Πέραν του ενός δεκαημέρου διήρκεσε η συζήτηση για επίσκεψη στην οροσειρά του Γράμμου. Σχηματίστηκαν σενάρια πολλά, αλλά η πρόταση του γράφοντος για συμμετοχή μόνο έμπειρων ορειβατών, η οποία θα αύξαινε την ευελιξία, την αντοχή και την ωκυποδία της ομάδας, έπεσε στο κενό.
Εποχούμενοι λοιπόν ξεκινήσαμε από Κοζάνη κι αφήνοντας δεξιά το Νεστόριο πήραμε την ανηφόρα για τη Νέα Κοτύλη. Εξαίρετη η θέα από την κορυφογραμμή της Γκορούσιας, βαθύ πράσινο ένθεν κακείθεν την οδού, ενώ ο Σμόλικας δέσποζε στο βάθος με διακριτές χιονούρες κάτω από την κορυφή του.
Στροφή στο χωματόδρομο δεξιά και στάση έπειτα από λίγο στην υψίκρημνη Σπανούρα, γνωστή ως Χάρος, όπου μνημείο με αντάρτες αρχαγγέλους ανεγερθέν από το ΚΚΕ. Δύο από τα πολλά ερωτήματα: α) αληθεύει άραγε ότι από εκεί επέλεξαν να πέσουν τρεις αντάρτες μετά από πίεση του Στρατού το 1947; β) αυτοκτονεί τελικά ένας μαχητής ή πολεμά μέχρι την τελευταία του ρανίδα;
Ο γκρεμός πάντως πρόβαλε αγέρωχα τρομακτικός. Ο σαθρός ψαμμίτης του δεν επιτρέπει το δαμασμό του με αναρριχητικά υλικά, ωστόσο δεν έχει εξεταστεί λεπτομερώς, ώστε να δοθεί μία ανεπίστρεπτη απάντηση!
Κατηφορίζοντας το χωματόδρομο των πρανών του Πύργου φθάσαμε στα Λιβάδια Κοτύλης όπου το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης. Κλειδωμένα και τα τρία κτήρια, πολλά φορτηγά από έξω που δήλωναν πυρετώδεις εργασίες. Δύο μαστόρια εξ Αλβανίας σε διάλειμμα μέσα στον εκτυφλωτικό ήλιο.
Μυροβλήτης, στάση στο Σγούρο για νερό, υπερπήδηση χαλασμένης οδού, στάση στην προτομή τού Πέτρου Κόκκαλη και κατευθείαν στον οικισμό Γράμμος, πρώην Γράμμουστα. Πρόχειρο γεύμα εκ των εφοδίων μας κι αναψυκτικό στο Grammos Lodge, νεοδημιουργηθέντα με μεράκι ξενώνα από δύο νεαρά παιδιά.
Λίγο πριν από τη γοργή άφιξη του δειλινού οδοιπορήσαμε προς τον αυχένα νοτίως του υψώματος Σκάλα (χάρτης το ονομάζει “Φλάμπουρα”). Μία συστάδα αντάρτικων ερειπωμένων πολυβολείων με θυρίδα προς ανατολάς, φανέρωνε τις σκληρές μάχες, ιδιαίτερα της 51ης ταξιάρχίας του Στρατού το καλοκαίρι του 1949. Επιστροφή, ένα σπασμένο μνημείο στην άκρη της οδού, δείπνο και ύπνος στη σοφίτα του ξενώνα.
Επιχείρηση προσέγγισης του Νοσοκομείου του ΔΣΕ στη θέση Καταφύκη το επόμενο πρωί, από το μέρος του Λιανοτοπίου. Μέσω του ρέματος ήταν ανεδαφική, καθώς έπειτα από λίγο ογκόλιθοι έφραζαν αποτρεπτικά την κοίτη του, στο δε δάσος τα μονοπάτια είχαν κλείσει με χόρτα θεριεμένα από τις συχνές βροχοπτώσεις.
Υποχώρηση προς το Τσάρνο όπου διεξήχθησαν μεγάλες μάχες το 1948 μεταξύ Στρατού κι Ανταρτών. Στο δρόμο πέντε ποδηλάτες με ΜΤΒ, ένα ζεύγος Αυστριακών, εθελοντές (;) της οργάνωσης Καλλιστώ, τρεις Κοζανίτες με το αυτοκίνητο γεμάτο τσάι, ένα τζιπ της Αστυνομίας.
Πήραμε το χωματόδρομο από το εξωκλήσι της Παναγίας μεταξύ Τσάρνου και Τσαγκός Καραούλι. Καμένο το δάσος τριγύρω, θραύσματα οβίδων και κάλυκες, ζέστα. Φθάσαμε στα ΝΑ πρανή του Τσάρνου, οξιές, πεύκα, ίχνη λαγών. Συνεχίσαμε σε ένα ΒΒΑ μονοπάτι, αδιάκριτο έπειτα από μερικά λεπτά. Με κοντά παντελόνια κι έχοντας στο νου τους όφεις, είδα μάλιστα ένα νεαρό μαύρο σαπίτη μπροστά μου να φεύγει, επιστρέψαμε.
Επιλέχτηκε νέο μονοπάτι με μεγάλη όμως κλίση, η οποία δυσκόλευε ορισμένα μέλη της ομάδας. Η κορυφογραμμή του Τσάρνου ήταν ακόμη αθέατη και νεαρά πεύκα έσφιγγαν το μονοπάτι.
Μεσημεριάτικη τότε υπαναχώρηση και μέσω Πεύκου προσήλθαμε στο κοσμοπολίτικο Ρίβερ Πάρτι του Νεστορίου, στρώσαμε τους υπνόσακους και γευματίσαμε με τα πόδια μέσα στον Αλιάκμονα. Η εκδρομή είχε τελειώσει όπως και τα εδώδιμα εφόδια. Απέμεναν μαζί μας θραύσματα της ιστορίας, οπτικά ομού κι απτικά.
