νεράιδες και υπερήρωες του Πόντου”
Εκπαιδευτικό υλικό για την Μικρασιατική Καταστροφή
Ας γνωρίσουμε παρακάτω δουλειές συναδέλφων που πλημμυρίζουν από αγάπη και δημιουργήθηκαν από εκπαιδευτικούς και παιδιά, για τα παιδιά….
Η Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι κομμάτι της ιστορίας των Ελλήνων και οφείλουμε να την γνωρίζουμε και να μην ξεχνάμε !! Τα παιδιά , οι νέες γενιές έχουν το δικαίωμα και πρέπει να απαιτούν να μαθαίνουν την ιστορία τους.
Οι ισχυροί ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΝ διάφορες μεθόδους για να χάσουμε το δρόμο μας, για να ξεχάσουμε το παρελθόν μας και ότι μας προσδιορίζει. Όμως ο Ελληνισμός παρότι έχει περάσει από σαράντα κύματα είναι ακόμα ζωντανός. Γι’ αυτό και δεν μπόρεσαν να τον σταματήσουν οι σφαγές, οι διωγμοί, ο ξεριζωμός. Γιατί οι ρίζες μας δεν σε είναι σε χώματα. Είναι στις καρδιές και στα μυαλά των ανθρώπων. Οι ιδέες τους είναι ακόμα ζωντανές.
Στίχοι:
Κι όταν ξυπνώ, θυμάμαι
Κι όταν στον ύπνο κρυφτώ, αχ, θυμάμαι
Κι όταν διψώ, θυμάμαι
Κι όταν χορταίνω νερό, αχ, θυμάμαι
Κι αν σε πήραν, είσ’ εδώ
Σ’ έχουν αυτοί, μα σ’ έχω εγώ
Κι αν, μισή, ακόμα ζω
Είναι που δεν ξεχνώ
Κι αν μου πήραν την ψυχή
Δεν μου ‘χουν πάρει το κλειδί
Το ‘κανα χρυσό
Για να στο χαρίσω όταν σε βρω
Κι όλα πια δικά σου θα ΄ναι
Δεν ξεχνώ. Σε θυμάμαι.
Κι όταν γελώ, λυπάμαι
Κι όταν για ελπίδα μιλώ, αχ, φοβάμαι
Χρόνια, καρφιά, περνάνε
Κι όσο περνάν, πιο βαθιά, αχ, τρυπάνε
Κι αν σε πήραν, είσ’ εδώ
Σ’ έχουν αυτοί, μα σ’ έχω εγώ
Κι αν, μισή, ακόμα ζω Είναι που δεν ξεχνώ
Κι αν μου πήραν την ψυχή Δεν μου ‘χουν πάρει το κλειδί
Το ‘κανα χρυσό Για να στο χαρίσω όταν σε βρω
Κι όλα πια δικά σου θα ΄ναι Δεν ξεχνώ. Σε θυμάμαι.
Οι πατρίδες του Πόντου δεν είναι ξεχασμένες. Δεν είναι απλά αναμνήσεις, όπως θέλουν να πιστεύουν κάποιοι. Είναι πατρίδες αλησμόνητες, δεν ξεχνιούνται και όση σκόνη και να πέσει στο εξώφυλλο του βιβλίου της ποντιακής γενοκτονίας, πάντα θα υπάρχουν δυο χέρια όπως αυτά των παρακάτω εκπαιδευτικών να το καθαρίσουν και να το βάλουν στο ράφι της ιστορίας που του αξίζει».
Γιατί ο Πόντος ζει και πάντα θα ζει στου χρόνου την πορεία…………
Η γιαγιά Κερεκή
Ένα παραμύθι της εκπαιδευτικού ειδικότητας ΠΕ70, Κλεονίκη Παπαντώνη που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό ΠΕ02, Αικατερίνη Κοθρά και των μαθητών της Α τάξης του 18ου Δημοτικού σχολείου Λάρισας.
Δείτε το πατώντας στην παρακάτω εικόνα….
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου-19 Μαΐου
Παρακάτω μια εκπαιδευτική ιστορική παρέμβαση που ενώ δημιουργήθηκε μέσα στους κλειστούς τοίχους μιας αίθουσας ,από τους μαθητές και τις μαθήτριες του Ε1 τμήματος στο 13ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης, σε συνεργασία με τη δασκάλα τους Μαρία Λιμπανοβνού, για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, πήρε το δρόμο της δημοσιότητας με τα άξια χέρια της εκπαιδευτικού Σωτηρίας Κίτσιου.
Μικρά Ασία, 100 χρόνια από την καταστροφή!
Ένα πολύ όμορφο αφιέρωμα στη μεγάλη προσφορά του ελληνισμού της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα.100 χρόνια μετά…δεν ξεχνούμε!
Στο βίντεο συμμετέχουν παιδιά από τα τμήματα Β2΄, ΣΤ2΄ & ΣΤ3΄ των 11ου & 21ου Δημοτικών Σχολείων Ευόσμου, κατά τη σχολική χρονιά 2022-2023. Στόχος τους να διδαχθούμε και να διδάξουμε ιστορία, να βοηθήσουμε την εκπαιδευτική κοινότητα να προσεγγίσει το θέμα και όλους/ες… να μη ξεχνούμε το φως που ήρθε “από γη μακρινή”… ! Μπορείτε να δείτε τις δράσεις των σχολείων μας σε σχέση με το αφιέρωμα αυτό στο ακόλουθο ebook: https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/…
Eυχαριστούμε τις υπεύθυνες εκπαιδευτικούς των τμημάτων ΣΤ1΄ Γαβριήλ Κωνσταντία , ΣΤ2΄ Κουφονίκου Κωνσταντίνα και ΣΤ3΄ Πριτσιανάκη Σοφία για τη συνεισφορά τους στην παρουσίαση που έγινε στις 4/11/2022 στη σχολική μας μονάδα, όπου πήρε μέρος και το τμήμα ΣΤ1΄. Επιμέλεια αφιερώματος, βίντεο, διασκευής του αρχικού κειμένου και προσαρμογής του στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Νασούφη Παρθενόπη (υπεύθυνη εκπαιδευτικός του Β2΄)
Μια σύντομη περιγραφή των ιστορικών γεγονότων που οδήγησαν στη Μικρασιατική εκστρατεία και την ήττα του ελληνικού στρατού και στη συνέχεια την καταστροφή της πόλης της Σμύρνης, από την ιστοσελίδα του Φώτη.
Μέλη και Μελέκ
Η Μέλη αγαπάει πολύ την κούκλα της, τη Μελέκ. Την έχει φτιάξει η γιαγιά της και δεν την αποχωρίζεται ποτέ…
Ωστόσο, κάποιες φορές, οι συνθήκες ανατρέπουν τα πάντα γύρω μας…
Τον Σεπτέμβρη του 1922, η Μέλη θα μάθει να ζει χωρίς τη Μελέκ, μακριά από το σπίτι της και από τα αγαπημένα της πρόσωπα…
Μέσα στην καρδιά της όμως –και στη δική της και στης Μελέκ– θα ζει πάντα η αγάπη. Και μια αγάπη αληθινή μπορεί να δώσει ξανά ζωή σε όλα…
Μια ιστορία μνήμης και ανθρωπιάς… για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πατήστε στην εικόνα για να διαβάσετε ένα απόσπασμα του βιβλίου
Δείτε το δωρεάν εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Η ιστορία του Πόντου_μέρος α
Η ιστορία του Πόντου_μέρος β
Μικρασιατική καταστροφή και πρόσφυγες
Η μικραρασιατική εκστρατεία
ΠΟΝΤΟΣ | Οι Μεγάλες Ώρες – Ντοκιμαντέρ του Livemedia για τα γεγονότα έως τη Γενοκτονία
Είναι ο αδελφός μου, ο Στάθης!
100 χρόνια μετά!
Ἡ Μαρία βρέθηκε στὸν δρόμο γιὰ τὸν ξεριζωμό, ἀνάμεσα στὶς ὑπόλοιπες Ρωμιές, μὲ τὰ 6 της παιδιὰ καὶ τοὺς γέροντες γονιούς της…
Κρατώντας σφιχτὰ στὴν ἀγκαλιὰ τὸ μωρό της, τὸν Στάθη της, ποὺ ἦταν δὲν ἦταν 2 χρονῶν…
[…]
«Ὅταν ὑπάρχουν τόσες ψυχὲς νὰ περισωθοῦν, οἱ ἀποφάσεις πρέπει νά᾿ ναὶ γρήγορες καὶ γενναῖες. Πρέπει νὰ τὴν πληρώσει ὅποιος καθυστερεῖ τοὺς ὑπόλοιπους. Ὁ πιὸ ἀδύναμος. Τελεία καὶ παύλα», τριβίλιζε ὅλο καὶ πιὸ φωναχτὰ στὸ ταλαίπωρο μυαλό της.
Ἡ καρδιά της πήγαινε νὰ σπάσει.
Ὅλα τὰ ὑπόλοιπα ὅμως γύρω της, τῆς φώναζαν τὸ ἴδιο.
Κοντοστάθηκε γιὰ λίγο.
Τὸ ἔβαλε στὸ στῆθος.
Ρούφηξε ἀχόρταγα ἐκεῖνο.
Τὴν πῆραν τὰ κλάματα.
Ἡ Κλεάνθη της, δίπλα της, τὴν ρώτησε τί ἔχει.
Σκούπισε μὲ τὴν ἀνάστροφη τὰ μάτια της.
«Τίποτα δὲν ἔχω. Προχωρῆστε ἐσεῖς! Νὰ ἀλλάξω τὸ παιδί».
Τοὺς εἶδε ν᾿ἀπομακρύνονται λίγα βήματα.
Βεβαιώθηκε πὼς ὅλοι τους κοιτοῦν μπροστά.
Τὸ ἔσφιξε στὴν ἀγκαλιά της.
