Η ανθρώπινη δραστηριότητα οδηγεί συχνά σε μεγάλης κλίμακας περιβαλλοντικές αλλαγές. Υπάρχουν περιοχές όπου οι ανθρωπογενείς συνέπειες είναι τόσο πρωτοφανείς και μειονεκτικές για το περιβάλλον σε βαθμό που μπορούν να προκαλέσουν μια οικολογική καταστροφή που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της τοπικής εμβέλειας.

Λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, οι άνθρωποι επηρεάζουν όλο και πιο ριζικά το περιβάλλον. Τις τελευταίες δεκαετίες μάλιστα η «ανθρώπινη πίεση» έχει ενταθεί  λόγω της ταχείας αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και έχει διαμορφώσει  νέα είδη οικολογικών απειλών και μολυσμένες περιοχές ευρείας εμβέλειας.

Η λίμνη Αράλη, που σήμερα ονομάζεται επίσης και έρημος Aral Karakum, βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Κεντρικής Ασίας στην περιοχή του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν. Βρίσκεται σε μια ενδορεϊκή λεκάνη και τροφοδοτείται από τους ποταμούς Amu Darya και Syr Darya και τις βροχοπτώσεις. Η τεράστια λεκάνη απορροής (περίπου 2.2 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων) είναι κυρίως χαρακτηριστική μιας πεδινής ερήμου.

Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, αποφασίστηκε να καλλιεργηθεί βαμβάκι σε τεράστια κλίμακα στις ερήμους που βρίσκονται στη λεκάνη απορροής της λίμνης Αράλης.  Γι ‘αυτό, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα χρησιμοποιήθηκαν  σημαντικές ποσότητες τεχνητών λιπασμάτων στις φυτείες και άρχισε η κατασκευή αρδευτικών καναλιών για την αποστράγγιση των ποταμών Amu Darya και Syr Darya. Ως αποτέλεσμα, η ποσότητα του νερού στις υδάτινες πηγές που τροφοδοτούν τη λίμνη μειώθηκε δραματικά.  Από το 1960, ο όγκος του νερού μειώθηκε κατά περίπου 1000 km³.  Το 2007 είχε το 10% της αρχικής της έκτασης και διαχωρίστηκε σε τρεις ξεχωριστές λίμνες. Η τέταρτη, από άποψη μεγέθους, λίμνη στον κόσμο (68.000 km²) έχει μετατραπεί σε μια αλμυρή έρημο με ελάχιστα αποθέματα νερού, μολυσμένη με χημικές ουσίες (μεταξύ άλλων ζιζανιοκτόνα και DDT) που προέρχονται από τις κοντινές φυτείες βαμβακιού

Η σταδιακή εξαφάνιση της λίμνης οδήγησε σε τοπικές κλιματικές αλλαγές που κατέληξαν  στην ερημοποίηση. Με την χρησιμοποίηση του νερού για άρδευση και την εξάτμιση, αυξήθηκε η αλατότητα της λίμνης και των εδαφών. Λόγω της αυξημένης αλατότητας η ζωή στη λίμνη εξαφανίστηκε και η αλιεία, που ήταν η κύρια ασχολία των παραλίμνιων πόλεων κατέρρευσε. Οι καταιγίδες σκόνης μετέφεραν τοξική σκόνη, καταστρέφοντας τη βιολογική ζωή σε περιοχές που απέχουν 300-500 χιλιόμετρα. Κατά συνέπεια, εκτός από την υποβάθμιση των τοπικών οικοσυστημάτων και των παρακείμενων οικοσυστημάτων (π.χ. το δέλτα του Amu Darya), αυξήθηκε ο αριθμός περιστατικών αναπνευστικών, πεπτικών και ογκολογικών ασθενειών αποδεκατίζοντας τους κατοίκους μιας τεράστιας έκτασης. Οι περιοχές της πρώην λίμνης, τώρα της ερήμου, συνέδεαν τα πρώην νησιά με την ηπειρωτική χώρα. Σε ένα από αυτά, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, αποθηκεύονταν βιολογικά όπλα (στελέχη του άνθρακα και της χολέρας) και εικάζεται ότι  δεν ήταν πλήρως ασφαλισμένα ή κατεστραμμένα. Υπάρχει έτσι το ενδεχόμενο τα  ζώα που σήμερα βρίσκουν καταφύγιο στα ερημωμένα ναυάγια να διαδώσουν τα επικίνδυνα μικρόβια, αν δεν έχει συμβεί ήδη!

Σήμερα καταβάλλονται προσπάθειες για την αντιστροφή αυτού του τεράστιου περιβαλλοντικού εγκλήματος.

Η λίμνη Αράλη και η λεκάνη απορροής της.

 Αλλαγές στον όγκο νερού της λίμνης Αράλης από το 1960 έως σήμερα και προβλέψεις για το μέλλον.

Η άσπρη γραμμή δείχνει τα όρια της λίμνης το 1960, η επάνω εικόνα την κατάσταση το 2001 και η κάτω το 2014.

Πηγή

Chmielewski J. et al. 2018. Anthropogenic impact on the environment (case study). Environmental Protection and Natural Resources. Vol. 29 No 1(75): 30-37 DOI10.2478/oszn-2018-0006