Ὄχι πολὺ δυνατά, μὴν τὸ ξυπνήσει.
Τὸ κοίταξε μὲ λατρεία.
Καὶ τὸ φίλησε γλυκά.
Γιὰ τελευταία φορά.
Ἔφτιαξε τὸ ρουχαλάκι του καὶ τὸ ἀκούμπησε μαλακὰ στὴν ἄκρη τοῦ δρόμου.
Σηκώθηκε.
Τὸ σταύρωσε.
Καὶ γύρισε ἀπότομα.
Κι ἄρχισε νὰ περπατάει γρήγορα νὰ προλάβει τοὺς ὑπόλοιπους.
Ἔνιωσε τὰ σώθικά της νὰ ξεριζώνονται.
Τὸ μέσα της ἄρχισε νὰ κραυγάζει.
«Κακούργα! Μάνα εἶσαι ἐσύ; Ποῦ τ᾿ἀφήνεις τὸ παιδὶ μονάχο;»
Τράβηξε δυνατὰ τὰ μαλλιά της.
Μὲ κλειστὸ τὸ στόμα.
Τοὺς ἔφτασε.
Πῆγε δίπλα στὴ μάνα της.
Στὸ σπαρακτικὸ βλέμμα, τῆς ἔτεινε νὰ κάνει τσιμουδιά.
Ἀκούμπησε τὸ κεφάλι της στὸ δικό της καὶ προχωρώντας ἔμπλεξε τὸ κλάμα τους κι ἑνώθηκε σὰν ἕνα.
Δὲν εἶχαν ἀκόμα προχωρήσει πολύ.
Στιγμὲς βαριές, αἰώνιες…
Γύρισε ἡ Μαρία νὰ δεῖ τὸν Στάθη της ἀπὸ μακριὰ γιὰ μία τελευταία, τελευταία φορά.
Πρὶν προλάβει ἡ μάνα της νὰ τὴν γυρίσει πρὸς τὰ ἐμπρός…
Γύρισε πρὸς τὰ πίσω καὶ ἐκείνη.
Ἕνας καβαλάρης φάνηκε ἀπὸ τὸ πουθενά …
(απόσπασμα από την ιστορία «Είναι ο αδελφός μου ο Στάθης» του Σταύρου Γουναρίδη που περιέχεται στο βιβλίο «Όταν ψιθυρίζει ο Θεός», με πρόλογο του Σταμάτη Σπανουδάκη, εκδ. Έαρ)
Ακούστε ολόκληρη την οπτικοποιημένη ιστορία στο βίντεο που ακολουθεί.
Αφήγηση: Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος,
Μουσική επένδυση: “Η Σμύρνη” του Σταμάτη Σπανουδάκη.
Τα χρόνια πέρασαν και οι πρόσφυγες απέδειξαν ότι είχαν πολλά να προσφέρουν. Με το δηµιουργικό και δραστήριο πνεύµα τους ανανέωσαν πολλούς τοµείς της νεοελληνικής κοινωνίας. Η λογοτεχνική παραγωγή τα επόµενα χρόνια είναι αξιοσηµείωτη µε πολλούς µικρασιάτες λογοτέχνες να διακρίνονται. Μέσα από τα πεζά και τα ποιήµατα τους µετέφεραν τις αναµνήσεις τους για έναν χαµένο παράδεισο που άφησαν πίσω τους. Εκτός από τη λογοτεχνία εµπλούτισαν την ελληνική παράδοση µε τα ήθη, τα έθιµα, το τραγούδι τους, τη µουσική, το χορό, τη µαγειρική. Οι πατρίδες που εγκατέλειψαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες πριν από 90 χρόνια περίπου µπορεί να χάθηκαν οριστικά, η συνέχεια όµως της παράδοσης και του πολιτισµού τους δε σταµάτησε ποτέ.
Βρέθηκε αυθεντικό video για την καταστροφή της Σμύρνης!
Το video αυτό τραβήχτηκε από τον George Magarian και είδε το φως της δημοσιότητας από τον εγγονό του Robert Davidian, ο οποίος το ανακάλυψε στο σπίτι της γιαγιάς του στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, όπου βρισκόταν ξεχασμένο για πολλές δεκαετίες.
Στο σπάνιο αυτό βίντεο ντοκουμέντο έχουμε την ευκαιρία να δούμε εικόνες από την ευτυχισμένη Σμύρνη πριν την καταστροφή, εικόνες από την καμένη γη που άφησε πίσω της η θηριωδία των Τούρκων, αλλά και πολλές εικόνες από τη φυγή των κυνηγημένων, τους καταυλισμούς και την προσπάθεια επιβίωσής τους στις νέες πατρίδες. Προς το τέλος μάλιστα του 10λεπτου βίντεο διακρίνονται τα πρώτα σπίτια που χτίζουν οι πρόσφυγες στην Αθήνα πιθανόν στην περιοχή του Νέου Κόσμου.
(Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το video, βλέπε εδώ)
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τους Νεότουρκους, δεν είναι ένα θέμα που αφορά μόνο τους Πόντιους παγκοσμίως. Είναι ένα θέμα που αφορά τον ελληνισμό από άκρη σε άκρη! Ο Σύλλογος Ποντίων Μονάχου περνάει το δικό του μήνυμα, εμείς δεν γενοκτονηθήκαμε, εμείς είμαστε ακόμα εδώ!
Mικρά Aσία… Aναζητώντας Όσα δεν Έβησε ο Χρόνος
Η δεύτερη κινηματογραφική παραγωγή του ΙΜΕ, μία σειρά τεσσάρων ημίωρων ντοκιμαντέρ σε σενάριο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Λουκόπουλου, έχει τίτλο «Μικρά Ασία… Αναζητώντας Όσα δεν Έσβησε ο Χρόνος». Τα γυρίσματα της σειράς έγιναν το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1998. Η αφήγηση στηρίζεται στο διάλογο δύο ψυχών, που περιπλανώνται στο χώρο και το χρόνο αναζητώντας τις ρίζες τους. Μέσα από αυτή την περιπλάνηση προσεγγίζουμε την ιστορία της Μικράς Ασίας στη διαχρονικότητά της.
Συγκεκριμένα, περιηγούμαστε είκοσι πόλεις της Μικράς Ασίας και ανακαλύπτουμε την ιστορία τους σε διαφορετικές χρονικές περιόδους από την Αρχαιότητα έως σήμερα. Ο κινηματογραφικός φακός περνά μέσα από τις εποχές και αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητές τους· η Αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τα Νεότερα χρόνια διαπλέκονται, δημιουργώντας το πολιτισμικό μωσαϊκό που χαρακτηρίζει τη Μικρά Ασία.
Το οδοιπορικό, που ξεκινά από την ‘Ασσο και καταλήγει στα Μύρα, περιλαμβάνει τις εξής πόλεις: ‘Ασσο, Πέργαμο, Αϊβαλί, Μοσχονήσια, Τέω, Ερυθραί, Μαγνησία, Σμύρνη, Έφεσο, Κλάρο, Πριήνη, Μίλητο, Σιρίντζε, Δίδυμα, Ηράκλεια, Κνίδο, Καύνο, Ξάνθο, Λίβισι, Μύρα. Η σειρά εμπλουτίζεται με τρισδιάστατες αναπαραστάσεις μνημείων. Συγκεκριμένα, σε τρισδιάστατη μορφή εμφανίζονται ο ναός της Αθηνάς στην ‘Ασσο, ο βωμός του ναού της Λευκοφρυηνής Αρτέμιδος στη Μαγνησία, η Αγορά και το Βουλευτήριο της Μιλήτου, το λιμάνι της Κνίδου και τρία λατρευτικά κτήρια της ακρόπολης της Ξάνθου.
Τα τέσσερα ντοκιμαντέρ της σειράς είναι τα ακόλουθα:
Από την ‘Ασσο στο Αϊβαλί
Από την Τέω στη Σμύρνη
Από την Έφεσο στην Ηράκλεια
Από την Κνίδο στα Μύρα
Πόντος, αγαπημένη πατρίδα, αλησμόνητη…
Κάντε κλικ στην εικόνα για να δείτε την παρουσίαση
‘’Το κόκκινο ποτάμι‘’ από το αίμα των προγόνων
Μικρασία 1922. Μιά γενοκτονία ζητά δικαίωση!
Συνοψίζοντας, η µικρασιατική καταστροφή αποτέλεσε σταθµό στην πορεία του ελληνικού έθνους, καθώς επέδρασε καταλυτικά στη διαµόρφωση της ταυτότητας του ελληνικού πολιτισµού. Η Μικρασιατική καταστροφή δεν αποτελεί ένα ακόµα ιστορικό γεγονός που µελετάται µε ψυχρούς µαθηµατικούς υπολογισµούς, αλλά ένα γεγονός που στιγµάτισε της ζωές της ολόκληρου έθνους, αλλά και το µέλλον ολόκληρης της χώρας της. Παρ’ όλο που τα πατρογονικά εδάφη της καταστράφηκαν ολοσχερώς, εντύπωση προκαλεί το ότι τα πολιτιστικά στοιχεία κατάφεραν να διασωθούν και να επιβιώσουν, παρά την πάροδο του χρόνου και τη φθορά που θα µπορούσε να προκαλέσει.
Βέβαια, η διερεύνηση των συµβάντων αυτών δεν πρέπει να είναι µονοµερής, αλλά η προσέγγιση πρέπει να γίνει µε αντικειµενικότητα, αµεροληψία και να είναι σφαιρική.
Όχι µόνο Έλληνες αλλά και Τούρκοι δεινοπάθησαν, υπέφεραν και αγωνίστηκαν για την επιβίωσή της στο νέο τόπο ,στον οποίο εξαναγκάστηκαν να µετακινηθούν παρά τη θέλησή της. Εξαιτίας αυτού άλλωστε, παρατηρούνται κοινά βιώµατα ανάµεσα σε Έλληνες και Τούρκους πρόσφυγες.
Δεν ξεχνάμε.
Τιμούμε τους προγόνους μας.
Μαθαίνουμε την ιστορία μας, για να αποφύγουμε παρόμοια λάθη με καταστροφικές συνέπειες για την πατρίδα μας.
Καλλιεργούμε την ειρήνη, τη δημοκρατία, την αρμονική συνύπαρξη με τα άλλα έθνη.
Δε διαπραγματευόμαστε το ιστορικό παρελθόν μας, τα ιερά και τα όσια της φυλής μας.
Δείτε παρακάτω περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για την Μικρασιατική καταστροφή μέσα από μια διαδραστική εικόνα “Η ιστορία του μικρασιατικού εγχειρήματος”
Δείτε και τα παρακάτω σχετικά άρθρα:
Μικρασιατική καταστροφή -Από το όραμα στη συντριβή…
Η μικρασιατική Καταστροφή μέσα από τη ματιά του Κινηματογράφου
Περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία, τη γενοκτονία, τα ήθη έθιμα του Πόντου, μαθητικές δημιουργίες και χρήσιμο υλικό θα βρείτε στα παρακάτω:
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου . Ιστοσελίδα του Καθηγητή Κ. Φωτιάδη (ανοίξτε την καρτέλα η Ιστορία του Πόντου)
Ψηφιακή Πύλη Αρχείων για το 1922: Διαδικτυακή βιβλιοθήκη με όλα τα στοιχεία για τη Μικρασιατική Καταστροφή και την προσφυγιά
Μια βάση δεδομένων η οποία θα περιέχει όλες τις διαθέσιμες αρχειακές πηγές της χώρας που έχουν σχέση με τη Μικρασιατική Καταστροφή, τους πρόσφυγες και τις ενέργειες του ελληνικού κράτους προκειμένου να μπορέσουν να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία επιχειρούν να δημιουργήσουν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ).
Το εγχείρημα είναι ενταγμένο στο πλαίσιο του εορτασμού έτους μνήμης για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η βάση που θα ονομάζεται «Ψηφιακή Πύλη Αρχείων για το 1922», θα είναι προσβάσιμη από το κοινό, και θα εμπεριέχει στοιχεία που σχετίζονται με την παρουσία του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στον Πόντο από το 1914 έως το 1922, τη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922), τις προσφυγικές ροές και τους διωγμούς, την προσφυγική αποκατάσταση (αγροτική και αστική), τις προσφυγικές αποζημιώσεις, την περίθαλψη των προσφύγων, τα προσφυγικά σωματεία και συλλόγους, τα προσφυγικά σχολεία, τις προσφυγικές εφημερίδες, καθώς επίσης προσωπικές μαρτυρίες και αφηγήσεις των προσφύγων.
Η Πύλη, που θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο, θα είναι προσβάσιμη μέσω της ιστοσελίδας των ΓΑΚ (archives1922.gak.gr) και ο επισκέπτης της θα μπορεί να αναζητήσει και να πλοηγηθεί στα στοιχεία περιγραφής των αρχείων και συλλογών κάθε φορέα διατήρησης.
Παράρτημα :
Στις 29 Δεκεμβρίου 1987 ξεκίνησε να προβάλλεται από την ΕΤ 1 η τηλεοπτική σειρά “Σαν τα τρελά πουλιά” βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Μαρίας Ιορδανίδου, σε σκηνοθεσία Φώτη Μεσθεναίου. Κεντρική ηρωίδα η εγγονή της Λωξάνδρας η Άννα την ιστορία της οποίας παρακολουθούμε από το 1920 ώς το 1960. Πρόκειται για αυτοβιογραφία της Μαρίας Ιορδανίδου που εμφανίζεται με το όνομα Άννα Κριεζή. Το σενάριο υπογράφουν οι Θανάσης Καστής και Φώτης Περδικόπουλος. Τους βασικούς ρόλους υποδύονται οι ηθοποιοί: Θέμις Μπαζάκα (Άννα), Νέλλη Αγγελίδου (κυρία Κλειώ), Γιάννης Ζαβραδινός, Δήμητρα Ζέζα, Τίμος Περλέγκας, Νίκος Σκιαδάς κ.ά.
Δείτε το πρώτο επεισόδιο της σειράς:ΣΑΝ ΤΑ ΤΡΕΛΑ ΠΟΥΛΙΑ ΕΠ001
Φύλλο εργασίας για μεγάλες τάξεις
“Εργαζόμενες Ελληνίδες στην εποχή του Μεσοπολέμου”
Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να διαβάσετε ‘αρθρα για την γενεοκτονία και πολλά ακόμη
14 Σεπτεμβρίου 1922. Η Σμύρνη καίγεται! (βιβλιοπροτάσεις για την Μικρασία και την Καταστροφή)
 |
-
Ιστορικό σημείωμα
Τον Αύγουστο του 1922 ο τουρκικός στρατός άρχισε να φθάνει στη Σμύρνη. Το μέτωπο είχε καταρρεύσει λίγες ημέρες νωρίτερα και πολλοί άντρες του ελληνικού στρατού αναζητούσαν καταφύγιο στα παράλια, λαβωμένοι και απογοητευμένοι. Από τους Τούρκους, πρώτοι μπήκαν στην πόλη οι τσέτες, δηλαδή οι άτακτοι μαχητές που ακολουθούσαν το στρατό του Κεμάλ. Αμέσως άρχισαν τις θηριωδίες. Εκτέλεσαν όσους άντρες βρήκαν μπροστά τους και έκαναν πλιάτσικο στα σπίτια και άρπαζαν από τις γυναίκες χρυσαφικά και τιμαλφή. Έφτασαν στο σημείο να κόβουν τα δάχτυλα ή τα αφτιά για να πάρουν δαχτυλίδια και σκουλαρίκια….
Η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 31 Αυγούστου έως 4 Σεπτεμβρίου (με το παλαιό ημερολόγιο). Σήμερα η επέτειος αυτή στην πραγματικότητα είναι η 13 Σεπτεμβρίου, καθώς την επόμενη χρονιά εισήχθη στην Ελλάδα το νέο ημερολόγιο. Η φωτιά σήμανε το οριστικό τέλος της μακραίωνης παρουσίας του ελληνισμού στη Μικρά Ασία….
Μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης στην πόλη ζούσαν 270.000 άνθρωποι εκ των οποίων οι 140.000 ήταν Έλληνες, 80.000 μουσουλμάνοι Τούρκοι, 20.000 Εβραίοι και 12.000 Αρμένιοι. Η Γκιαούρ Ιζμίρ, η «άπιστη» Σμύρνη, όπως την αποκαλούσαν οι Τούρκοι, χάθηκε στις φλόγες….
Πηγή κειμένου: “Μηχανή του χρόνου”
***
Τα Βουρλά μας καίγονται (Νίτσα Παραρά – Ευτυχίδου), εκδ. Λιβάνη
Πριν φύγουμε από το σπίτι μας, στον Άγιο Χαράλαμπο, αρπάξαμε μια αλλαξιά, κανένα ρούχο, ό,τι χώρεσε σ’ ένα μποξά, ό,τι μπορούσε να σηκώσει ο καθένας. “Στο δρόμο οι Τούρκοι, άμα κρατούσες μπόγο, σου σπάζαν τα χέρια να σ’ τον πάρουν. Αλλά και με την εξάντληση που είχαμε ήταν αδύνατο να περπατήσεις κανονικά. Προτιμούσες ό,τι κρατάς να τα παρατήσεις στο δρόμο. Από τη μια κι από την άλλη του δρόμου ήτανε στοίβα οι μπόγοι, δεν μπορούσες να περάσεις. Φέρνανε εμπόδια οι Τούρκοι για να διαλέγουν τις κοπέλες. Οι αχόρταγοι. “Στο συνωστισμό του κόσμου που περίμενε, οι ξένοι, οι Αμερικάνοι, το βράδυ ρίχνανε φωτοβολίδες να διευκολύνουν τους Τούρκους να βλέπουν πού υπάρχουν γυναίκες και κοριτσάκια ακόμα, να έρχονται οι Τούρκοι και να τα παίρνουν. Είχαμε ευτυχώς από τον Θεό τη βοήθεια και δε μας πήρανε. Από δίπλα μας ακόμα και την τελευταία στιγμή, βραδιά, παίρνανε κορίτσια που ξεφώνιζαν κι αγριεύαμε και κρυβόμασταν”
Τρεις αιώνες μια ζωή (Φιλιώ Χαϊδεμένου), εκδ. Λιβάνη
“Δυο μέρες και δυο νύχτες μείναμε όρθιοι στην παραλία περιμένοντας να μπούμε σε κάποιο πλοίο. Χιλιάδες κόσμος, απελπισμένος και εξαθλιωμένος, με μάτια άδεια απ’ τα όσα είχαμε δει και την ψυχή ματωμένη απ’ τον πόνο της απώλειας των αγαπημένων μας. Κάρα άδειαζαν πεθαμένους δίπλα μας, όπου έβρισκαν. Το βράδυ, όταν οι Τούρκοι άρχιζαν να βιάζουν και να κακοποιούν όποια γυναίκα έβρισκαν, οι Αμερικανοί άναψαν τους προβολείς των πλοίων και τους έριξαν πάνω μας, για να σταματήσουν κάπως το κακό. Φωνές ακούγονταν: “Τα γυναικόπαιδα να μπαρκάρουν πρώτα!” – θαρρείς και υπήρχε και κανένας άντρας ανάμεσά μας. . .”Το νούμενο 31328 (Ηλίας Βενέζης), εκδ. Εστία
Το Νούμερο 31328 είναι η ίδια η ταυτότητα του συγγραφέα, τότε που παιδί δεκαοκτώ χρόνων οδηγήθηκε από τους Τούρκους στα κάτεργα της Ανατολής. Το βιβλίο είναι ένα συγκλονιστικό χρονικό «γραμμένο με αίμα», όπως επεσήμανε ο Βενέζης, προσθέτοντας: «Λέω για την καυτή ύλη, για τη σάρκα που στάζει το αίμα της και πλημμυρίζει τις σελίδες του». Στην αρχική του μορφή γράφτηκε το 1924 και ξαναδουλεύτηκε το 1931, οπότε εκδόθηκε για πρώτη φορά. Η επιτυχία που σημείωσε τότε ήταν τεράστια, ακόμα και έξω από τον ελληνικό χώρο. Ο Ηλίας Βενέζης (το βιβλίο – μαρτυρία είναι γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο και με το πραγματικό όνομα του αφηγητή – συγγραφέα) γεννήθηκε στο Αϊβαλί το 1904. Ήρθε στην Ελλάδα με τη μικρασιατική καταστροφή. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «γενιάς του ’30» στη νεοελληνική πεζογραφία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ματωμένα χώματα (Διδώ Σωτηρίου), εκδ. Κέδρος
“Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι! Τι στο καλό θα βγάλει η μαγκούφα η εποχή μας και κοιλοπονάει τόσο άγρια;” Μπήκε το κακό με τους Βαλκανικούς Πολέμους και άργησε να βγει. Χρόνια σπαρμένα με θυσίες, πολέμους και νεκρούς. Η Μικρασιατική εκστρατεία και η καταστροφή. Η ιστορία του Μανώλη Αξιώτη, Μικρασιάτη αγρότη από τον Κιρκιντζέ. Άνθρωπος του μόχθου, δεμένος με τον τόπο του, το πατρικό του σπίτι, τους χωριανούς του. Ο άντρας που πάλεψε με κορμί και με ψυχή. Στο Αμελέ Ταμπουρού, τα Τάγματα Εργασίας της Άγκυρας, το 1915. Στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ το 1922. Μια λεύτερη πατρίδα ονειρευόταν καθώς έσφιγγε τα δόντια και έλεγε: “Ώρα μάχης, Αξιώτη, ώρα θυσίας. Δεν έχεις ελόγου σου κανένα πάρε δώσε με την πολιτική. Το χρέος σου κάνεις”. Γνώρισε κακουχίες και στερήσεις, είδε βασανιστήρια και θανάτους, έζησε την αιχμαλωσία και την προσφυγιά, για να συλλογιστεί: “Θηρίο είν’ ο άνθρωπος!” Το μνημειώδες έργο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που χαρακτηρίστηκε “Βίβλος της σύγχρονης εξόδου του Μικρασιάτικου Ελληνισμού”.Από το 1962 που πρωτοεκδόθηκαν μέχρι σήμερα τα Ματωμένα Χώματα έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 400.000 αντίτυπα. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στις εξής γλώσσες: αγγλικά, βουλγαρικά, εσθονικά, γαλλικά, γερμανικά, ολλανδικά, ουγγρικά, ρώσικα, ρουμανικά, σερβικά, ισπανικά, ιταλικά, τουρκικά και κέλτικα βρετονικά. Στην Τουρκία το βιβλίο είχε συγκλονιστική απήχηση. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Οι νεκροί περιμένουν (Διδώ Σωτηρίου) εκδ. Κέδρος
“Καλύτερα όμως να σας συστηθώ εξαρχής, μια και θα γνωριστούμε καλά. Το όνομά μου είναι Αλίκη Μάγη. Μα αν βιάζομαι να συστηθώ, δεν πάει να πει πως είμαι και η κεντρική ηρωίδα. Μια αφηγήτρια είμαι. Οι ήρωες είναι πολλοί και ο καθένας τους ξεπροβάλλει με την ώρα του, γέννημα θρέμμα της ταραγμένης του εποχής. Ίσως μάλιστα το σημαντικό να μην είναι καν οι άνθρωποι που θα γνωρίσετε, μα τα είκοσι πέντε χρόνια που καλύπτουν με τα γεγονότα τους αυτήν εδώ την αφήγηση…” Μια αφήγηση που ξεκινά από το Αϊντίνι, το 1918, και καλύπτει με τρόπο μοναδικό 25 χρόνια σύγχρονης Ιστορίας. (Από την παρουσίαση της έκδοσης) “…Ζωντανεύει μια εποχή και μια κοινωνία με τα προβλήματά της, τις καθημερινότητές της, τα δράματά της και προπαντός τις ανθρώπινες πινελιές ευτυχίας και δυστυχίας… Με ένα ύφος που πηγαινοέρχεται από το λυρικό στο επικό για να μείνει πάντα βαθιά κοινωνικό και βαθιά ανθρώπινο…” (Στάθης Δρομάζος) “…ένα μνημειώδες χρονικό, όπου σφύζουν οι ηρωισμοί της φυλής μας και η παναιώνιά μας τραγικότητα.” (Θράσος Καστανάκης) “Ζωντανεύει τύπους, κόσμους, εποχές… αληθινή αποκάλυψη…” ( Έλλη Αλεξίου) “Διαβάζοντας κανείς ετούτο το βιβλίο, παίρνει την εντύπωση πως είναι ο χρυσός καρπός που περίμενε ο πεζός λόγος, ύστερα από απαραίτητα στάδια προετοιμασίας για την απόχτησή του… Σπάνια έχουμε χαρεί και σε ξένα κείμενα αυτή τη στέρεη, την ισομερή σύνθεση και δομή, τον ψυχικό πλούτο, τη ζεστασιά και τη μαγεία…” (Χρήστος Λεβάντας, Το περιοδικό μας, Φεβρουάριος 1959) “…Χαιρόμαστε έναν συγγραφέα που δεν κάνει φιλολογία αλλά ζωή – γιατί η τέχνη είναι ζωή, γι’ αυτό άλλωστε και μένει και υπάρχει ύστερα από μας… …Τα γεγονότα σου δίνονται ζεστά, παραστατικά, με όλο το βάρος της πικρής τους πραγματικότητας… με τις ψυχώσεις του ατομικού και ομαδικού ανθρώπινου δράματος. Οι ήρωές της ένας κόσμος ολόκληρος με δικά του χαρακτηριστικά. …Εκείνα τα δευτερότερα πρόσωπα με τα πρωτεύοντα δράματά τους ο καθένας αντιπροσωπεύει κι έναν κόσμο κι όλοι μαζί την ανθρώπινη μάζα… Και πόσο κοντινοί μας…” (Νικηφόρος Βρεττάκος, Ανεξάρτητος Τύπος, 6/5/59)
Δακρυσμένη Μικρασία (Βασίλης Τζανακάρης), εκδ. Μεταίχμιο
Από τις αστραφτερές αίθουσες των Βερσαλιών και το “Παρίσι της ελπίδας” στα ματωμένα χώματα της Μικράς Ασίας, και από τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, το Εσκί Σεχίρ, το Αφιόν Καραχισάρ, την Αλμυρά Έρημο και τον Σαγγάριο στην άγνωστη Ελλάδα της καθημερινότητας, της ξεγνοιασιάς, του μεροκάματου, της ανέχειας, της ελπίδας. Ένα πραγματικό έπος ψηλαφημένο μέρα τη μέρα, ώρα την ώρα, στιγμή τη στιγμή, καθώς η Ελλάδα άνοιγε διάπλατα τα φτερά της για να χωρέσουν κάτω από αυτά τα όνειρα, οι ελπίδες και η προσμονή αιώνων ιστορίας. Μια σπορά ραντισμένη με θάνατο, που, από χαρά, πανηγύρι, όνειρο ελευθερίας, δεν άργησε να μεταλλαχτεί σε μια πυρακτωμένη πραγματικότητα. Από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και το ακάνθινο στεφάνι των ξεριζωμένων, μέχρι τη Νέμεση των ανθρώπων και της ιστορίας. Ένα βιβλίο που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα καθώς τα συγκλονιστικά γεγονότα τρέχουν με κινηματογραφική ταχύτητα. Τι έκαναν οι Έλληνες για να θέλουν με τόσο μίσος να πάρουν πίσω το αίμα τους οι Τούρκοι; Τι πραγματικά γινόταν στην προκυμαία της Σμύρνης εκείνες τις ημέρες της φωτιάς και του θανάτου; Και τι μάθαιναν για όλα αυτά οι άνθρωποι στην Ελλάδα; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) ———- Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ 1ο: 1919: ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ “ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΙ” ΜΟΙΡΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Το Παρίσι της ελπίδας “Άξιος, άξιος της εθνικής ευγνωμοσύνης του Ελληνισμού” Ένας “βασιλιάς χωρίς στέμμα” “Επιχείρησις Οδησσός” Η Τουρκία, ένα “αναφομοίωτον νεόπλασμα σήψεως και βαρβαρότητος…” Ο κυρίαρχος του παιχνιδιού Ισμίρ, το “μαργαριτάρι της Ανατολίας” Εκείνος ο “άντρας με μάτια που άστραφταν” “Σκήπτρο-Μίτρα-Ξίφος” Οι στατιστικές και ο ρόλος των αρχαίων ημών προγόνων στην “απελευθέρωση” της Σμύρνης Στη Σμύρνη! Ο “βαρύς και οξύς πέλεκυς” της δικαιοσύνης Ολίγα για την αξία που έχουν το “φέσιον” των μουσουλμάνων, το “φέσιον” του ευζώνου, το “στρατιωτικόν πηλήκιον” και το “Ευρωπαϊκόν κάλυμμα”! Το σκληρό καλοκαίρι του Βενιζέλου και ο Αριστείδης Στεργιάδης, ο “κακός άγγελος” της Σμύρνης Και ολίγα “περί της διαγωγής των καθαρμάτων α λέγονται Έλληνες”! Όταν αρχίζουν οι δίκες περί “εσχάτης προδοσίας” Όταν ένας επιθεωρητής των ανατολικών περιοχών παίρνει στα χέρια του το κισμέτ της πατρίδας του Τα αιματηρά γεγονότα της Περγάμου και της Μενεμένης και η “εμπέδωσις της τάξεως” Οι “λαμπροί αδάμαντες ους απωλέσαμεν εν αίματι” και τα γεγονότα του μαρτυρικού Αϊδινίου Ο Χρυσόστομος Σμύρνης και οι “ασυγχώρητες φλυαρίες” των Συμμάχων Όταν το λόγο παίρνει η καλοψημένη μαγκούρα του Κονδύλη Στεργιάδη το… ανάγνωσμα (συνέχεια!) Η “αισιοδοξία” του Βενιζέλου και οι “μετά ραβδίου περιοδεύοντες αξιωματικοί” ΜΕΡΟΣ 2ο: 1920: ΤΟ ΑΚΑΝΘΙΝΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΤΟΥ ΘΡΙΑΜΒΟΥ Ο “τοπιογράφος” Νικηφόρος Λύτρας και τα… “μεγέθους λεπτοκαρύου” μαργαριτάρια της κυρίας Στεφ. Ράλλη Μουσταφά Κεμάλ, ο “πατέρας ήλιος”, και οι έλληνες διαρρήκτες του Αλιβερίου “Κανείς άνθρωπος δεν είναι δυστυχέστερος εμού”! Και, ευκαιρίας δοθείσης, ολίγα περί… φεμινισμού Τα διαμάντια είναι… παντοτινά Και τ’ αυγά του… Τσούτσου Η Σμύρνη στα όπλα Κωνσταντινούπολη – Οι τουλίπες της απελπισίας “Αναστήτω ο Θεός, και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί Αυτού” “Μαρίκα εσυρρίχθη εις Κωνσταντινούπολιν” “Ετυφεκίσθησαν διότι έθετον εν κινδύνω τον αγώνα μας” Ο Βενιζέλος ξετυλίγει στη Βουλή το χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας Όταν ο βασιλιάς Αλέξανδρος συνάντησε τη Σταχτοπούτα του Ξαφνικά εκείνο το καλοκαίρι του 1920 Ο “κεμαλοθραύστης” στρατηγός Λεωνίδας Παρασκευόπουλος Περί της συνθήκης των Σεβρών 30 Ιουλίου 1920: “Διαταγή” εκτελέσεως! Λάσπη και αίμα Παύλος Γύπαρης: “Είμαι αθώος από του αίματος τούτου Ο Βενιζέλος στη Σμύρνη Η Ελλάδα στο δρόμο με… τις εκλογές “Εκείθεν υπάρχει εις στρατός κατακτητής” -Μια συνέντευξη του Κεμάλ “σε χρόνο ανύποπτο” Ο βασιλεύς απέθανε! Ζήτω ο …! Μίσους συνέχεια “Ενόμιζα πως έχω μαζί μου τον ελληνικό λαό…” “… και ηττήθην…” Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 “Αετός φτερούγισε” ΜΕΡΟΣ 3ο: 1921: ΤΑ ΑΦΘΑΡΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ Η γιορτή της Πρωτοχρονιάς και οι “περίλαμπρες” νίκες “Των Ελλήνων η Συνέλευσις” Ποιος είναι ο άνθρωπος εκείνος με τα άσπρα ρούχα, το ψαθάκι και το ένα γυαλί στο μάτι; Οδηγίες προς ναυτιλλομένους, και η… διαφορά στήθους της Φρόσως Μπιμπίκου Η συνδιάσκεψη του Λονδίνου και η “κατά το δυνατόν εν τω παρόντι δικαίωσις των πόθων” Τσερέπης-Κυριακής, και ολίγα περί της “ψυχολογικής σκιαγραφίας” τους Η “λαμπρά απομόνωσις” Η κόκκινη γραμμή του αίματος Στα ίχνη του Μεγαλέξαντρου Οπού “ο στρατός φλέγεται υπό του πόθου να προελάση” Η ελληνική επιστήμη κάνει “θαύματα” “Ζήτω ο αυτοκράτωρ!” “Είναι σαν να χρησιμοποιούν τον Κωνσταντίνο όπως μια αρκούδα”! Το ελληνικό “πρόχωμα” για τους “εξ Ασίας” κινδύνους Η μεγαλύτερη ελληνική εκστρατεία “Άκρω δακτύλω απτόμενοι” Νικομήδειας συνέχεια Η οσμή του αίματος Η “υπερβολική έξαρση” Ο “σεισμός” της Κιουτάχειας ή Όταν “υπό τον μανδύαν Βυζαντινών ηρώων κρύπτομεν μπράβους της Αγγλίας”! Ένα “δίστηλο” αγάπης Το συμβούλιο της Κιουτάχειας Η μεγάλη προέλαση Μάτια ερμητικά κλειστά! “Γιουνανλάρ γκελίορλαρ!” (“Έρχονται οι Έλληνες!”) Νύχτα αίματος […] ΜΕΡΟΣ 4ο: 1922: ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΜΕΡΟΣ 5ο: Η ΛΑΓΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ! ΤΑ ΚΑΤΟΠΙΝΑ – Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞ – Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Σμύρνη στις φλόγες (Μαρτζορι Χαουζπιάν), εκδ. Βιβλιομεταφραστική
Αναφορικά με την Τουρκία (Τζωρτζ Χόρτον, πρέσβης των ΗΠΑ στη Σμύρνη το 1922)
Οι ψίθυροι της ύπουλης παρηγοριάς – “δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί η Μικρασία”, “ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός”, “μια άφρων περιπέτεια” – ακούγονται κάθε λίγο. Συναίσθημα και ομολογία ενοχής. Βλακώδεις δικαιολογίες εκείνων που συμμερίζονται την ιδεολογική κληρονομιά των μεγάλων ενόχων. Ακόμη χειρότερο, και πολύ πιο επικίνδυνο φαινόμενο, όταν δικαιολογίες τέτοιες αποτελούν συνειδητή προσπάθεια – κι αυτός είναι ο σκοπός εκείνων που ξέρουν – να υπονομευθεί το εθνικό φρόνημα και να συνεχισθεί η νοοτροπία της “μικράς άλλ’ εντίμου Ελλάδας”. Είναι πολλά τα ερωτήματα που περιμένουν απάντηση. Οι επετειακές συγκεντρώσεις, οι επιμνημόσυνες δεήσεις κρατούν άσβεστη τη μνήμη. Αλλά μόνο η ιστορική και πολιτική εκτίμηση θα μπορούσε να δώσει τη δικαίωση στα θύματα της τραγωδίας. Είναι πολλά τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Η προτεραιότητα απαρίθμησής τους δεν αντιστοιχεί και στην αξιολογική εκτίμησή τους, μια και είναι το ίδιο κατά. Κι αυτά τα ερωτήματα είναι: Ποιες ήταν οι συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής; Ήταν δυνατό να κρατηθούμε στη Μικρασία; Ήταν ιμπεριαλιστικός πόλεμος η απόβαση στη Σμύρνη; Έφταιξε ο διχασμός για την κατάρρευση του μετώπου; Ποιες οι επιπτώσεις της καταστροφής στη σημερινή πραγματικότητα; (. . .)
Η Σμύρνη καίγεται, εκδ. Ερμής
Φωτογραφικό λεύκωμα. Λεπτό – λεπτό η καταστροφή της Σμύρνης με λήψεις και μέσα από τα καράβιαΧαμένες πατρίδες (Γιάννης Καψής), εκδ. Λιβάνη
Το βιβλίο αρχίζει με την απελευθέρωση της Σμύρνης, δίνοντας όλη την απερίγραπτα συγκινητική ατμόσφαιρα των μεγάλων στιγμών μιας αλησμόνητης ημέρας του Μάη του 1919. Τότε που ήρθε το «Πλήρωμα του Χρόνου», όπως χαρακτηρίζει ο Βενιζέλος την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό στο ιστορικό του διάγγελμα. Τα γεγονότα, εξακριβωμένα και συμπληρωμένα, αναπτύσσονται με παραστατικότητα που κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η Σμύρνη είναι πια ελεύθερη.
1922 : ο μεγάλος ξεριζωμός (National Geographic)
Ένα από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου, που τον βοηθά να εξελίσσεται, είναι ότι ξεχνά γρήγορα. Αυτή η ικανότητά του είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, διότι, αν βασανιζόταν από τις μνήμες του παρελθόντος, όπως, π.χ., η απώλεια προσφιλών προσώπων ή άλλα δυσάρεστα συμβάντα, θα ήταν σίγουρα δυστυχισμένος. Από την άλλη, δεν πρέπει να είμαστε αποκομμένοι από τα γεγονότα του παρελθόντος και την ιστορία των προγόνων μας, διότι, αν στηριχτούμε σε αυτά, θα πορευτούμε καλύτερα στο μέλλον. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουμε πάντα υπόψη μας το γνωστό ρητό “Το πάθημα γίνεται μάθημα”. Πριν από μερικά χρόνια διαπιστώσαμε πόσο έγκυρο και επίκαιρο ήταν το άρθρο του Μέλβιλ Τσάτερ που αφορά την ανταλλαγή πληθυσμών, το οποίο δημοσιεύθηκε το Νοέμβριο του 1925 στο NATIONAL GEOGRAPHIC. Έτσι, συζητήσαμε με το NATIONAL GEOGRAPHIC την ιδέα της “παραγωγής” του λευκώματος, αλλά και τη δημιουργία ενός ιστορικού ντοκιμαντέρ που θα παρουσιάζει τα γεγονότα του “Μεγάλου Ξεριζωμού” με την ανυπέρβλητη ποιότητα και εγκυρότητα που διακρίνει το μεγαλύτερο μη εκπαιδευτικό οργανισμό του κόσμου. Η National Geographic Society θεώρησε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλλά και προκλητική αυτή μας την ιδέα, οπότε, μετά από μακροχρόνια προσπάθεια, καταλήξαμε στο προϊόντα που σας παρουσιάζουμε στο λεύκωμα που κρατάτε στα χέρια σας.
Σμύρνη : η μητρόπολη του Μικρασιατικού Ελληνισμού, εκδ. Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου
Το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τραπέζης Κύπρου και ο εκδοτικός οίκος Έφεσος αποφάσισαν την έκδοση του παρόντος αφιερωματικού λευκώματος ως ελάχιστο φόρο τιμής στον μικρασιατικό κόσμο, σε όσους χάθηκαν, αλλά και όσους ξεριζώθηκαν από τη γενέθλια Γη. Η Σμύρνη μια πόλη κοσμοπολίτικη, αλλά με μια πολυπληθή και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα, παρουσιάζεται συμβολικά ως εκπρόσωπος ολόκληρου του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, του οποίου άλλωστε, αποτέλεσε τρόπον τινά τη μητρόπολη. Για τον λόγο αυτό ο συμπαγής δίσκος, που συνοδεύει το βιβλίο, περιέχει μουσική και τραγούδια από διάφορες περιοχές της μικρασιατικής Γης. Το πρωτότυπο εικαστικό υλικό του βιβλίου αποτελείται, κυρίως, από επιστολικά δελτάρια, αλλά και από φωτογραφίες σημαντικών ιστορικών αρχείων. Οι κάρτες που δημοσιεύονται, επιλέχθηκαν από ένα πλουσιότατο συλλεκτικό αρχείο και για πρώτη, ίσως, φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας συγκεντρωμένες σε μια ενότητα. Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να βρει συμπληρωμένη, σχεδόν, την εικόνα της ιωνικής πρωτεύουσας, καθώς οι περισσότερες από τις διαθέσιμες ψηφίδες παρουσιάζονται στις σελίδες του έργου. Ακόμη, όμως, παρουσιάζεται και η σύγχρονη Σμύρνη με φωτογραφίες τού σήμερα, ειδικά για την έκδοση αυτή. Το γεγονός, ότι το βιβλίο αποτελεί ουσιαστικά μια έκδοση τέχνης, η οποία υλοποιήθηκε με τη χρήση της τελευταίας τεχνολογίας αναπαραγωγής του φωτογραφικού υλικού, δεν σημαίνει, ότι δόθηκε λιγότερη προσοχή στα κείμενα. Αντίθετα, η συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών εξασφάλισε το επιθυμητό επίπεδο ποιότητας και προσέδωσε στο έργο επιστημονική ταυτότητα. (…) (Από τον πρόλογο της έκδοσης)
Οι πατρίδες των Ελλήνων (Θεόδωρου Καρζή), εκδ. Λιβάνη
Οι χαμένες πατρίδες των Ελλήνων συνθέτουν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας που ακόμη ψάχνει να βρει μια θέση στις σελίδες της. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, με κίνητρο την προαιώνια δίψα της φυλής για εξάπλωση, περιπέτεια και καλύτερη ζωή, εκατομμύρια Έλληνες αποχωρίζονται -φυσικά, όχι όμως και συναισθηματικά- από τον εθνικό κορμό και σαν αστέρευτος ποταμός πορεύονται σε άλλους τόπους. Άποικοι πρώτα, μέτοικοι έπειτα, κάτοικοι αργότερα, ντόπιοι τέλος, ριζωμένοι κατάβαθα στην καινούργια γη που πότισαν με τον ιδρώτα τους και, συχνά, με το αίμα τους. (. . .) Οι σύγχρονοι Έλληνες διατηρούν (αν διατηρούν) μια αμυδρή μόνο εικόνα του τραγικού αυτού κεφαλαίου της ιστορίας τους. Είναι ένα κεφάλαιο περίπου ανύπαρκτο στην επίσημη ιστορία, άρα και αδίδακτο σ’ εκείνους που οφείλουν να τη διδάσκονται. Ονόματα όπως η Αττάλεια, η Νικομήδεια, η Πάνορμος, η Ραιδεστός, η Αγχίαλος, η Απολλωνία, η Μοσχόπολη, απλώς ηχούν οικεία στο αφτί του νεοέλληνα, πέρα όμως απ’ αυτό τίποτα: η ταυτότητά τους πνίγεται και χάνεται στο νεφέλωμα της αμφιβολίας και στην ομίχλη της ολοένα μεγαλύτερης χρονικής απόστασης. Ακόμη και μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα, μυριάδες Αθηναίοι γνωρίζουν την οδό Αγαθουπόλεως, ή την οδό Σωζοπόλεως, αλλά πόσοι απ’ αυτούς ρώτησαν ποτέ να μάθουν τι ήταν άραγε η Αγαθούπολη, τι ήταν άραγε η Σωζόπολη; Ο χρόνος, ανελέητος, συνεχίζει ασταμάτητα το βήμα του, οι χαμένες πατρίδες βουλιάζουν στη στάχτη της λήθης, η αδιαφορία τις περιζώνει σαν παγερό μνήμα και οι καινούργιες γενιές χάνουν την πολιτισμική κληρονομιά τους, τη για χάρη τους σφυρηλατημένη με ανείπωτες θυσίες, σε τόπους σήμερα ξεκομμένους από τη μικρή λουρίδα γης όπου ζουν. (. . .)
Ιωνία: Λέυκωμα, εκδ. Αδάμ
Η Ιωνία ξεπερνά όλα τα ιδιαίτερα, περιοριστικά, γεωγραφικά σύνορα και, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι η «αντίθετη», «απαγορευμένη» ακτή για πολλούς Έλληνες – και όχι μόνο για τους Έλληνες της Ελλάδας, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο – δεν έπαψε ποτέ να είναι μια Ιδέα. Η ιδέα «Ιωνία» δεν περιέχει απλώς ένα από τα πιο γνήσια μέρη της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής εμπειρίας: είναι σύμβολο στη σύγχρονη εποχή του πολύτιμου συνδυασμού του ελληνικού πολιτισμού με τον μαγικό μύθο της Ανατολής. Σήμερα, η ιδέα “Ιωνία” είναι για όσους γνωρίζουν, όσους αισθάνονται, έναν άφθαρτο φάρο του κοσμοπολίτικου πνεύματος, για την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Ντόρα Μηναΐδη και τη Μαρία Φακίδη για τις υπέροχες φωτογραφίες τους, και τους συντάκτες των κειμένων, Στάντη και Ίρκο Αποστολίδη και Ισμήνη Καπαντάη, και μάλιστα όλους όσους έχουν συμβάλει με κάθε τρόπο στην παραγωγή αυτού του βιβλίου, για το εξαιρετικό τους έργο και το πνεύμα συνεργασίας τους: κυρίως, ωστόσο, επειδή προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια έκδοση που συνεχίζει ένα έργο που προσωπικά θεωρώ ιερό: τη διατήρηση της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης της αθάνατης πατρίδας, της πατρίδας η συμβολή της οποίας καθορίζει την ελληνική εθνική και πολιτισμική ταυτότητα και συνείδηση. Για την Ιωνία δεν είναι μόνο μια κληρονομιά. Είναι η ταυτότητά μας. Και οτιδήποτε συμβάλλει στη διατήρησή του είναι πολύτιμο και ιερό για εμάς και τα παιδιά μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι, ακόμη και όταν νοσταλγούμε το παρελθόν ή όταν το παρόν είναι αφόρητο, “τα αηδόνια θα τραγουδούν ακόμα” στην Ιωνία, αρκεί να υπάρχουν Έλληνες σαν εμάς, που κουβαλάνε μέσα μας την πολιτιστική και εθνική μας ζωή ως μια ιδέα”. Φέρνουμε την Ιωνία μέσα μας σαν μια παλιά οικογενειακή εικόνα. Ψάχνουμε για ίχνη του σε βιβλία σαν αυτό και ακούμε τον ήχο του, αδιάσπαστο στους αιώνες […]. (Από τον εκδότη)
Χρυσόστομος Σμύρνης (περιοδικό ΤΟΛΜΗ)
Παραμύθια της Μικρασίας, εκδ. Ακρίτας
Η ιδέα για τη δημοσίευση παραμυθιών της Μικρασίας, ριγμένη σε φιλική συντροφιά τη χρονιά που γιορταζόταν η εξηντάχρονη επέτειος της Μικρασιατικής καταστροφής (1982), δε χρειάστηκε ιδιαίτερη επιχειρηματολογία για να φτουρήσει στα μυαλά των συνεργατών των εκδόσεων “Ακρίτας” (που σκάρωσαν αρχικά τη “Μικρόπολη”, κάτω από την ονομασία της οποίας κυκλοφόρησαν οι δύο πρώτες εκδόσεις αυτού του βιβλίου), αφού από καιρό βρισκόμασταν σε αναζήτηση γνήσιων Ελληνικών παραμυθιών για τα παιδιά μας (και για μας τους ίδιους)!
Αυτή την αναζήτηση την είχε κεντρίσει από χρόνια ένας “νεανικός” έρωτας στη μαγεία του μύθου -που, όπως συμβαίνει με κάθε γνήσιο έρωτα, ζωντάνευε αντί να ξεφτίζει με τα χρόνια- αλλά συνάμα και μια υποσυνείδητη αντίδραση (δυσάρεστο σύγκρυο θα ‘λεγε κανείς καλύτερα) που προκαλεί στο μέσο παραμυθόφιλο ο πρόσφατος καταιγισμός του τόπου μας από “στρατευμένα” -προσοχή, τα στρατόπεδα δε βελτιώνουν την εικόνα- και γεμάτη εξιδανικευμένη ιδιοτέλεια φιλολογήματα για παιδιά…
Στη βιβλιοθήκη της Εστίας της Νέας Σμύρνης, όπου αναζητήθηκαν οι πηγές (και που τόσο φιλόφρονα μας βοήθησε να τις εντοπίσουμε η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης κυρία Δέσποινα Ρίζου) αναθαρρήσαμε:
Βρεθήκαμε μπροστά σ’ ένα αμύθητο “κρυμμένο θησαυρό” από παλιά λαϊκά παραμύθια της Μικρασίας, διασωσμένα στο χαρτί από γυναίκες και άνδρες της Ιωνίας που έχοντας ζήσει τη μεγάλη καταστροφή του Γένους, του ’22, πάσχιζαν έτσι να τον διαφυλάξουν στην Ελληνική και πανανθρώπινη μνήμη.
Μπροστά μας ανοιγόταν ένας κόσμος ανθρώπινος, προσιτός, λιτός στους τρόπους, αλλά πλούσιος σε παλμό, σοφία και προπαντός αισθήματα. Συχνά πικάντικος κι αθυρόστομος κι άρα ακατάλληλος για τα αλλοτριωμένα πουριτανικά κριτήρια των σημερινών μεγάλων με τα οποία, φυσικά, κρίνουμε την καταλληλότητα των αναγνωσμάτων των παιδιών μας. (Ήταν η εποχή, μην το ξεχνάμε, που τα παιδιά μεγάλωναν ανάμεσα στους μεγάλους κι όχι σε απόσταση ασφαλείας απ’ αυτούς, όπως θέλουμε να τα κρατάμε σήμερα…). Ήταν, λοιπόν, ένας κόσμος βγαλμένος μέσα από την ίδια τη ζωή κι ο οποίος, έχοντας φιλτραριστεί στην κρισάρα του ουσιώδους και του αιώνια αληθινού, πρόσφερε στερεά πνευματική τροφή και τέρψη στην ίδια τη ζωή!
Αυτή την τέρψη και τη βιωματική σοφία θέλουμε να πιστεύουμε πως θα προσφέρουν και σε σένα και στα παιδιά σου, όπως πρόσφεραν και σε μας, αγαπητέ αναγνώστη, τα πέντε παραμύθια της Μικρός Ασίας που επιλέξαμε. Κατάλληλα μεταγλωττισμένα, από έναν εκλεκτό Ίωνα λογοτέχνη, (για να ‘ναι πιο προσιτά), το Χιώτη ποιητή και λογοτέχνη Γιώργη Κρόκο, και ζωγραφισμένα επάξια, με σεβασμό στο κλίμα το χρόνο και το χώρο της μεταβυζαντινής Ανατολής από το νέο αγιογράφο Σπύρο Καρδαμάκη, θέλουμε να ελπίζουμε πως θ’ αποτελέσουν συνάμα, έτσι όπως δημοσιεύονται, μια κάποια θετική συμβολή στην επιβίωση και προπαντός στην αναβίωση του αγνού παραδοσιακού μας παραμυθιού. (Από την έκδοση)
Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης (Ελένη Δικαίου), εκδ. Πατάκη
Θυµάµαι πως µε έβγαλε έξω στον ήλιο, είχε ήλιο, κι ας µην καταλάβαινα πού βρήκε το κουράγιο να ανατείλει εκείνο το πρωί. Η κόνα Ανεζίνα, η γυναίκα του, µας περίµενε πίσω απ’ την πόρτα του σπιτιού τους που την κρατούσε µισάνοιχτη. […] Περίµεναν να πω κάτι µα εγώ δεν έλεγα, δεν ήξερα τι να πω, άδειο το µυαλό µου και οι θεωρίες της λογικής που µας µάθαιναν στην Ευαγγελική Σχολή χαµένες κάπου ανάµεσα σε πράγµατα που είχαν συµβεί ανοµολόγητα, πέρα από κάθε λογική, εκτός αν υπήρχε λογική στη σκέψη κάποιων οι οποίοι µε σχέδιο και µεθοδικά φανατίζουν άλλους ανθρώπους για να κάνουν τα παράλογα. […] «Πάω να σου φέρω πεσκίρια» είπε «και δώσε µου αυτό το πουκάµισο, παιδάκι µου, να το πετάξω, κουρέλι έγινε, δεν µπορείς να το ξαναφορέσεις πια». Έκανα µια κίνηση να βγάλω το σκισµένο και καταλερωµένο πουκάµισο που φορούσα την προηγούµενη µέρα και τότε έγινα πάλι εγώ. Κράτησα το πουκάµισο σφιχτά στο στήθος µου. «Όχι!» είπα. «Όχι, κόνα Ανεζίνα, αυτό το πουκάµισο. Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!» Σµύρνη σήµερα. Ένα συνέδριο µεταφραστών τελειώνει τις µέρες του Πάσχα. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, της µικρής εκκλησίας την οποία έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ολιγάριθµης ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός µεταφραστής κι ένας γέρος µαθητής της παλιάς Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης. Ο ένας αγωνιά για το χρέος που δεν κατάφερε να ξεπληρώσει, ο άλλος αναλαµβάνει να το ξεπληρώσει αυτός. Μια µαθητική εργασία. Ένα κουρελιασµένο πουκάµισο: «Όχι… Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!». Η αλήθεια που δεν πρέπει να χαθεί. Πώς µπορεί να γίνει η αλήθεια λέξεις; αναρωτιέται ο νεαρός µεταφραστής. Εκείνος τις λέξεις έχει συνηθίσει να τις µεταφράζει, πώς θα µπορούσε να «µεταφράσει» γεγονότα και συναισθήµατα, να τα κάνει λέξεις και να φτιάξει ένα βιβλίο µε την αλήθεια τους; Όµως έχει αποδεχτεί την κληρονοµιά, το χρέος είναι πια δικό του. Ο νεαρός µεταφραστής θα έχει ως το τέλος αµφιβολίες για το αν κατάφερε τελικά να πει στο βιβλίο του το ίδιο καλά µε τους σπουδαίους συγγραφείς τους οποίους έχει µεταφράσει όλα εκείνα που «δε φτάνουν τα λόγια για να τα πουν ούτε γράφονται, είναι λίγα τα γράµµατα, δε φτάνουν». Για ένα µονάχα θα είναι σίγουρος. Πως την αλήθεια την έχει πει ολόκληρη! “Σκληρό, ρεαλιστικό, συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα από την Ελένη Δικαίου που αισθάνεσαι ότι δεν θέλει την παραγραφή της μνήμης, ούτε και την παραχάραξη της ιστορίας σε μια εποχή όπου το στρογγύλεμα και η πολιτική ορθότητα των ισορροπιών φύονται γρηγορότερα κι από τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Η γραφή της σε αρκετά σημεία είναι καθηλωτική, η συνοχή των γεγονότων με το παρόν καλοδουλεμένη, ενώ φανερά απέχει του εκβιασμένου μελοδραματισμού και των συναισθηματικών εξαναγκασμών, καθώς η συγκίνηση έρχεται αβίαστα από την φυσική σκληρότητα των γεγονότων και την προσεγμένη αφήγηση. […] Εν τέλει η Ελένη Δικαίου αντικατοπτρίζει μέσα από τον ρεαλισμό της θλιβερής πραγματικότητας πέριξ του 1922, ολόκληρο τον παραλογισμό όσων σπέρνουν πόλεμο, φωτιά και προσφυγιά, συνθέτοντας μέσα από τις φλόγες της Σμύρνης έναν αντιπολεμικό θρήνο και έναν ύμνο στο χρέος.” —– Τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου θα διατεθούν για την ανέγερση ναού προς τιµήν του Αγίου Χρυσοστόµου Σµύρνης
Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά (Ελένη Δικαίου), εκδ. Πατάκη
«Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά» είναι η αληθινή ιστορία μιας αστικής οικογένειας της Σμύρνης. Είναι το δράμα και το μεγαλείο του μικρασιατικού ελληνισμού μέσα απ’ τα μάτια δύο παιδιών που γεννήθηκαν εκεί όπου «ήταν όλα μαλακά και ζεστά σαν αγκαλιά, που ρούφαγαν οι άνθρωποι τα μπερκέτια της Ανατολής και την αγάπη ο ένας τ’ αλλουνού κι ήταν ευτυχισμένοι». Καθώς τα γεγονότα ξετυλίγονται σπρωγμένα απ’ τους καιρούς, μπροστά στα μάτια των κεντρικών ηρωίδων του βιβλίου (οι δίδυμες Κατινάκι και Μαρίτσα) περνάνε όλα όσα σημάδεψαν το γελαστό ευγενικό λαό της Ιωνίας απ’ τις ευτυχισμένες μέρες ως το αναγκαστικό του ρίζωμα στους προσφυγικούς συνοικισμούς. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην ανατολική Μεσόγειο (Διδώ Σωτηρίου), εκδ. Κέδρος
Ένα επίκαιρο βιβλίο, που φωτίζει με την αλήθεια για το χθες τα σημερινά προβλήματα, καθώς οδηγεί τη σκέψη από στη Μικρασιατική καταστροφή στην καταστροφή της Κύπρου και στην κρίση του Αιγαίου. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που διαδραμάτισαν έναν μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στα γεγονότα που έφεραν την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής το 1922, η συγγραφέας αποκαλύπτει αλήθειες όσο ποτέ χρήσιμες: τα αληθινά αίτια της καταστροφής, το ρόλο των Σύμμαχων αλλά και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, τις πηγές έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Θυμίζοντας την προειδοποίηση που γράφτηκε μετά τον πόλεμο στην πόρτα ενός χιτλερικού στρατοπέδου -«όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει»-, η Διδώ Σωτηρίου τονίζει στον πρόλογό της πόσο κάλυψε η σιωπή, η παραχάραξη και η διαστρέβλωση τα αίτια της Μικρασιατικής καταστροφής, κι έτσι «ποτέ το πάθος δεν έγινε μάθος» (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ) ———- Περιεχόμενα Ένα διάγγελμα. Ένα όνειρο. Το πλήρωμα του χρόνου Οι σύμμαχοι μοιράζουν ξένα εδάφη Οσμή πετρελαίου Ο μικρός αστυνόμος Αγγλία και ελληνική ολιγαρχία Ο ρόλος του Βενιζέλου Οι ερωτοτροπίες των Συμμάχων με το κεμαλικό κίνημα Παγίδα η μικρασιατική εκστρατεία Η καταστροφή του Αϊδινιού, προμήνυμα της μεγάλης καταστροφής Ο ελληνικός στρατός δέσμιος των Άγγλων Η ξένη κατοχή ένωσε τους Τούρκους Οι ανακριτικές επιτροπές και οι κυνικές αλήθειες τους Στροφή των Σύμμαχων, Σαν Ρέμο, Σέβρες, μια νέα απάτη Τίνος έργο ήταν οι εκλογές του 1920; Οι διάδοχοι του Βενιζέλου 1921 – Στροφή ολόπλευρη των Συμμάχων προς την Τουρκία Ποιο νόημα είχε η συνέχιση της μικρασιατικής εκστρατείας; Η απατηλή Βρετανική Ασπίδα Και σοβιετική προσφορά για μεσολάβηση Το παράδειγμα του Πόντου Μερικά χρήσιμα συμπεράσματα Η τελευταία πράξη του δράματος
Ο μεγάλος αποχαιρετισμός (Γάλάτεια Σουρέλη), εκδ. Φυτράκη
Η χαρά και η πίκρα, η γεύση της ελευθερίας και του χωρισμού, η αναμονή και η νοσταλγία, η ελπίδα και η απογοήτευση, το άμετρο θάρρος αλλά και ο φόβος, η ανθρωπιά και η πίστη, όλα υπάρχουν σ’ αυτό το δυνατό μυθιστόρημα. Όμως εκείνο που αναδίνεται τόσο έντονα μέσα από τις σελίδες του είναι αυτή η υπέροχη αίσθηση της συνέχειας. Ο παλιός κόσμος και ο σημερινός, άρρηκτα δεμένοι με τον κρίκο που όλοι μάθαμε να σεβόμαστε. Την ΙΩΝΙΑ. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η Σμύρνη των Σμυρνιών (Γιώργος Κατραμόπουλος), εκδ. Ωκεανίδα
Η Σμύρνη του Γ. Θ. Κατραμόπουλου δεν ήταν μια πόλη – φάντασμα, ένα επετειακό μνημείο, αλλά η ζωντανή πολιτεία των παιδικών και νεανικών χρόνων του συγγραφέα, με την οικογενειακή θαλπωρή, τις εικόνες της αστικής ζωής, σελίδες μνήμης αστραφτερής με ονόματα, επαγγέλματα, δρόμους, συνοικίες, συνήθειες, και μουσικές που μας φέρνει ο μπάτης (…)
Σμύρνη μου παραμυθένια (Αδαμαντία Αλατάρη), εκδ. Έαρ
Γεύση σμυρναίικης αρχοντιάς με νόημα κι ένας κρυμμένος θησαυρός απ την ευλογημένη ζωή της Σμύρνης βρίσκεται μέσα στο βιβλίο “Σμύρνη μου . . .Παραμυθένια”. Τα παιδιά μας, ειδικά σ’ αυτά τα χρόνια που ζούμε, έχουν ανάγκη από παρηγοριά, από παραμυθία για να ξεπεράσουν τα εμπόδια της ζωής! Έχουν ανάγκη από τα μεγάλα μηνύματα του Ουρανού, όπως είναι η Αγάπη, η Απλότητα, η Ελπίδα για να πετάξει η ψυχούλα τους Ψηλά ! Το βιβλίο “Σμύρνη μου. . .Παραμυθένια” περιλαμβάνει τρία παραμύθια. Την “Κουκουμαγκίνα”, “Το Κουμούδεντρο”, τον “Ψαρά και το ψάρι” κατάλληλα για παιδιά από τριών ετών και πάνω. Εμπλουτίζεται με χαρούμενες και ωφέλιμες δραστηριότητες και συνοδεύεται από cd αφήγησης των παραμυθιών με επένδυση παραδοσιακής μουσικής. (Από τον εκδότη)
Η γιαγιά μου… η Μικρά Ασία (Αδαμαντία Αλατάρη), εκδ. Σαΐτη
Το Διαμαντώ, η Διαμαντούλα, η Αδαμαντία, η κυρά Αδαμαντία, η γιαγιά Αδαμαντία, η γιαγιά μου… η Μικρά Ασία. Να’σαι κορίτσι και ν’ αντιμετωπίζεις την ορφάνια, το θάνατο και τελικά τη Ζωή. Τη ζωή δηλαδή, που υπήρχε σ’ εκείνα τα Μικρασιάτικα χώματα, μα και σ’ αυτά εδώ που πατάμε σπουδαίο πράγμα! Όλη της η ζωή δύσκολη, όλη της η ζωή ένας σταυρός Ζωή και θάνατος ένα πράμα Ζωή και Σταυρός το ίδιο… Αυτή είναι η ζωή της Αδαμαντίας, όπως την έλεγε μέσα απ’ τις διηγήσεις της όπως την έζησα κι εγώ από Φθινόπωρο προς… Καλοκαίρι. Αληθινή ιστορία. Με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και μικρασιάτικες συνταγές
Ιστορία ενός αιχμαλώτου (Στρατής Δούκας), εκδ. Κέδρος
“Στην καταστροφή της Σμύρνης, βρέθηκα με τους γονιούς μου στο λιμάνι, στην Πούντα. Μεσ’ απ’ τα χέρια τους με πήρανε. Κι έμεινα στην Τουρκία αιχμάλωτος. Μεσημέρι πιάστηκα μαζί με άλλους. Βράδιασε και τα περίπολα ακόμα κουβαλούσαν τους άντρες στους στρατώνες. Κοντά μεσάνυχτα, όπως ήμαστε ο ένας κολλητά στον άλλο, μπήκε η φρουρά κι άρχισαν να μας χτυπούν, όπου έβρισκαν, με ξύλα, και να κλοτσοπατούν όσους κάθονταν χάμω, γόνα με γόνα. Τέλος πήραν διαλέγοντας όσους ήθελαν κι έφυγαν βλαστημώντας”… Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου πρωτοδημοσιεύθηκε το 1929 και είναι μια από τις σημαντικότερες αφηγήσεις της περιπέτειας όσων δεν μπόρεσαν να διαφύγουν έγκαιρα από τη μικρασιατική ακτή το 1922. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Προσωπικό ημερολόγιο στρατιωτικού βίου (Γ. Κανελλόπουλος)
Αυτός ο αφανής ήρωας της Μικρασιατικής εκστρατείας που είχε το κουράγιο να σημειώνει μετά από κάθε μάχη και πορεία τα συμβάντα, κατόρθωσε κι επέζησε. Γύρισε στο χωριό του και το 1930 περίπου εγκαταστάθηκε στο Επιτάλιο οικογενειακώς. Πέτυχε στον επαγγελματικό και στον ιδιωτικό τομέα. Ευτύχησε να κάνει οικογένεια, αποτελούμενη από τη σύζυγο και τα τέσσερα παιδιά του, δύο κόρες και δύο γιούς. Αγάπησε τη δεύτερη πατρίδα του και είχε δράση στα κοινά, αγωνιζόμενος για την ανάπτυξη του τόπου του. Πέθανε ευτυχισμένος σε βαθιά γεράματα το 1990, σε ηλικία ενενήντα και πλέον ετών. Το ημερολόγιο αυτό, πνευματική κληρονομιά στον γράφοντα, κυκλοφορεί σαν φόρος τιμής και σεβασμός στη μνήμη του και για να εκπληρωθεί ένα χρέος του γιού προς τον Πατέρα, έστω και τώρα, που οι συνθήκες το επιτρέπουν. Υ.Γ. Σεβαστέ μου πατέρα, τώρα που αναπαύεσαι εν ειρήνη, θέλω να πω στην άγια ψυχή σου, πως είσαι πάντα κοντά μας, και οι συμβουλές και νουθεσίες σου, μας υποδεικνύουν πάντα το δρόμο της αρετής, στην πορεία και της δικιάς μας ζωής. Ο γιός σου Κώστας Κανελλόπουλος Επιταλιώτης (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Το έπος της Μικρασίας 1919-1922 (2 τόμοι) – εκδ Πυραμίδα
Αχ, Μικρασία! (Ναυσικά Ιεσσαί – Κασιμάτη), εκδ. Αρμός
«Σαν ένας αχθοφόρος, φόρτωσα το καροτσάκι μου Ανατολίτικες πραμάτειες από τη Σύλλη και το Ικόνιο Μικρασιάτικες αυθεντικές αφηγήσεις, ειπωμένες με νοσταλγία και πόνο για τα “ευλογημένα μέρη”, την πολυχρόνια συμβίωση με τους Τούρκους, την πίστη στην προγονική παράδοση κι ελληνικότητα, τις χειμωνιάτικες βεγγέρες με τα συναρπαστικά παραμύθια και τα χωρατά του Νασρεντίν Χότζα, αλλά και τον κατατρεγμό, τις εξορίες, τις εκτελέσεις και τέλος τον υποχρεωτικό ξεριζωμό. Κι ύστερα για τη Δραπετσώνα, όπου με μαχητικότητα αι πρωτόγνωρη αισιοδοξία πάλεψαν για την επιβίωση και την προσαρμογή σ’ έναν άλλο τόπο κι έναν άλλο τρόπο ζωής… Αυτά κι άλλα πολλά, είναι φορτωμένα για σας, στο καροτσάκι που επιγράφεται: “Αχ, Μικρασία! Σύλλη, η γη των γονιών μας.» (Ν.Ι.Κ., από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σαγγάριος : εποποιία και καταστροφή στη Μικρά Ασία, εκδ. Φυτράκη
Στον Σαγγάριο σταμάτησε η προέλευση του ελληνικού στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία ύστερα από μία πολύνεκρη μάχη τον Αύγουστο του 1921.
